عرفان جاودان

به نام خداوند بخشنده مهربان
عرفان جاودان 
قيام حضرت اباعبدالله الحسين (ع) آنچنان قيام جامع و کثيرالابعادی است که انسان واهمه از آن دارد که مبادا در تشريح اين واقعه عظيم حق آن ادا نگردد و پيش از آنکه پرده از حجاب های آن روز بردارد خود باعث محجوريت آن گردد.بی شک تمام کسانی که در طول تاريخ دست به قيام و انقلاب زده اند از شخصيت های برجشته تاريخ بوده و هميشه در جامعه و مردم زمانه خود تاثير بسزايی داشته اند. اما تفاوت قيام اباعبدالله الحسين (ع) با ساير قيام ها در اين است که هدف امام آنچنان هدف بزرگ و والايی است که در طول ساليان دراز هنوز پويايی خود را از دست نداده است . 
آنچه در تعريف انقلاب آمده اين است که " انقلاب عبارت است از طغيان و عصيانی که مردمی عليه نظم حاکم موجود برای ايجاد وضع و نظمی مطلوب انجام می دهند ؛ يعنی انقلاب از مقوله عصيان و طغيان است عليه وضع حاکم برای وضعی ديگر پس ريشه انقلاب دو چيز است يکی  نارضايتی و خشم از وضع موجود و ديگری آرمان يک وضع مطلوب ."1  ( مطهری /1387/59 )  از اين تعريف می توان اينگونه برداشت کرد که در يک قيام و انقلاب دليل نارضايتی مردم يا گروهی مورد توجه بوده و آنچه که سعی در تحقق آن دارند چه ميزان ارزش اعتبار دارد.با توجه به ماهيت مختلف انقلاب ها و قيام که می تواند اقتصادی ، سياسی ، فرهنگی و يا اعتقادی باشد، بايد قيام اباعبدالله (ع) را يک قيام اعتقادی برشمرد که با توجه به اهميـت فوق العاده آن تاثير گذاری در مقوله های اقتصاد و سياست و فرهنگ را نمی توان ناديده گرفت ؛ چرا که امام حسين (ع) برای برانگيختن عقول مردم و مبارزه با جهل و رکود دست به چنين قيام بزرگی زدند موضوعی که تسامح و بی اعتنايی به آن می تواند يک جامعه را به سوی متلاشی شدن سوق دهد.

کاربر نویسنده: noori65

ولايت امام حسين (ع) 
پس از شهادت امام حسن مجتبی (ع) وظيفه صيانت و حفاظت از دين مبين اسلام و تبيين احکام اسلام و حقايق قرآن و ايستادگی در برابر تهديدهای کفار بر عهده حضرت اباعبدالله (ع) قرار گرفت . در آن زمان هنوز معاويه ابن ابو سفيان بر مسند حکومت بود حکومتی که به دست خاندان بنی اميه در سقوط و سراشيبی پيش می رفت . معاويه با پختگی کامل ، تجربه طولانی و زيرکی بی مانندش می دانست که استمرار موفقيت تلاش های جريان نفاق که موجب پيدايش حکومت جاهلی اموی در پوشش اسلام شد چنين اقتضا می کرد که پس از او نيز حکمرانی زيرک بر سر کار آيد که به ايمان و حکمت و بردباری تظاهر کند و مرتکب حماقت هايی که موجب رسوايی روش پنهان شدن لباس دين می شود نگردد و نيرنگ تا بدانجا استمرار يابد که از دين جز نامی و از قرآن جز ظاهری و از شريعت جز آنچه با آيين اموی سازگار است باقی نماند... اين است رشد مورد نظر معاويه.2 ( علی الشاوی /1387/277)
با اين حال معاويه در لحظات پايانی عمر خويش به يزيد اينگونه سفارش می کند که با اهل حجاز و عراق و شام چگونه برخورد نمايد و يزيد را از سه تن بر  حذر می دارد : " من تنها از سه تن قريشی بر تو بيمناکم ،حسين بن علی ، عبدالله ابن عمر و عبدالله ابن زبير ... اما حسين بن علی مردی است سبک و من اميدوارم که خداوند با آنچه پدرش را کشت و برادرش را شکست داد تو را نيز از گزند او کفايت کند او پيوندی نزديک و حقی بزرگ دارد و خويشاوند پيامبر است گمان ندارم که عراقيان او را رها کنند تا به قيامش وادارند اگر به او دست يافتی از او درگذر زيرا اگر من باشم از او در می گذرم.3 (علی الشاوی/1387/288)  بی شک معاويه می دانست که ايستادگی در برابر حسين (ع) به صورت آشکار و در ميدان جنگ چهره واقعی امويان را نمايان و باعث نابودی و هلاکتشان خواهد شد . پس از مرگ معاويه ، فرزندش يزيد به حکومت رسيد . با توجه به اين که يزيد در يک فضای مسيحی و دور از اسلام بزرگ شده بود خلق و خوی اسلامی نداشت و به طور آشکارا مشغول به شهوترانی و ارتکاب گناه بود .او نخستين کسی بود که آشکارا شراب می نوشيد و مجالس لهو و لعب را به راه می انداخت . 
