ابريشم و تاريخچه آن

پرورش كرم ابريشم از هزاران سال قبل در چين و هندوستان معمول بوده ست و
درحال حاضر علاوه بر دو كشور نامبرده در ايتاليا و ژاپن و برخي كشورهاي ديگر جهان نيز كرم ابريشم پرورش داده مي شود . د ركشور ايران پرورش اين كرم در اكثر نقاط ويژه در مازندران و گيلان و گرگان كاملا ميسر است و از نظر اقتصادي منافع زيادي دارد . چون طول مدت پرورش كرم ابريشم از آغاز تا پايان بيش از يك ماه و نيم نيس لذا پرورش اين كرم كار پرزحمتي نيست و وقت زيادي نمي خواهد .

ماده اي كه كرم ابريشم از غده هاي خود به شكل نخ بسيار باريك ترشح مي كند و با آن لانه بيضي شكلي براي خود مي سازد ابريشم نام دارد ولانه بيضي شكل را پيله مي نامند كه آنرا به ترتيب مخصوصي كه شرح خواهيم داد گرم مي كنند بعد مي ريسند تا ابريشم بدست آيد. ابريشم را افريشم و بريشم و حرير و پرنيان و پرند هم مي گويند و به عربي آنرا (( ابريسم )) نامند.

اولين اشاره اي كه در تاريخ راجع به محصول ابريشم مازندران آمده است د ركتاب الاسطخري است كه در قرن دهم ميلادي از شهر ري به ساري مركز مازندران مسافرت كرده اس و راجع به ابريشم مي نويسد (( به مقدار زيادي د رطبرستان بعمل مي آورند)) سيصد سال بعد از ماركوپولو سياح معروف قرن سيزدهم مي شنويم كه مي گويد تجارژانوا كه د رآن تاريخ كشورشان به اوج ترقي و تمدن رسيده بوده در مازندران تجارت ابريشم مي كردند و ابريشم آن در اروپا به اسم (( گيلان )) معرف بوده در اواسط قرن شانزدهم ميلادي آنتوني جنگين – سون از طرف كمپاني مسكوي كه بين ايران و انگلستان تجارت مي كردند و تجارت اصلي آنها محصول ابريشم گيلان بوده ، كه د راروپا اين كالا خواهان زياد داشت.

در قرن 17 تجارت ابريشم گيلان به دست پرتغاليها افتاد و در اوايل قرن 18 پطركبير پادشاه روس اهميت سياسي اين تجارت را درك كرد و كوشيد تجارت شمالي ايران را به طرف روسيه جلب كند و توسط تجار ارامنه بد كوبه به عملي نمودن آن اقدام نمود ولي طولي نكشيد كه اين توطئه بهم خورد و خود روسها به اين تجارت اقدام كردند.

در سال 1725 پطركبير خواست به وسيله قراردادي با تجار انگليس و به كمك آنها نظريات خود را انجام دهد ولي عمر او كفاف نكرد و درگذشت .

بعد نوبت انگليس گرديد والتون وهانوي در ايران پيدا شدند و به اين كار اقدام كردند و از آن به بعد ديگر اقدامي صورت نگرفت تا فتوحات اوايل قرن 19 روسها در آن نواحي خواهي نخواهي قسمت عمده تجارت ايالات شمالي ايران را د راختيار آنها گذاشت.

لردكرزن در فصل 12 سفرنامه خود كه راجع به كشورهاي شمالي ايران است و از گيلان شروع شده به گرگان و استرآباد ختم مي شود . آمار دقيقي ا زمحصول ابريشم ايران از سال 1047  تا سال 1304  نشان مي دهد كه آماري براي 250 سال است ضمن اين آمار مي نويسد : از سال 1047 متاع نفيس و گرانبهاي ابريشم رو به ترقي بوده و همه ساله مقدار زيادي بخارج حمل مي شود و اين ترقي در دوره پادشاهان صفوي كه ايران امنيت كامل داشته است بخوبي محسوس مي شود و از آن تاريخ به بعد رو به تنزل گذشته است و پس از دوره صفويه نيز گيلان و مازنداران كم و بيش محصول ابريشم داشته است.

در سال 1237 فريزر تنها محصول گيلان را 60 هزار من شاهي قلمداد مي كند اين ميزان در سال 1255 به 90 هزار من شاهي بالغ گرديده و يك سال بعد به يكصد و ده من شاهي رسيده اس اين ترقي تا سال 1282 ادامه داشته و مقدر محصول رو به تزايد بوده اس منتها اگر كم و زياد مي شد براي گيلان ميزان محسوسي نبود ولي از اين تاريخ به بعد ديگر محصول ان ايالت مسير قهقرائي را پيموده و بمرور كم شده است.

