مقدمه:

محدوده مکانی از کهکشان راه شیری تا اجزا مولکولهای سیاره ی زمین را شامل می شود و زندگی جانداران کره زمین تحت تاثیر شرایط آن قرار دارد.

انقلاب صنعتی باعث شد توان بشر برای استفاده از طبیعت بسیار بیشتر از توان بدنی او باشد و از طریق انسان رفته رفته سبب تخریب بی سابقه ای در طبیعت شد. ازجمله: نابودی و تخریب جنگل ها، فرسایش خاک، نابودی گونه ها، آلودگی های گسترده در سطح جهانی، گرمایش زمین و تغییرات شدید اقلیمی، آلودگی آب ها و ...و از طرفی با گسترش ناموزون شهرها (به دلیل میل انسان به شهرنشینی) و مناطق صنعتی این تاثیرات منفی در طبیعت را فزونی بخشید.

تقریبا پس از جنگ جهانی دوم بود که انسان به فکر طبیعت افتاد و پس از آن با برگذاری کنفرانس ها و تاسیس ارگان ها و سازمان های زیست محیطی مختلف، بشر به فکر حفاظت طبیعت و اصلاح محیط زیست تخریب شده ی اطرافش افتاد.

گسترش روز افزون جمعیت انسانها در سرار دنیا، نیاز هر کشور را بر حفظ محیط پیرامون خود دوچندان کرده است. زیرا که امروزه بشر خود هم میتواند باعث تخریب محیط زیست خود شود و هم آن را حفظ کند.

به نظر کارشناسان محیط زیست میزان جنگل های موجود در دنیا ممکن است تا 50 سال آینده کاهش چشم گیر داشته باشد به طوری که بیشتر وسعت یک کشور را بیابان تشکیل دهد. همچنین نیاز به حفظ حیات و حش و جانورانی که در آن زندگی می کنند باعث شده تا افرادی برای حراست از این نعمت های خدادای اموزش های لازم را ببینند و تخصص لازم را کسب کنند. از این رو در هر کشور برای تربیت افرادی که بتوانند به طور تخصصی به حفظ محیط زیست خود بپردازند، رشته ای با نام محیط زیست تشکیل شده است.

محیط زیست لطیف ترین قسمت زندگی در هر مکانی است. رشته محیط زیست در ایران زیر شاخه مهندسی منابع طبیعی است و اساس آن بر حفاظت از طبیعت می باشد؛ در ابتدا مباحث زیست محیطی در دل رشته های دیگر تدریس می شد. اما با گسترش روزافزون و چشم گیر این علم در جهان و با سرعتی کمتر در کشور ما، این رشته با عنوان مهندسی منابع طبیعی- محیط زیست هم اکنون در دانشگاه های کشور ما تدریس می شود. اما در سایر کشورها محیط زیست به عنوان یک رشته مجزا ارائه می شود. این رشته تمام مسائلی را که در حیطه محیط زیست وجود دارد را در بر می گیرید پس دارای گستره ای بسیار زیاد می باشد.

به وجود آمدن رشته ی تحصیلی با این عنوان نیز یکی از دستاورد های این تفکر بشر است، زیرا برای رسیدن به این مقصود نیاز به نیروی متخصص در این عرصه است تا با جمعبندی علوم مختلف رشته های گوناگون و با ارائه راه حل های منطقی تر و نه به شکل انحصاری و قابل قبول کارشناسان یک رشته بتواند به این مهم دست یابد.

معرفی رشته مهندسی منابع طبیعی- گرایش محیط زیست:

