نقش وجايگاه مشاوره درمقطع ابتدایی

       راهنمایی ومشاوره به عنوان یک ضرورت همواره مورد تاکید وتایید قرارگرفته است. امادردوره ی آموزش ابتدایی کشور ما، باوجود ضرورت  های فراوان، جایگاهی برای مشاور ومشاوره در نظرگرفته نشده است ومعلم به اجبار درچاره جویی برای مشکلات دانش آموزان تنها می ماند .

گاهی آموزگار در یک کلاس مجبور می شود هم زمان برای گستره ای از مشکلات آسان تا مشکل ما نند :انجام به موقع تکالیف ، اختلالات يادگيري ، به موقع خوابیدن ، لکنت زبان ، دروغگویی ، خود نمایی ، شب ادراري ،حسادت وترس و ... راه حل هایی بیابد تافرایند آموزش را آسان کند .در موقعیت های زیادی ، آموزگار نه می تواند کنار بکشد وبی تفاوت بماند ونه از توانایی های لازم برای حل مشکل برخوردار است. چه بسیار پیش آمده است که معلمی دوست داشته است به دانش آموزی کمک بهتر ومؤثر تری بکند ، اما تواناییش رانداشته است.

متاسفانه در نظام آموزشی ما زمینه برای ایفای نقش مشاوره ای آموزگارفراهم نشده است وآموزگاران چه درقبل وچه در حین خدمت ازآموزش های عملی مشاوره ای استفاده نمی کنند. به همین خاطروجود مشاوری توانمند در آموزشگاه  می تواند در بسیاری از موارد به یاری آموزگاران بشتابد ومشکات کلاسها راباهمکاری و تبادل نظر آنها بر طرف نماید .

  دلایل ضرورت اقدامات مشاوره ای در مقطع ابتدایی :

الف : نیازمندی های روحی وروانی دانش آموزان مقطع ابتدایی

گستره ی سنی دانش آموزان دوره ی ابتدایی بین 7 تا 14 سال می باشد واین دوره بر طبق تعاریف مراحل رشدپیاژه مرحله ی عملیات عینی و آغاز مرحله ی عملیات صوری می باشد . دنیای کودک در دوره ی دبستان بسیار متغیر است لذا توجه به نیازهای روانی او در این دوره اهمیت خاصی دارد . کودک قبل از دوره ی مدرسه فقط می باید با خانواده ی خود سازگاری پیدا کند ولی در دبستان نیاز به سازگاریهای جدید اجتماعی دارد و باید خودرابا معلم و برنامه های درسی تطبیق دهد و معاشرتهای بیشتر وطولانی تری با همسالان داشته باشد او که قبلا توسط والدین از نزدیک نظارت وحمایت می شد در این سن که وارد محیط اجتماعی بزرگتری می شود ،دور از نظارت و حمایت مستقیم والدین در انتخاب رفتار وحل مسایل آزادتراست. سالهای دبستان از این جهت كه نگرش کودک رانسبت مدرسه وادامه ی یادگیری تحت تاثیر قرار می دهد والگوهای اجتماعی شدن را به سرعت منتقل می کند داری اهمیت خاص می باشد. میزان موفقیت در سازگار شدن با مدرسه وبا همسالان جدید اثري عمیق بر روی خود پنداری کودک در سال های بعد دارد  بنابراین می توان گفت کودک دبستانی برای گذر ازمرحله ی رشد ذهنی روانی خود نیاز مند اقدامات حمایتی توسط اولیا ومربیان می باشد .                                                                                                                                                                                                                                

عناوین نیازمندی های روحی وروانی دانش آموزان مقطع ابتدایی :

– نیاز به راهنمایی

– نیاز به درک روشن از رفتار مناسب

– نیاز به ابراز وجود

– نیاز به پذیرش جنسیت خویش

– نیاز به تعلق به گروه

– نیاز به عزت نفس ،ابراز محبت ،عدالت ،مشارکت ، الگو پذيري و. . .

 ب : اختلات عاطفی، تحصیلی و رفتاری دانش آموزان مقطع ابتدایی

اکثر آموزگاران ومربیانی که با دانش آموزان مقطع ابتدایی در ارتباط هستند، می دانند که تعداد قابل توجهی از کودکان در مقطع ابتدایی خصوصا در روستاها که امکان طرح سنجش وجود نداردبا اختلالاتی هر چند جز ﺋﻰ در زمینه ی یادگیری ، رفتاری و عاطفی وارد مدارس می شوندوتعدادی از کودکان نیز در حین تحصیل به اختلالاتی دچار می گردند که نیازمند بررسی کشف ودرمان هستند تامشکلات آنان با شدت بیشتری به مقاطع

تحصیلی بالاتر منتقل نگردد  .پاره ای از اختلالات رایج در دانش آموزان مقطع ابتدایی که به طور مستقیم بر نحوه ی آموزش ویادگیری خود

دانش آموز وبه طور غیرمستقیم وضمنی بر چگونگی یادگیری دیگر دانش آموزان تاثیر دارد بدین قرار می باشد:

اختلالات بینایی وشنوایی ، ناتوانی های یادگیری( رياضي ، خواندن و نوشتن)  ، نقایص بدنی ، اختلالات حافظه ، کم رویی ، افسردگی  ،انزواطلبی ، بی توجهی ، عقب ماندگی ذهنی ، پرخاشگری ، تقلب ، و . . .

