شاید نتوان تعریف خیلی دقیق و صحیحی از استاندارد ارایه کرد، ولی به‌طور کلی می‌توان این‌گونه عنوان کرد که استاندارد آزمایش‌ها و مطالعات گذشته برای نتیجه‌گیری و استفاده در آینده است.

البته باید به این مهم توجه داشت که در طول تاریخ همواره معیارهای استاندارد تغییر می‌کند و هیچ‌گاه یکسان نیست. به‌واقع هر دوره‌ای استاندارد خود را می‌طلبد. امروزه وقتی کالایی را خریداری می‌کنیم به غیر از برند آن به تاریخ تولید، انقضا و نشان یا نشان‌های استاندارد آن توجه می‌کنیم.

استانداردها اما تنها مربوط به کالا نمی‌شوند، بلکه بسیاری از خدمات را نیز شامل می‌شوند. باید قبول کرد هر کالا و یا هر نوع خدماتی باید در یک چارچوب مشخص ارایه شود و این چارچوب‌ها را می‌توان با استاندارد تعریف کرد. در دنیای امروزی تقریباً تمامی کشورها برای خود یک استاندارد ملی دارند.

به ‌عبارت دیگر در بیشتر کشورها سازمانی وجود دارد که بر کیفیت کالاها نظارت می‌کند که به نام سازمان استاندارد معروف است. در برخی موارد بسیاری پا را فراتر گذاشته و موسساتی را ایجاد کرده‌اند که کارشان استاندارد است. با این اوصاف تعداد استانداردهای صادر شده مرتب بالاتر و بالاتر رفت، به‌گونه‌ای که درحال حاضر بسیاری از حرفه‌های مختلف در دنیا استاندارهای مخصوص خود را دارند. در این صفحه همشهری زندگی نشان‌های معتبر استاندار را معرفی می‌کنیم. صفحه‌واقعیت این است که این‌ها مشتی از خروار ستانداردهای موجود در دنیا هستند!

انواع استاندارد

استاندارد اروپا

این استاندارد که با عبارت مخفف CE نشان داده می‌شود، به منظور استانداردسازی اجباری در بسیاری از محصولات تجاری و صنعتی که در منطقه اقتصادی اروپا تولید یا به فروش می‌رسند، ارایه شده است. این حروف اختصار کلمات فرانسوی Communauté Européenne است. محصولاتی که واجد دریافت علامت CE می‌شوند، باید از نظر سلامت، امنیت و مضرنبودن برای جسم انسان و طبیعت مورد بررسی قرار گیرند و اگر واجد این شرایط باشند قادر به دریافت این نشانه خواهند بود.

به‌طور کلی و به عبارت ساده‌تر نشان ‌CE گویای مطابقت محصول با مقررات جامعه اروپا درخصوص ایمنی، سلامت و حفاظت مصرف‌کننده و محیط‌زیست است. هدف اصلی استاندارد، مطابقت محصول با الزامات اساسی مقررات جامعه اروپاست و اجازه می‌دهد که محصولات به‌طور آزاد در بازار اتحادیه اروپا عرضه شوند. این درحالی است که به مسئولان گمرک‌ها و مقامات مربوطه هم اجازه می‌دهد محصولات غیرمنطبق را از بازار اتحادیه اروپا جمع‌آوری کنند.

استاندارد آمریکا

مؤسسه ملی استاندارد یا ANSI (American NationalStandards Institute) یک موسسه خصوصی غیرانتفاعی است که بر نحوه استانداردهایی که برای محصولات، خدمات، روندها، سیستم‌ها و کار کارمندان صادر می‌شود، نظارت می‌کند. یکی دیگر از کارهای این موسسه این است که استانداردهای آمریکا را با استانداردهای جهانی تطبیق می‌دهد تا از آن‌ها به‌صورت جهانی و در سطحی وسیع‌تر نیز بتوان استفاده کرد.

کار اصلی این موسسه این است که اعتبار استانداردهای تولید شده به‌وسیله نمایندگان موسسات استانداردسازی، آژانس‌های دولتی، گروه‌های مصرف‌کننده، شرکت‌ها و... را تایید می‌کند. این استانداردها تضمین می‌کنند که محصولات دارای عملکرد و ویژگی‌های یکسانی هستند تا مصرف‌کنندگان از محصولاتی با همان مشخصات استفاده کنند و به همان صورت آزمایش شوند. دفتر مرکزی این موسسه در واشنگتن و دفتر عملیاتی آن در نیویورک است.

ایزو

ایزو ‌مخفف سازمان بین‌المللی استاندارد (International Standard Organization) است.

