زندگی نامه حضرت علی (ع):

مقدمه
تمامانسانها در زندگی خويش از فراز و نشيب برخوردارند و با مشکلات
مختلفی مواجهند .افراد معمولا در برخورد با مشکل دچار ضعف و ناتوانی مي گردند
و سعی مي کنند باکمک و راهنمايی درد آشنايان خود را از مهلکه نجات
دهند و با يافتن " الگوها "در هر زمينه ای ، و سپس تبعيت از آن ، وظايف
خويشتن را بخوبی  انجام دهند ومشکلات و دردهای خويش را تسکين بخشند .
يکی از اين اسوه ها پيامبراکرم ( ص )است که قرآن مجيد هم اين حضرت را
( 1 ) به همين نام معرفی مي فرمايد .
بجز رسول خدا ( ص ) اگر به دنبال "الگوی " ديگر و جانشين برای آن حضرت
باشيم ، به پيشوای بزرگی  همچونمولای متقيان حضرت علی ( ع ) خواهيم رسيد ،
و چه زيباست که برای پذيرش اخلاق ورفتار حسنه ايشان ، زندگی پر فراز و
نشيب و سراسر شگفتی آن حضرت را مرور کنيم .

کيفيت ولادت
حضرت علی ( ع )نخستين فرزند خانواده هاشمی  است که پدر و مادر او هر دوفرزند هاشم اند . پدرشابوطالب فرزند عبدالمطلب فرزند هاشم بن عبدمنافاست و مادر او فاطمه دختر اسدفرزند هاشم بن عبدمناف مي باشد .
خاندان هاشمی از لحاظ فضائل اخلاقی و صفاتعاليه انسانی در قبيله قريش واين طايفه در طوايف عرب ، زبانزد خاص و عام بودهاست .
فتوت ، مروت ، شجاعت و بسياری از فضايل ديگر اختصاص به بني هاشم داشته
است . يک از اين فضيلتها در مرتبه عالی در وجود مبارک حضرت علی ( ع )
موجودبوده است .
فاطمه دختر اسد به هنگام درد زايمان راه مسجدالحرام را در پيش گرفتوخود را به ديوار کعبه نزديک ساخت و چنين گفت :
" خداوندا ! به تو وپيامبران و کتابهايی که از طرف تو نازل شده اند
و نيز به سخن جدم ابراهيمسازنده اين خانه ايمان راسخ دارم .
پرودگارا ! به پاس احترام کسی که اين خانهرا ساخت ، و به حق
( 2 ) " کودکی که در رحم من است،تولد اين کودک را بر من آسان فرما !لحظه ای نگذشت که ديوار جنوبشرقی کعبه در برابر ديدگان عباس بن عبدالمطلب ويزيد بن تعف شکافته شد . فاطمهوارد کعبه شد ، و ديوار به هم پيوست .
فاطمه تا سه روز در شريفترين مکانگيتی مهمان خدا بود . و نوزاد خويش
سه روز پس از سيزدهم رجب سي ام عام الفيلفاطمه( 3 )را بهدنيا آورد .
دختر اسد از همان شکاف ديوار که دوباره گشوده شده بود بيرون آمد و گفت :
( 4 )" پيامی از غيب شنيدم که نامش را " علی "بگذار . "

دوران کودکي
حضرت علی ( ع ) تاسه سالگی نزد پدر و مادرش بسر برد و از آنجا که
خداوند مي خواست ايشان بهکمالات بيشتری نائل آيد ، پيامبر اکرم ( ص )
وی را از بدو تولد تحت تربيت غيرمستقيم خود قرار داد .
تا آنکه ، خشکسالی  عجيبی در مکه واقع شد . ابوطالبعموی پيامبر ، با چند
فرزند با هزينه سنگين زندگی روبرو شد . رسول اکرم ( ص )با مشورت عموی خود
عباس توافق کردند که هر يک از آنان فرزندی از ابوطالب را بهنزد خود
ببرند تا گشايشی  در کار ابوطالب باشد . عباس ، جعفر را و پيامبر ( ص )،
( 5 )علی ( ع ) را به خانه خود بردند .
به اين طريق حضرتعلی ( ع ) به طور کامل در کنار پيامبر قرار گرفت .
علی ( ع ) آنچنان با پيامبر ( ص ) همراه بود ، حتی هرگاه پيامبر از شهر
( 6 )خارجمي شد و به کوه و بيابان مي رفت او را نيز همراه خود مي برد .