  ج - : مساﺋل مربوط به اولیا ء

شخصیت هر فرد در خانواده شکل می گیرد ادراک ارزشهای معنوی واخلاقی ، رشد اجتماعی ، عاطفی عقلانی وبدنی در حد وسیع در خانواده صورت می گیرد به همین دلیل در رویکرد نظریه پردازان به مساله تاثیرمحیط بر پرورش ورشد قوا واستعدادهای انسان واهمیت این عوامل در دوران کودکی مساله ی آموزش والدین را به عنوان یک راه و روش کار مطرح ساخته است  . ( محمد خانی ، 1379)"

اولیای دانش آموزان مقطع ابتدایی در موارد زیر نیازمند مشاوره وراهنمایی می باشند تا اقدامات تربیتی وآموزشی آنان مکمل بر فعالیت های آموزشگاه باشد :

-       مساﺋل مربوط به رشدجسمي  دانش آموزان

-       مساﺋل روحی روانی دانش آموزان

-       تغذيه وبهداشت

-       نحوه ی یادگیری

-       شیوه های منطقی تشویق وتنبیه

-       رفتار های اجتماعی

-       رفتار های اولیا در محیط خانه

 _­  اختلالات یادگیری ،ارزشیابی ،و. .

نقش مشاور در مقطع ابتدایی :

یک مشاور در دوره ی ابتدایی با استفاده از توانایی خود در زمینه مساﺋل تربیتی و یادگیری می تواند به یاری کارکنان مدرسه بشتابد وراهگشای بسیاری از مساﺋل ومشکلات مدارس ابتدایی گردد وبا همکاری و همفکری باآموزگاران زمینه رابرای رشد متناسب وهمه جانبه ی کودکان فراهم نماید .            

1– راهنمایی و مشاوره ی اولیاء:

وجود یک مشاور توانا ومتعهد در جلسات عمومی انجمن اولیاء ومربیان وجلسات موردی با اولیاء می تواندبسیار مثمر ثمر باشد وراهگشاي بسیاری از تضادهای موجود میان فرهنگ تربیتی خانواده ها وتربیت اصولی کودکان باشد وضعف های تربیتی اولیاء را برطرف نماید . به عنوان نمونه هنوز در بسیاری از خانواده ها تنبیه بدنی به عنوان راه حل تغییر رفتار مورد استفاده قرار می گیرد که می تواند از طریق جلسات      مشاوره ای به شیوه های معقول تر تغییر یابد . همچنین مشاور دوره ی ابتدایی می تواند خانواده ها را در رفع مشکلات تحصیلی ،تربیتی و اخلاقی دانش آموزان ، روند رشد کودکان و . . . یاری نماید .

 2 – همفکری وهمکاری با کارکنان مدرسه :

 مشاور می تواند در فرصت هایی که آموزشگا ه برای اودر نظر می گیرد نظیر : جلسات شورای آموزگاران ،جلسات موردی ، گرد همایی ها ، ساعت مشاوره و . . . با کارکنان مدرسه و آموزگاران به تبادل نظر پرداخته و آن ها را در موارد زیر یاری نماید :

-       شناسایی اختلالات رایج دانش آموزان ( رفتاری ، شخصیتی ، ذهنی ، شنیداری بینایی وگویایی ، سازگاری و . . . ) وزاهنمايي ، مشاوره  ودرمان آنها با استفاده از تكنيك هاي مشاوره اي

-       اقدامات پیشگیرانه در خصوص مساﺋل روحی روانی دانش آموزان

-       رفع موانع یادگیری

-       برنامه های آموزشی

-       ارائه ي راهکارهای عملی در خصوص تعلیم وتربیت علمی دانش آموزان

-       برنامه هاي تربیتی

-       فعا لیت های مکمل

-       تفاوت های فردی

-       استفاده از آزمون ها  ( هوش ،استعداد ، پیشرفت تحصیلی ،شخصیت و . . . )

 - مصاحبه با دانش آموزان مشکل دار وارتباط دوستانه با آنها

-       شناسایی کودکان خاص  (نابغه) وچگونگي تعلیم وتربیت آنها        -   و . . .

  پیشنهادات :

  آمارها  نشان می دهد که تعداد فارغ تحصیلان رشته های مشاوره وروان شناسی در طی سالهای اخیررو  به افزایش گذاشته است· اما امکان جذب همه ی  فارغ تحصیلان در مقطع متوسطه میسّر نمی باشد · به همین خاطر تعداد زیادی از فارغ تحصیلان به کاری غیر از مشاوره مشغول می گردند · بنا براین با در نظر گرفتن نیاز دانش آموزان مقطع ابتدایی به مشاوره وراهنمایی و وجود کارشناسان مشاوره وروان شناسی که  آماده ی اراﺋه خدمات مشاوره ای می باشند ، پیشنهادات زیر می تواند بسیار مثمر ثمر باشد :

1 – انتخاب وتعیین افرادی متخصص  به عنوان مشاور در سطح مدارس ابتدایی

2 – انتخاب یک مشاور برای  چند مدرسه ی کوچک

3 – انتخاب راهنما مشاور برای مدارس روستایی به منظور کمک به آموزگاران ودانش آموزان روستايي

4 – برگزاری دوره هاوکارگاهای  آموزش مشاوره جهت معلمان وکارکنان مدارس ابتدايي

منابع :

1-       سیف ، علی اکبر ، روان شناسی پرورشی ، تهران ، 1368

2-       برک ، لورای ، روان شناسی رشد ، ترجمه ی سید محمدی ، ارسباران ،1385

3-       مرآتی فشی ، کیانوش، مشاوره و رجحان های پیش رو ، پیوند ، شماره 279 ، 1381

4-       محمد خانی ، کیهان ، پژوهش آموزش خانواده ، پیوند ، شماره 246 ، 1379

5-       کارشناسی مشاوره امور تربیتی استان کردستان ، جزوه شماره 3 ، آشنایی با اختلالات رایج  کودکان