رشته مهندسی منابع طبیعی- گرایش محیط زیست- یك رشته چند بخشی یا بین رشته‌ای است و آمیخته‌ای از علوم بیولوژی، اكولوژی، فیزیك، شیمی، ریاضی، آمار،‌ اكولوژی كاربردی و جغرافیا می‌باشد. این گرایش تلاش می‌كند تا بین محیط انسان یا محیط شهری و محیط فراشهری مثل مرتع، جنگل و ... پل بزند تا بشر با استفاده از دانش روزافزون خود به نحوی عمل كند كه با نیازها و امیدهایش هماهنگی بیشتری داشته باشد و در نهایت زندگی بهتری رابرای خود و آیندگان فراهم سازد.همچنین تلاش می‌كند تا با ارائه دانش و آگاهی‌های لازم درباره اكولوژی حیات وحش، اكولوژی دریاها، نحوه آلودگی محیط‌زیست، نحوه طراحی پارك‌های ملی و جنگلی و ... به حمایت و حفاظت از محیط‌زیست و حل مشكلات زیست‌ محیطی بپردازد. در كشور ما محیط زیست در مقطع كارشناسی یكی از گرایش‌های مهندسی منابع طبیعی است و در آن بیشتر به اكوسیستم‌های طبیعی پرداخته می‌شود، اما استادان محیط‌زیست معتقدند كه باید مثل سایر كشورهای دنیا، محیط‌زیست را به عنوان یك رشته مجزا ارائه دهیم و در آن علاوه بر اكوسیستم‌های طبیعی به اكوسیستم‌های شهری نیز پرداخته شود. چون در حقیقت محیط‌زیست به تعامل و ارتباط بین محیط‌های انسانی و طبیعی می‌پردازد و صحیح نیست كه این دو را مجزا از یكدیگر بررسی كنیماساس رشته محیط زیست در ایران بر حفاظت از طبیعت می باشد. این رشته تمام مسائلی را که در حیطه محیط زیست وجود دارد را در بر می گیرید و دارای گستره ای بسیار وسیع می باشد.

درسهای ارائه شده در رشته محیط زیست:

دروس پایه:

ریاضیات عمومی- فیزیك عمومی- شیمی عمومی- شیمی آلی- آمار و احتمالات- گیاه شناسی عمومی- اكولوژی- کارتوگرافی- رسم فنی- میکروبیولوژی- ژنتیک- زمین شناسی- جانور شناسی

دروس اصلی:

هوا و اقلیم شناسی- اقتصاد عمومی- خاک شناسی- شناخت محیط زیست- هیدرولوژی - جامعه شناسی- مساحی و نقشه برداری- عکس های هوایی- حفاظت خاک- درختان و درختچه های ایران- آشنایی با رایانه- گیاهان آبزی- شناسایی گیاهان مرتعی- مبانی سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی

دروس تخصصی الزامی:

بوم شناسی مهره داران- مبانی مدیریت حیات وحش- زیست شناسی و شناخت حیوانات شکاری- حقوق و مدیریت محیط یست- اکولوژی دریاها- فنون و مدیریت حیات وحش- آلودگی هوا- انسان و محیط زیست- مناطق حفاظت شده پارکهای ملی و جنگلی- پارکداری- طراحی و مهندسی پارکهای ملی و جنگلی- آلودگی آب و خاک- زیست شناسی حفاظت- جلسه بحث- پروژه

دروس تخصصی انتخابی:

محیط زیست و کشاورزی- بهسازی طبیعت و حفظ محیط زیست- بوم شناسی سیمای سرزمین- تاکسیدرمی- ماهی شناسی-آبزی پروری- جنگل شناسی عمومی- ترویج و آموزش منابع طبیعی- آبزیان- ژئومورفولوژی- جاده سازی- طرح آزمایشات کشاورزی- فیزیولوژی جانوری- مدیریت مواد زائد و جامد- جنگلداری- بوم شناسی تالاب ها- مرتعداری- کارآفرینی عمومی-فضای سبز شهری-اکوتوریسم- دوزیستان و خزندگان ایران- پرنده شناسی- لیمنولوژی عمومی

رشته های مرتبط با محیط زیست:

کشاورزی- شیمی- شیلات – عمران- مکانیک- هنر- زمین شناسی- پزشکی- زیست شناسی- هواشناسی- ریاضی و آمار- فیزیک- نفت- کامپیوتر- صنایع- جغرافیا- آبیاری و ...

