هرچه پیش‌تر می‌رویم، بچه‌ها با کامپیوتر و صفحه‌کلید بیشتر سر و کار دارند تا تخته‌سیاه و دفتر، انگشت‌شان بیشتر صفحه نمایش‌گر را لمس می‌کند تا مداد. می‌شود فرض کرد در آینده‌ای نه چندان دور نوشتن با دست – با به قول معروف، قلم و کاغذ – فراموش شود.

آیا ممکن است این روند به رشد فکری و قوه خلاقه کودکان آسیب بزند؟ نتیجه یک تحقیق جدید می‌گوید بله، ممکن است.

برای گفتگو در باره اهمیت یادگیری نوشتن با دست در رشد مغزی کودکان سراغ محققی که این تحقیق را انجام داده رفتیم – کرین جیمز، متخصص علوم اعصاب‌شناختی در دانشگاه ایندیانا در بلومینگتون آمریکا.

قلم و کاغذ در برابر صفحه‌کلید

تحقیق جدید ادعا می‌کند یادگیری نوشتن با دست به یادگیری خواندن کمک می‌کند

پروفسور جیمز در تحقیق‌ خود سراغ بچه‌هایی رفته که هنوز خواندن نمی‌دانند. بچه‌هایی که بعضی ممکن است بعضی حروف را بشناسند، ولی هنوز نمی‌توانند کنار هم قرارشان بدهند و کلمه درست کنند.

او بچه‌ها را به گروه‌های مختلف تقسیم کرده، به بعضی یاد داده حروف را بنویسند،‌ از بعضی‌ها خواسته با حروف روی صفحه‌کلید کار کنند.

هدف این بوده که ببینند بچه‌ها چقدر حروف را یاد می‌گیرند. در عین حال فعالیت مغزی بچه‌ها را هم با ام.آر.آی ثبت می‌کرده‌اند که ببینند وقتی بچه‌ها به مرور با حروف الفبا آشنا می‌شود مغزشان چطور تغییر می‌کند.

مغز هر کودک را پیش و پس از آموزش اسکن و گروه‌های مختلف را مقایسه کردند. معیار سنجش فعالیت مغزی را مصرف اکسیژن مغز در نظر گرفتند و آن را اندازه گرفتند.

رابطه نوشتن با دست و خواندن

کودک لیبیایی در مدرسه‌ای در بنغازی از کامپیوتر استفاده می‌کند

محققان متوجه شدند که واکنش مغز هنگام یادگیری نوشتن حروف با دست و یادگیری تایپ کردن روی صفحه‌کلید فرق می‌کند.

شکل کلی فعالیت مغزی بچه‌هایی که با دست حروف را می‌نوشتند شبیه آدم‌های باسواد بود که خواندن و نوشتن بلدند. اما در مورد بچه‌هایی که نوشتن با صفحه‌کلید را تمرین می‌کردند چنین نبود.

به‌نظر می‌رسد وقتی بچه‌ها یاد می‌گیرند با دست بنویسند، مغز جوری دیگر به حروف واکنش نشان می‌دهد. انگار بین فرایند یادگیری نوشتن با دست و یادگیری خواندن ارتباط برقرار می‌کند.

به بیان پروفسور جیمز، "از تصاویری که از مغز بچه‌ها گرفتیم این‌‌طور برمی‌آید که نوشتن مبنایی می‌شود برای یک دستگاهِ خواندن که وقتی بچه این فرایند را آغاز می‌کند، خواندن را برایش آسان‌تر می‌کند."

علاوه بر این، آن‌طور که پروفسور جیمز می‌گوید، شکل گرفتن قابلیت‌های ظریف ذهنی که برای نوشتن حروف با دست لازم است، ممکن است در بسیاری زمینه‌های دیگر رشد مغزی و شناخت هم مفید باشد.

کامپیوتر در مدرسه

یافته‌های این تحقیق می‌تواند در سیاست‌گذاری‌های حوزه آموزش تأثیر بگذارد. به قول پروفسور جیمز "در بعضی نقاط دنیا عجله دارند از همان سنین پایین کامپیوتر وارد مدارس کنند. این تحقیق ممکن است باعث شود تجدید نظر کنند.”

مدرسه‌های بسیاری در آمریکا یاد دادن نوشتن سرهم و دست‌خط را به اختیار معلم‌ها گذاشته‌اند. بنابراین معلم‌های بسیاری دیگر زحمت یاد دادنش را به خودشان نمی‌دهند.

آن‌طور که پروفسور جیمز می‌گوید، هرچه پیش می‌رویم بخش بیشتری از وقت کلاس به کار کردن با صفحه‌کلید می‌گذرد. حتی یادگیری نوشتن جداجدای حروف (مثل چاپ) هم به مرور اهمیت‌اش را از دست می‌دهد – چه رسد به سرهم‌نویسی.

