به نام خدا

نماز چيست ؟

نمازمراسم مخصوصي است براي پرستش خداوند و راز و نياز با او است كه در آن جنبه هاي ارزنده و آموزنده خاصي در نظر گرفته شده و به همين جهت شكل مخصوصي به خود گرفته است .

نماز سرود توحيد و يكتا پرستي و سرود فضيلت و پاكي است كه بايد فكر و روح ما را در برابر عوامل روزمره با آنها سرو كار داريم پاك و يكتا پرست نگه دارد.

كمتر كسي است كه در زندگي روزانه تن و چهره و البسه ها يش  مورد آلودگي قرار نگيرد و به تعويض و تميز كردن آن مي پردازد تا آن ظاهر ناپاك و آلوده را از خود دور گرداند روح ما نيز چنين است و به همين اندازه يا بيشتر در معرض آلودگي است آلودگي به خود خواهي ها و چشم و همچشمي ها و هوس‌ها ،‌ كينه و انتقام و . . .  .

بنابراين همانطور كه لباس و تن خود را شستشو مي دهيم و پاكيزه مي كنيم بايد روح خود را نيز به سرچشمه پاكي و كمال نزديك سازيم لحظاتي را به ياد خدا ، به نيايش با او و راز و نياز با او بگذرانيم و روح آلوده را در چشمه صاف و زلال الهي شستشو دهيم .

اين است نمازي كه مسلمان روزي چند بار مي خواند ـ نماز يكنوع وظيفه شناسي است .

شرايط ظاهري

طهارت يكي از اين شروط است كه عبارت است از غسل ، وضو ، تيمم و رفع آلودگي از بدن و لباس و حتي الامكان تمام محل نماز و ديگر احتراز از لباس ابريشم ، حرير و نيز طلا براي مردان و دوري جستن از پوست و پشم و كرك حيوانات حرام گوشت تهيه شده است .

شرط ديگر مراعات وقت نماز ، بخصوص اول وقت و ايستادن در محلي كه كساني يا چيزي از جلوي آدمي عبور نكند و ديگر قرار گرفتن به طرف قبله با تمام وجود و توجه به اينكه انسان مي خواهد چه برنامه اي را اجرا كند و در برابر چه قدرت عظيمي ايستاده است و بسياري از شرايط ديگر .

شرايط باطني :

از جمله شرايط باطني

حضور قلب : حضور قلب حقيقي است كه از تمركز در برنامه هاي نماز و توجه عميق انسان به حق پديد مي آيد .چنانچه در نماز فكر انسان و حالات قلب مكلف ، ميدان جولاني جز ياد محبوب داشته  باشد ، حضور روي نخواهد داد و روي جان به جانب از عالم ملكوت كسب نور كند.

نماز وارزش هاي معنوي

نماز پيوند ميان انسان و خالق است و اگر نباشد انسان دچار طغيان وسركشي مي شود. از اين رو بايد روزانه حداقل پنج مرتبه خداوند را ياد كند تسبيح گويد، سجده و ركوع و ابزار خضوع و خشوع كند تا همواره در راه راست ومستقيم گام بردارد و از بدي ها و پليدي ها وزشتي ها دور ماند و روابطش با مردم براساس حق و عدالت باشد مال مردم را به باطلب نخورد، احتكار نكند، ظلم نورزد، دزدي نكند،.. تا نفسش پاكيزه وروحش تزكيه شود و احساس آرامش دروني كند و به سعادت دنياو آخرت دست يابد و در نتيجه جامعه نيز در آرامش وسعادت به سر برد.

تفهم

عبارت از چشيدن معناي نماز و دريافت لطايف الهي آن است؛ لطايفي كه به دست آوردنش انسان را مست باده عالم معنا مي كند و قدرت عجيبي براي معراج روح بوجود مي آورد .

هيبت

حالت خوف و ترس از مقام با عظمت الهي است كه مبدأش معرفت و حقيقي به حق است ، و آن كس كه از معرفت محروم است و به خاطر توجه به مقام دوست قلبش را تسخير نكرده ، نمي تواند داراي هيبت باشد .

اميد

چه بسا كه انسان از صاحب مقامي بتر سد ، اما به عنايت  ولطف او اميد داشته باشد . نمازگزار علاوه بر تعظيم نسبت به حق و خوف از مقام صاحب هستي ، بايد به مولا اميد داشته و از او متوقع لطف و كرم و رحمت باشد .

مكان

انسان بايد بداندكه در پيشگاه عدالت قرار دارد و محل رسيدگي به حساب است ، اگر پرونده اش سراسر از كثرت گناه سياه باشد چه بايد كرد؟

ما بايد توجه داشته باشيم كه بهترين مكان براي نماز مساجد و مشاهده مشرفه است زيرا خداوند مهربان اين گونه مكانها را محل اجابت دعا و مركز رسيدن رحمت و لطف ومحبت و عنايت به بندگان قرارداده است .

و از جمله ديگر شرايط باطني مي توان از حيا ، تعظيم ، اذان ، وقت نماز و قبله نيز اشاره كرد .( سيماي نماز / حسين انصاري )

فلسفه و روح نماز

1-نماز ياد خداست : خداوند به موسي مي فرمايد : اقم الصلوه تذكري ـــ براي ياد من نماز به پا دار.