مستربنيامين وزير مختار امريكا در سال 1885 كليه محصول ابريشم گيلان را فقط 7هزار من شاهي صورت مي دهد لرد كرزن براي علل اين تنزل مي نويسد چون اسناد و دلايل صحيح در دس نيست نمي توان اين تنزل ياس آور را بطوري كه شايد و بايد شرح داد . نقصان محصول ابريشم گيلان از قرن 17و 18  شروع شده و اين نيز در اثر انقلابات دوره اخير سلطنت پادشاهان صفوي بوده است كه بالاخره هم در اثر اين انقلابات بساط سلطنت صفويان نيز برچيده شد . مجموع محصول ابريشم گيلان در زمان ها نوي كه معاصر نادرشاه افشار بود ، 8/1 محصول ابريشم آن ايالت بود كه در زمان شاردن در گيلان بدست مي آمد . در اواخر قرن 18 يملادي كه سلسله قاجار بر ايران مستولي شدند تا اندازه اي اين تجارت رو به ترقي نهاد و تا اواسط قرن 19 به همين منوال باقي بود سرجان شيل كه در سل 1267 وزير مختار دولت انگليس در تهران بود مي نويسد ابريشم رقم عمده تجارت كشور ايران مخصوصا در تجارت خارجي آن است و همين تجارت ابريشم است كه ايران از فروش آن در خارج مي تواند قيمت كالاهاي وارده را بپردازد . بعضي از تجار انگليس سعي كردند شايد بتوانند وسايل بهتري براي تربيت پيله و بهبودي در محصول آن بعمل آورند ولي مخالفت ايرانيها كه هرگز نمي توانند از ترتيبات سابق دست بردارند مانع اين اقدام شد .

چنانچه آمار نشان مي دهد تا سال 1281 محصول ابريشم گيلان قابل ملاحظه بوده و مقدار آن تا حدي خوب بوده است ولي از آن تاريخ به بعد نوعي بيماري در كرم ابريشم پيدا شد و در مدت 5 سال تلفا پيله بقدري زياد شد كه در سال 1286 كليه محصول ابريشم گيلان به 5/1 مقدار پنج سال قبل از آن رسيد و بعد از اين سكته كه به محصول ان ايالت وارد آمد تجارت ابريشم آنجا ديگر رشد نكرد و تنزل فاحش كرد .

تخم پيله را از خراسان و بعد از آن از خانقين آوردند شايد بتوانند بعمل آورند ولي مفيد واقع نشد و در نتيجه اين پيشامد كشاورزان گيلان بناچار مشغول زراعت ديگر شدند و از سال 1292 شروع به كشت تنباكو كردند و در تربيت درخت زيتون نيز ر رودبار اقدام نسبتا جدي بعمل آمد و در آن ناحيه هايي كه پيله ابريشم پرورش مي شد جاي خود را به زراعت ترياك داد و نتيجه حاصله نيز مطلوب واقع گرديد . ولي در ايالات شمالي ايران برنج كاري جانشين محصول ابريشم شد . در تاريخ 1309 تربيت پيله ابريشم علاوه بر گيلان و مازندران در آذربايجان و خراسان و د رنواحي مركزي ايران كه معروفترين آنها كاشان واصفهان و يزد و كرمان است شروع شده و به تربيت پيله ابريشم اقدام كردند. در كرمان و ز و كاشان محصول آنها مصرف محلي داشت و چيزي از ان به خارج نمي رفت ولي از نوحي گيلان وآذربايجان به روسيه صادر مي شد مخمل كاشان ممتاز و بسيار مطلوب بود و در كاشان و اراك و نائين فرشهاي ابريشمي بسيار عالي مي بافتند.

تربيت كرم ابريشم و بدست آوردن پيله برخلاف ديگر رشته هاي كشاورزي كه فرصت بيشتري م يخواهد در مدت كمي صورت مي گيرد و هر كس مي تواند در تهيه تخم و تربيت كرم ابريشم و بدست آوردن پيله شركت كند چون حمل و نقل برگ و تغذيه كرمها از سالخوردگان واطفال نيز بر مي آيد هر كشاورزي مي تواند ضمن ديگر كارهاي كشاورزي و دامداري به تربيت كرم ابريشم و تهيه پيله هم اشتغال ورزد وبدون تحمل مخارج زياد سود ببرد.

چون محصول كرم ابريشم يعني پيله مدتها قبل از برداش خرمن بدست م ايد بنابراين هنگامي كه كشاورز هنوز به دسترنج زراعت خود نرسيده است مي تواند در رفع نيازهاي خود از راه كرم ابريشم بپردازد.

كرم ابريشم

كرم ابريشم كه كرم پيله ور و كرم با دامه هم ناميده مي شود كرمي اس كه با لعاب غده هاي مخصوص خود پيله يا ابريشم مي تند بدن اين كرم استوانه اي شكل و داراي 12 حلقه يا برآمدگي اس و غيز ا ز حلقه 4و5 در هر حلقه يك جفت پادارد و پاهاي جلويي او ببه صورت شاخك اس فكهايش داراي دندانهايي است كه با آنها برگ توت را مي جود و مي خورد . در زير لب يا بيني آن برآمدگي مخروطي شكلي است كه از آنجا لعاب پيله يا ابريشم خارج مي كند كرم ابريشم از تخم پروانه ابريشم توليد مي شود .

پروانه ماده پس از جفت گيري در حدود 500 تخم مي گذارد ، تخمها را تا موقعي كه درخ هاي توت برگ كند نگاه مي دارند و در آن موقع تخمها را در جعبه هاي مخصوص مي گذراند تا كرمها از تخم بيرون بيايند اين كرمها تا مدت 35 روز برگ توت مي خورند بعد دور خود پيله مي تنند تنيدن پيله تقريبا 4 روز طول مي كشد و بعد از دو هفته پيله را سوراخ مي كنند و به صورت پروانه خارج مي شوند . براي آنكه پيله سالم به دست آيد كرمها را قبل از بيرون آمدن از پيله به وسيله حرارت يا بخار آب خفه مي كنند و مقداري از پيله ها را جداگانه براي تخم گيري نگاه مي دارند. پروانه هاي نر و ماده پس از بيرون آمدن از پيله جفت گيري مي كنند وغروب روز جفت گيري ماده ها شروع به تخم گذاري مي كنند اين تخمها در ابتدا زرد رنگ و بعد خاكستري مي شوند كه آنها را نوغان مي گويند تخم هارا پس از جمع آوري با آب تميز مي شويند . بعد خشك مي كنند و در جعبه مي ريزند و در جاي سرد نگاه مي دارند. محلي را كه براي پرورش كرم ابريشم آماده مي كنند تلمبار مي گويند.

