تدبّر در قرآن (صفحه ی   ۶۷، ۶۸ و ۶۹ کتاب درسی)

کُلُّ نَفسٍ ذائِقَةُ المَو‌ت هرکسی طعم مرگ را می‌چشد؛

وَ نَبلوکُم بِالشَّرِّ وَ الخَیرِ فِتنَةً و قطعاً ما شما را با شر و خیر می‌آزماییم

وَ اِلَینا تُرجَعونَ و به سوى ما بازگردانده مى‌شويد.

اَحَسِبَ النّاسُ اَن یُترَکوا آیا مردم گمان کردند رها می‌شوند

اَن یَقولوا آمَنّا همین که بگویند ایمان آوردیم؛

وَ هُم لایُفتَنونَ و آزمایش نمی‌شوند؟

کُلًّا نُمِدُّ هٰؤُلاءِ وَ هٰؤُلاءِ هر یک از اینان و آنان (خواهان آخرت و دنیا) را مدد می‌رسانیم

مِن عَطاءِ رَبِّک از عطای پروردگارت

وَ ما کانَ عَطاءُ رَبِّکَ مَحظورًا و عطای پروردگارت [از کسی] منع نشده است.

وَ الَّذینَ جاهَدوا فینا و کسانی که در راه ما جهاد [و تلاش] کنند

لَنَهدِیَنَّهُم سُبُلَنا حتماً آنان را به راه‌های خود هدایت می‌کنیم.

وَ اِنَّ اللّٰهَ لَمَعَ المُحسِنینَ و در حقیقت خداوند با نیکوکاران است.

وَلا یَحسَبَنَّ الَّذینَ کَفَروا آنان که کافر شدند، تصور نکنند که

اَنَّما نُملی لَهُم اگر به آنان مهلت می‌دهیم،

خَیرٌ لِاَنفُسِهِم به نفع آنها است،

اِنَّما نُملی لَهُم فقط [به این خاطر] به آنان مهلت مى‌دهیم

لِیَزدادوا اِثمًا تا بر گناهان خود بيفزايند

وَ لَهُم عَذابٌ مُهینٌ و برای آنها عذابى خوارکننده است.

وَالَّذینَ کَذَّبوا بِآیاتِنا و کسانی که آیات ما را تکذیب کردند،

سَنَستَدرِجُهُم به تدریج گرفتار عذابشان خواهیم کرد،

مِن حَیثُ لایَعلَمونَ از آن راه که نمی‌دانند،

وَ اُملی لَهُم و به آنها مهلت می دهم

اِنَّ کَیدی مَتینٌ همانا تدبیر من استوار است.

مَن جاءَ بِالحَسَنَةِ کسی که کار نیکی بیاورد

فَلَه‌و عَشرُ اَمثالِها ده برابر آن [پاداش] می‌گیرد

وَ مَن جاءَ بِالسَّیِّئَةِ و کسی که کار بدی بیاورد

فَلا یُجزىٰ اِلّا مِثلَها جز به اندازه ی   آن کیفر نمی‌شود

وَ هُم لا یُظلَمونَ و بر آنان ستم نمی‌شود.

وَ لَو اَنَّ اَهلَ القُرىٰ آمَنوا و اگر مردم شهرها ایمان آورده

وَ اتَّقَوا و تقوا پیشه می‌کردند،

لَفَتَحنا عَلَیهِم قطعاً برايشان مى‌گشوديم

بَرَکاتٍ مِنَ السَّماءِ وَ الاَرضِ بركاتى از آسمان و زمين،

وَ لٰکِن کَذَّبوا فَاَخَذناهُم ولى تکذیب کردند، پس آنان را گرفتار ساختیم

بِما کانوا یَکسِبونَ به [کیفر] آنچه مرتکب می‌شدند.

با تفکر در آیات بالا، پیام‌های زیر را تکمیل کنید.

١- هر انسانی در زندگی خود همواره به وسیله ی   امور شرّ یا با امور خیر در معرض  امتحان‌های الهی است.

