فرا گيري تكنيكهاي مختلف يادداشت برداري خود يك هنر است. چنان چه نظام منظمي از يادداشت برداري را متناسب با نوع مطالعه خود پيدا كنيم و در موقعيت هاي مختلف، يادداشت برداري نماييم به طوري كه آنها صحيح و قابل درك باشند ، گام بزرگي در موفقيت و پيشرفت خود برداشته ايم. ما هنگام مطالعه، اطلاعات زيادي را بدست مي آوريم، ولي به ياد سپردن تمامي آنها غير ممكن است . بنا براين مهارت در يادداشت برداري به سود ما خواهد بود . البته يادداشت برداري به اين معني نيست كه تمام كلماتي را كه استاد مي گويد و يا از كسي مي شنويم و يا تمام مطلب طولاني يك قسمت از كتاب يا مجله را بازنويسي كنيم ، بلكه بايد اصول يادداشت برداري را بياموزيم و آن اين است كه تصميم بگيريم چه زمان ، چگونه و با چه طول و تفضيلي يادداشت برداريم. براي يك يادداشت برداري خوب به تمرين زيادي نياز داريم.

چرا يادداشت برداري مي كنيم ؟

هدف از يادداشت برداري اين است كه در هنگام مطالعه بتوانيم از آن استفاده كنيم. زمان مطالعه براي تهيه مقاله يا گزارش ، امتحان و ... دز مي يابيم كه نيازمند استفاده مجدد از مطالب بيشتري هستيم كه در كلاس درس يا همايش شنيده ايم. بنا بر اين لازم استبرخي از يادداشت ها را به عنوان ”ثبت دايم “ داشته باشيم تا به جاي مراجعه به متن اصلي يا بخاطر آوردن آن چه در كلاس شنيده ايم به سرعت به آن رجوع كنيم. يادداشت برداري مي تواند به درك و يادگيري مطالب كمك كند . ما مقدار زيادي از آنچه را كه خوانده ايم نمي توانيم به ياد آوريم مگر آنكه آنها را به طور مرتب يادآوري و مرور كنيم . اين نكته براي حافظه دراز مدت لازم است. اگر يادداشت برداري با كلمات ساده (يا به زبان خودمان ) باشد . به ضبط (نگهداري ) مطالب در حافظه مان كمك مي كند . با خلاصه كردن نظريه ها، استدلال ها و مفاهيم به شكل يادداشت، درك بهتري از مطالب به دست مي آوريم و هدف خود را نيز بيشتر بر درك مطالب قرار مي دهيم، نه نوشتن كلمه به كلمه آنچه گفته اند يا شنيده شده است .

روش هاي يادداشت برداري

روشي به عنوان بهترين روش يادداشت برداري وجود ندارد . بهترين روش يادداشت برداري به عملكرد شخص مربوط است و آن انعكاسي است از سبك يادگيري ، چگونگي كار ذهن و زمان موجود براي يادداشت برداري . هنگام يادداشت برداري بايد در نظر داشته باشيم از چه منبعي يادداشت بر مي داريم (از تدريس استاد ، از يك كتاب درسي ، از يك سخنراني و ...) و چه كاري را مي خواهيم انجام دهيم . يادداشت برداري از منابع متفاوت ذكر شده ، رويكردهاي متفاوتي را طلب مي كد . روش يادداشت برداري شما از يك كلاس درس با روش يادداشت برداري از يك كتاب درسي ممكن است متفاوت باشد . هر چه مطالب منبع اطلاعاتي شما پيچيده تر باشد ، براي كمك به درك مطلب ، يادداشت برداري شما بايد مفصل تر باشد .

حاشيه نويسي

يك راه يادداشت برداري ، حاشيه نويسي بر كتابي است كه مي خوانيد . بسياري از افراد از نوشتن مطلب روي كتاب اكراه دارند . اگر كتاب امانت باشد حق با شماست در اين مورد بهتر است قسمت ها و صفحات مهم را با برچسب مشخص نماييد. اما چنانچه كتاب متعلق به شماست مي توانيد در موقع خواندن بر آن حاشيه نويسي كنيد. كتابهاي درسي متعلق به خودتان لازم نيسست به صورت يك كتاب دست نخورده نگهداري شوند.

راه هاي معمول حاشيه نويسي بر كتاب درسي 
- خط كشيدن زير نكات مهم 
- برجسته كردن نكات مهم با استفاده از ماژيك هاي فسفري 
- استفاده از حاشيه كتاب براي گذاشتن علامت ” ؟ “ يا نوشتن ”موافقم “ يا ”مخالفم “ يا گذاشتن تيك يا ”ד و ... 
- برجسته كردن ، خواندن كتاب را سريعتر و آسانتر مي سازد . زيرا ، هنگام دوباره خواندن كتاب يا مقاله ، تنها بخش هاي برجسته شده آن نياز به بازخواني دارند. اشكال اين روش اين است كه كه چون شما مطالب را به بيان خود باز نويسي نمي كنيد ممكن است درك كاملي از معني آن نداشته باشيد . و در اين روش گاهي مجبور مي شويد كل كتاب را دوباره بخوانيد . براي رفع اين اشكال ، ابتدا مطمئن شويد كه آنچه خوانده ايد درك كرده ايد و سپس مقدار كافي از آن را برجسته نماييد ، به طوري كه بدون خواندن دوباره كل كتاب ، براي شما قابل درك باشد .