كرم ابريشم از تخم پروانه ابريشم بيرون مي آيد ، اين پروانه ماده پس ا زجفت گيري با پروانه نر 500 تا 600 تخم مي گذارد . از داخل هر تخم يك كرم كوچك بيرون مي آيد كه همان كرم ابريشم است. كرم تويد شده را بايد روي طبقات تلمبار قرار داد و برگ توت را نزد آنها ريخت كرمها از برگ توت تغذيه كرده و بتدريج بزرگ مي شوند . تقريبا پس از 5 هفته كرم به دور تن خود تارهايي مي تند كه به آن پيله مي گويند و كرم در داخل آن محبوس مي شود تارهاي توليد شده ابريشم است

براي تربيت كرم ابريشم بايد قفسه هاي چوبي خاصي كه داراي چند طبقه باشد درست كرد كه تلمبار نام دارد .

كرمها از برگ توت تغذيه مي كنند بنابراين پيش از هر كاري بايد به ايجاد توتستان اقدام كردت تا برگ توت كافي براي تغذيه كرمها در دسترس باشد .

توتستان

درخت توت

درخت توت ، درختي بزرگ و تنومند با ارتفاعي حدود 9 تا 15 متر است توت جوان پوستي خاكستري و روشن دارد و در كهولت پوست آن تشكيل ورقه هايي ا زنسوج ضخيم ، خاكستري ، مايل به قهوه اي ، مقاوم و شكاف دار مي دهد و به طور كلي مي توان پوست درخت توت را ، پوستي خشن و ناهموار معرفي كرد برگهاي توت به شكل قلب است.

درخت توت درختي بزرگ و تنومند با ارتفاعي حدود 9 تا 15 متر است توت جوان پوستي خاكستري و روشن دارد و در كهولت پوست ان تشكيل ورقه هايي از نسوج ضخيم ، خاكستري ، مايل به قهوه اي ، مقاوم و شكاف دار مي دهد و به طور كلي مي توان پوست درخت توت را پوستي خشن و ناهموار معرفي كرد برگهاي توت به شكل قلب است.

درخت توت بعد از نمو كامل تاجي متفرع خواهد داشت گلهاي آن كه در ماههاي فروردين و ارديبهشت ظاهر مي شوند دو نوع است : يا الات مذكر و مونث در يك گل قرار دارند و يا اين كه برخي گلها نر و بعضي گلها در شاخه هاي ديگر ماده مي باشند ميوه آنها در ماههاي شهريور و مهر بدست مي آيند و به رنگ سفيد ، صورتي يا بنفش تيره به اندازه 1 تا 5/2 سانتي متر است.

درخت توت دوستدار زمينهاي سبك است و در زمين هاي مرطوب و به هم فشرده رشد خوبي ندارد كشت آنرا در پائيز در فضاي باز و افتاب رو بهره مند از خاكي غني و كشت نشده بايد انجام داد و چنانچه از مراقبت ويژه اي برخوردار باشد محصول فراواني مي دهد درخت توت را معمولا در زمين چمن مي كارند تا زمين مناسبي براي سقوط ميوه هاي نرم و ابدار آن باشد برگهاي پهن درخت توت به مصرف تغذيه كرم ابريشم مي رسد و انواع و اشكال بيشماري دارد كه معروفترين آن توت سياه و شاه توت وتوت هرات است.

به توت تود هم مي گويند و در عربي نيز توت گفته مي شود.

ارزش اقتصادي توت – درخت توت عليرغم ين كه طبعا دوستدار زمين هاي سبك و به دور از رطوبت و بهم فشردگي است مع الوصف اين خاصيت را دارد كه مي تواند در بدترين اراضي هم برويد و ثمر بدهد و همچنين از اشجاري است كه زود رشد مي كنند درخت توت درختي بي آفت است بنابراين همه ساله محصول دارد وكسي كه تربيت كرم ابريشم مي كند يا فروشنده برگ توت است مي تواند مطمئن باشد كه همه ساله از بهره مادي آن برخوردار است.

حتي ديده شده وقتي كه درختان حول و حوش درخت توت دچار آفت گرديده و برگ آنها لوله شده يا مورد حمله كرمها قرار گرفته اند برگ توت سبز و خرم و بدون عيب و علت باقي مانده است

برگ توت علاوه بر اين كه تنها خوراك كرم ابريشم است علوفه خوبي هم براي گاو گوسفند و بز است.

درخت توت چون ريشه اش عمودي و در امتداد تنه به زمين فرو مي رود ( بر خلاف درخت تبريزي كه ريشه هايش 6 تا 9 متر اراضي اطراف تنه را مي گيرند و زمين  را بي قوت مي سازند ) غذاي خود را از اعماق زمين جذب مي كند و از طرفي نياز زيادي به آب ندارد چون ريشه اش از رطوبت طبقات تحتاني زمين استفاده مي كند.