موسسه بین‌المللی استانداردسازی(ایزو) یک فدراسیون بین‌المللی متشکل از نهادهای ملی استاندارد است. تعداد این نهادها بیش از 140تاست که هر یک از آن‌ها متعلق به یک کشور هستند. ایزو یک سازمان غیردولتی(NGO) است که در سال1947 میلادی تاسیس شد. وظیفه ایزو ارتقای توسعه استانداردسازی و فعالیت‌های مربوط به آن در دنیاست.

تمامی این امور برای ایجاد تسهیلات در زمینه صادرات و واردات کالاها، فن‌آوری‌ها و خدمات است. مجموع فعالیت‌های ایزو قراردادهای بین‌المللی است که به‌عنوان استانداردهای بین‌المللی انتشار پیدا می‌کند. جالب است بدانید سیستم‌های مدیریتی ایزو از طریق بیش از 430هزار سازمان در 158کشور به اجرا درمی‌آید. حدود 300استاندارد ایزو به‌صورت عمومی در دسترس هستند. به‌عنوان مثال استاندارد ایزو14001 استانداردی مربوط به مدیریت محیطی است.

استاندارد TUV

یکی از معتبرترین استانداردهای دنیا متعلق به سازمانی است در آلمان که روی سلامتی کالاهای صنعتی ارایه شده از جانب شرکت‌های مختلف نظارت دارد تا استانداردهای ارایه شده برای سلامت انسان و محیط‌زیست را تامین کنند.

این سازمان به‌عنوان یک مشاور مستقل بر سلامت کارکرد کالاها یا محصولاتی مانند محصولات کشاورزی، دودزایی وسایل نقلیه، استاندارد ساخت موتور خودروهای سنگین و سبک و تاسیسات انرژی را نظارت دارد.

بسیاری از زیرشاخه‌های دارنده TÜV می‌توانند به عنوان سازمان‌دهندگان و هم‌چنین گسترش‌دهندگان مقوله انرژی و مفاهیم وابسته به آن عمل کنند و راه‌حل‌هایی برای مشکلات زیست‌محیطی ارایه دهند. آن‌ها باید خود از قوانینی که بر مبنای TÜV به آن‌ها اهدا می‌شود، تبعیت کنند و در راستای سلامت انسان و محیط گام بردارند. شایان ذکر است که استاندارد TÜV قابلیت انطباق با انواع ایزوها را دارد.

استاندارد حلال

این استاندارد مختص کشورهای اسلامی و مسلمانان جهان است. از نام این استاندارد مشخص است که بیشترین کاربرد آن برای موادغذایی است و نشان می‌دهد که مسلمانان می‌توانند ماده غذایی را که از چنین استانداردی برخودار است، مصرف کنند. در سال2004 استاندارد غذای حلال تدوین و در سال2006 بنگاه توسعه صنعت حلال (HDC)برای هماهنگی و یکپارچه شدن توسعه صنعت حلال مالزی تأسیس شد.

البته در کشورهای اسلامی به‌دلیل آن‌که اکثریت جمعیت را مسلمانان تشکیل می‌دهند، طبیعی است که این محصولات غذایی بر طبق شریعت اسلامی حلال باشند، اما برای بسیاری از مسلمانان ساکن کشورهای غیرمسلمان داشتن چنین استانداردی بر روی موادغذایی لازم است.

باید به این نکته مهم توجه داشت که بر اساس چارچوب‌های وضع شده غذای حلال نه تنها باید از هرگونه ترکیب حرام بلکه از هر ناپاکی عاری باشد. در نتیجه این موضوع می‌تواند فراتر از خط تولید بلکه تا مرحله بسته‌بندی و انبار و... هم‌پیش برود.

تاریخچه موسسه استاندارد در ایران

اولین تشكیلات موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران با تصویب قانون اوزان و مقیاسها در سال۱۳۰۴خورشیدی مطرح شد. بعدها و در سال۱۳۳۲به واسطه ضرورت تعیین ویژگی ها و نظارت بر كیفیت كالاهای صادراتی و وارداتی, ایجاد یك تشكیلاتی رسمی مورد توجه قرار گرفت و هسته اولیه تشكیلات سازمانی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در اداره كل تجارت وقت شكل گرفت.

در سال۱۳۳۹با تصویب قانون تاسیس موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی, موسسه كار خود را در چارچوب هدف ها و مسئولیت های تعیین شده آغاز كرد.

موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران در سال۱۹۶۰به عضویت سازمان بین المللی ISO (International Organization for Standardization) درآمد. این سازمان خود در سال۱۹۴۶در ژنو تشكیل شده است.

سازمان ایزو تا پایان سال۲۰۰۰میلادی دارای۱۸۷كمیته فنی اصلی (TC) ۵۵۲كمیته فرعی (SC) و۲۱۰۰گروه كاری(WG) و۱۹گروه مطالعاتی ویژه(AHG) بوده است. موسسه استاندارد در كمیته های فنی بین المللی (ISO) حضور فعال دارد و در۱۰۱كمیته فنی و فرعی عضو فعال و در۱۱۱كمیته فنی اصلی و فرعی عضو ناظر است.

