چاههای استثنایی

در گذشته مقدار قابل توجهینفتاز تعداد انگشت شماری چاه به دست آمدهاست که در نوع خود بی‌نظیر بوده‌اند، امروزه در صنایع نفت تلاش فراوانی برای کنترلاینگونه چاهها و حفظ سلامت مخزن به عمل می‌آید.

·          

·         چاه شماره 200 کلمبیا در آمریکای جنوبی ظرف مدت 10 ساعت حدود 5000 بشکه نفت ازعمق 30 متری تولید کرد. پس از این مدت ، تولید چاه متوقف و چاه بسته شد.

·          

·         چاه شماره 4 در مکزیک از سال 1910 تا 1949 حدود 115 میلیون بشکه نفت تولید کرد. تولید روزانه این چاه بطور متوسط000/100 بشکه نفت بوده و حتی تا 000/200 بشکه نفتدر روز نیز اندازه گیری شده است.

·          

چاه شماره 7-7مسجد سلیمانحدود 50 میلیون بشکه نفت در عمق 300 تا 350 متری از سازند آسماری تولید کرد.

·         چاه شماره 3 yates در غرب تگزاس حدود 000/200 بشکه نفت در روز در عمق 300 متریاز آهکهای حفره‌دار پرمین تولید کرد.

·         یکی دو چاه در حوزه نفتی گچساران با تولید دهها هزار بشکه نفت در روز حفرشده‌اند.

چاه عمیق

چاههایی که عمق آنها از 4500 متر بیشتر باشد، چاه عمیق نامیدهمی‌شود. در ایالت متخده آمریکا به چاههایی که عمق آنها تا 6000 متر باشد، چاه خیلیعمیق و چاههایی که عمق آنها تا 7500 متر برسد را چاه بسیار عمیق گویند. پروژه‌هایچاههای عمیق به منظور پژوهشهای نفتی و درسنگهای آذرینبه منظور اکتشافانرژی گرماییآبهای زیرزمینی صورت می‌گیرد.

عمیقترین چاه اکتشافی حفر شده

دکل حفاری "کلا" تا عمق 11600 متری پوستهقدیمی قاره‌ای آرکئن- پروتروزوئیک دربالتیکنفوذ کرده و از جمله عمیقترین چاههایاکتشافی محسوب می‌شود. چاه مذکور به اس- جی- 3 موسوم می‌باشد.

عمر چاهها و مخازن

عمر یک چاه و یا مخزن همزمان با رسیدن نفت یا گاز بهسطح زمین در شرایطی که دارای قابلیت اقتصادی می‌باشد شروع شده و مادامی که استخراجاز چاه و یا مخزن مقرون به صرفه باشد، ادامه می‌یابد. هرگاه هزینه تولید نفت برفروش آن افزایش یابد، چاه بسته شده و عمر چاه و همچنین عمر مخزن آن بطور موقت یادائم به اتمام می‌رسد.

انواع چاههای نفت

چاه اکتشافی

چاه اکتشافی اولین چاهی است که جهت کسب اطلاعاتزمینشناسی و آگاهی از وضعیت نفت و گاز در ناحیه‌ای حفر می‌شود. حفر چاه اکتشافی پساز انجام مراحل اکتشاف و تعیین نواحی دارای پتانسیل ذخیره نمودن نفت و گاز صورتمی‌گیرد. اگر اکتشاف در یکمیداننفتی متشکل از دو یا چند مخزن به عمل آید، اولین چاه ورود به هر مخزن در واقع ،چاه اکتشافی آن مخزن محسوب می‌شود.

چاه توصیفی

آگاهی از مرزهای جانبی مخزن ، تعیین مقدار ذخیره و چگونگیگسترش ذخیره مخزن با حفر چاه توصیفی مورد بررسی قرار می‌گیرد. چاههای توصیفی پس ازحفر چاه اکتشافی و اطمینان از حضور ذخیره دارای قابلیت اقتصادی حفر می‌شود.

چاه مشاهده‌ای

چاههایی که به منظور مشاهده وضعیت دائم مخزن حفاری شود چاهمشاهده‌ای نامیده می‌شود. فشار مخزن ، سطح آب و نفت ، نسبت آب و نفت و ... از جملهمواردی است که با استفاده از چاههای مشاهده‌ای قابل بررسی و اندازه گیری است.

چاه جانشینی

چاه جانشینی در مواقعی که امکان بهره برداری از چاه قبلی وجودنداشته باشد مورد حفاری قرار می‌گیرد. برای مثال ، حفاری چاه جانشینی در مجاور چاهیکه به دلیل جاماندگی ابزار حفاری در آن متوقف شده باشد صورت می‌گیرد.