تخمگيري – درختهاي تخمريز آنها گه براي گرفتن بذر تخصيص داده مي شوند بايد از بهترين و سالمترين درختها باشند و سال قبل از تخم گيري برگ آن را از ديگر درختها كمتر بچينند و در سال برداشت تخم به هيچ وجه برگ آن را نكنند

پس از آن كه ميوه اين درختها كاملا رسيد بايد چادري زير درخت گسرتد و شاخه هايي را كه توتهاي رسيده دارند تكاند اين توتها را بايد در يك سطل چوبي ريخته و 2 تا 3 روز در محل گرم هوا اداري دور از آفتاب نگهداري كرد تا تخمير شود سپس آنها را با دست له كرد تا دانه ها از گوشت ميوه بيرون آيند.

پس از اين عمل در بشكه يا خمره ديگري آب مي ريزند و الكلي مفتولي روي آن مي گذارند بطوري كه قريب نيم سانتي متر ب ال الك بالا بيايد آنگاه مشتي از توت لهيده برداشته در الك مي ريزند و با دست آن را مالش مي دهند تا ديگر در آن تخم توت ديده نشود سپس اين تفاله توت را از الك بيرون مي ريزند و دوباره مشتي ديگر از توت لهيده را در الك مالش مي دهند و به همين ترتيب عمل را ادامه مي دهند تا تخم كليه توتها در ته بشكه يا خمره آب جمع شود.

پس از آن الك را برداشته باز هم در ظرف تخم آب تازه مي ريزند و آب ظرف را به هم مي زنند و باز آن را به حالت خود مي گذارند تا دو باره بذرها ته ظرف جمع شوند.

بعد از اين عمل با ملايمت تمام آب ظرف را خالي كرده و دوباره آب تازه در آن مي ريزند و به هم مي زنند و اين كار را تكرار مي كنند تا وقتي كه آب صاف شده و بذر پاك در ته ظرف جمع مي شود سپس آب راخالي مي كنند و تخمها را روي پارچه اي پخش كرده و زير و رو مي كنند تا كاملا خشك شود و اين عمل بايد در سايه صورت گيرد

تخمها را بايد در كيسه ريخت و در اتاق خشك و گرمي آويخت و از سرماي زمستان مصون داشت تخم توت بيش از يكي دو سال قوه ناميه خود را حفظ نمي كند

كاشت بذر : بذر توت را در زميني بايد كاشت كه قبلا در پائيز شخم عميقي زده خاك آن ر كاملا نرم كرده و كود داده باشند و در بهار هم يك شخم سطحي به زمين زده پس از صاف كردن آن تخم توت را در ارديبهشت ماه بكارند

قبل از كشت بذر اراضي را كرت بندي كرده و به فواصل 16 سانتي متر شيارهايي به عمق 4 سانتي متر در كرت ها مي كشند و بذر توت را با خاك نرم مخلوط مي كنند و در اين شيارها مي پاشند سپس از دو طرف شيار قدري خاك روي بذر مي ريزند بطوري كه 1 تا 2 سانتي متر خاك روي بذر را بپوشاند . پس از كشت بذر بايد زمين هميشه رطوبت داشته باشد .

بنابراين اگر بارندگي صورت نگيرد بايد اراضي مزبور را ابياري كرد و اين عمل را 3 تا 4 هفته تكرار كر د تا تخم سبز شود و از اين به عبد بايد مرتبا مراقب وجين بود تا علف هرز موجب زحمت نشود.

همين كه ارتفاع نهالها به 8 تا 10 سانتي متر رسيد بايد زمين بين صفهاي توت را نرم كرد تا بر سرعت نموش افزوده شود.

در سال دوم بايد اين نهالهاي يكساله را تنك كرد بطوري كه فاصله بين دو نهال 15 تا 22 سانتي متر بشود نهالهاي زيادي بايد جابه جا شوند و كليه نهالها را از 2 تا 3 چشم به زمين مانده بايد با قيچي يا چاقوي تيزي قطع كرد.

در موقع جابه جا كردن نهالها بايد مراقبت كرد كه ريشه محوري درخت به همان ترتيب سابق راست در گودال گذاشته شود و ريشه هاي فرعي نيز به هم فشرده نشوند و پراكنده قرار گيرند .

بعد ا زجابجا كردن نهالها بايد توتسان را آبياري كرد و در صورتي كه باران نبارد مرتبا اين عمل را تكرار كرد تا زمين كاملا خشك نشود.

اقسام توتستان

توتستان را به سه شكل ممكن است تهيه كرد :

1 . توتستان بلند – پس از آن كه نهالها سه ساله شند آنها را از جاي خود درآورده در خزانه توتستانغرس مي نمايند براي تهيه توتستان بلند بايد كرت هايي به عر يك متر تهيه كرد و د رهر كرتي دو رديف درخت سه ساله غرس كرد فاصله رديف ها نيم متر وفاصه دو درخت از يكدگير هم نيم متر بايد باشد.

در موقع جابه جا كردن درختها بايد مراقب بود كه باد و آفتاب ريشه هاي آنها را خشك نكند علاوه بر اين قدري از ريشه محوري را بيد زد اما ريشه هاي جانبي را به استثناي آن قسمتها كه زخمي شده اند نبايد قطع كرد.

