وسواس در كودكان 

---

بر طبق گزارش انجمن روانپزشكان آمريكا تقريباً از هر ۲۰۰ كودك و يا نوجوان، يك نفر دچار اختلال وسواس فكری عملی است. اين اختلال به دليل آن كه توام با درد، ناراحتی و يا بيماری جسمی خاصی نيست، معمولاً تا سنين نوجوانی و جوانی ناشناخته می ماند. از زمانی كه كودك به دوران نوجوانی پا می گذارد و روابط دوستی و اجتماعی او گسترده تر می شود، به دليل داشتن چنين افكار و رفتارهايی از بودن در جمع دوستان و همسالانش احساس ناراحتی، فشار و استرس می كند؛ زيرا نگران است كه افكار و رفتارهای وسواسی او از حد خارج شوند و نتواند خود را كنترل كند و همين امر موجب طردشدگی، انزوا و تنهايی او شود. بديهی است تمامی كودكان و نوجوانان نگرانی ها، ترديدها و ايده های گوناگونی دارند كه موجب حركت، تلاش و انگيزه آنان برای يادگيری، بازی، دستيابی و روابط اجتماعی شان می شود. اما اگر اين تصورات و افكار آنان مانع از زندگی عادی شان شود، برای آن ها مشكل ساز خواهد شد و آن ها را از داشتن يك زندگی سالم و طبيعی بازخواهد داشت. برای مثال اغلب كودكان ۹ _ ۸ ساله عادت دارند كه بر روی درز سنگفرش های پياده روها راه بروند يا اسباب بازی ها شان را مدام چك كنند و يا مراسم خواب شان را هميشه طبق آئين خاصی انجام دهند. چنين رفتارهايی كه معمولاً در اين گروه سنی كودكان رايج است، احتمالاً در بهترين شكل خود، نوعی بازی به حساب می آيد. اما زمانی كه همين كارها بر زندگی كودك تسلط می يابد و در عملكرد بهنجار او اخلال ايجاد می كند، جای نگرانی دارد. متاسفانه هر چه كودك و يا نوجوان بيشتر تحت تاثير اين افكار قرار گيرد، به تدريج در او قوی تر و پايدارتر می شود تا حدی كه موجب شرمساری و درماندگی او و خانواده اش می شود

علائم و نشانگان اختلال وسواس فكری _ عملی در كودكان

شناخت علائم و نشانگان اين اختلال در اغلب كودكان وسواسی قدری مشكل است؛ زيرا بچه ها قادرند خيلی ماهرانه افكار و رفتارهای وسواس گونه خود را مخفی نگه دارند. گاهی نيز والدين توانايی كشف افكار و اعمال وسواسی آن ها را ندارند و گاهی نيز به گونه ای رفتارهای كليشه ای خود را اجرا می كنند كه اطرافيان شان تصور می كنند، انجام اين كارها جزء برنامه روزانه شان است. به طور كلی رايج ترين افكار و رفتار وسواسی كودكان و نوجوانان عبارتند از:

_ ترس از كثيفی. 
_ ترس از ويروس ها و ميكروب ها. 
_ نياز به همدردی، دلسوزی و رسيدگی. 
_ توجه بيش از اندازه به سر و وضع خود. 
_ اعتقاد به خوش يمن بودن اعداد، روزها، ساعات و.... 
_ داشتن افكار مذهبی منفی. 
_ داشتن افكار پرخاش جويانه و تمايلات جنسی نامتعارف. 
_ ترس شديد از داشتن بيماری ها و يا صدمه ديدن يكی از اعضای خانواده. 
_ اشتغال شديد فكری درباره كارهای خانگی. 
_ داشتن ايده ها و افكار مزاحم و ناخودآگاه.

روش های درمان اختلال وسواس فكری _ عملی در كودكان و نوجوانان

پژوهش های مختلف نشان می دهند كه بهترين نوع درمان اختلال وسواس در كودكان استفاده از روش های رفتاردرمانی و در مواردی توام با دارودرمانی است. بر طبق اين روش ها، ابتدا رفتاردرمانگر، كودك را تشويق می كند تا افكار و آئين های وسواسی خود را به طور دقيق و جزءبه جزء شرح دهد، تا او بتواند اجزای كليدی اين رفتارها را شناسايی كند. آن گاه از او می پرسد كه انجام دادن كدام يك از رفتارهای وسواسی اش ضروری نيست و آيا می تواند بدون آن كه نگران و مضطرب شود، از انجام آن بخش از رفتارهايش صرف نظر كند. در اين مرحله درمانگر، ضمن پذيرش حالات، افكار و رفتار كودك، سعی می كند به او بفهماند كه هر فردی ممكن است در مواردی دچار خشكی رفتار و اشتغالات ذهنی وسواسی شود كه به دلايل نامفهومی مدام آن ها را تكرار می كند. هدف او از اين كار آن است كه تا حدود زيادی آئين ها و افكار وسواسی كودك را متزلزل كند تا حدی كه رفته رفته بتواند گام های موثری برای حذف اين گونه رفتارها بردارد. گروه ديگری از رفتار درمانگران كه روش های خود را بر پايه ديدگاه شناخت درمانی استوار كرده اند نيز برای درمان اختلال وسواس در كودكان و نوجوانان سعی می كنند ابتدا به كودك بياموزند كه چگونه می تواند احساسات و افكارش را درباره فكر و عملی كه انجام می دهد، تغيير دهد. برای مثال، اگر كودكی وسواس دست شستن دارد، از او می خواهند كه دست هايش را كثيف كند(مثلاً گل آلود، چرب، خميری، ماسه ای و...) و سعی كند بدون آن كه چندين بار دست هايش را بشويد به بازی خود ادامه دهد و فقط در انتهای بازی دستش را بشويد. در اين روش، تغيير نگرش كودك درباره كثيفی و آلودگی مدنظر است و اين كه او بتواند به خود بقبولاند كه خمير نوعی وسيله بازی برای كودكان است كه از مواد بهداشتی درست شده است و لزومی نيست در حين خميربازی چندين بار دست هايش را بشويد. روش های درمان رفتاری زمانی كه اعضای خانواده هم درگير حل مشكل شوند، بهترين شيوه درمان محسوب می شود. طبق نظر روانشناسان و متخصصان علوم رفتاری، كودكانی كه برای درمان خود از اين گونه شيوه ها استفاده می كنند، نياز به حمايت، همكاری و مشاركت تمام اعضای خانواده دارند. در حقيقت، درصد بهبودی كودك بدون همراهی خانواده خيلی كم می شود، زيرا شيوه های درمان شناختی رفتاری اغلب با قدری اضطراب و نگرانی توام هستند كه اگر حمايت روانشناس، والدين و اعضای خانواده را همراه نداشته باشد، درمان و بهبود كودك را به تاخير می اندازد. به همين دليل بهتر است به روان درمانگری مراجعه شود كه حمايت و پشتيبانی لازم را از كودك بنمايد.