سوره انبیاء / آیه ۳۵

2- هرکس ادعای ایمان کند، مورد آزمایش خاص الهی قرار می‌گیرد.

سوره عنکبوت / آیه ۲

3- رحمت واسعه ی   الهی به همه ی   افراد جامعه، چه نیکوکار و چه بدکار، اعطا می‌شود.

سوره اسراء / آیه ۲۰

4- خداوند کسانی را که در راه او قدم بردارند، به طور خاص همراهی و هدایت می‌کند.

سوره عنکبوت / آیه ۶۹

5- خداوند به کافران مهلت می‌دهد و آنان از این مهلت نفعی نمی‌برند.

سوره آل‌عمران / آیه ۱۷۸

6- برخی گناهکاران به دست خویش، خود را در معرض هلاکت قرار می‌دهند و به تدریج گرفتار عذاب می‌شوند.

سوره اعراف / آیه ۱۸۲

7- خداوند پاداش کار نیک را چند برابر و کیفر کار بد را به اندازه خودش می‌دهد و این نشانه عدل الهی است.

سوره انعام / آیه ۱۶۰

8- مطابق با قانون الهی، آینده انسان براساس رفتارهای خوب یا بد رقم می‌خورد.

سوره اعراف / آیه ۹۶

سنت‌های الهی

دانستیم که براساس تقدیر الهی، جهان خلقت قانونمند است و پدیده های آن در دایره ی   قوانین خاصی مسیر تکاملی خود را می‌پیمایند. این قانونمندی اختصاص به پدیده‌های طبیعی ندارد و زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها را هم دربرمی‌گیرد. قرآن کریم از این قوانین با عنوان «سنت‌های الهی» یاد کرده و مردم را به شناخت آنها، به خصوص سنت‌های مربوط به زندگی انسان دعوت نموده است.

شناخت قوانین جهان خلقت از طریق علومی مانند فیزیک، شیمی و زیست شناسی سبب آشنایی ما با نشانه‌های الهی و نیز بهره گرفتن از طبیعت می‌شود. امّا شناخت قوانین حاکم بر زندگی انسان‌ها، موجب نگرش صحیح ما نسبت به تلخی‌ها و شیرینی‌ها، شکست‌ها و موفقیت‌ها، بیماری و سلامت و به طور کلی همه ی   حوادث زندگی می‌شود و دیدگاه ما را نسبت به وقایع و حوادث جهان از دیگران ممتاز می‌سازد و بالاخره این شناخت در روابطمان با خدا، با خود، با خلقت و با دیگران تأثیر بسزایی دارد.

برخی از سنت‌های الهی عبارت‌اند از:

 ١- ابتلا: ابتلا در لغت به معنای امتحان است و در اصطلاح دینی به معنای قرار دادن فرد در شرایط و موقعیتی است که صفات درونی خود را بروز دهد و درستی یا نادرستی آنچه را که ادعا کرده مشخص سازد. البته میان امتحان الهی و امتحان بشری تفاوت وجود دارد و آن این است که در امتحان بشری ما غالباً از حقیقت درون افراد بی خبر هستیم و می‌کوشیم تا از طریق امتحان کردن آنها به آگاهی لازم برسیم؛ ولی امتحان خداوندِ علیم برای آگاه شدن از درون افراد نیست، بلکه برای رشد دادن و به ظهور رساندن استعدادها و نشان دادن تمایلات درونی افراد است.

سنت ابتلا عام‌ترین و فراگیرترین قانون خداوند است که ثابت و همیشگی است و شامل همه ی   انسان‌ها در همه ی   دوران‌ها می‌شود. به عبارت دیگر، زندگی هر انسانی، چه مؤمن و چه کافر، چه فقیر و چه غنی، صحنه ی   انواع امتحان‌ها و آزمایش‌هاست. هویت و شخصیت انسان‌ها با این ابتلائات ساخته می‌شود و شناخته می‌گردد. از این رو، کوچک‌ترین حادثه‌ای که پیرامون ما رخ می‌دهد، امتحانی برای ماست تا روشن شود که ما نسبت به آن حادثه چه تصمیمی می‌گیریم و چگونه عمل می‌کنیم. عمل درست، رشد و کمال و عمل غلط، عقب ماندگی و خسران ما را به دنبال دارد.