درختها را هم بايد تا سه چشم به سطح زمين مانده قطع نمايند . درختها را بايد طوري كاشت كه ريشه آنها 2 سانتي متر بيشتر از سابق كه در زمين فرود رود و گرنه تدريجا زمين نشست كرده ريشه اشجار از خاك بيرون مي آيد .

براي آن كه درختها بلند شوند بايد از سه چشم درخت يكي را كه از سايرين قوي تر است و مستقيم مي رويد باقي گذاشت و دو تاي ديگر را بريد چنين درختي از حيث قد، رشد فوق العاده مي كند .

سال بعد بايد هر چه در پايين درخت جوانه مي زند قطع كرد سال ديگر به واسطه گذاشتن سه شاخه جانبي تاجي تشكيل مي شود كه ميانش خالي ست و بدين طري بخوبي افتاب و هوا به شاخ و برگ درخت مي رسد در سومين سالي كه درختها در خزانه توتستان بلند غرس شده اند بايد باز سه شاخه سال قبل را زد تا به جاي سه شاخه شش شاخه برويد

در سال بعد باز هر يك از شاخه هاي درخت را طوري قطع مي نمايند كه براي هر يك دو چشم باقي بماند بدين ترتيب درختها در پاييز داراي 12 شاخه مي باشند .

در سال چهارم خزانه باز همان عمل را با شاخه هاي درخت مي نمايند ، به طروي كه هر درختي در پاييز 24 شاخه خواهد داشت در سال ششم نهالها تبديل به درختهاي قوي خوش منظري مي شوند رد اين موقع مي توان انها را در كنار يا دور از جاده ها و لب جويها و يا در توتستان غرس كرد .

 2 . توتستان كوتاه –  توتستان كوتاه به واسطه آن كه قد درختهايش پست و به زمين نزديك مي باشند و چيدن برگ آنها رد كمال سهولت انجام م يشود براي تربيت كرم ابريشم بسيار مساعد و مناسب است علاوه بر اين به واسطه آن كه قواي درخت صرف تنه نشده به مصرف شاخه بندي مي رسد توتستان كوتاه زودتر از توتستان بلند برگ مي دهد چنان كه غالبا درخت هاي كوتاه يك هفته قبل از اشجار بلند برگ مي دهند.

قطع تنه و شاخه درختهاي توتستان كوتاه نيز مانند توتستان بلند است با اين تفاوت كه درختهاي توتستان كوتاه را براي اولين بار از پايين تر مي زنند وبدين وسيله تاج درشت پايين تر تشكيل مي شود

3 . توتستان بوته اي : توتستان بوته را در بالاي خزانه بذر تهيه كرده و در سال دوم نهالها را طوري غرس مي نمايند كه 15 تا 22 سانتي متر از يكدير فاصله داشته باشند . اول هر تابستان شاخه هاي درخت را طوري قطع م يكنند كه براي هر شاخه فقط دو جوانه باقي بماند .

يك درخت توت بلند ده ساله 15 كيلو ، 20 ساله 25 كيلو ، 30 ساله 50 كيلو ، برگ مي دهد .

درخت كوتاه و بوته اي به مقدار 2/1 تا 4/1  كمتر از درخت بلند برگ مي دهد ليكن در عوض زودتر به حاصل مي نشيند . به طور متوسط يك درخت توت كامل بلند براي خوابانيدن يك گرم تخم ابريشم كافي است يعني براي خوابانيدن يك جعبه تخم كه 25 گرم باشد 25 درخت توت بلند مورد نياز است.

تربيت كرم ابريشم

وسايل

1.       برگ توت : كشاورزي كه مي خواهد به تربيت كرم ابريشم بپردازد بايد قبل از هر چيز به تهيه توتستان و برگ توت بپردازد مربيان كرم ابريشم هرگز نبايد بيش از آنچه كه برگ توت دارند تخم نوغان تهيه كنند زيرا در صورتي كه در ضمن عمل معلوم شود كه خوراك موجود براي كرم ها كافي نيست كليه زحمات و مخارج و وقت و برگهاي توت به هدر مي رود بنابراين مربيان نوغان بايد متوجه اين نكته باشند كه براي خوراك كرمهي يك لو ( 17 گرم تخم ) از ابتداي بيرون آمدن از تخم تا تنيدن پيله كه كرم از خوراك مي افتد پانصد كيلوگرم برگ توت لازم است بنابراين هر كس كه مي خواهد به تربيت كرم ابريشم و استفاده از آن بپردازد بايد قبلا توتستان ود را بازديد نمايد تا به تناسب برگ آن تخم كرم ابريشم تهيه نمايد.

خوراك كرم ابريشم علاوه بر آن كه بايد به مقدار كافي باشد ، نبايد مانده و پلاسيده و فاسد باشد.

2 . تلمبار : هواي تازه و معتدل از ضرورريات پرورش كرم ابريشم است حرارت بسيار و سرماي سخت هر دو مضر است فضي پرورش كرم ابريشم بايد متناسب با تعداد آن باشد يك لو ( 17 گرم تخم )‌در حدود 18 تا 20 هزار كرم ابريشم مي دهد اين كرم ها در 8 روز قبل از تنيدن پيله 240 پاي مربع فضا لازم دارند

بوي دود و تعفن براي كرم ابريشم مضر است.