اداره كل استان تهران

یكی از ادارات كل پرمسئولیت و پرمشغله موسسه استاندارد, اداره كل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان تهران است.

استان تهران با وسعتی حدود۱/۲درصد مساحت كشور۱۷درصد جمعیت و حدود۲۵درصد تولیدات ناخالص داخلی كشور را به خود اختصاص داده است.۲۰درصد از واحدهای تولیدی كشور تحت پوشش موسسه استاندارد استان تهران قرار دارد و۲۵درصد از مجموع پروانه های كاربرد علامت استاندارد معتبر در ایران, از سوی اداره كل استاندارد استان تهران صادر شده است. اداره كل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان تهران یكی از ادارات استانی موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران است كه از سال۱۳۳۹به نام اداره اجرای استاندارد استان مركز تاسیس و در زمینه اجرای مقررات استاندارد اجباری كالاهای صادراتی شروع به كار كرد. در سال۱۳۴۴اداره انگ فلزات گرانبها نیز در تهران ایجاد شد. در سال۱۳۵۱با تصویب و اجرای نمودار سازمانی جدید موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران, مدیریت استاندارد منطقه مركز ایجاد شد و ادارات اجرای استاندارد استان مركز و انگ فلزات گرانبها به همراه اداره اوزان و مقایسها و آزمایشگاه و ادارات مركز زیر نظر مدیریت استاندارد منطقه مركز قرار گرفت.

در حال حاضر اداره كل استاندارد و تحقیقات صنعتی استان تهران دارای۱۰اداره و واحد اجرایی است كه اداره امور آزمایشگاههای آن شامل بخش های میكروبیولوژی غذایی كشاورزی, سلولوزی و بسته بندی, شوینده ها, رنگ و رزین, انگ فلزات گرانبها و بخش نساجی است.

علامت استاندارد ایران

واحدهای دارای پروانه كاربرد علامت استاندارد ایران مجاز خواهند بود از علامت استاندارد ایران برای معرفی محصولات خود استفاده كنند. عدم رعایت ویژگی های استانداردهای اجباری موجب پیگرد قانونی و ابطال پروانه كاربرد علامت استاندارد خواهد شد. كاربرد علامت استاندارد ایران نشانگر تعهد تولیدكننده یا عرضه كننده محصول به رعایت ضوابط و موازین و استمرار انطباق مشخصات كالا با استانداردهای ملی است. تولید, توزیع و فروش كالاهای مشمول اجرای اجباری استاندارد با كیفیت پایین تر از استاندارد یا بدون علامت استاندارد ممنوع است.

علایم استاندارد مصوب در شواری عالی استاندارد همگی به استثنای یك مورد, دارای كادر اصلی به صورت S است. كه اشاره به حرف اول كلمات SAFETY (ایمنی) و STANDARD (استاندارد) دارد.

طرح داخل علامت اصلی كلمه (ایران) است و در صورت نمایش وارونه علامت, نام اختصاری موسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران به زبان انگلیسی مشاهده می شود.

برحسب تعریف,۲نوع استاندارد به شرح زیر تعریف شده و به اجرا در می آید.

استاندارد اجباری:

تولیدكنندگان و عرضه كنندگان اقلامی كه اجرای استاندارد آنها به موجب قانون اجباری اعلام می شود, موظفند محصولات خود را منطبق با استاندارد ملی ذیربط تولید و عرضه كند.

استاندارد تشویقی:

محصولی كه مشمول استانداردهای اجباری نباشد, می تواند با رعایت استاندارد ملی تولید یا عرضه شود و تولیدكنندگان آن پس از كسب مجوز از موسسه, از علامت استاندارد تشویقی استفاده كنند.

علایم استاندارد و كاربردهای آن

علامت اصلی و كامل استاندارد ایران برای كالاهایی است كه ویژگی های آنها از هر حیث با استانداردملی ایران مطابقت دارند, همچنین این علامت بر روی گواهی نامه ها, اوراق و بسته بندی كالاهای استاندارد شده و مصنوعات مختلف نیز به كار برده می شود.

علامتی كه می توان در صورت لزوم با اضافه كردن علامت یا شكل برای هدف های مختلف استاندارد كالاها به كار برده شود.

علامت استاندارد ایمنی فقط برای كالاهایی كه از نظر ایمنی دارای اهمیت بوده و با استاندارد مربوطه منطبق باشند, به كار برده می شود.

این علامت در موارد بسیار نادر و استثنایی كه كالا از نظر فنی مواجه با اشكالاتی شود به كار برده می شود.