چاه توسعه‌ای

پس از حفاری چاههای اکتشافی و توصیفی و ضمن تایید ذخیرهدارای قابلیت اقتصادی مخزن ، اقدام به حفر چاههای توسعه‌ای می‌شود. استخراج نفت وگاز از مخزن بطور عمده توسط چاههای توسعه‌ای صورت می‌گیرد. نفت کوره ، یک فراورده جانبی

بیشتر نفت کوره‌های باقیمانده مصرفی درایالات متحده آمریکا، از خارج وارد می‌شود. این سوخت به قیمت بسیار ارزانیفروخته می‌شود (قبلا حدود 70 درصد قیمت نفت خامی که از آن تولید شده است) و بعنوانیک فراورده جانبی تلقی می‌گردد.

مشخصه‌های بحرانی نفت کوره

مشخصه‌های بحرانی نفت کوره عبارتند ازگرانرویو مقدارگوگرد. در سالهایآینده ، با توجه به لزوم جلوگیری از آلودگی هوا ، مقدار بیشینه گوگرد ، بی شک ،کاهش خواهد یافت. در برخی نقاط ، فقط نفت کوره‌های کم‌گوگرد می‌توانند مورد استفادهقرار گیرند و این گرایش ، رو به توسعه است.

نفت کوره سنگین

نفت کوره‌های سنگین که حاوی گوگرد بسیار کمی باشند، خواهانبیشتری دارند و به قیمتهای نزدیک قیمتهای نفتهای خام اولیه فروخته می‌شوند.

نفت‌های گرمایشی

هر چند مصرف فراورده‌های نفتی برای گرمایش فضا از اهمیتبسیار بالایی برخوردار است، ولی این مصرف بر حسب محل و شرایط جوی تغییر زیادیمی‌کند. در سالهای اخیر نیاز به نفتهای گرمایشی نسبتا کاهش یافته است، زیرا بر مصرفLPG (گاز نفتیمایع که برای گرمایشخانگی و پخت و پز بمصرف می‌رسد) افزوده شده است.

مهمترین نفت‌های کوره تقطیری

مهمترین نفت‌های کوره تقطیری ،نفت کورهشماره 1ونفت کوره شماره 2می‌باشند.

نفت کوره شماره 1:این نفت کوره ،بسیار شبیهنفت سفید، ولی معمولا داراینقطهریزشونقطه نهاییبالاتری است. مشخصه‌های حدی آن عبارتند ازتقطیر ،نقطهریزش،نقطه اشتعالومقدار گوگرد. نقطه ریزش ، پایین‌ترین دماییاست که در آن ، یک روغن نفتی جاری می‌شود یا ریزش می‌کند. نقطه پایانی یا نهایی ،دمای حد بالا در تقطیر است.

·          

·         نفت کوره شماره 2:نفت کوره شماره 2، بسیار شبیهسوخت دیزلی شماره 2است. ذخایر گراکینگ شده نفت ، نفت سفید. سوخت دیزلی و نفتهای سبک چرخه کراکینگ بدست می‌آید که مشخصه‌های حدی آن ، عبارتندازمقدار گوگرد،نقطه ریزش،تقطیرونقطه اشتعال.

انواع نفتگیرهای تاقدیسی یا چین خورده

تاقدیس‌های فشرده

تاقدیس‌های فشرده شده غالبا در ارتباط با نواحی ازپوسته زمینکه در مجاورت گودالهای فرورانشقرار داشته و کوتاه شدگی پوسته زمین در آن محل مشهود می‌‌باشد تشکیل می‌شود. بنابراین ، اینگونه مخازن نفتی یعنی تاقدیسهای فشرده شده در خلال و یا در مجاوربسیاری از سلسله کوههای جهان قرار دارند.

سلسله تاقدیس‌های فشرده شدهکوههای زاگرسدر جنوب غربی ایران مثال بارزتاقدیسهای فشرده شده و نفت ده در جهات می‌باشد. شانزده تاقدیس آن از جمله نفتگیرهایعظیم بوده که محتوی بیش از 500 میلیون شبکه نفت قابل استخراج و یا 3.5 تریلیون فوتمکعب گاز قابل استخراج است. سازند آسماری (میوسن زیرین) افق اصلی تولید کننده نفتده در نواحی نفت خیز محسوب می‌شود.