بی شک شخصيت والای ابا عبدالله (ع) هرگز نمی توانست شاهد اعمالی چنين در جامعه اسلامی باشد چرا که وجود چنين شخصی را در مسند حکومت اسلامی مصادف با پايان عمر اسلام می دانست چنان که در جايی فرموده اند : " و علی الاسلام السلام اذ قد بليت الامه بداع مثل يزيد" 4 ( کلمات الحسين / 1416 ه ق / 284 ) وقتی حاکم ملتی مثل يزيد شد بايد فاتحه اسلام را خواند و اسلام را وداع کرد . 
قيام اباعبدالله الحسين (ع)
امام مخالفت خود را در بيعت با يزيد اعلام کرد و به جهت جلوگيری از وقوع در گيری نظامی در مدينه و پيشی گرفتن از حوادث احتمالی همراه با اهل خويش از مدينه خارج شد و به مکه رو نهاد . 
در شهر مکه از ايشان استقبال گرم و با شکوهی به عمل آمد و مردم فوج فوج به ديدار آن حضرت آمدند ، با اين حال دست نشانده های يزيد در مکه نيز به سراغ امام می آمدند تا به هر قيمتی از امام بيعت بگيرند و در غير اين صورت ايشان را به شهادت رسانند . امام نيز با فرستادن سفيران و نامه به بلادهای مختلف مردم را از مکتب و روش خويش آگاه می ساخت . از آنجايی که نامه های فراوانی از سوی مردم کوفه به امام رسيد امام مسلم بن عقيل را  به کوفه فرستاد تا از اوضاع شهر مطلع گردد . مسلم بن عقيل نيز پس از ورود به شهر کوفه و استقبال مردم از او نامه ای به امام فرستاد مبنی بر اين که کوفه منتظر اوست و امام نيز عزم خود را جزم کرد تا به سوی کوفه رهسپار شود .اما از آنچه در پايان کار بر مسلم گذشت و به شهادت رسيدن او همه چيز به شکل ديگری رقم خورد.
ديگر مکه جای امنی برای امام نبود و از آنجا که امام هرگز نمی خواست خانه امن الهی مورد بی حرمتی واقع شود حج خود را به مفرده مبدل ساخت و قصد خروج از مکه را کرد و هدف قيام خود را اين گونه بيان داشت که من از روی سر مستی ، گردنکشی ، تبهکاری و ستمگری قيام نکردم بلکه به پا خواستم تا کار امت جد خويش را اصلاح کنم و می خواهم که امر به معروف و نهی از منکر کنم و روش جدم و پدرم علی بن ابيطالب در پيش گيرم.5 ( بحارالانوار / ج44/ص230) 
جهل و نادانی مردم در اثر تبليغات سوء اموی ها باعث شده بود تا چهره ولايت در جامعه کمرنگ باشد و مردم به امام و ولی خود اين ظن را داشته باشند که وی نيز برای گرفتن پست و مقام و خلافت قيام و مبارزه می کند اما شخصيت عظيمی همچون حسين بن علی (ع) که نمونه جامع انسان کامل عصر خويش بود راه قيام را راهی برای بيداری مردم و شناخت حقيقی خداوند و برقراری نظام توحيدی مي دانست .
