مزایای شیر مادر برای کودک و مادر

احتمالاً شما هم مي دانيد كه شير مادر بهترين غذا براي نوزاد است ولي آيا اين را هم مي دانيد كه شير مادر مزايايي بيشتر از يك ماده غذايي صرف دارد؟ شير مادر علاوه بر اينكه حاوي تمام ويتامين ها و مواد غذايي لازم براي نوزاد در 6 ماه اول زندگي است حاوي مواد ضد بيماري نيز بوده و كودك شما را از بيماري ها مصون مي دارد. به همين دليل است كه انجمن كودكان آمريكا شير مادر را تنها غذاي لازم براي كودك در 6 ماه اول زندگي مي داند. مطالعات علمي نشان مي دهند كه شير دادن براي سلامت مادر نيز مفيد است.

در اين مقاله مهمترين فوايد شير دادن براي كودك و مادر آمده است:

محافظت در مقابل مشكلات گوارشي، تنفسي و عفونت هاي گوش
مطالعات زيادي از سرتاسر جهان نشان داده اند كه اسهال، مشكلات دستگاه تنفسي تحتاني (ريه ها)، و عفونت هاي گوش در كودكاني كه از شير مادر تغذيه مي كنند كمتر رخ داده و در صورتيكه هم رخ دهند شدت كمتري دارند.

محققين دريافته اند كه فاكتور هاي ايمني موجود در كلستروم يا آغوز (اولين شيري كه در بدن مادر توليد مي شود) از طريق ايجاد يك لايه دفاعي بر روي مخاط روده، بيني و گلو كودك را در مقابل ارگانيسم هاي بيماري زا محافظت مي كنند. اصلي ترين فاكتور ايمني در اينجا igA ترشحي (ايمونوگلوبولين A) است. اين ماده به مقدار زيادي در كلستروم وجود دارد (به همين دليل بايد شير دهي را بلافاصله پس از بدنيا آمدن كودك شروع كرد) ولي در شير در روزهاي بعد نيز با مقادير كمتري وجود دارد.

شير مادر كودك را در مقابل ايجاد بيماري هاي التهابي روده در سنين بالاتر نيز محافظت مي كند. در چندين مطالعه نشان داده شده است كه رابطه اي ميان عدم مصرف شير مادر در زمان نوزادي و ايجاد بيماري هاي التهابي روده نظير بيماري كرون و كوليت اولسرو در بزرگسالي وجود دارد.

محافظت در مقابل ايجاد آلرژي
يافته هاي چندين مطالعه نشان مي دهد كه شير دادن بمدت 6 ماه يا بيشتر احتمال بروز حساسيت تنفسي يا غذايي را كاهش مي هد. حداقل يك مطالعه نشان داده است كه اين محافظت بخوبي تا سنين پيري باقي مي ماند. مطالعه ديگري نشان داده است كه نوزادان نارسي كه در خانواده اي با سابقه آلرژي بدنيا مي آيند در صورتيكه با شير مادر تغذيه شوند كمتر به اگزما مبتلا مي شوند. همچنين در مطالعه اي ديگر نشان داده شده است كه تغذيه منحصراً با شير مادر حداقل در 4 ماه اول زندگي احتمال ابتلا به آسم را در سنين حدود 6 سالگي كاهش مي دهد.

دانشمندان بر اين تصورند كه اسيد هاي چرب و فاكتور هاي ايمني نظير igA در شير مادر از طريق متوقف كردن ورود پروتئين هاي بزرگ خارجي به سيستم بدن كودك مانع بروز واكنش هاي آلرژيك مي شوند. (پروتئين هاي موجود در شير گاو از شايع ترين مواد حساسيت زا [آلرژن] هستند و به همين دليل است كه كودكاني از شير خشك هايي كه بر پايه شير گاو ساخته مي شوند تغذيه مي كنند بيشتر از كودكاني كه از شير مادر تغذيه مي كنند دچار واكنش هاي حساسيتي مي شوند.)

تقويت هوش نوزاد
چندين مطالعه نشان داده اند كه ممكن است ميان تغذيه با شير مادر و ضريب هوشي (IQ) بالا رابطه اي وجود داشته باشد. به نظر مي رسد كه كودكاني كه بمدت 6 ماه يا بيشتر از شير مادر تغذيه مي كنند بيشترين بهره را مي برند. متخصصين موگويند تماس عاطفي كه حين شير دادن شكل مي گيرد احتمالاً در افزايش ضريب هوشي نقش دارد ولي نقش اصلي احتمالاً بعهده اسيد هاي چرب است كه در تكامل مغزي نقش خود را ايفا مي كنند.

جلوگيري از چاقي در سنين بالاتر
نقش شير مادر در وزن كودك در سنين بالاتر مدتها مورد ترديد بوده است. در ماه مه 2005، محققين پس از بررسي 61 مطالعه انجام شده در مورد رابطه ميان شير مادر و چاقي در سنين بالاتر به اين نتيجه رسيدند كه تغذيه با شير مادر در ماه هاي بعد از تولد با كاهش خطر چاقي رابطه دارد. البته آنها همچنين بر اين باور بودند كه براي تعيين شدن اين رابطه به مطالعات بيشتري نياز است.

متخصصين بر اين باورند كه تغذيه با شير مادر به چند دليل بر افزايش وزن در سنين بالاتر اثر دارد: كودكاني كه از شير مادر تغذيه مي كنند نظم بهتري از نظر تغذيه دارند و اين سبب مي شود كه در سنين بالاتر تغذيه سالم تري داشته باشند. شير مادر نسبت به شير خشك انسولين كمتري دارد (انسولين محرك تولد چربي هم هست). و ميزان هورمون پروتئيني لپتين در بدن كودكاني كه از شير مادر تغذيه مي كنند بيشتر است؛ محققين معتقدند كه اين ماده در تنظيم اشتها و چربي نقش دارد. همچنين كودكاني كه شير خشك مي خورند در مقايسه با آنهايي كه از شير مادر تغذيه مي كنند در هفته هاي اول زندگي سريع تر وزن مي گيرند و اين وزن گيري سريع با چاقي در سنين بالاتر ارتباط دارد.

