درسنامه و پاسخ فعالیت های من با دیگران ارتباط برقرار می کنم

همه‌ٔ ما انسان‌ها از زمانی که متولّد می‌شویم، با دیگران زندگی می‌کنیم و با آنها ارتباط داریم. در هنگام نوزادی و کودکی با چه کسانی ارتباط داریم؟ وقتی وارد مدرسه می‌شویم، با چه کسانی ارتباط برقرار می‌کنیم؟

فعّالیت (صفحهٔ 3 کتاب درسی)

1- با راهنمایی معلّم، نام افرادی را که با آنها ارتباط دارید، به ترتیب اهمّیت بنویسید. سپس، بگویید چرا هر یک از این روابط برای شما اهمّیت دارد.
1- پدر و مادرم ۲- خواهر و برادرم ۳- اقوام 4- معلم ۵- دوستان و همکلاسی‌هایم
این ارتباط برای من مهم است زیرا:
1- احساس تنهایی نمی‌کنم
2- نیازهایم برطرف می‌شوند
3- احساس خود را ابراز می‌کنم
4- چیزهای زیادی می‌آموزم
5- از افکار و نظرات آنها مطلع می‌شوم

ما انسان ها برای زندگی کردن نه تنها به آب، غذا و هوا بلکه به ارتباط با دیگران هم نیازمندیم و اگر این ارتباط نباشد، احساس تنهایی می‌کنیم.
ما برای اینکه با دیگران ارتباط برقرار کنیم، خواسته‌ها، افکار و نظرات خود را درباره‌ٔ یک موضوع با آنها در میان می‌گذاریم یا احساس خود را به آنها ابراز می‌کنیم. 

گفت‌وگو

مهم‌ترین راه ارتباط انسان‌ها با یکدیگر گفت‌وگو (کلام) است.
هر گفت‌وگو دو طرف دارد: گوینده، یعنی کسی که صحبت می‌کند و شنونده، یعنی کسی که گوش می‌دهد. گفت‌وگوی خوب چه خصوصیاتی دارد؟ اکنون ببینیم گوینده و شنونده چه نکاتی را باید رعایت کنند تا گفت‌وگوی خوبی داشته باشند.

خوب گوش کنیم
یکی از قسمت‌های مهمّ گفت‌وگو، گوش دادن است. وقتی کسی با ما صحبت می‌کند، لازم است:
* به حرف‌های او دقّت و توجّه کنیم؛ گاهی ممکن است صدای گوینده را بشنویم امّا حواسمان به چیز دیگری باشد و یا کار دیگری انجام دهیم و خوب به حرف‌های او توجّه نکنیم.
* کلام گوینده را قطع نکنیم و صبر کنیم حرف‌هایش تمام شود.
* به گوینده نگاه کنیم؛ وقتی کسی با ما صحبت می‌کند و ما به جای دیگری نگاه می‌کنیم، آن فرد احساس می‌کند که دوست نداریم به حرف‌هایش گوش دهیم یا از حرف‌هایش خسته شده‌ایم.
* گاهی با تکان دادن سر یا سؤال کردن، گوینده را تشویق کنیم که به صحبت خود ادامه بدهد.

خوب صحبت کنیم
یکی از قسمت های مهمّ گفت‌وگو، صحبت کردن است. وقتی با دیگران صحبت می‌کنیم، لازم است:
* به شنونده نگاه کنیم.
* با صدای مناسب، یعنی نه خیلی بلند و نه خیلی آهسته، و نه تند و کند، حرف بزنیم. اگر موقع صحبت کردن، صدایمان مناسب نباشد، دیگران ممکن است زود خسته شوند و دیگر به حرف‌های ما گوش ندهند.
* منظور خودمان را روشن و واضح بیان کنیم.
* زمانی مناسب را برای حرف زدن با دیگران انتخاب کنیم؛ مثلا اگر کسی در حال انجام دادن کاری است و وقت ندارد، مزاحم او نشویم.
* از کلمات مؤدّبانه استفاده کنیم؛ وقتی درخواستی داریم، از عبارت‌های احترام‌آمیزی چون «لطفا» و «خواهش می‌کنم» استفاده کنیم. همین‌طور اگر اشتباهی کردیم، بگوییم «معذرت می‌خواهم» در گفت‌وگو با بزرگ‌ترها، به جای واژه‌ٔ «تو» از «شما» استفاده کنیم.

حریم شخصی

یکی دیگر از نکاتی که باید در ارتباط با دیگران رعایت کنیم، حریم شخصی آنهاست.