ارگانهای مرتبط جهت اشتغال:

سازمان حفاظت محیط زیست- ادارات جهاد کشاورزی- منابع طبیعی- شهرداری و فرمانداری- هواشناسی- جنگل بانی- آموزش و پرورش- راه و ترابری- مسکن و شهرسازی- شرکت نفت- شرکت لوله سازی- شرکت فولاد- شرکت ملی حفاری- اداره و آزمایشگاه های آب و فاضلاب- کارخانجات صنایع غذایی

کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست:

نحوه پذیرش:

دانشجویان فارغ التحصیل از رشته کارشناسی رشته محیط زیست یا سایر رشته های دیگر می توانند با شرکت در آزمون سراسری کارشناسی ارشد یا ازمون دانشگاه آزاد و قبولی در این مقطع ادامه تحصیل بدهند.

همچنین دو یا سه نفر از دانشجویان ممتاز دوره کارشناسی با نظر گروه محیط زیست دانشگاه مربوطه بدون ازمون وارد مقطع فوق لیسانس شوند.

گرایش ها:

این رشته دارای 3 گرایش است.

۱-پزیستگاه ها و تنوع زیستی

۲-آلودگی های محیط زیست

۳-ارزیابی و آمایش سرزمین

لازم به ذکر است که هر یک از دانشگاه ها بسته به امکانات و تخصص هیت علمی این گرایش ها را ارائه می دهند.

دانشجویان این دوره جمعا باید 32 واحد را با نمره بالای 12 و معدل بالای 14 پاس کنند.

دروس اصلی (مشترک 3 گرایش) .................................................. ........11 واحد

دروس گرایش(فرعی).............................. ...........................................9 واحد

دروس انتخابی.................................... .............................................5 واحد

پایان نامه.......................................... .............................................6 واحد

سمینار...................................... .................................................. .1 واحد

جمع............................................ ...............................................32 واحد

تبصره: دانشجویانی که لیسانس رشته غیر محیط زیست هستند باید علاوه بر 32 واحد مذکور باید با نظر گروه آموزشی چندین واحد کمبود را بگذرانند. که در معدل تاثیری ندارد.

برنامه درسی دوره کارشناسی ارشد محیط زیست به تفکیک گرایش:

الف- دروس اصلی (مشترک 3 گرایش)

مدیریت مهره داران و مناطق حفاظت شده............................................ ......2واحد

آمایش سرزمین...................................... .........................................2واحد

سیستم اطلاعات جغرافیایی در محیط زیست.......................................... ....2واحد

آلودگی صنعتی........................................ .......................................3واحد

روش تحقیق........................................ ...........................................2واح د

پایان نامه.......................................... .............................................6وا حد

سمینار...................................... .................................................. .1واحد

دروس تخصصی گرایش زیستگاه ها و تنوع زیستی:

بوم شناسی تکمیلی مهره داران........................................ .....................3واحد

مدیریت تالاب ها و پرندگان مهاجر........................................ .....................2واحد

مدیریت تنوع زیستی 2 واحد.......................................... ........................2واحد

ارزیابی زیستگاه.................................... ............................................2وا��د

جمع............................................ ................................................9 واحد

دروس اختصاصی گرایش آلودگی های محیط زیست:

آلودگی دریا.......................................... ...........................................3واح د

پسماندها و بازیابی انها.......................................... ..............................2واحد

الودگی محیط زیست تکمیلی...................................... ............................2واحد

مکانیابی و طراحی دفن زباله........................................ ...........................2واحد

جمع............................................ .................................................9 واحد

برنامه درسی گرایش ارزیابی و آمایش سرزمین:

ارزیابی اثرات توسعه........................................ ...................................2واحد

سنجش از دور تکمیلی...................................... ...................................3واحد

ارزیابی سرزمین...................................... ..........................................2واح��

کارگاه ارزیابی و برنامه ریزی.......................................... ..........................2واحد

جمع............................................ .................................................9 واحد

دروس تخصصی انتخابی:

پویایی شناسی جمعیت........................................ ...............................2واحد

ارزیابی زیستگاه تکمیلی...................................... .................................2واحد

ژنتیک تکمیلی...................................... ............................................2وا��د

شیمی الاینده ها.............................................. ................................2واحد

الودگی آبهای سطحی.......................................... ...............................2واحد