یک راه‌حل میانه می‌تواند استفاده از قلم‌های مخصوص کامپیوتر‌های جیبی در مدارس باشد، که همان حرکت دست با قلم است. گرچه تحقیق پروفسور جیمز در این‌که چیزی بتواند جایگزین مؤثری برای یادگیری نوشتن با دست باشد تردید می‌کند.

قلم و کاغذ در برابر صفحه‌کلید

تحقیق جدید ادعا می‌کند یادگیری نوشتن با دست به یادگیری خواندن کمک می‌کند

پروفسور جیمز در تحقیق‌ خود سراغ بچه‌هایی رفته که هنوز خواندن نمی‌دانند. بچه‌هایی که بعضی ممکن است بعضی حروف را بشناسند، ولی هنوز نمی‌توانند کنار هم قرارشان بدهند و کلمه درست کنند.

او بچه‌ها را به گروه‌های مختلف تقسیم کرده، به بعضی یاد داده حروف را بنویسند،‌ از بعضی‌ها خواسته با حروف روی صفحه‌کلید کار کنند.

هدف این بوده که ببینند بچه‌ها چقدر حروف را یاد می‌گیرند. در عین حال فعالیت مغزی بچه‌ها را هم با ام.آر.آی ثبت می‌کرده‌اند که ببینند وقتی بچه‌ها به مرور با حروف الفبا آشنا می‌شود مغزشان چطور تغییر می‌کند.

مغز هر کودک را پیش و پس از آموزش اسکن و گروه‌های مختلف را مقایسه کردند. معیار سنجش فعالیت مغزی را مصرف اکسیژن مغز در نظر گرفتند و آن را اندازه گرفتند.

رابطه نوشتن با دست و خواندن

کودک لیبیایی در مدرسه‌ای در بنغازی از کامپیوتر استفاده می‌کند

محققان متوجه شدند که واکنش مغز هنگام یادگیری نوشتن حروف با دست و یادگیری تایپ کردن روی صفحه‌کلید فرق می‌کند.

شکل کلی فعالیت مغزی بچه‌هایی که با دست حروف را می‌نوشتند شبیه آدم‌های باسواد بود که خواندن و نوشتن بلدند. اما در مورد بچه‌هایی که نوشتن با صفحه‌کلید را تمرین می‌کردند چنین نبود.

به‌نظر می‌رسد وقتی بچه‌ها یاد می‌گیرند با دست بنویسند، مغز جوری دیگر به حروف واکنش نشان می‌دهد. انگار بین فرایند یادگیری نوشتن با دست و یادگیری خواندن ارتباط برقرار می‌کند.

به بیان پروفسور جیمز، "از تصاویری که از مغز بچه‌ها گرفتیم این‌‌طور برمی‌آید که نوشتن مبنایی می‌شود برای یک دستگاهِ خواندن که وقتی بچه این فرایند را آغاز می‌کند، خواندن را برایش آسان‌تر می‌کند."

علاوه بر این، آن‌طور که پروفسور جیمز می‌گوید، شکل گرفتن قابلیت‌های ظریف ذهنی که برای نوشتن حروف با دست لازم است، ممکن است در بسیاری زمینه‌های دیگر رشد مغزی و شناخت هم مفید باشد.

کامپیوتر در مدرسه

یافته‌های این تحقیق می‌تواند در سیاست‌گذاری‌های حوزه آموزش تأثیر بگذارد. به قول پروفسور جیمز "در بعضی نقاط دنیا عجله دارند از همان سنین پایین کامپیوتر وارد مدارس کنند. این تحقیق ممکن است باعث شود تجدید نظر کنند.”

مدرسه‌های بسیاری در آمریکا یاد دادن نوشتن سرهم و دست‌خط را به اختیار معلم‌ها گذاشته‌اند. بنابراین معلم‌های بسیاری دیگر زحمت یاد دادنش را به خودشان نمی‌دهند.

آن‌طور که پروفسور جیمز می‌گوید، هرچه پیش می‌رویم بخش بیشتری از وقت کلاس به کار کردن با صفحه‌کلید می‌گذرد. حتی یادگیری نوشتن جداجدای حروف (مثل چاپ) هم به مرور اهمیت‌اش را از دست می‌دهد – چه رسد به سرهم‌نویسی.

یک راه‌حل میانه می‌تواند استفاده از قلم‌های مخصوص کامپیوتر‌های جیبی در مدارس باشد، که همان حرکت دست با قلم است. گرچه تحقیق پروفسور جیمز در این‌که چیزی بتواند جایگزین مؤثری برای یادگیری نوشتن با دست باشد تردید می‌کند.