بعثت پيامبر ( ص ) و حضرت علی ( ع )
شکی نيست که سبقت در کارهای خيرنوعی امتياز و فضيلت است . و خداوند
در آيات بسياری  بندگانش را به انجام آنها ،و سبقت گرفتن بر يکديگر
( 7 )دعوت فرموده است .
از فضايل حضرت علی ( ع ) است که او نخستين فردايمان آورنده به
پيامبر ( ص ) باشند . ابن ابي الحديد در اين باره مي گويد :
بدان که در ميان اکابر و بزرگان و متکلمين گروه " معتزله " اختلافی 
نيستکه علي بن ابيطالب نخستين فردی است که به اسلام ايمان آورده
و پيامبر خدا راتاييد کرده است .

حضرت علی ( ع ) نخستين ياور پيامبر ( ص )
پس از وحی خدا و برگزيده شدن حضرت محمد ( ص ) به پيامبری و سه سال
دعوت مخفيانه ، سرانجام پيک وحی فرا رسيد و فرمان دعوت همگانی داده شد .
در اين ميان تنها حضرت علی ( ع ) مجری طرحهای پيامبر ( ص ) در دعوت
الهيش و تنها همراه و دلسوز آن حضرت در ضيافتی بود که وی برای آشناکردن
خويشاوندانش با اسلام و دعوتشان به دين خدا ترتيب داد .
در همين ضيافت پيامبر ( ص ) از حاضران سؤوال کرد : چه کسی از شما مرا
در اين راه کمک مي کند تا برادر و وصی و نماينده من در ميان شما باشد ؟
فقط علی ( ع ) پاسخ داد : ای پيامبر خدا ! من تو را در اين راه ياری مي کنم
پيامبر ( ص ) بعد از سه بار تکرار سؤوال و شنيدن همان جواب فرمود :
ای خويشاوندان و بستگان من ، بدانيد که علی ( ع ) برادر و وصی و خليفه پس
از من در ميان شماست .
از افتخارات ديگر حضرت علی ( ع ) اين است که با شجاعت کامل برای خنثی 
کردن توطئه مشرکان مبنی بر قتل رسول خدا ( ص ) در بستر ايشان خوابيد و
زمينه هجرت پيامبر ( ص ) را آماده ساخت .

حضرت علی ( ع ) بعد از هجرت
بعد از هجرت حضرت علی ( ع ) و پيامبر ( ص ) به مدينه دو نمونه از
فضايل علی ( ع ) را بيان مي نمائيم :
1 - جانبازی و فداکاری در ميدان جهاد :
حضور وی در 26 غزوه از 27غزوه پيامبر ( ص ) و شرکت در سريه های مختلف
از افتخارات و فضايل آن حضرت است .
2 - ضبط و کتابت وحی ( قرآن )
کتابت وحی و تنظيم بسياری  از اسناد تاريخی و سياسی و نوشتن نامه های تبليغی 
و دعوتی  از کارهای حساس و پرارج امام ( ع ) بود . ايشان آيات قرآن چه
مکی و چه مدنی ، را ضبط مي کرد . به همين علت است که وی را از کاتبان وحی 
و حافظان قرآن به شمار مي آورند .
در اين دوران بود که پيامبر ( ص ) فرمان اخوت و برادری مسلمانان را صادر
فرمود و با حضرت علی  ( ع ) پيمان برادری و اخوت بست و به حضرت علی ( ع )
فرمود :
" تو برادر من در اين جهان و سرای ديگر هستی . به خدايی که مرا به حق
برانگيخته است ...
تو را به برادری خود انتخاب مي کنم ، اخوتی که دامنه آن هر دو جهان
( 8 )را فرا گيرد . "