کدام آیه ی   فعالیتِ «تدبّر در قرآن» ابتدای درس، به این سنت اشاره دارد؟

سوره عنکبوت / آیه ۲

موفقیت در هر مرحله‌ای از امتحان الهی یا ابتلا سبب ورود فرد به مرحله‌ای برتر می‌شود و او را با امتحان‌های جدیدتر روبه رو می‌کند؛ درست مانند دانش آموزی که با موفقیت در هر امتحانی وارد مرحله‌ای بالاتر از امتحانات می‌گردد تا به موفقیت نهایی برسد. به طور مثال، اگر انسان ایمان به خداوند و بندگی او را اعلام کند، بنا به سنت ابتلا، وارد امتحان‌ها و آزمایش‌های خاص آن می‌شود و به میزانی که در آزمون‌های اوّلیه سربلند بیرون آید، قدم در آزمون‌های بعد می‌گذارد و برای کسب کمالات برتر آماده می‌شود.

امام صادق درباره رابطه مراتب ایمان و مراتب امتحان می‌فرماید:

اِنَّمَا المُؤمِنُ به راستی که مؤمن

بِمَنزِلَةِ کَفَّةِ المیزانِ به منزله ی   کفه ی   ترازوست

ٰکُلَّما زیدَ فی ایمانِه هر اندازه ایمانش افزوده شود،

ٰزیدَ فی بَلائِه امتحانش نیز سنگین‌تر می‌شود.

ممکن است بپرسید: خداوند با چه چیزی ما را امتحان می‌کند؟ پاسخ این است که او با هر امر خیر یا شری ما را می‌آزماید؛ بیماری یا سلامت، فقر یا ثروت، از دست دادن پدر و مادر یا داشتن پدر و مادر، بارش باران یا وقوع خشک سالی و به طور کلی هر حادثه ی   شیرین یا تلخ، مواد امتحانی ما به حساب می‌آیند و نحوه ی   مواجهه ی   ما با آنها پیروزی یا شکست ما را رقم می‌زند و مهیای امتحانی دیگر می‌سازد.

کدام آیه ی   فعالیت «تدبر در قرآن» ابتدای درس، به این نکته اشاره دارد؟

سوره ی   انبیاء / آیه ی   ۳۵

تفکر در متن (صفحه ی   ۷۱ کتاب درسی)

در رفتار و عملکرد کسی که مصیبت و گرفتاری را امتحان الهی می‌داند، با کسی که آن را یک پیشامد طبیعی می‌شمارد، چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟

1- گروه اوّل دچار یأس و ناامیدی نمی‌شوند، در حالی که گروه دوم دچار سردرگمی و یأس می‌شوند.

2- گروه اول برای موفق شدن در این امتحان الهی تلاش می‌کنند. امّا گروه دوم هنگام برخورد کردن با مشکلاتی انگیزه ی   خود را از دست می‌دهند و امیدی به حل مشکل ندارند.

3- گروه اول آینده ی   درخشانی را در پیش روی خود می‌بینند اما گروه دوم امیدی به آينده ندارند. و به گمانشان سرنوشت آنان همواره با مشکلات و سختی‌ها نوشته شده است.

پاسخ سو ی  الات شما

ممکن است این سؤال برای شما پیش آید که چگونه هر حادثۀ شیرین یا تلخی می‌تواند وسیلۀ ابتلا و امتحان ما باشد؟

بسیاری از افراد، امور روزمره ی   زندگی خود را جریاناتی عادی، و نه آزمایش و امتحان، تلقی می‌کنند. آنها می‌پندارند که امتحانات الهی تنها به لحظات سرنوشت ساز و استثنایی زندگی اختصاص دارد و فقط در چنین لحظاتی است که ایمان آدمی آزمایش می‌شود؛ در صورتی که با نگاهی دقیق درمی‌یابیم که هر ساعت از عمر ما با ده‌ها امتحان الهی همراه است و شکست یا پیروزی ما لحظه به لحظه در پرونده اعمالمان ثبت می‌گردد.

