موانع ابتکار

موانع ابتکار را می‌توان به شکل زیر خلاصه کرد:

1- تقلید کورکورانه.

2- محیطی پر از حسد و نفرت.

3- فشارهای اجتماعی و به دنبال آن قید و بندهای دست و پا گیر.

4- عقب‌ماندگی و عجز.

5- عدم اعتماد به نفس.

6- عدم امنیت.

7- اعتماد به روش‌های تئوری و نبود محیط آزمایش و آزمایشگاهی.

8- ترس از طرح سوال و فرار از سوال دیگران.

9- پاسخ ندادن دقیق و روشن به سوال‌ها به گونه‌ای که مانع رشد و ابتکار می‌شود.

از جمله مواردی که ابتکار و خلاقیت دانش‌آموز را از بین می‌برد حفظ کردن درس‌ها و درجه‌بندی موفقیت دانش‌آموز بر اساس نمره، بدون در نظر گرفتن فعالیت عملی سالانه ی وی و یا بحث و گفت‌وگوها و نوع سوال‌هایی است که مطرح می‌کند.

تحقیر و توهین به یک مبتکر تازه‌کار، باعث دلسردی‌ وی می‌شود. علاوه بر این‌ها عواملی وجود دارند که روی شخصیت مبتکر و سطح علمی و کیفیت کارش اثر منفی می‌گذارند که عبارتند از:

1- غرور: غرور قدرت ابتکار را نابود می‌کند. یک مبتکر مغرور تصور می‌کند که به درجه کمال رسیده و برتر از دیگران است، چنین شخصی رو به قهقرا می‌رود.

2- احساس حقارت و کم‌بینی: این احساس برعکس احساس قبلی است و نتایج منفی بسیاری به جای می‌گذارد. شخصی که احساس می‌کند از دیگران کمتر و کوچک‌تر است، در واقع مانع تحرک و پیشرفت خود شده است و از هر گونه ابتکار باز می‌ماند.

3- عجله: محکم‌کاری، با عجله و شتاب سازگار نیست. یک مبتکر واقعی تا مدت‌ها ابتکار خود را به شکل تئوری نگه می‌دارد تا بتواند در فرصت مناسب تمام اشکالات آن را برطرف کند و بعد از آن، ابتکارش را عملی می‌سازد.

4- تسلیم شدن در برابر فشارها: اگر در برابر صاحبان زر و زور و یا شرایط خفقان جامعه تسلیم شود، استعداد ابتکار خود را از بین برده است. چون یکی از شرایط مبتکر موفق، مستقل بودن است.

5- سیگار، موادمخدر: مصرف این مواد به سلول‌های مغز علاوه بر سیستم عصبی بدن، آسیب می‌رساند و قدرت ابتکار شخص و توان خلاقیتش را از بین می‌برد. اگر غده ی تیروئید، تبروکسین ترشح نکند سبب ضعف و یا حتی از بین رفتن هوشمندی و ذکاوت خواهد شد. کمی و زیادی کلسیم نیز سبب اختلالات روانی می‌شود.

6- پیری: هر چه سن بالا برود قدرت ابتکار و خلاقیت نیز رو به افول می‌گذارد، چون بدن آدم در سنین پیری سلامتی خود را کم کم از دست می‌دهد.

«چارل ریچه» می‌گوید: «بعد از سن 45 سالگی قوای ذهنی به تدریج ضعیف می‌شوند. اوج قدرت ابتکار و هوشمندی بین سنین سی تا چهل سالگی است. پس از آن رو به ضعف می‌رود تا سن هفتاد سالگی، هر چند که در چنین سنینی نابغه‌هایی پیدا شده‌اند.

7- قناعت: از عوامل شکست و افول یک مبتکر، قانع شدن به یک مرحله از رشد و خلاقیت است. در جا زدن بی‌شباهت به عقب ماندن نیست.