پاسخ فعالیت های درس غرش شیران دهم

دسته بندي: جواب سوالات کتاب,دهم,جواب سوالات دهم,

پاسخ تمرین های درس نهم فارسی 1 دهم درس غرش شیران

معنی شعر

هم مرگ، بر جهان شما نیز بگذرد

هم رونقِ زمان شما نیز بگذرد

مرگ سراغ شما نیز خواهد آمد و دوران اعتبار شما نیز از رونق خواهد افتاد. وین بوم محنت از پی آن تا کُند خراب

بر دولتْ آشیان شما نیز بگذرد

مِحنت و سختی، جغد شوم ویران‌گری است که به ما بسنده نمی‌کند و شما را نیز خانه خراب خواهد کرد.

آرایه: اضافه تشبیهی (بوم محنت) - مراعات نظیر (بوم، آشیان، خراب)

آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام

بر حلق و بر دهانِ شما نیز بگذرد

مرگ که شامل همه‌ی انسان‌ها می‌شود روزی نصیب شما هم خواهد شد.

آرایه: مجاز (خاص و عام از همۀ مردم) - مراعات نظیر (حلق، دهان) - تضاد (خاص،‌ عام) - تلمیح (به کُل نفسٍ ذائقه الموت) چون دادِ عادلان به جهان در، بقا نکرد

بیداد ظالمان شما نیز بگذرد

زمانی‌که عدالت انسان‌های عادل در جهان پایدار نماند، پس مطمئن باشید که ستم شما ظالمان نیز از بین خواهد رفت.

آرایه: تضاد (داد و بیداد، عادلان و ظالمان)

در مملکت چو غرّشِ شیران گذشت و رفت

این عوعوِ سگانِ شما نیز بگذرد

در سرزمینی که نعرۀ انسان‌های شیر صفت و جوانمرد گذشته، ناجوانمردی و سگ صفتی انسان‌های پست هم از بین خواهد رفت.

آرایه: استعاره (شیران: پهلوان، سگان: ناجوانمردان) بادی که در زمانه بسی شمع‌ها بکُشت

هم بر چراغدان شما نیز بگذرد

مرگ همچون بادی است که در این روزگار چراغ زندگانی بسیاری را خاموش کرد. شما هم آسوده نباشید که سرانجام چراغ عمر شما را نیز خاموش خواهد کرد.

آرایه: استعاره (باد استعاره از مرگ، شمع استعاره از مردم، چراغدان استعاره از عمر و زندگی) - مراعات نظیر (شمع و چراغدان) زین کاروانسرای، بسی کاروان گذشت

ناچار، کاروانِ شما نیز بگذرد

این دنیا چون کاروانسرایی است که انسان‌های بسیاری آمده‌اند و رفته‌ اند. کاروان زندگی شما نیز به ناچار ازین کاروانسرا عبور خواهد کرد و عمرتان به پایان خواهد رسید.

آرایه: استعاره (کاروانسرا استعاره از دنیا، کاروان استعاره از انسان‌ها) - تکرار (کاروان) ای مُفتَخَر به طالع مسعود خویشتن

تأثیر اختران شما نیز بگذرد

ای کسانی که به بخت خوب خود افتخار می‌کنید آگاه باشید که ستارۀ بخت شما نیز روزی خاموش خواهد شد.

آرایه: مراعات نظیر (طالع مسعود، تأثیر اختران)

بر تیر جورتان ز تَحمّل سپر کنیم

تا سختی کمان شما نیز بگذرد

مجبوریم در برابر ظلم و ستم شما تحمل کنیم تا قدرت حکومت شما سپری شود و سرنگون شوید.

آرایه: مراعات نظیر (تیر، سپر، کمان) - تشبیه (تحمل به سپر) - استعاره (سختی کمان استعاره از قدرت)

ای تو رمه سپُرده به چوپانِ گرگْ طبع

این گرگی شبان شما نیز بگذرد

ای پادشاه ظالمی که مردم بیچاره را به والیان درنده و گرگ صفت سپرده‌ای، این دوران ظلم و ستم شما نیز پایان خواهد یافت.

آرایه: مراعات نظیر (چوپان، رمه، شبان، گرگ) - تشبیه (چوپان گرگ طبع) - استعاره (رمه از مردم و گرگ از حاکمان و والیان)

کارگاه متــن پژوهــی

قلمرو زبانی (صفحهٔ ۷۰ کتاب درسی)

1- در شعری که خواندید، پنج واژۀ مهمّ املایی بیابید و بنویسید.