براي تربيت كرم ابريشم بايد تلمبار چوبي كه داراي چندين طبقه باشد تهيه كرد تخته هايي كه طبقات اين تلمبار را تشكيل مي دهند به قطر 2 سانتي متر و به عرض 2 پا و به طول 4 پا مي باشد . براي به عمل آوردن 17 گرم تخم چهل عدد از اين طبقه هاي تخته اي لازم است كه هر چهار تاي آن روي يك چهارچوب قرار مي گيرد و فاصله طبقات از هم بايد در حدود 42 تا 48 سانتي متر باشد هر قدر از تعداد اين طبقات كاسته شود به همان ميزان به مربي نوغان خسارت وارد خواهد آمد زيرا فضاي كافي از اولين شرايط زندگي كرم ابريشم مي باشد . هر كس بايد مطابق و مناسب با فضاي كه درد تخم تهيه كند نبايد فقط براي دلخوشي تخم زياد خوابانيد چه اگر منظوره بهره بردن است بايد هميشه بزرگي تلمبار را در نظر گرفت و تخم به اندازه لوزم و مناسب با محل تهيه كرد .

2.      جعبه تفريخ : براي تفريخ كردن تخم بايد جعبه هاي مسطح چوبي يا مقوايي تهيه كرد ديوار اين جعبه ها نبايد از 4 تا 6 سانتي متر بلندتر باشد پس از ريختن تخم در جعبه روي آن پارچه گاز مي اندازند بطوري كه پارچه روي تخمها قرار گيرد . تخمها بايد در كف جعبه به صورت يك طبقه نازك به قطر تيغه چاقو تشكيل يابد . پساز ن كه پارچه گاز را روي تخمها انداختند روي پارچه بايد مقداري برگ جوان توت گذاشت تا موقعي كه كرمها از تخم خارج شوند و از سوراخ پارچه بيرون آيند و روي برگ توت جمع شوند سپس اين برگهاي پر از كرم را برداشته روي طبقات چهارچوب مي گذارند .

4 . زنبيل : براي آن كه برگهاي توت فشرده و فاسد نشود بهتر ست كه آنها را پس از چيدن در زنبيل بريزند و حدالامكان از حمل و نقل برگ با كيسه بايد خودداري كرد تا براي تغذيه كرمها سالم بمانند.

5 . ميزان الحراره : براي آن كه بتوان در حرارت و برودت تلمبار كاملا نظر داشت و ان را منظم كرد وجود يك ميزان الحراره ضروري است

6 . كارد : به كرم ابريشم نبايد در دو هفته اول عمر برگ درسته داد بلكه بايد با كاردي برگها را به چند قمست كرد زيرا برگهاي درسته لوله شده كرمها را خفه مي كند

پروانه ابريشم

وطن اصلي پروانه ابريشم كشور چين است.

كرم ابريشم از تخم پروانه ابريشم بيرون مي آيد و قبل از آنكه پروانه بشود مراحل مختلفي را مي پيمايد.

پروانه ماه پس از عمل جفت گيري 500 تا 600 تخم مي گذارد . اين تخمها را بايد تا بهار يعني موقعي كه درخت توت برگ مي كند در محل خشك و هوا داراي نگهداري كرد موقعي كه درخت توت برگ دارد وقت تفريخ تخم نوغان است پس از آن كه كرم از تخم بيرون آمد و 33 تا 36 روز برگ توت خورد دور خود پيله مي تند . اين پيله محصول رشته اي از كشاورزي است كه از آن ابريشم بدست مي آيد . از پيله بعد از دو هفته پروانه ابريشم خارج مي شود بنابراين حشره ابريشم در طول مدت عمر خود به چهار شكل مختلف در مي آيد كه عبارتند از : تخم ، كرم ، عروسك (داخل پيله ) و پروانه .

كرم ابريشم مانند ساير كرمهاي همجنس بدنش از 12 حلقه تكيل يافته و در هر طرف بدن 9 سوراخ تنفسي دارد پوست آن صف و رنگش در روزهاي اول مايل به ساهي است ليكن روز به روز روشن تر شده و خاكستري مي شود تا بالاخره در موقعي كه رشد طبيعي خود را نمود سفيد رنگ مي شود

كرم ابريشم به دو دسته تقسيم مي شود : پيله زرد و پيله سفيد .

كرمهايي كه پيله زردمي تنند داراي پاهاي زرد مي باشند و آنهايي كه پيله سفيد مي دهند پاهايشان سفيد است.

كرم ابريشم 16 پا دارد و شش پاي قدامي آن شاخ مانند يعني سخت بوده و حركت نمي كنند ليكن ده پاي خلفي اين كرم گوشتي و متحرك بوده وداراي قلاب مي باشند و به وسيله همين پاها ست كه كرم ابريشم از شاخه بالا مي روند و خود را بدان مي چسباند.

سر كرم ابريشم داراي پوست سختي است و دو مكش گاز انبر مانند دارد پايين اين گازانبر سوراخ كوچكي ديده مي شود از اين سوراخ ابريشم بيرون مي آيد چه ابريشمي كه در موقع انداختن پوست براي چسبانيدن پوست سابق به شاخه مصرف مي شود و چه ابريشمي كه در تنيدن پيله بكار برده مي شود .

ماده تنيدن يعني ابريشم مايعي است شبيه حريره كه در بدن كرم است اين ماده در دو لوله اي كه نزديك معده و روده هاي حيوان واقع شده اند موجود است.