شناخت شخصيت امام 
برای درک صحيح قيام عاشورا بايد رهبر قيام را به خوبی شناخت و ابعاد شخصيت او را کنکاش نموده تا اسرار قيام و هدف آن مشخص گردد . بی شک نهضت سيدالشهدا (ع) قضيه ای شخصی نيست بلکه همانند ساير اوليای بزرگ خدا جريانی تاريخی است که سنت الهی محسوب می شود از اين رو يقينا پيام دارد ، زيرا سنت های الهی بر همگان و در همه عصر ها و نسل ها جاری است و محدود به زمان و مکان مخصوص و افرادی خاص نيست . 6 ( جوادی آملی /1387/83) اين سنت الهی و اين جريان دارای پيام و شعار خاصی است ، سنت بودن آن ايجاب می کند که بشارت و انذاری در آن نهفته باشد و شعاع اين پيام وابسته به کسی است که انشا کننده اين پيام است . محدوديت و يا وسيع بودن اين پيام بستگی به مصدر پيام دارد که آيا حيطه هستی را در بر می گيرد و يا محدوده خاصی در هستی را ؟ آيا پيام امام تنها برای پيروان مکتبی و يا مذهبی خاص است و يا از آنجا که او ولی و امام زمان تمام موجودات عالم عصر خويش است ، تمام آنها را در بر  می گيرد ؟ اگر حسين بن علی (ع) تنها امام شيعيان باشد منطقه پيام ايشان نيز تنها مناطق مسلمان نشين و آن هم اصحاب شيعه می باشند ، اما اگر اور ا خليفه الهی بدانيم و بعنوان انسان کامل بشناسيم منطقه نفوذ پيام ايشان نيز محدود نخواهد بود و بی شک تا آنجا که خط انسانيت امتداد دارد ،  پيام حسينی نيز ادامه دارد چه در گستره زمان و چه در گستره مکان و هر انسانی به اين پيام نيازمند است چرا که انسان بدون ولی و سرپرست راه گمراهی را طی می کند . 
ترک اين مرحله بی همرهی خضر مکن                                             ظلمات است بترس از خطر گمراهی
حافظ
در جامعه ای که تمام حدود الهی ناديده گرفته می شود چيزی به جز گمراهی و ستم به وجود نمی آيد از اين روست که امام می فرمايد : " ان لم يکن لکم دين و کنتم لا تخافون المعاد فکونوا احرارا فی دنياکم ."7 (کلمات الحسين /1416ه ق /504 ) اين سخن هاکی از آن است که آنچه امام برای آن قيام می کند به جنبه انسانی بشر برمی گردد چرا که تا مسئله انسانيت حل نشود و آزادگی برای او وجود نداشت باشد ، دين و مذهب هيچ کمکی به سعادت انسان نخواهد کرد تنها انسان آزاده است که خود را به تکاليف دينی ملتزم می سازد و در جامعه آزاد است که شعائر دينی معلم جوامع بشری می گردد . 