حضرت علی ( ع ) داماد رسول اکرم ( ص )
عمر و ابوبکر با مشورت با سعد معاذ رئيس قبيله اوس دريافتند جز
علی ( ع ) کسی  شايستگی زهرا ( س ) را ندارد . لذا هنگامی که علی ( ع )
در ميان نخلهای  باغ يکی از انصار مشغول آبياری بود موضوع را با ايشان
در ميان نهادند و ايشان فرمود :
دختر پيامبر ( ص ) مورد ميل و علاقه من است . و به سوی خانه رسول به
راه افتاد .
وقتی به حضور رسول اکرم ( ص ) رسيد ، عظمت محضر پيامبر ( ص ) مانع از
آن شد که سخنی بگويد ، تا اينکه رسول اکرم ( ص ) علت رجوع ايشان را جويا
شد و حضرت علی ( ع ) با تکيه به فضايل و تقوا و سوابق درخشان خود در اسلام
فرمود :
" آيا صلاح مي دانيد که فاطمه را در عقد من درآوريد ؟ "
پس از موافقت حضرت زهرا ( س ) آن حضرت به دامادی رسول اکرم ( ص )
نائل آمدند .

غدير خم
پيامبر ( ص ) بعد از اتمام مراسم حج در آخرين سال عمر پربرکتش در
راه برگشت در محلی  به نام غديرخم در نزديکی جحفه دستور توقف داد ، زيرا
پيک وحی  فرمان داده بود که پيامبر ( ص ) بايد رسالتش را به اتمام
( 9 )برساند .
پس از نماز ظهر پيامبر ( ص ) بر بالای منبری از جهاز شتران رفت و
فرمود :
" ای مردم ! نزديک است که من دعوت حق را لبيک گويم و از ميان
شما بروم درباره من چه فکر مي کنيد ؟ "
مردم گفتند : " گواهی مي دهيم که تو آيين خدا را تبليغ مي کردی "
پيامبر فرمود : " آيا شما گواهی نمي دهيد که جز خدای يگانه ، خدايی نيست
و محمد بنده خدا و پيامبر اوست ؟ "
مردم گفتند : " آری ، گواهی مي دهيم . "
سپس پيامبر ( ص ) دست حضرت علی ( ع ) را بالا گرفت و فرمود :
" ای مردم ! در نزد مؤمنان سزاوارتر از خودشان کيست ؟ "
مردم گفتند : " خداوند و پيامبر او بهتر مي دانند . "
سپس پيامبر فرموند :
" ای مردم ! هر کس من مولا و رهبر او هستم ، علی هم مولا و رهبر اوست . "
و اين جمله را سه بار تکرار فرمودند .
بعد مردم اين انتخاب را به حضرت علی ( ع ) تبريک گفتند و با وی بيعت
نمودند .

حضرت علی ( ع ) بعد از رحلت رسول اکرم ( ص )
پس از رحلت رسول اکرم ( ص ) به علت شرايط خاصی که بوجود آمده بود ،
حضرت علی  ( ع ) از صحنه اجتماع کناره گرفت و سکوت اختيار کرد.
نه در جهادی شرکت مي کرد و نه در اجتماع به طور رسمی سخن مي گفت . شمشير
در نيام کرد و به وظايف فردی و سازندگی افراد مي پرداخت .
فعاليتهای  امام در اين دوران به طور خلاصه اينگونه است :
1 - عبادت خدا آنهم در شان حضرت علی ( ع )
2 - تفسير قرآن و حل مسائل دينی و فتوای حکم حوادثی که در طول 23سال
زندگی پيامبر ( ص ) مشابه نداشت .
3 - پاسخ به پرسشهای دانشمندان ملل و شهرهای ديگر .
4 - بيان حکم بسياری از رويدادهای نوظهور که در اسلام سابقه نداشت .
5 - حل مسائل هنگامی  که دستگاه خلافت در مسائل سياسی و پاره ای از مشکلات
با بن بست روبرو مي شد .
6 - تربيت و پرورش گروهی که از ضمير پاک و روح آماده ، برای سير و سلوک
برخوردار هستند .
7 - کار و کوشش برای  تامين زندگی بسياری از بينوايان و درماندگان تا آنجا
که با دست خويش باغ احداث مي کرد و قنات استخراج مي نمود و سپس آنها را
در راه خدا وقف مي نمود .

خلافت حضرت علی ( ع )
در زمان خلافت حضرت علی ( ع ) جنگهای فراوانی  رخ داد از جمله صفين ، جمل
و نهروان که هر يک پيامدهای خاصی به دنبال داشت .