محنت - اجل - طالع - تأثیر- طبع - عوعو سگان - غرش شیران

2- تفاوت معنایی فعل‌های مشخّص شده را توضیح دهید.

گفتم که نوش لعلت ما را به آرزو کشت گفتـا تـو بندگی کـن کاو بنده پـرور آید

بادی که در زمانه بسـی شمع‌ها بکشت هـم بـر چراغـدان شـما نیـز بگـذرد

کشتن در بیت اول به معنای «در حسرت گذاشتن» آمده است، اما در بیت دوم به معنای «خاموش کردن» به کار رفته است.

- واژه‌های زیر را مانند نمونه به دو شیوه جمع ببندید.

نمونه: مکان: مکان‌ها، اماکن

* مِحنَت: محنت‌ها - مِحَن

* دعا: دعاها - ادعیه

* خاص: خاصیت‌ها - خواص

قلمرو ادبی (صفحهٔ ۷۰ کتاب درسی)

1- قافیه و ردیف را در بیت نخست این سروده مشخّص کنید.

واژه‌های قافیه «جهان» و «زمان» - ردیف «شما نیز بگذرد»

2- در بیت زیر، کنایه ها را بیابید و مفهوم آنها را بنویسید.

تا سختی کمان شما نیز بگذرد بر تیر جورتان ز تحمّل سپر کنیم

سپر کردن تحمل: کنایه از تحمل رنج‌ها و سختی‌ها سختی کمان: کنایه از قدرت و زورگویی

3- به بیت زیر توجّه کنید:

نقش کردم رخ زیبای تو در خانۀ دل خانه ویران شد و آن نقش به دیوار بماند

در مصراع اوّل، شـاعر، «دل» را به «خانه» تشـبیه کرده اسـت؛ سپس در مصراع دوم، به سبب شـباهت آن دو بـه هـم، مشبّه (دل) حـذف کـرده و فقط مشـبّه به (خانه) را ذکر کرده اسـت تا شباهت را تا مرحلۀ یکی شدن نشان دهد؛ به این تصویر خیال انگیز، «استعاره» می‌گویند. در استعاره، یک تشبیه (مشبّه یا مشبّه به) ذکر نمی‌شود.

مثال برای حذف مشبّه به خورشید شکفت.

«خورشـید» به «گل» تشـبیه شـده است. «شـکفتن» از ویژگی‌های گل است که به خورشید نسـبت داده شده است.

* توجه: استعاره، نوعی مجاز است که بر پایۀ تشبیه بنا شده است.

* در بیت پنجم، استعاره ها را مشخّص کنید و مفهوم هر یک را بنویسید.

* بادی که در زمانه بسی شمع‌ها بکشت ← باد: مجاز از مرگ و نابودی است. شمع: مجاز از مردم

* تأثیر اختران شما نیز بگذرد ← اختر: مجاز از بخت و اقبال نیکوست.

* آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام ← خاص و عام: مجاز از همه مردم

قلمرو فکری (صفحهٔ ۷۱ کتاب درسی)

1- با توجه به توضیح زیر، معنی و مفهوم بیت اوّل درس را به نثر روان بنویسید.

سیف الدّین محمّد فرغانی، در سدۀ هفتم هجری، هنگامی که شهرهای بزرگ و آباد ایران، در آتش بیداد مغولان می سوخت، این شعر را سرود. سیف در این سروده، از رفتار ظالمانۀ فرمانروایان و تاخت و تاز سپاه مغول، با بیان کوبنده‌ای انتقاد می‌کند.

2- در بیت زیر، مقصود شاعر از«رمه»، «چوپان گرگ طبع» و «گرگی شبان» چیست؟

ای تو رمه سپرده به چوپانِ گرگْ طبع این گرگی شبان شما نیز بگذرد

رمه: مردم زیر دست حکومت چوپان گرگ طبع: حاکمان ستمگر دست نشانده گرگی شبان: دوران ظلم و ستم

3- از متن درس، برای حدیث و آیۀ زیر، نمونه بیتی مرتبط بیابید و بنویسید.

* «الدّهرُ یَومانِ یومُ لَک و یَومُ علیک». امام علی (ع)

ای مُفتَخَر به طالع مسعود خویشتن

تأثیر اختران شما نیز بگذرد

* «کلُّ نفسٍ ذائقهُ الموت». سورۀ آل عمران، آیۀ 185

آب اجل که هست گلوگیر خاص و عام

بر حلق و بر دهانِ شما نیز بگذرد

4- سرودۀ زیر، یادآور کدام بیت درس است؟

ما بارگه دادیم، این رفت ستم بر ما بر قصر ستمکاران، گویی چه رسد خِذلان