ذكر قلبي با روش مخصوص ياد خداوند ، با شيوه ايي ابتكاري كه اعضاي انسان از موي سر تا نوك پا در آن نقش دارند. هنگام وضو هم روي سر را مسح ميكنيم و هم روي پا را ، هنگام سجده هم پيشاني بر زمين نهاده مي شود . هم انگشت پا و هم زبا ن حركت مي كند هم دل به ياد اوست . در نماز بايدچشمها به محل سجده در حال نيمه باز دوخته شود . قسمتهايي از بدن بايد پوشيده شود ، كمر در ركوع خم مي شود . دستها هنگام گفتن (( الله اكبر‌)) بالا بيايد ، گردن صاف و در ركوع كشيده شود ،‌ به هر حال در نماز همه اعضاء‌ به نحوي در خدمت ياد خدا هستند .

2-نماز و تشكر : يكي از اسرار نماز تشكر از ولي نعمت است ، قرآن مي‌فرمايد ( عبادت كنيد پروردگاري را كه شما و نيكان را كه شما را آفريد هستي شما و همه از اوست ) و اعبدوا ربكم الذي خلقكم و الدين من قبلكم ــــ تشكر از ولي نعمت ارزش است .

خشوع روح نماز است

اگر ركوع و سجود و قرائت و تسبيح را جسم نماز بدانيم حضور قلب و توجه دروني به حقيقت نماز و كسي كه با او راز نياز ميكنيم نماز است .

خشوع نيز در واقع چيزي جز حضور قلب توأم با تواضع و ادب و احترام نيست و به اين ترتيب روشن مي شود كه مؤمنان تنها به نماز به عنوان يك كالبد بي روح مي نگرد . بلكه تمامي توجه آنها به باطن و حقيقت نماز است.

بسيارند كساني كه اشتياق فراوان به حضور قلب و خشوع و خضوع در نمازها دارند اما هر چه ميكوشند توفيق آنها را نمي يابند

نماز يكي از اصول نيكي هاست

سومين اصل از اصول نيكها بر پا داشتن نماز است . نمازي كه اگر با شرايط و حدودش و با اخلاص و خضوع انجام گيرد انسان را از هر گناهي باز مي دارد و به هر خير و سعادتي تشويق مي كند.و پيامبر در مورد نماز مي فرمايد : نماز چشمه پر از آب زلالي است كه يك مسلمان خود را پنح نوبت ميشويد .( تفسير نمونه ، جلد اول ، آيت الله مكارم شيرازي )

بر پا داشتن نماز يكي از اوصاف نيكوكاران است

آيه بعد محسنين را با سه صفت توصيف كرده ، مي گويد : ْ آنها كساني هستند كه نماز را بر پامي دارند و زكات را ادا مي كنند ،‌و به آخرت يقين دارند.ْ

(الذين يقيمون الصلوه و يؤتون الزكاه و بالاخره هم يوقنون ).

پيوند آنها با خالق از طريق نماز و با خلق خدا از طريق زكات قطعي است و يقين آنها به دادگاه قيامت انگيزه نيرومندي است براي پرهيز از گناه و براي انجام وظايف .(تفسير نمونه ، جلد هفدهم ، آيت الله مكارم شيرازي  ).

نماز دعوت به توحيد و پاكي مي كند

قوم گمراه شعيب از روي تعجب از پيامبرشان پرسيدند كه آيا اين نماز تو به ترك پرستش بتها و ترك كم فروشي و تقلب مي كند ؟

شايد آنها فكر مي كردند اين حركات و اذكار چه اثري مي تواند در اين امور بگذارد در حالي كه ما ميدانيم نيرومند ترين رابطه ميان اين دو برقرار است ، اگر نماز به معني واقعي يعني حضور انسان با تمام وجودش در برابر خدا باشد ، اين حضور نردبان تكامل و وسيله تربيت روح و  جان و پاك كننده زنگار گناه از قلب او است ، اين حضور اراده انسان را قوي ، عزمش را را سخ و غرور و كبر را از او دور ميسازد . ( تفسير نمونه ، جلد نهم ، زير نظر آيت الله مكارم شيرازي ).

نماز بازدارنده از زشتيها و بديهاست

خداوند مي فرمايد كه قرآن بخوان و در زندگيت به كار بند، بخوان و از آن الهام بگير ‌،‌ بخوان و قلبت را به نور تلاوتش روشن كن بعد از بيان اين دستور كه در حقيقت جنبه  آموزش دارد به دستور دوم مي پردازد كه شاخه اصلي پرورش است ، مي گويد ْ‌نماز را بر پا دار  ْ‌سپس به فلسفه بزرگ نماز پرداخته مي گويد : زيرا نماز انسان را از زشتيها و منكرات باز مي دارد .( إن الصلاه تنهي عن الفحشاء و المنكر ).

طبيعت از آنجا كه انسان را به ياد نيرومندترين عامل بازدارنده يعني اعتقاد به مبدأ و معاد مي اندازد ،‌ داراي اثر بازدارندگي از فحشاء و منكر است. (تفسير نمونه ، جلد  شانزدهم ، آيت الله مكارم شيرازي ).

جنبه هاي اجتماعي نماز

مخصوصاً نماز از اذان و اقامه كه دعوت به اجتماع براي نماز است گرفته تا سوره هاي حمد كه آغاز گر نماز است  السلام عليكم كه پايان آن است همه دليل بر اين است كه اين عبادت در اصل جنبه اجتماعي دارد يعني بايد به صورت جماعت انجام شود درست است كه نماز فرادي نيز در اسلام صحيح است اما عبادت فرادي جنبه هاي فرعي و درجه دوم را دارد .(‌ تفسير نمونه ، جلد اول ، آيت الله مكارم شيرازي ).