يادداشت برداري نوشتاري

دو نوع يادداشت برداري نوشتاري وجود دارد : خطي و طرح واره (نقشه ذهني )
يادداشت برداري خطي يا زنجيره اي معمولي ترين راه تهيه يادداشت است . راي اين نوع يادداشت برداري شما ابتدا مطالب را مي شنويد يا مي خوانيد ، سپس اطلاعات بدست آمده را را به همان ترتيبي كه در متن اصلي آمده است با بيان خودتان ثبت مي كنيد كه ممكن است به دو صورت انجام گيرد : 1- تهيه خلاصه مطالب 2- يادداشت نكات عمده .

تهيه خلاصه مطالب (خلاصه نويسي )
اين نوع يادداشت ها خلاصهاي است از آنچه مي خوانيد يا مي شنويد ، تنها كافي است اطلاعات و نظريات كلي را از آن چه مي خوانيد يا مي شنويد ، به صورت خلاصه و بيان خود بنويسيد . چون اين يادداشت ها به بيان خودتان است درك شما از مطلب بيشتر خواهد بود و يادداشت ها دقيقا به همان صورت مي تواند براي تهيه مقاله و يا گزارش مورد استفاده قرار گيرد . البته تدوين و تنظيم نظريات و استدلال هاي نويسنده (يا گوينده ) با بيان خودتان وقت گير است ولي بسيار مفيد خواهد بود.

يادداشت نكات عمده

اين روش يادداشت برداري را همه مي پسندند در اين روش تنها واژه ها و عبارات كليدي متن يادداشت مي شوند . يادداشت ها مي توانند پشت سر هم شماره گزاري شوند و يا براي طبقه بندي مطالب از عنوانها ، زير عنوانها و فاصله گذاري ها استفاده شود . اين كار دنبال كردن و به خاطر سپردن نوشته ها را آسان مي سازد . با اين حال ممكن است اين روش از روش قبلي ”خلاصه نويسي “ طولاني تر باشد.

نقشه هاي ذهني (طرح واره )

براي ساختن يك نقشه ذهني ، موضوع يا عنوان اصلي را در وسط صفحه قرار مي دهيد و نظريات و مفاهيم اصلي را به آن وصل مي كنيد . نقشه هاي ذهني به به وضوح روابط بين نظريات و مفاهيم را بيان مي كنند . به طوري كه با استفاده از خطوط ، پيوند هاي آن ها را مشخص مي سازد . در اين جا تنها واژه ها و كلمه هاي كليدي يادداشت مي شوند كه مشخص كننده موضوع و نظريات و مفاهيم وابسته به آنها است . اگر شما در اين روش مهارت پيدا كنيد ، هرگز روش ديگري را به كار نخواهيد برد. چون اين نوع يادداشت برداري خلاق است و در آن تخيل و رنگ به كار مي رود كه باعث مي شود مطالب راحت تر به خاطر سپرده شوند . اين روش بيشتر به قوانين تداعي تكيه دارد تا منطق.

تهيه يك نقشه ذهني

1- يك صفحه كاغذ را مانند يك تابلوي نقاشي در نظر مي گيريم. موضوع مورد مطالعه را در وسط صفحه مي نويسيم و دور آن را دايره اي مي كشيم.

2- خطي از اين دايره به بيرون رسم مي كنيم و اولين عنوان مهم از موضوع مورد مطالعه را بالاي خط مي نويسيم . خط را مي توانيد در هر جهتي بكشيد.

3- براي هر زير عنوان (عنوان فرعي )، خطي از عنوان نوشته شده (در قسمت دو ) منشعب مي كنيم. زيرا عنوانها (عنوانهاي فرعي ) را بالاي اين خطوط مي نويسيم.

4- براي ثبت نظريات و مفاهيم از كتابي كه مي خوانيم و يا درسي كه مي شنويم، فقط يك كلمه يا يك عبارت كوتاه مي نويسيم و يا يك تصوير رسم مي كنيم. هر كلمه يا تصوير بايد روي يك خط باشد، البته هر خطي به خط ديگر وصل شده است.

5- براي اين كه در كارمان انعطاف پذيري وجود داشته باشد ، از هر خط فقط براي يك تفكر و يا نظر استفاده كنيد.

6-  براي نوشتن نظريات يا قسمت هاي مختلف از رنگهاي متفاوت استفاده كنيد.

7- از كشيدن خطوط مستقيم پرهيز كنيد. زيرا، انجام اين كار ممكن است تفكر خطي را ترغيب كند.

حاصل پياده كردن يك ”نقشه ذهني “ شكلي شبيه عنكبوت است كه پاهاي فراواني دارد. در واقع يك نقشه ذهني موضوع اساسي را به دست مي آورد و سپس نظريات اصلي را به آن متصل مي كند. در اينجا مهمترين نظريات نزديك مركز قرار دارند و هر چه از مركز دورتر مي شويم، نظريات كم اهميت تر خواهند آمد. يك نقشه ذهني به ما امكان مي دهد تا اصل يك مضمون، و رشد آن را رديابي كنيم.

مزيت اين روش اين است كه:

مزيت اين روش اين است كه اهميت نسبي مضامين اصلي را نشان مي دهد و آنها را به روشني ظاهر مي سازد. ذهن، تداعي هاي لازم را انجام مي دهد و ياد آوري مطالب را ساده تر مي كند. با خلاصه كردن نظريه ها، استدلالها و مفاهيم به شكل يادداشت، درك بهتري از مطالب به دست  مي آوريم و هدف خود را نيز بيشتر بر درك مطالب قرار مي دهيم.