محافظت در مقابل لوسمي كودكان
مطالعات نشان داده اند كه تغذيه با شير مادر مي تواند سبب كاهش خطر ابتلا به لوسمي هاي حاد لنفوبلاستيك و ميلوئيد شود. محققين دقيقاً نمي دانند كه شير مادر چگونه خطر ابتلا به اين سرطان ها را كاهش مي هد ولي معتقدند آنتي بادي هاي موجود در شير مادر ممكن است سبب تقويت سيستم ايمني كودك شوند. در اين زمينه تحقيقاتي در حال انجام است.

جلوگيري از ابتلا به ديابت تيپ 1
به نظر مي رسد كه تغذيه از شير مادر بمدت بيش از 6 ماه خطر ابتلا به ديابت غير وابسته به انسولين (تيپ 1) را كاهش مي هد. در يك مطالعه كودكاني كه كمتر از 3 ماه با شير مادر و قبل از ماه چهارم با شير گاو تغذيه شده بودند 1.5 برابر بيشتر به اين نوع ديابت مبتلا شدند. مكانيسم محافظت شير مادر در مقابل اين بيماري كاملاً مشخص نيست ولي محققين احتمال مي دهند كه فاكتور هاي ايمني موجود در شير مادر ممكن است در اين زمينه نقش داشته باشند.

جلوگيري از ابتلا نوزادان نارس به عفونت و فشار خون بالا در سنين بالاتر
به نظر مي رسد كه شير مادر محافظت ويژه اي براي نوزادان نارس ايجاد مي كند. در يك مطالعه ديده شده است كه در كودكاني كه در هنگام تولد وزن بسيار كمي داشتند و از شير مادر تغذيه شدند تعداد دفعات عفونت خوني جدي و مننژيت، كمتر از كودكاني بود كه با شير خشك تغذيه شده بودند. همچنين يافته هاي يك مطالعه ديگر نشان مي دهد كه احتمال بالا بودن فشار خون در سنين نوجواني در نوزادان نارسي كه با شير مادر تغذيه مي شوند كمتر است.

كاهش احتمالي خطر "سندرم مرگ ناگهاني نوزاد"
شواهد محكمي دال بر كاهش خطر "سندرم مرگ ناگهاني نوزاد" در كودكاني كه از شير مادر تغذيه مي كنند وجود ندارد. در بعضي از مطالعات رابطه اي ميان شير مادر و بروز كمتر اين سندرم ديده شده است در حاليكه در بعضي مطالعات ديگر چنين رابطه اي ديده نشده است. با اين حال آنچه كه مشخص است اين است كه شير مادر خطر بروز عفونت هاي تنفسي و گوارشي را كه خود ممكن است با اين سندرم ارتباط داشته باشند كاهش مي هد.

كمك به كاهش وزن مادر
شير دهي به كاهش سريع وزن مادر بويژه در سال اول كمك مي كند. دليل اين امر اين است كه بدن مادر با ساختن شير كالري مي سوزاند.

كاهش استرس و خونريزي پس از زايمان
از آنجا كه شير دهي سبب آزاد شدن هورمون اكسي توسين از بدن مادر مي شود مادر احساس راحتي و آرامش بيشتر هنگام شير دادن دارد. مطالعات متعدد در حيوانات و انسان نشان داده اند كه اكسي توسين به آرامش كمك مي كند.

در يك مطالعه از اين مطالعات نشان داده شد كه زناني كه ميزان اكسي توسين در بدنشان بالا بود هنگاميكه از آنها خواسته شد در مورد مشكلات شخصي شان صحبت كنند استرس و فشار خون كمتري داشتند. اكسي توسين همچنين كمك مي كند تا رحم منقبض شده و به اندازه قبل از حاملگي برسد و اين انقباض سبب كاهش خونريزي پس از زايمان مي شود.

كاهش خطر ابتلا به بعضي از انواع سرطان
در مطالعات متعدد نشان داده شده است كه هر چه مدت شير دهي بيشتر باشد احتمال ابتلا به سرطان هاي پستان و تخمدان كمتر است. در مورد سرطان پستان، شير دهي بمدت حداقل يك سال، بيشترين اثر محافظتي را دارد. هنوز كاملاً مشخص نيست كه شير دهي چگونه چنين تأثيري دارد ولي تغييرات ساختماني در بافت پستان بر اثر شير دهي و اين حقيقت كه ترشح شير مقدار استروژن تولد شده در بدن را كاهش مي هد احتمالاً در اين مسئله نقش دارند. محققين بر اين باروند كه تأثير شير دهي بر كاهش ابتلا به سرطان تخمدان نيز ممكن است به سبب كاهش تولد استروژن باشد.

كاهش خطر ابتلا به پوكي استخوان (استئوپروز) در سنين بال
شواهد متناقضي مبني بر ارتباط ميان شيردهي و تراكم استخواني وجود دارد. روشن است كه تراكم استخواني در زنان شير ده با شروع شيردهي احتمالاً به دليل كمبود كلسيم يا استروژن كمتر مقداري كم مي شود ولي اين كاهش در حين يا بعد از قطع شير دهي جبران مي شود. دو مطالعه نشان دادند كه شير دهي ممكن است در دراز مدت تراكم استخواني را بهبود بخشيده و با كاهش خطر شكستگي استخوان لگن در سنين پيري همراه باشد