برای شناخت شخصيت حضرت اباعبدالله (ع) نيايش عرفه يکی از بهترين ابزارها برای تحليل شخصيت ايشان است . در تحليل اين گفتگو ی ميان خالق و مخلوق بايد اين نکته را مد نظر داشت که کسی که در حال گفتگو و نيايش است خليفه الهی و انسان کامل ، سالک را ه حق و حقيقت و عاشق راستين و مشتاق به لقا الله است ، کسی است که تمام جهان را يکباره به يکسو نهاده و رو به خدا ی خويش کرده و با تمام محبت و دلدادگی او را مخاطب قرار داده است و آنکه در حال ستايش شدن است خدايی است که اقرب اليه من حبل الوريد است .8 ( قرآن کريم/ ق / 16 )
مرگ در انديشه امام 
خدايی که از زبان امام توصيف می شود خدايی است که در اتصال خالق و مخلوق و ارتباط چهارگانه انسان با خويشتن ، با خدا ، با جهان هستی و با همنوع خود9 ( علامه جعفری / 1385/25 ) برای بشريت بيان می گردد . در اين نيايش عاليترين درجه حکمت و معرفت و عرفان اسلامی بيان می شود که جز ائمه معصومين کسی را يارای گفتن آن نيست . اين انسان وارسته به تماشای خدايی نشسته است که بسوی او اشتياق دارد . اللهم انی ارغب اليک ...10 (مفاتيح الجنان / دعای عرفه ) يعنی من با اشتياق به سوی تو می آيم و مشتاق به ديدار توام . بی شک کسی که اينچنين به خداوند علاقه دارد هراسی از مرگ ندارد. مرگ در انديشه اين خليفه الهی چنان زيبا ترسيم شده است که می فرمايند : " خط الموت علی ولد ءادم مخط القلاده علی جيد الفتاه و ما أولهنی الی اسلافی اشتياق يعقوب الی يوسف " 11(آيه الله طهرانی /1429 ه ق / 37 ) مرگ بر فرزندان آدم به مثابه گردنبندی بر گردن دختران جوان کشيده و بسته شده است و چه بسيار در آرزو و اشتياق ملاقات و ديدار رفتگان از خاندان خود هستم ، همانند اشتياقی که يعقوب به ديدار يوسف داشت . 
اين شکل توجه به مرگ نشان از آن دارد که دنيا را در خويش کشته اند و هراس از مرگ را در خود ميرانده اند و بر ايشان مرگ تنها به منزله پيوستن به خداوند است نه دست کشيدن از دنيا و آرزويی جز رسيدن به پروردگار را ندارد الهی هب لی کمال الانقطاع اليک12 (مفاتيح الجنان / مناجات شعبانيه) و آنچه برای دنيای خويش می خواهد توشه ای است برای آماده شدن به ديدار با خداوند اللهم غنای فی نفسی و اليقين فی قلبی و الاخلاص فی عملی و النور فی بصری و ...13 ( مفاتيح الجنان / دعای عرفه ) تا به مقامی نائل شود که  اللهم اجعلنی اخشاک کأنی اراک و اسعدنی بتقواک ... 14 ( مفاتيح الجنان / دعای عرفه ) ان نيايش سراسر عاقلانه تنها با زبان عشق بيان می شود. تنها عقلی بيانگر ان نيايش است که در راه اطاعت از حق است و رو به کمال می رود چنانچه از وجود مبارک امام حسين (ع) نقل شده است که : " لا يکمل العقل الا باتباع الحق " 15( بحارالانوار / ج 75 / ص 127 ) يعنی عقل پويا و عقل عملی ، عقلی است که انسان را به سوی کمال هدايت می کند ، عقلی است که با وحی در ارتباط است چنين عقلی مطمئن و قدرتمند است آنگونه که در آيه شريفه الا بذکرالله تطمئن القلوب 16(قرآن کريم / رعد/ 28 )   بيان می گردد ، قلب مطمئن در گرو عقل مطمئن است . اينجاست که دو پای سالک عقل و عشق می شود ، عقليست که تجلی آن در انسان کامل است و قلب مطمئنی است که هراس مرگ به خود راه نمی دهد . " بی شک همگان از مرگ می هراسند و اين ترس طبيعی است ليکن رهبرای الهی به ما آموخته اند که آنچه ما آنرا مرگ می پنداريم ، مرگ جسم صورت است از هجرت الی الله که حيات جاويد است نبايد هراسان بود ، بلکه بايد از زندگی مردار گونه پرهيز کرد " 17(جوادی آملی /1387/142 ) آن کسی که با حرکت در پيشاپيش کاروان ، خطرها را به جان مي خرد و به پيشواز زندان ، شکنجه ، مهاجرت و شهادت می رود آنگاه امت را به دنباله روی از خويش فرا می خواند سخنش نفوذ و اثر بر پيروان خواهد داشت ، ولی رهبران سياقی که خود حرکت نمی کنند و خويشتن را به خطر نمی اندازند بلکه از عقب قافله ديگران را به حرکت و قيام سوق می دهند رهنمودهای آنها نفوذی نخواهد داشت . 18( جوادی آملی / 1387/145) امام حسين (ع) نه تنها پيشاپيش کاروان خود حرکت می کردند بلکه زنان و فرزندان خود را نيز همرا خود به کربلا بردند تا عظمت و اهميت قيام خود را به گوش جهانيان برسانند چرا که خداوند برای انجام کار بسيار مهمی چنين می فرمايد : " يا ايها الذين آمنوا کونوا قوامين بالقسط شهداء الله و لو علی انفسکم اوالوالدين و الاقربين ..." 19( قرآن کريم / نساء/ 135)پيوسته به عدالت قيام کنيد و برای خدا گواهی دهيد هرچند زيان خودتان يا به زيان پدر و مادر و خويشاوندانتان باشد ...
