بسياري مي پرسند آيا واقعيت دارد که در ماه مبارک رمضان از ميزان وقوع جرايم و کجروي هاي اجتماعي کاسته مي شود؟

اين نوشتار در پي آن است تا ابتدا با بهره گيري از داده هاي آماري ، پاسخي مستدل و مستند در خصوص اين سوال اساسي به دست دهد و سپس مهمترين دلايل اين تغيير را به اجمال مورد مداقه قرار دهد.پليس تهران در ماموريت مقابله با جرايم و کجروي هاي اجتماعي ، چند ده جرم و کجروي را آماج قرار مي دهد و براي تقليل دامنه هر يک از آن جرايم و يا پيشگيري از وقوع آنها، از روشها و ساز و کارهاي متعدد و متنوعي بهره مي گيرد. از بين آن چند جرم و کجروي ، جرائمي نظير سرقت از منزل ، سرقت وسايل داخل خودرو و خودرو، کيف قاپي ، سرقت موتورسيکلت ، جيب بري و سرقت از مغازه از شيوع بيشتري برخوردارند. افزون بر آن ، دو جرم قتل و آدم ربايي نيز از منظر افکار عمومي از اهميت بيشتري برخوردارند.

به همين سبب ، در بسياري از تحليل ها و پژوهش هايي که پيرامون آسيب ها و جرائم اجتماعي صورت مي گيرد، اين 9 جرم بيش از بقيه آسيب ها و جرايم مورد امعان نظر قرار مي گيرند. چه ، باور بر اين است که اين جرائم و کجروي ها بيش از بقيه کجروي ها، امنيت اجتماعي و آرامش رواني شهروندان را دستخوش اختلال مي سازد. حال سوال اين است که آيا در ماه مبارک رمضان ، نرخ وقوع اين کجروي ها تقليل مي يابد؟ براي يافتن پاسخ اين پرسش ، نرخ وقوع اين 9 جرم در 26 روز ماه مبارک ، با نرخ وقوع آنها در ميانگين 26 روز 6 ماه اول سال ، مقايسه شده که درصد تغيير نرخ وقوع هر يک از آن 9 جرم در ماه مبارک به شرح زير است:

1- سرقت از منزل 25 درصد کاهش

2- سرقت وسايل داخل خودرو 6 درصد کاهش

3- کيف قاپي 19 درصد کاهش

4- سرقت موتورسيکلت 5 درصد افزايش

5- جيب بري 23 درصد کاهش

6- سرقت خودرو 6 درصد افزايش

7- سرقت از مغازه 7 درصد کاهش

8- قتل 9 درصد کاهش

9- آدم ربايي 33 درصد کاهش

همان گونه که ملاحظه مي شود در ماه مبارک رمضان نرخ وقوع 7 جرم از 9 جرم مورد بررسي ، از 6 درصد تا 33 درصد کاهش يافته است (ميانگين کاهش در کل جرائم نيز حدود 12درصد است) اين ميزان کاهش از حيث آماري معنادار است. بنابراين پاسخ پرسش مطروحه در آغاز اين نوشتار مثبت است.

بي ترديد مي توان دلايل مختلف و متنوعي را پيرامون کاهش معنادار جرايم و کجروي هاي اجتماعي در ماه مبارک رمضان برشمرد؛ نخست اين که در ماه مبارک ميزان «کنترل دروني» شهروندان ، حتي آنهايي که از پتانسيل بالايي براي دست يازيدن به اعمال کجروانه برخوردارند، افزايش مي يابد. اين نوع کنترل بيش از هر عامل ديگري قادر است بر «رفتار» آدميان تاثير بگذارد. دوم آن که فعاليت هاي فرهنگي و معنوي رسانه ها، بويژه صداوسيما در ماه مبارک رمضان ، موجب تقويت «وجدان» آسيب پذير افراد کجرو مي شود.

از همين روي ، آنان کمتر از گذشته براي دست يازيدن به اعمال مجرمانه و غيراخلاقي وسوسه مي شوند. ناگفته پيداست که با افزايش دامنه آسيب پذيري وجدان ، از اثربخشي فعاليت هاي فرهنگي و معنوي کاسته مي شود. سوم آن که ، به نظر مي رسد در ماه مبارک رمضان ، فشار هنجاري براي عدم ارتکاب رفتارهاي خلاف هنجار افزايش مي يابد. اين عامل خود نوعي کنترل است که افراد کجرو را از گرايش به رفتارهاي خلاف بازمي دارد. چهارم آن که ، براساس شواهد آماري موجود در سامانه هاي مختلف ارتباطي و نظارتي ناجا، ميزان همکاري و همراهي مردم با نيروي انتظامي در ماه مبارک و مشارکت آنان در فرآيندهاي اجتماعي افزايش مي يابد. اين افزايش همکاري بدون ترديد، پيشگيري از وقوع جرم و کجروي و مداخله سريع و فوري در آن را تسريع و تسهيل مي کند.

بنابراين يکي از دلايل کاهش جرايم در ماه مبارک رمضان ، مشارکت و همکاري فعالانه مردم با ناجاست.

نيازي به يادآوري نيست که هريک از اين عوامل سهمي از کاهش جرايم و کجروي هاي اجتماعي را در ماه مبارک تبيين مي کند. آشکار است که تعيين دقيق سهم هريک از آنها مستلزم به سامان رساندن پژوهش هاي دقيق و انجام تحليل هاي مختلف کارشناسي است.

از همين روي ، راقم اين سطور از همه اصحاب قلم ، تحليلگران و پژوهشگران اجتماعي درخواست مي کند تا ابعاد مختلف اين موضوع را مورد کنکاش هاي عالمانه خويش قرار دهند. چه ، به باور بنده ، با چنين کنکاش هايي مي توان به مدل کاربردي دقيق تري ، براي مداخله موثر در کجروي هاي اجتماعي دست يافت.

سرتيپ پاسدار احمدرضا رادان