در موقعي كه كرم ابريشم رشد كافي كرد و به آخرين مرحله حالت كرمي رسيد اين ماده مايع هم به حداكثر مقدار خود مي رسد و موجب ناراحتي كرم يم شود و به اين جهت است كه كرم ابريشم در اين موقع از خوردن برگ خودداري مي كند و به جستجوي محلي مي پردازد و كه بتواند محتواي لوله ها را خالي كند و چون محلي مناسب يافت مايع ابريشم را از سوراخ زير فك كه به دو لوله فوق الذكر راه دارد به بيرون جاري م يكند در مجاورت هوا مايع ابريشم جامد مي شود و چون از سوراخ كوچكي با فشار بيرون مي آيد به تار ابريشم تبديل مي شود و بدين وسيله كرم ابريشم مشغول تنيدن پيله مي شود

طول تار ابريشم يك كرم ابريشم كه آن يك پيله مي تند در حدود 3000 متر است.

بيرون آمدن كرم از تخم

هنگامي كه درخت توت برگ داد و برگش به بزرگي يك سكه پنج ريالي شد وقت تفريح يعني خوابانيدن تخم نوغان است در اين موقع تخمها را ابتدا به وسيله پرغاز يا مرغ زيرو رو كرده با كمال ملايمت به هم مي زنند تا هوا بخورد پس از باد دادن تخمها آنها را در جعبه تفريخ مي ريزند و جعبه را در اتاق مخصوصي مي گذارند تخمها را بايد از گربه و موش و مورچه محفوظ داشت.

پس از آن كه يكي دو عدد كرم ، از تخمها بيرون آمد پارچه گاز يا تورخانه ريزي روي آن مي اندازند.

چند روز قبل از بيرون آمدن كرم تخمها آبي رنگ مايل به سفيد شده قدري متورم مي شوند در اين موقع ديگر نبايد تخمها را به هم زد در صورتي كه تا اين زمان همه روزه آنها را بايستي زيرو رو كرد .

كرمها صبح زود از تخم بيرون مي ايند . و اين عمل از طلوع افتاب شروع مي شود و تا ده صبح ادامه خواهد داشت عده كرمهايي كه روز اول بيرون مي آيند عموما معدود است در اين صورت بايد اين عده كم را بيرون انداخت زيرا تربيت چند عدد كرم باعث اتلاف وقت است و با كرمهايي كه روز بعد بيرون ميآيند هم نباي آنها را مخلوط كرد چون كرم هر روزي بايد جداگانه نگاهداري شود كرمها مرتبا همه درروز دوم وسوم تفريخ از تخم خارج مي شوند عده اي هم د رروز چهارم از تخم بيرون مي ايند كرم هر يك از اين روزها را بايد جداگانه گذاش در صورتي كه روز پنجم هم باز كرم از تخم خارج شد بهتر آن است كه آنها را دور انداخت زيرا اين قبيل كرمها ضعيف و بي ثمر هستند.

كرمهاي خارج شده از تخم از سوراخ تور بيرون مي‌آيند و روي برگهاي توت جمع مي شوند.

كرمهاي سالم سياه مي باشند اگر قهوه اي رنگ بودند معلوم مي شود كه بيمارند

برگهاي پر از كرم را مرتبا از جعبه برداشته روي يك طبقه چوبين مي گذارند بطوري كه ابتدا بين هر دو برگ جاي يك برگ ديگر بازبماند تا بتوان بين هر دو برگ پر از كرم يك برگ تازه قرارداد تا به هر دو برگ طرفين خود كه از كرم پوشيده شده اند نزديك باشد.

هر وقت برگهاي جعبه تفريخ تمام شد و باز كرم بيرون آمد بايد چيدن برگ را روي پارچه تجديد كرد

پس از آنكه كرمها روي طبقات تلمبار قرار گرفتند بايد روي آنها يك طبقه نازك برگ توت بريده ريخت چيزي نخواهد گذشت كه كرمها درآمده و برگها را زير خود
مي گيرند.

تا دومين پوست انداختن كرمها بايد روزي چهارمرتبه به آنها خوراك داد ليكن پس از انداختن پوست اول تا موقع تنيدن بايد روزي سه مرتبه به آنها غذا داد

در موقعي كه چهار مرتبه خوراك داده مي شود بايد يك مرتبه ساعت 6 صبح و ديگري 10 صبح باشد و بعد از ظهر هم در ساعت 2 و 6 دادن خوراك را بايد تجديد كرد و در اوقاتي كه سه مرتبه خوراك مي دهند ساعت 7 صبح و 12 ظهر و 7 شب را بايد به اين كار اختصاص داد براي آنكه كرمهاي هر روز جداگانه نگاهداري شوند و با كرمهاي روزهاي ديگر مخلوط نشوند بهتر آن است كه طبقات تلمبار را شماره گذاري كرد مثلا طبقه اي كه كرمهاي روز اول در آنند شماره 1 و طبقه كرمهاي روز دوم را شماره 2 و طرقه كرمهاي روز سوم را شماره 3 و طبقه كرمهاي روز چهارم را شماره 4 زد.

مراحل گوناگون زندگي كرم ابريشم

مرحله اول زندگي كرم ابريشم از هنگام بيرون آمدن تخم تا انداختن پوست براي اولين مرتبه مي باشد اين مرحله هشت روز دوام دارد . در اين مرحله با خوراك كم م يتوان تعداد كثيري از كرمها را غذا داد زيرا از يك برگ توت چند كرم تغذيه مي كنند . كرمها در مرحله اول بيد روزي 4 بار خورارك بخورند در اين موقع چون كرمها جوانند بايد برگ جوان به آنها داد يعني خوراكشان از برگهاي فوقاني شاخه باشد و برگ پلاسيده نبايد به آنها داد.