تصفیه فاضلاب...................................... ............................................2وا��د

انرژی و محیط زیست.......................................... .................................3واحد

تعیین ظرفیت برد زیستگاه.................................... ..................................2واحد

آمایش رایانه ای سرزمین...................................... .................................2واحد

نقشه های گیاهی........................................ ......................................2واحد

پرنده شناسی........................................ ...........................................3واح د

اکولوژی شهرنشینی.................................. ..........................................2واح��

روشهای پیشرفته آماری........................................ ................................3واحد

برنامه نویسی رایانه...................................... .......................................3واحد

تذکر: از مجموعه دروس تخصصی انتخابی اخذ 5 واحد در رابطه با گرایش و با نظر گروه الزامی است.

پایان نامه:

دانشجویان می توانند موضوع پایان نامه خود را با مشورت اساتید در راستای هر یک از گرایش های مذکور انتخاب کرده و در طول 4 ترم آن را به اتمام رسانده و از آن دفاع نمایند.

دانشگاه های ارائه دهنده:

در حال حاضر دانشگاه های زیر در مقطع کارشناسی ارشد رشته محیط زیست دانشجو می پذیرند.

دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

دانشگاه تربیت مدرس واحد نور

دانشگاه صنعتی اصفهان

دانشگاه کردستان

دانشگاه بیرجند

دانشگاه شهیدبهشتی

دانشگاه تهران واحد کرج

دانشگاه یزد

معرفی منابع:

رشته علوم محیط زیست(آزاد) و محیط زیست دولتی از نظر طرح کنندگان پرسش آزمون و منابع امتحانی تا حدود زیادی همانند هستند.

۳گرایش علوم محیط زیست نیز از نظر درس ها و منابع امتحانی یکی هستند ولی ضریب درس گرایش مورد نظر و درس زبان تخصصی، ۳ می باشد.

الف)کتاب ها:

۱)آلودگی های محیط زیست (آب ، هوا ، خاک ، رادیواکتیو و…)

-آلودگی محیط زیست(آب ، خاک ، هوا) – عرفان منش و افیونی – انتشارات ارکان اصفهان.

-آلودگی محیط زیست(هوا ، آب ، خاک ، صوت) – مینو دبیری – انتشارات اتحاد.

-مهندسی محیط زیست – مجید عباسپور – انتشارات دانشگاه آزاد

۲) شناخت و حمایت محیط زیست

-شناخت محیط زیست – ترجمه وهاب زاده – انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

-اکولوژی – اردکانی – انتشارات دانشگاه تهران.

-شالوده بوم شناسی – ترجمه میمندی نژاد – انتشارات دانشگاه تهران.

۳) پارکداری و ارزیابی محیط زیست

-طرح ریزی پارک های ملی(پارکداری) – هنریک مجنونیان – انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

-شالوده آمایش سرزمین – مجید مخدوم – انتشارات دانشگاه تهران.

-ارزیابی اثرات زیست محیطی – مسعود منوری – انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

۴) زبان تخصصی

-زبان تخصصی برای دانشجویان محیط زیست – جعفر نوری – انتشارات دانشگاه آزاد.

-واژه نامه های آخر برخی کتاب ها از جمله کتاب شناخت محیط زیست یا مهندسی محیط زیست.

-فرهنگ دوسویه محیط زیست – منوری – انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

۵) اکولوژی حیات وحش

این درس مجموعه ای است از درس های بوم شناسی مهره داران، اکولوژی عمومی، مبانی مدیریت حیات وحش، فنون مدیریت حیات وحش و زیست شناسی حفاظت.

-جغرافیای زیستی – نیشابوری – انتشارات سمت.

-بوم شناسی و مدیریت حیات وحش – ترجمه مصداقی – انشارات دانشگاه امام رضا(ع).

-مبانی محیط زیست – ترجمه وهاب زاده – انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

-مقدمه ای بر اکولوژی رفتار – ترجمه وهاب زاده – انتشارات جهاد دانشگاهی

-اکولوژی عمومی – نیشابوری – انتشارات دانشگاه پیام نور.