محبت و رابطه امام با خداوند 
آنچه اشتياق و شور قيام در برابر ظلم را در انسان زنده می کند ، شناخت خداوند و علاقه و محبت به اوست . ميزان سرسپردگی امام را بايد در ميزان علاقه و اشتياق آن امام به پروردگارش جستجو کرد . شيخ محی الدين ابن عربی درباره صفت محبت اينگونه بيان می کند که : " صفت محبت در هر يک از اشخاص با ميزان عقل او اندازه گيری می شود ، زيرا عقل انسان قيد و اندازه وجودی او را تشکيل می دهد و خداوند تبارک و تعالی جز با عقلا سخن نگفته است ... بدون هيچ گونه ترديد می توان ادعا کرد چيزی در عالم هستی به وقوع نمی پيوندد مگر اينکه علم سابق حق تبارک و تعالی آن را اقتضا کرده است . در مورد انسان نيز می توانيم بگوييم هيچ فعلی از انسانها صادر نمی شود مگر اينکه آن فعل مقتضای عقل او شناخته می شود نتيجه اين سخن است که بگوييم حکم محبت خداوند در مورد موجودات اين جهان از قلمرو علم او بيرون نيست چنانکه حکم محبت و عشق انسان نيز در اين جهان از حوزه آگاهی و عقل او نمی تواند بيرون باشد ."20 (ابراهيمی دينانی / 1383/ 459-458 ) در واقع طبق آيه شريفه يحبهم و يحبونه 21( قرآن کريم / مائده/54) مسئله محبت خداوند نسبت به خلق و محبت خلق نسبت به خداوند تبارک و تعالی مطرح می شود پس می توان گفت ظهور محبت در خليفه الهی و انسان کامل بارز و محق است آنچه امام حسين (ع) و اهل بيت او را به سرزمين کربلا و قربانگاه می کشاند جذبه حق و محبت و دلدادگی است . اگر مصير حضور امام را از نيايش عرفه تا قتلگاه ببينيم متوجه می شويم که اين حرکت از روز اشتياق و اختيار بوده و تلاش برای رسيدن به لقاء لله در تمام وجود امام موج می زند . آنجا که امام خدا را صدا می زند و با او نجوا می کند که : " يا صاحبی فی وحدتی ، يا عدتی فی شدتی و ... "22 ( مفاتيح الجنان / دعای عرفه ) نشان از آن دارد که امام در خداوند مستغرق است آنگاه که او در قتلگاه جسمش در ميان شمشير دشمنان پاره پاره می گردد مصداق کوهی می شود که حق در آن تجلی کرده است"... فَسَوْفَ تَرَانِي فَلَمَّا تَجَلَّى رَبُّهُ لِلْجَبَلِ جَعَلَهُ دَكًّا وَخَرَّ ..." 23( قرآن کريم / اعراف/ 143 )
از اين روست بنده ای که تاکنون با خداوند نجوا می کرد اينک خداوند است که با بنده و عبد خود سخن می گويد :"يا ايتها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضيه مرضيه وادخلی فی عبادی فادخلی جنتی "24 ( قرآن کريم / فجر /30-27)   