همین که هر لحظه، درباره ی   افرادی که با آنان روبه رو می‌شویم قضاوت می‌کنیم خود نوعی امتحان است؛ و اگر خدای ناکرده در فکر و اندیشه خود با سوء ظن با دیگران مواجه شویم در آزمایش شکست خورده‌ایم. همچنین در مواجهه با هر عملی از طریق توجه به رعایت حریم واجبات و محرمات امتحان می‌شویم. در هنگام حضور در میان مردم نیز از طریق رعایت حقوق دیگران مورد آزمایش قرار می‌گیریم. به طور کلی جای جای زندگی انسان محلّی برای امتحان است. انسان مؤمن با توجه به همین مسئله است که لحظه لحظه گفتار و کردار خود را در معرض آزمایش الهی می‌داند و سعی می‌کند نوع و سبک زندگی خود را به گونه‌ای قرار دهد که در آزمایش الهی سربلند بیرون آید. به این خاطره درباره ی   شهید ابراهیم هادی توجه کنید:

«ورزشکار بود و قد و اندام مناسبی داشت. هرروز با ساک دستی و لباس ورزشکاری به سمت باشگاه می‌رفت. یک بار رفقایش به او گفتند: دیروز دو تا دختر دنبال تو بودند و درباره ی   تو حرف می‌زدند. ماشاءاللّه با این تیپ و هیکل، خوب جلب توجّه می‌کنی! از فردا دیگر ساک ورزشی برنمی‌داشت! لباس‌های ورزشی خود را داخل کیسه ی   نایلونی می‌گذاشت و یک پیراهن گشاد می‌پوشید و روی شلوارش می‌انداخت؛ می‌گفت نمی‌خواهم با نوع پوششم، ذهن یک جوان را مشغول کنم.»

٢- امداد عام الهی: سنت دیگر، سنت امداد الهی است. وقتی انبیا مردم را به دین الهی فرامی‌خوانند مردم در برابر این دعوت دو دسته می‌شوند: دسته‌ای به ندای حقیقت پاسخ مثبت می‌دهند و هدایت الهی را می‌پذیرند و دسته‌ای لجاجت ورزیده و در مقابل حق می‌ایستند. خداوند، سنت و قانون خود را بر این قرار داده که هر کس، هر کدام از این دو راه را برگزیند، بتواند از همین امکاناتی که خدا در اختیارش قرار داده (مانند قدرت اراده، توان جسمی و فکری، امکانات موجود در جهان خلقت و…) استفاده کند تا در همان مسیری که انتخاب کرده است به پیش رود و باطن خود را آشکار کند. درواقع خداوند امکانات و لوازم رسیدن به خواسته‌ها و هدف‌های هر دو گروه را فراهم کرده است، حال، کسی که راه حق را برمی‌گزیند لوازم و امکانات رسیدن به حق را می‌یابد و مراتب کمال را می‌پیماید و کسی که فقط دنیا را انتخاب کرده و برای آن تلاش می‌کند همان را به دست می‌آورد. البته اینان عواقب زیانبار تصمیم غلط خود را در آخرت مشاهده خواهند کرد. بنابراین روی آوردن دنیا و لذت‌های دنیوی به برخی انسان‌های گناهکار نشانه ی   لطف خداوند به آنان نیست. قرآن کریم در این باره می‌فرماید:

کسانی که زندگی دنیا و تجملات آن را بخواهند، حاصل کارهایشان را در همین دنیا به آنان می‌دهیم و کم و کاستی نخواهند دید. اما اینان در آخرت جز آتش دوزخ ندارند و هر چه در دنیا کرده‌اند بر باد رفته و آنچه را که انجام می‌دهند، باطل است.