تاقدیسهای متراکم شده

تاقدیسهای متراکم شده حاصل بخش پوسته‌ای است. کششپوسته‌ای سبب پیدایش ساختمان هورست و گراین می‌شود. سنگهایآذرین زیر لایه ، موثر از کشش پوسته‌ای به صورت هورست و گرابن در آمده و درهمان حال ، رسوبات فرورفتگی‌های توپوگرافی در حال تشکیل را پر می‌کند. بدین ترتیبتاقدیسهای در اثر گذشت زمان در اعماق زمین و در حد فاصل لایه‌های رسوبی فوقانی وسنگهای زیر لایه تحتانی بوجود می‌آید.

سنگشناسی لایه‌هایتاقدیس ،نظریه متفاوت بودن عمق حوضه رسوبی متغیر می‌باشد. اصولا رخساره‌های کم عمق آهکی ومرجانی و یارسوبات ماسه‌ایآواری قسمتهای بالای تاقدیسرا تشکیل داده و بخشهای پایین‌تر به ترتیب به گلهای آهکی و گلهای آواری تبدیلمی‌شود. مثال بارز تاقدیسهای متراکم شده نفتگیرهای تاقدیسی عمیق در دریای شمالمی‌باشد. تاقدیسهای متراکم شده دارای شکل نامنظم بوده و تاریخچه طولانی تشکیل آنهاحکایت از گسل خوردگی و تحرکات پی سنگ دارد.

شناسایی تاقدیسهای چین خورده

تاقدیس ممکن است در برگیرنده ضخامت قابلملاحظه‌ای از لایه‌ای خاص بوده و سازندهای گوناگونی را در برگیرد. تناوب لایه‌هایتراوا و متخلخل در یک ستون چینه شناسی ممکن است در حین چین خوردگی به شکل تاقدیس درآمده و نفتگیرهای متعددی را تشکیل دهد. تاقدیسهای کم عمق را در ابتدا می‌توان بانقشه برداری و زمین شناسی سطحی شناسایی کرد. تغییرات حاصله از تغییر شکل ، چینخوردگی ، گسل خوردگی را باید با بکارگیری روشهای اکتشافیلرزهنگاری ،حفر چاهو گرفتن مغزه اصلاحکرد.

نفتگیرهای چین خورده از نظر شکل بسیار متنوع می‌باشد. شکل این نفتگیرهااز گنبدهای کاملا مدور تا تاقدیسهای گشیده و باریک و تاقدیسهای نامتقارن و بر گسستهتغییر می‌کند. غالب مخازن چین خورده تحت تاثیر گسل خوردگی ، شکستگیها ودرزها نیز قرارمی‌گیرد. بسیاری از گسلها مخازن چین خورده در سطح ظاهر شده و ردیابی آنها درزیرزمین برون حفاریهای مکررو تهیه نقشه‌های دقیقزمینشناسی امکان پذیر نمی‌باشد.

نفتگیرهای حاصله از گسل خوردگی

گسل خوردگی بطور غیر مستقیم نقش اساسی درایجاد نفتگیر ایفا می‌کند. گسل دراکتشافواستخراجمخازن نفت از نظر عامل سد کننده و بازدارنده سیال همچنین عامل انتقال و فراهم‌آورنده معبری تراوا جهت عبور سیال مورد سوال بوده است. برای مثال ، گسل خوردگی درسنگهای غیر شکننده بیشتر نقش سر کننده داشته‌های شنگهای شکننده و خرد شونده ، رلمعبری تراوا را ایفا می‌کند. گسل خوردگی در سنگهای شکننده ممکن است با توسعه درزهادر سنگ همراه بشود، که خود عامل موثر در تراوایی و ذخیره سازی سنگ محسوب می‌شودمشروط بر این که همزمان با پیدایش درز در سنگ ، عوامل ثانویه از جملهسیمانشدگی فضاها را پر نکرده باشد.

گسلها در ماسه وشیلسخت نشده. نقش سد کننده را تا حدودیایفا می‌کند. به خصوص زمانی که مواد رسی فضاها و معابر مرتبط با سطح گسل را فراگیرد. عامل بازدارنده ممکن است حتی دو لایهماسه سنگکاملا تراوا را از یکدیگر نیزمتمایز سازد. نفتگیر ممکن است در ارتباط با گسلهای کششی در حال رشد که حرکت گسلهمزمان باتشکیلرسوبات باشد بوجود آید. در این حالت ضخامت لایه تراوا در یک سمت گسل به مراتببیشتر از ضخامت آن لایه در سمت دیگر گسل می‌شود.