حریم شخصی یعنی چه؟

حریم شخصی هر فرد محدوده‌ای است که هیچ‌کس نباید بدون اجازه و رضایت او وارد آن شود. برای مثال، خانهٔ ما حریم شخصی ماست و هیچ‌کس نمی‌تواند بدون اجازهٔ ما وارد آن شود.
افراد دوست ندارند دیگران درباره‌ٔ بعضی موضوعات خصوصی‌شان از آنها سؤال کنند؛ چون این موضوعات به دیگران مربوط نمی‌شود و در زندگی آنها تأثیری ندارد. تصوّر کنید فردی از شما درباره‌ٔ درآمد ماهیانه‌ٔ پدرتان یا مقدار پول توجیبی شما بپرسد یا سؤال کند که رابطه‌ٔ شما با خواهر یا برادرتان چگونه است؛ در حالی که شما ممکن است دوست نداشته باشید به این پرسش‌ها پاسخ دهید. بنابراین، اگر افراد دوست نداشته باشند درباره‌ٔ مسائل خصوصی‌شان توضیح بدهند، ما حق نداریم کنجکاوی کنیم و وارد حریم شخصی آنها شویم.

فعّالیت (صفحهٔ 5 کتاب درسی)

2- با راهنمایی معلّم، یک نفر از دانش‌آموزان موضوعی را انتخاب کند و دربارهٔ آن صحبت کند. سه نفر هم به عنوان شنونده به حرف‌های او گوش دهند.
پس از پایان صحبت‌های او، دانش‌آموزان نظرشان را دربارهٔ این گفت‌وگو بیان کنند.
- آیا گوینده و شنوندگان نکات صحیح گفت‌وگو را رعایت کردند؟ چه نکاتی را؟
3- برای هر یک از موقعیت‌های زیر، جمله‌ای مؤدّبانه و محترمانه بنویسید.
فهیمه روی پیشخوان کتابخانه مجلّه‌ای را می‌بیند. دوست دارد آن را بردارد و ورق بزند. پس به خانم کتابدار می‌گوید: سلام خانم محترم اجازه است من این مجله را ورق بزنم و نگاهی به آن بیندازم؟
رضا دارد با عمویش صحبت می‌کند. ناگهان تلفن زنگ می‌زند. رضا می‌خواهد به تلفن جواب بدهد. پس به عمویش می‌گوید: عمو جان خیلی معذرت می‌خواهم تلفن زنگ می‌خورد، جسارتاً اجازه هست من بروم سریع تلفن را جواب بدهم و برگردم پیش شما؟
امین در اتوبوس نشسته است که پیرمردی وارد می‌شود. امین از روی صندلی بلند می‌شود و جای خود را به او می‌دهد. پیرمرد از امین تشکّر می‌کند. امین در جواب می‌گوید: خواهش می‌کنم شما بزرگ‌تر از ما هستین و وظیفه ما است که احترام شما را نگه داریم.
زنگ تفریح است. آزاده در حیاط مدرسه دارد به طرف دوستش می‌دود که ناگهان تنه‌اش به یکی از دانش‌آموزان کلاس دوم برخورد می‌کند. به او می‌گوید: ببخشید عزیزم، اصلا حواسم نبود، اتفاقی که برایت نیفتاده؟
۴- در هر یک از موقعیت‌های زیر، کدام اصل گفت‌وگو رعایت نمی‌شود؟ جای خالی را پر کنید.
حفظ حریم شخصی- دقّت و توجّه به سخنان - انتخاب زمان مناسب گفت‌وگو - قطع نکردن حرف گوینده
* ناهید از موضوعی ناراحت است و با دوستش صحبت می‌کند. دوستش مدام کتاب خود را ورق می‌زند و به آن نگاه می‌کند.    دقت و توجه به سخنان
* پدر مرتضیٰ مشغول تعمیر اتومبیلش است، امّا مرتضیٰ دارد ماجرای بازی فوتبال با بچّه‌ها را برای او تعریف می‌کند.    انتخاب زمان مناسب گفت‌وگو
* معلّم سؤالی طرح کرده و سوسن در حال پاسخ دادن به آن است. یکی از دانش‌آموزان مرتّباً بدون اجازه گرفتن، پاسخ‌های صحیح را بیان می‌کند.    قطع نکردن حرف گوینده
* حسن از هم‌کلاسی‌اش سؤال می‌کند: آیا پدرت به تو به اندازه‌ٔ برادر بزرگت پول توجیبی می‌دهد؟     حفظ حریم شخصی

ارتباط غیرکلامی

اگر دقّت کنید، می‌بینید که ما هنگام گفت‌وگو بعضی از چیزها را بدون صحبت کردن، به دیگران انتقال می‌دهیم؛ برای مثال، با تکان دادن سر نشان می‌دهیم که حرف طرف مقابل درست است یا با حرکات صورت نشان می‌دهیم که از شنیدن موضوعی تعجّب کرده‌ایم. به این نوع ارتباط، ارتباط غیرکلامی می‌گویند.
در یک ارتباط خوب، حالت‌های چهره و حرکات و رفتارهای ما نیز مانند صحبت کردن و گوش دادن اهمّیت دارند. ما می‌توانیم با رفتار و حالت‌های صورت خود نشان دهیم که خوشحال، غمگین، دلخور یا شادیم. 

فعّالیت (صفحهٔ 6 کتاب درسی)

5- شماره‌گذاری کنید.