کدام آیه ی   فعالیت «تدبر در قرآن» ابتدای درس به این سنّت اشاره دارد؟

سوره ی   انبیاء / آیه ی   ۳۵

٣- امداد خاص (توفیق الهی): در اصطلاح دینی، توفیق به معنای آسان نمودن است؛ یعنی همراه با سعى و تلاشى که انسان از خود نشان مى‌دهد، خداوند نىز شراىط و اسباب را چنان فراهم مى‌سازد که وی بتواند آسان‌تر به مقصد برسد. این امداد خاص خداوند که سنّت «توفیق الهی» نام دارد، شامل حال کسانی می‌شود که با نیّت پاک، قدم در راه حق می‌گذارند و سعادت اخروی و رضایت پروردگار را هدف خود قرار می‌دهند.

یکى از جلوه‌هاى این توفیق، نصرت و هدایت الهى به دنبال تلاش و مجاهدت است. خداوند، انسان تلاشگر و مجاهد را حمایت مى‌کند، دست او را مى‌گیرد و با پشتیبانى خود به پیش مى‌برد.

کدام آیه ی   فعالیت «تدبّر در قرآن» ابتدای درس، به این نکته اشاره دارد؟

سوره ی   عنکبوت / آیه ی   ۶۹

از جلوه‌های دیگر توفیق الهی، ایجاد زمینه ی   مناسب برای رشد و تعالی شخص مؤمن می‌باشد مانند یافتن دوست خوب، شرکت در یک جلسه ی   قرآنی و خواندن یک کتاب تأثیر گذار و هدایتگر.

در کسب توفیق الهی، عوامل درونی مانند داشتن روحیه ی   حق پذیری، هم نقشی تعیین کننده دارد. برای مثال، دو نفر با هم آیاتی از قرآن را از رسول اکرم می‌شنیدند، امّا این آیات ایمان یکی را تقویت می‌کرد ولی بر لجاجت و کفر دیگری می‌افزود؛ و مثال دیگر: دو نفر با هم از کنار مسجدی می‌گذرند و صدای اذان را می‌شنوند، یکی به مسجد می‌رود تا نماز اول وقت خود را بخواند و دیگری بدون توجه از کنار مسجد می‌گذرد.

۴- سبقت رحمت بر غضب: از آنجا که خداوند به بندگان خود محبت دارد، با همه ی   آنان، چه نیکوکار و چه گناهکار، به لطف و مهربانی رفتار می‌کند. او به بندگان خود اعلام می‌کند که:

پروردگار شما، رحمت را بر خود واجب کرده است.

یعنی حتی آنجا که خداوند بر کسی سخت می‌گیرد، باز هم از دریچه لطف و رحمت است؛ مانند مادری که بر فرزندش سخت می‌گیرد و یا در مواردی او را تنبیه می‌کند تا او را از اشتباه باز دارد و به هیچ وجه قصد انتقام گیری از فرزند خود را ندارد. از همین جهت است که راه بازگشت گناهکار به خدا همیشه باز است.

آمرزش گناهان با توبه، آمرزش برخی گناهان با انجام کار نیک، حفظ آبروی بندگان گناهکار، پذیرش عبادت اندک و رضایت سریع از کسی که طلب آمرزش کرده، نمونه‌هایی از سبقت رحمت خدا بر غضب او است.

یکی از موارد سبقت رحمت بر غضب خدا آن است که وقتی انسان کار نیکی انجام می‌دهد، خداوند به فرشته‌اش فرمان می‌دهد که فوراً آن را ثبت نماید، امّا وقتی گناهی مرتکب می‌شود از فرشته ی   خود می‌‌خواهد صبر کند تا بنده‌اش توبه کند و جبران نماید؛ و در صورتی که بنده توبه نکرد آن گناه را ثبت نماید. همچنین خداوند عمل نیک را چند برابر پاداش و کار بد را فقط به اندازه ی   خودش جزا می‌دهد.