-تنوع حیات – ترجمه وهاب زاده – انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد.

-غایه ها و کاربرد آنها در شناسایی پستانداران – خالق زاده بیگ – انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.

۶) بیولوژی حیوانات شکاری

-جانور شناسی۲ –بهرام کیابی – انتشارات دانشگاه پیام نور.

-راهنمای صحرایی پستانداران ایران – هوشنگ ضیایی – انتشارات سازمان حفاظت محیط زیست.

-راهنمای صحرایی پرندگان ایران – جمشید منصوری – انتشارات ذهن آویز.

-پرنده شناسی – جمشید منصوری – انتشارات دانشگاه آزاد تنکابن.

-حیات وحش ایران – اسکندر فیروز – انتشارات مرکز نشر دانشگاهی.

ب) سایر منابع:

۱)مطالعه جزوه کلاسی استادان زیر:

-مهندس جلیل سرهنگ زاده(استاد دانشگاه یزد)

-دکتر محمود کرمی (دانشگاه تهران + علوم و تحقیقات تهران)

-دکتر بهروز بهروزی راد (واحد علوم تحقیقات اهواز + نور مازندران«تربیت مدرس»)

-مهندس خلیلی پور (دانشگاه علوم و فنون دریایی ، خرمشهر)

-دکتر همامی (دانشگاه صنعتی اصفهان)

-دکتر کابلی (دانشگاه صنعتی اصفهان + دانشگاه تهران)

-دکتر مخدوم و دکتر یاوری (دانشگاه تهران)

-دکتر کیابی (جزوه های قدیمی – دانشگاه گرگان + دانشگاه شهید بهشتی)

۲) کتاب های آموزشی انتشارات خانیران

۳) جزوه های سنجش تکمیلی

۴) تست های سال گذشته

۵) مراجعه به جهاد دانشگاهی دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران – کرج

در رشته مدیریت محیط زیست گرایش مدیریت به جای درس های اکولوژی حیات وحش و بیولوژی حیوانات شکاری، از درس های ریاضیات و آمار و مبانی مدیریت پرسش داده می شود.

دانشگاه های پذیرنده کارشناسی ارشد:

دانشگاه های دولتی: تهران – تربیت مدرس

دانشگاه های آزاد: علوم و تحقیقات تهران –علوم و تحقیقات اهواز-بندر عباس-کرج-لاهیجان- چالوس - بافت

رشته های موجود در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات اهواز:

مهندسی محیط زیست(آب و فاضلاب)

مهندسی محیط زیست(آلودگی هوا)

محیط زیست(زیستگاه ها و تنوع زیستی)

محیط زیست (آلودگی های محیط زیست)

محیط زیست(ارزیابی و امایش سرزمین)

رشته های موجود در دانشگاه آزاد علوم و تحقیقات تهران:

مهندسی محیط زیست(آب و فاضلاب)

مهندسی محیط زیست(آلودگی هوا)

مهندسی محیط زیست(منابع آب)

مهندسی طراحی محیط زیست

ترویج و آموزش منابع طبیعی

مهندسی منابع طبیعی (جنگلداری)

مهندسی منابع طبیعی(چوب)

محیط زیست(زیستگاه ها و تنوع زیستی)

محیط زیست (آلودگی های محیط زیست)

محیط زیست(ارزیابی و امایش سرزمین)

مهندسی منابع طبیعی(مرتعداری)

مهندسی منابع طبیعی (آبخیز داری)

مدیریت محیط زیست

اقتصاد محیط زیست

حقوق محیط زیست

دانشگاه آزاد اسلامی بندر عباس:

مهندسی محیط زیست(آب و فاضلاب)

دانشگاه آزاد اسلامی لاهیجان:

مهندسی منابع طبیعی (جنگلداری)

دانشگاه آزاد اسلامی کرج:

مهندسی منابع طبیعی(چوب)

دانشگاه آزاد اسلامی بافت:

مهندسی منابع طبیعی(مرتعداری)

دانشگاه آزاد اسلامی چاوس:

مهندسی منابع طبیعی(چوب)