چهار روز بعد از بيرون آمدن از تخم اشتهاي كرمها قدري كاسته مي شود و رنگ آنها مايل به قرمز شده سرشان متورم مي گردد.

روز پنجم كرمها حالت مخصوصي به خود مي گيرند سرهايشان را بالا نگاه داشته و در جاي خود بدون حركت مي مانند مثل اينكه خشك شده اند و اين حالت حدود 24 ساعت ادامه دارد

در اين موقع نبايد به آنها دست زد حتي خوراك هم نبايد به آنها داد روز ششم كه كرمها دوباره بحركت آمدند و قد كشيدند و خاكستري رنگ شدند بايد به آنها خوراك فراوان داده وديگر خورد كردن و بردين برگ لازم نيست و كرمها از برگ درسته تغذيه مي نمايند پس از آنكه كرمها روي برگهاي تازه جمع شدند بايد اين برگهاي پر از كرم را برداشته روي طبقه جديدي گذارد و طبقه قديمي يعني جاي اولي كرمها را پاك كرد

دومين مرحله وقتي است كه كرمها پوست انداخته و وارد مرحله دوم زندگي مي شوند در اين هنگام بايد روزي سه مرتبه به آنها غذا داد در اين موقع برگهاي توت را درسته جلوي آنها مي ريزد ليكن دم برگها را بايد گرفت.

چهار روز بعد از پوست انداختن اول غالبا كرم ابريشم دومين پوست را مي اندازد در اين موقع هم مثل پوست انداختن اول از اشتهاي كرمها كاسته مي شود و بدون حركت مي استند اين حالت در حدود 30 ساعت طول مي كشد در اين مدت كرمها را بايد راحت گذاشت در اين موقع رنگ كرمها نخودي مي شود.

سومين مرحله پس از انداختن پوست دوم است كه كرمها اشتهاي غريبي پيدا مي كنند در اين موقع با سرعت نمو كرده و مدفوعشان هم زياد مي شود از اين روي بايد روز سوم باز جاي آنها را به ترتيبي كه ذكر شد عوض كرد و مسكنشان را پاك كرد و در اين مرحله كرمها به هواي خالص و پاك نياز مفرط دارند.

روز پنجم مرحله سوم باز كرمها از اشتها مي افتند روز ششم سر به هوا خواهند بود تا سومين پوست را هم از تن بيندازند

مرحله چهارم هنگامي است كه بايد باز هم جاي كرمها عوض شود و چون نمو آنها رد اين مرحله بسيار سريع است بايد بر وسعت مسكن آنها افزود . پنج روز كه از چهارمين مرحله گذشت باز وضعيت پوست انداختن پيش مي آيد و روز ششم باز هم سرها را بالا نگاه مي دارند و بدون حركت در جاي خود مي ايستند اين پوست انداختن براي كرمها فوق العاده مشكل است.

زيرا اين مرتبه از سر تا پا پوستشان عوض مي شود در عوض ديگر اين عمل تكرار نمي شود پس از 30 تا 36 ساعت كرمها همه پوست انداخته اند و براي آنكه بتوانند سرتا پا پوست بدن خود را عوض كنند با مايع ابريشم پوست قديمي را به نقطه اي مي چسبانند مرحله پنجم پس از انداختن آخرين پوست كرمها شروع مي شود.

در اين مرحله رنگ كرمها قهوه اي روشن و قدشان بلند شده و اشتهاي آنها افزوده مي شود در اين موقع بايد شاخه ها ي جوان توت را با برگ چيده در طبقات تلمبار نهاد ت كرمها از شاخه بالا بروند و برگ آنها را بخورند .

در مرحله پنجم بهتر آن است كه به كرمها برگ درخت سالخورده بدهند زيرا در اينصورت محصول پيله ابريشمي زيادتر و محكم تر خواهد شد. كرمهاي اين مرحله فوق العاده در خوراك حريص اند بطوري كه كرمهاي يك لو ( 17 گرم تخم )‌در هشت روز آخر 350 تا 400 كيلوگرم برگ مي خورند.

در مرحله پنجم بايد هر دو روز يك بار جاي كرمها را تجديد و پاك كرد .

هشت تا نه روز كه از آغاز مرحله پنجم گذشت كرمها آماده پيله بستن بوده يعني رسيده مي شوند.

رسيدن كرمها از اين معلوم مي شود كه :

1 . بدون اينكه برگ بخورند روي شاخه و برگ حركت كرده به اين طرف و آن طرف مي گرايند و هميشه گردن مي كشند.

3.     هر گاه يك كرم رسيده را در كف دست گذاشته مقابل روشنايي نگه داريم بدن و مخصوصا گردن آن شفاف و روشن است مانند حپه زرد رسيده انگور.

3.  كرمها يك تار ابريشم در دهان داشته به اين طرف و آن طرف مي روند .

3                               . كرمها روي لبه طبقات حركت مي كنند و مرتبا گردن مي كشند

4                . بدن كرم نرم شده حلقه هاي بدن حالت انقباض و انبساط خود
مي گيرند.

در اين موقع بايد فورا بوته تهيه كرد و طبقات را از بوته مستور كرد تا كرمها بالاي بوته ها بروند و مشغول تنيدن پيله شوند.

  1383