کدام آیه ی   فعالیت «تدبر در قرآن» ابتدای درس، به این سنّت اشاره دارد؟

سوره ی   آل عمران / آیه ی   ۱۷۸

5- املاء و استدراج: خداوند برای انسانی که به دام گناه می‌افتد، شرایطی را فراهم می‌کند که بتواند توبه کند و از گناه دوری نماید؛ حتی اگر بارها گناه کرد و توبه نمود، باز هم خداوند از گناه او می‌گذرد. اما اگر کسانی چنان در گناه و باطل پیش روند که از کار خود خرسند باشند و با حق دشمنى و لجاجت ورزند، خداوند به آنها فرصتی می‌دهد و بر امکانات و نعمت‌های آنان می‌افزاید و آنها این فرصت‌ها و نعمت‌ها را وسیله ی   غوطه ور شدن در گناهان قرار می‌دهند، به طوری که اگر در ابتدا، اندک امیدی وجود داشت که نور حق در دلشان بتابد، به تدریج چنین امیدی بر باد رفته و به شقاوت ابدى گرفتار می‌شوند. درحقیقت، مهلت‌ها و نعمت‌ها، با اختیار و اراده ی   خودشان به صورت بلای الهی جلوه گر شده و باعث می‌شود که بار گناهان آنان هر روز سنگین و سنگین‌تر شود و به تدریج به سوی هلاکت ابدی نزدیک‌تر شوند. اىن سنت که از جمله سنت‌هاى حاکم بر زندگى معاندان و غرق شدگان در گناه است، سنت «املاء و استدراج» نام دارد.

کدام آیه ی   فعالیت «تدبّر در قرآن» ابتدای درس، به این سنّت اشاره دارد؟

سوره ی   اعراف / آیه ی   ۱۸۲ / ۱۸۳

قرارگرفتن در دایره ی   سنت املاء و استدراج نتیجه عمل خود انسان‌هاست. بنابراین باید بکوشیم که در دایره این سنت‌ها قرار نگیریم تا به هلاکت ابدی گرفتار نشویم.

امام صادق (ع) می‌فرماید: «هنگامی که خداوند خیر بنده‌اش را بخواهد، اگر بنده گناهی مرتکب شود او را گوشمالی می‌دهد تا به یاد توبه بیفتد و هنگامی که شر بنده‌اش [بنده‌ای که غرق گناه شده است] را بخواهد، بعد از انجام گناه نعمتی به او می‌بخشد تا استغفار را فراموش کند و به راه خود ادامه دهد. این همان است که خداوند فرموده: سَنَستَدرِجُهُم مِن حَیثُ لا یَعلَمونَ»

امیر المؤمنین (ع) می‌فرماید: «چه بسا احسان پیاپی خدا، کسی را گرفتار کند و پرده پوشی خدا او را مغرور سازد و با ستایش مردم فریفته و شیفته ی   خود گردد و خدا هیچ کس را همانند کسی که به او مهلت داده، امتحان و آزمایش نکرده است.»

پیام آیات (صفحه ی   ۷۵ کتاب درسی)

2- با توجه به آیات 182 و 183 سوره ی   اعراف تحلیل کنید که در چه صورتی وفور نعمت نشانه سنت استدراج است؟

در صورتی که فرد مشاهده کند با وجود گناه و معصیت فراوان، غرق در نعمت‌ها می‌شود، باید بداند که گرفتار سنت استدراج شده است.

بیشتر بدانیم

در خطبه‌ای که حضرت زینب (س) در شام و در برابر یزید ایراد کرد این گونه یزید را مورد خطاب قرار داد:

… ای یزید، آیا گمان برده‌ای حال که جای جای زمین و آفاق آسمان را بر ما گرفتی و بستی و ما چونان کنیزان رانده شدیم، مایه ی   خواری ما و موجب کرامت توست و حکایت از عظمت جایگاه تو دارد، که این چنین باد در بینی انداخته‌ای، و برق شادی و سرور از دیدگانت می‌جهد؟!