به ترتیب از راست به چپ:
1- ترس 2- اخم 3- عصبانیت 4- اندوه 5- خجالت 6- شادی 7- تعجّب
6- آیا شما در ارتباط با دیگران، حریم شخصی آنها را رعایت می‌کنید؟ چگونه؟ بله، من همیشه راجع به موضوعاتی که مربوط به من نیست از دوستانم سوال نمی‌پرسم و یا به مکالمات تلفنی و صحبت‌های دوستانم یا دیگران بدون اجازه گوش نمی‌دهم.
7- کاربرگهٔ شمارهٔ 1 را انجام دهید.
8- فعّالیت شماره‌ٔ 1 «به کار ببندیم» را اجرا کنید.

آموزش مطالعات پنجم ابتدایی درس یک من با دیگران ارتباط برقرار می کنم

1 – همه ی ما انسان ها از زمانی که متولّد می شویم، با دیگران زندگی می کنیم و با آن ها ارتباط داریم.

2 – ما انسان ها برای زندگی نه تنها به آب، غذا و هوا، بلکه به ارتباط با دیگران هم نیازمندیم و اگر این ارتباط نباشد، احساس تنهایی می کنیم.

3 – ما برای اینکه با دیگران ارتباط برقرار کنیم، خواسته ها، افکار و نظرات خود را درباره ی یک موضوع با آن ها در میان می گذاریم یا احساس خود را به آن ها ابراز می کنیم.

4 – مهم ترین راه ارتباط انسان ها با یکدیگر گفت و گو (کلام) است.

5 – هر گفت و کو دو طرف دارد: گوینده، یعنی کسی که صحبت می کند و شنونده، یعنی کسی که گوش می دهد.

6 – یکی از قسمت های مهمّ گفت و گو، گوش دادن است. وقتی کسی با ما صحبت می کند، لازم است:

1 – به حرف های او دقّت و توجّه کنیم.

2 – کلام گوینده را قطع نکنیم و صبر کنیم جمله اش را کامل کند و حرف هایش تمام شود.

3 – به گوینده نگاه کنیم؛ وقتی کسی با ما صحبت می کند و ما به جای دیگری نگاه می کنیم، آن فرد احساس می کند که دوست نداریم به حرف هایش گوش دهیم یا از حرف هایش خسته شده ایم.

4 – گاهی با تکان دادن سر یا سؤال کردن، گوینده را تشویق می کنیم که به صحبت خود ادامه بدهد.

7 – یکی از قسمت های مهمّ گفت و گو، صحبت کردن است. وقتی با دیگران صحبت می کنیم، لازم است:

1 – به شنونده نگاه کنیم.

2 – با صدای مناسب، یعنی نه خیلی بلند و نه خیلی آهسته و نه تند و نه کُند، حرف نزنیم.

اگر موقع صحبت کردن، صدایمان مناسب نباشد، دیگران ممکن است زود خسته شوند و دیگر به حرف های ما گوش ندهند.

3 – منظور خودمان را روشن و واضح بیان کنیم.

4 – زمانی مناسب را برای حرف زدن با دیگران انتخاب کنیم؛

مثلاً اگر کسی در حال انجام دادن کاری است و وقت ندارد، مزاحم او نشویم.

5-  از کلمات مؤدبانه استفاده کنیم؛ وقتی در خواستی داریم،

از عبارت های احترام آمیزی چون « لطفاً »و«خواهش می کنم »  استفاده کنیم.

8 – همین طور اگر اشتباهی کردیم، بگوییم «معذرت می خواهم  »

در گفت و گو با بزرگ ترها، به جای واژه ی «تو»از ، « شما » استفاده کنیم.

9 – یکی دیگر از نکاتی که باید در ارتباط با دیگران دعایت کنیم، حریم شخصی آن هاست.

10 – حریم شخصی هر فرد محدوده ای است که هیچ کس نباید بدون اجازه و رضایت او وارد آن شود.

11 – افراد دوست ندارند دیگران درباره ی بعضی موضوعات خصوصی شان از آن ها سؤال کنند؛

چون این موضوعات به دیگران مربوط نمی شود و در زندگی آن ها تأثیری ندارد.

12 – اگر افراد دوست نداشته باشند درباره ی مسائل خصوصی شان توضیح بدهند،

ما حق نداریم کنجکاوی کنیم و وارد حریم شخصی آن ها شویم.

13 – حفظ حریم شخصی، دقّت و توجّه به سخنان،

انتخاب زمان مناسب گفت و گو و قطع نکردن حرف گوینده از اصول گفت و گو می باشند.

14 – ما در هنگام گفت و گو بعضی از چیزها را بدون صحبت کردن به دیگران انتقال می دهیم؛

برای مثال، با تکان دادن سر نشان می دهیم

که حرف طرف مقابل درست است یا با حرکات صورت نشان می دهیم که از شنیدن موضوعی تعجّب کرده ایم.

به این نوع ارتباط، ارتباط غیر کلامی می گویند.

15 – در یک ارتباط خوب، حالت های چهره و حرکات و رفتارهای ما نیز مانند صحبت کردن و گوش دادن اهمیّت دارند.

16 – ما می توانیم با رفتار و حالت های صورت خود نشان دهیم که خوشحال، غمگین، دلخور یا شادیم.