شهادت امام علی ( ع )
بعد از جنگ نهروان و سرکوب خوارج برخی از خوارج از جمله عبدالرحمان بن ملجم
مرادی ، و برک بن عبدالله تميمی و عمروبن بکر تميمی در يکی از شبها
گرد هم آمدند و اوضاع آن روز و خونريزي ها و جنگهای داخلی را بررسی کردند
و از نهروان و کشتگان خود ياد کردند و سرانجام به اين نتيجه رسيدند که
باعث اين خونريزی  و برادرکشی حضرت علی ( ع ) و معاويه و عمروعاص
است . و اگر اين سه نفر از ميان برداشته شوند ، مسلمانان تکليف خود را
خواهنددانست . سپس با هم پيمان بستند که هر يک از آنان متعهد کشتن
يکی از سه نفر گردد .
ابن ملجم متعهد قتل امام علی ( ع ) شد و در شب نوزدهم ماه رمضان همراه
چند نفر در مسجد کوفه نشستند . آن شب حضرت علی ( ع ) در خانه دخترش
مهمان بودند و از واقعه صبح با خبر بودند ، وقتی موضوع را با دخترش در
ميان نهاد ، ام کلثوم گفت : فردا جعده را به مسجد بفرستيد .
حضرت علی ( ع ) فرمود : از قضای الهی نمي توان گريخت . آنگاه کمربند خود
را محکم بست و در حالی که اين دو بيت را زمزمه مي کرد عازم مسجد شد .
کمر خود را برای مرگ محکم ببند ،
زيرا مرگ تو را ملاقات خواهدکرد .
و از مرگ ، آنگاه که به سرای تو درآيد
( 10 ) . جزع و فرياد مکن
ابن ملجم ، در حالی  که حضرت علی ( ع ) در سجده بودند ، ضربتی بر فرق مبارک
خون از سر حضرتش در محراب جاری شد و محاسن ( 11 )آن حضرت وارد ساخت .
شريفش را رنگين کرد . در اين حال آن حضرت فرمود :
" فزت و رب الکعبه " به خدای کعبه سوگند که رستگار شدم سپس آيه 55سوره
طه را تلاوت فرمود :
" شما را از خاک آفريديم و در آن بازتان مي گردانيم و بار ديگر از آن
( 12 )بيرونتان مي آوريم .
حضرت علی ( ع ) در واپسين لحظات زندگی نيز به فکر صلاح و سعادت مردم بود و
به فرزندان و بستگان و تمام مسلمانان چنين وصيت فرمود :
" شما را به پرهيزکاری  سفارش مي کنم و به اينکه کارهای خود را منظم
کنيد و اينکه همواره در فکر اصلاح بين مسلمانان باشيد .
يتيمان را فراموش نکنيد ، حقوق همسايگان را مراعات کنيد .
قرآن را برنامه ی عملی خود قرار دهيد .
نماز را بسيار گرامی بداريد که ستون دين شماست .
حضرت علی  ( ع ) در 21ماه رمضان به شهادت رسيد و در نجف اشرف به خاک
سپرده شد ، و مزارش ميعادگاه عاشقان حق و حقيقت شد .

منابع:

- سوره احزاب ، آيه 21. ( 1 )
- فروغ ولايت ، ص 35( کشف الغمه ، ج 1 ، ص 90) . ( 2 )
- آفتاب ولايت ، ص 19( الخرائج و الجرائح ، ج 1 ، ص 171، ش 1 ) . ( 3 )
- آفتاب ولايت ، ص 19( بحارالانوار ، ج 35، ص 18) . ( 4 )
- فروغ ولايت ، ص 37( سيره ابن هشام ، ج 1 ، ص 236) . ( 5 )
- فروغ ولايت ، ص 38 ( 6 )
- آفتاب ولايت ، ص 131( سوره بقره ، آيه 148) . ( 7 )
- فروغ ولايت ، ص 86( مستدرک حاکم ، ج 3 ، ص 14، استيعاب ، ج 3 ، ( 8 )
ص 35)
- فروغ ولايت ، ص 141( سوره مائده ، آيه 67) ( 9 )
- فروغ ولايت ، ص 697 ( 10 )
- فروغ ولايت ، ص 697( بحارالانوار ، نقل از مالی ، ج 9 ، ص 650) ( 11)
- فروغ ولايت ، ص 697 ( 12 )