اندکی آرام گیر، مگر سخن خدای را فراموش کرده‌ای که فرمود:‌ «گمان مبرند آنان که کافر شدند و ما آنان را مهلت دادیم. (این مهلت) برای آنان خیر است، ما همانا مهلت دادیم آنان را که بر گناه خود بیفزایند برای آنان عذاب خوارکننده خواهد بود» (سوره ی   آل عمران، آیه ی   ۱۷۸).

6- تأثیر اعمال انسان در زندگی او: رهنمودهای قرآن کریم و پیشوایان دین بیانگر آن است که آینده ی   زندگی هر فرد و اتفاقاتی که برای او رخ می‌دهد، در موارد بسیاری تحت تأثیر رفتارهای گذشته او، اعم از رفتارهای خوب و بد است.

به طور مثال، امام صادق (ع) می‌فرماید:

مَن یَموتُ بِالذُّنوبِ کسانی که به واسطه ی   گناه می‌میرند

اَکثَرُ مِمَّن یَموتُ بِالآجالِ از کسانی که به واسطه ی   سرآمد عمرشان می‌میرند، بیشترند.

وَ مَن یَعیشُ بِالاِحسانِ و کسانی که به سبب نیکوکاری زندگی دراز دارند،

اَکثَرُ مِمَّن یَعیشُ بِالاَعمارِ از کسانی که به عمر اصلی زندگی می‌کنند، بیشترند.

همچنین در تعالیم دینی آمده است که صله ی   رحم و محبت به خویشان و دادن صدقه، عمر را افزایش می‌دهد و قطع رحم و بی‌محبتی به خویشان عمر را کاهش می‌دهد. احسان به والدین، امانت داری، لقمه ی   حلال، آب دادن به درخت تشنه یا سیراب کردن حیوانات و نیز بر طرف کردن اندوه و غصه ی   دیگران زندگی را بهبود می‌بخشد. ظلم به دیگران و افزایش گناه، اعم از فردی و اجتماعی، آثار زیان باری از جمله نزول بلا و عدم استجابت دعا را به دنبال دارد، همان طور که تقوا و ایمان واقعی به خداوند سبب نزول برکات الهی می‌گردد.

کدام آیه ی   فعالیت «تدبّر در قرآن» ابتدای درس، به این سنّت اشاره دارد؟ سوره ی   اعراف / آیه ی   ۹۶

برنامه ریزی (صفحه ی   ۷۶ کتاب درسی)

اکنون که با برخی از مهم‌ترین سنت‌های خداوند آشنا شدیم، لازم است برای حرکت درست در بستر این سنت‌ها و بهره مندی مطلوب از آنها به سؤال‌های زیر پاسخ دهیم و مطابق با پاسخ‌های خود برنامه ریزی کنیم.

١- برای اینکه از سنت امتحان و ابتلا موفق بیرون آییم چه اقداماتی باید انجام دهیم؟

مشکلات و سختی‌های زندگی را امتحان الهی بدانیم و برای موفقیت در آنها تلاش کنیم.

هنگام ابتلا به سختی‌ها و مشکلات دچار یأس و ناامیدی نشویم، و با انگیزه و تلاش برای موفقیت در این امتحان تلاش کنیم.

در شرایط سخت به خدا تکیه کنیم و یاد او غافل نشویم.

٢- برای اینکه از توفیق الهی بهره‌مند شویم چه برنامه‌هایی را پیشنهاد می‌دهید؟

۱- با مطالعه و تحقیق سعی کنیم راه حق را از باطل تشخیص بدهیم.

۲- پس از حصول شناخت تفاوت بین حق و باطل، خو را در جبهه ی   حق قرار داده و از باطل دوری گزینیم.

۳- سعی کنیم در زندگی پاسدار حق باشم و هرگز از مسیر حق فاصله نگیریم.

همچنین پاسخ سایر فعالیت های دروس دین و زندگی 3 را از لینک های زیر ببینید :

حتما نظر بدهید زیر هر کدام .با تشکر