آنچه از سياق اين آيات بر می آيد اين است که نفس مطمئنه ، نفسی است که با علاقمندی و ياد پروردگارش سکونت يافته بدانچه او راضی است رضايت می دهد و از صراط مستقيم منحرف نمی گردد ، نه به افراط نه به تفريط و اگر نفوس مطمئنه را به وصف راضيه و مرضيه توصيف کرده برای آن است که اطمينان و سکونت يافتن دل به پرودگار مستلزم آن است که از او راضی باشد و هر قضا و قدری که او برايش پيش بياورد کمترين چون و چرايی نکند . حال چه آن قضا و قدر تکوينی باشد و چه حکمی باشد که او تشريع کرده باشد چون راضی و مرضی به سوی پروردگارت بر می گردی پس در زمره بندگانم در آی و در بهشتم راضی شو و اين فرمان دلالت دارد بر اينکه صاحب نفس مطمئنه در زمره بندگان خداست و حائز مقام عبوديت است و امضا عبوديت وی وادخلی جنتی است که منزلگاه او را معين می کند . 25 ( علامه طباطبائی / 1376/ 667-669  ) شايد بتوان مدعی اين نکته شد که در آيات پايانی سوره مبارکه فجر خداوند در حال بيان کردن موضوع لطيفی است و بخاطر اين لطافت ربانی صفت های آمده در اين آيات به صورت مونث بيان شده است چرا که از لطايف خداوندی رسيدن به مقام بندگی است و حسين (ع) آيه لطيف الهی است. اين نفس مطمئنه حسين (ع) است که دنيا را به يکباره ترک گفته است خوشا روزا که اين قفس بشکند و اين بازداشته را بازخوانند و اين راه و رسم خاکيان از راه مقربان بردارند و شيطان پوشيده در صورت آدميت بيرون شود و جوهر پادشاهی چهره جمال نمايد و دشمن از دوست جدا گردد . (خواجه عبداله انصاری/ 1387 / 612 )  اين نفس مطمئنه حسين (ع) است که مخزن الهی است و در راه خدا گشوده شده است تا عالميان از اسرار ناب الهی سيراب شوند و محرم درگاه خداوندی باشند . اين حسين (ع) است که قلب و جانش سکون يافته به آرامش الهی است و از سطرهای نيايش پرشکوه عرفه تا قتلگاه را با مرکب عشق طی کرده است . راهی که تمام فيلسوفان و عارفان و عالميان را به حيرت وامی دارد عرفان نابی که نه به سختی اصطلاحات و لغات عرفانی را دارد و نه سختی منطق فلسفه را . عرفانی است که منازل آن عبور از زن و فرزند و مال و مقام است نه زهد و ورع و حال .عرفانی است که معلم بزرگ توحيد است و سالک اين راه خود حسين بن علی (ع) است . عرفانی است که تربيـت يافتگان آن  فرای جنسيت ها ، انسانهايی هستند که معلم بشريتند . شاگردانی چون زينب کبری (س) که شاهدان اين عرفان ناب الهی هستند و آنرا اينگونه توصيف می کنند :" ما رايت الا جميلا " و شاگردانی که بندگان مخلص ( به فتح لام )خداوند هستند و در قرآن اينگونه يآد می شوند : " سبحان الله عما يصفون الا عبادلله المخلصين " ( قرآن کريم / صافات / 160-159 ) يعنی تنها مخلصين هستند که به خدای خويش معرفت پيدا کرده و ديگران را نيز به شناخت حق ياری می دهند .
پيام عرفانی عاشورا 
آنچه معلم اين عرفان ، حضرت اباعبدالله(ع) ، در مسير انقلابی خود بيان می کند اين است که تمام انسانها در زندگی راه رسيدن به بندگی خداوند را طی می کنند . همانگونه که جد بزرگوار ايشان پيامبر اعظم (ص) در معراج خويش از سوی پروردگار خود اينگونه مورد خطاب قرار می گيرد : " سبحان الذی اسرا بعبده ليلا من المسجد الحرام الی المسجد الاقصی ... " ( قرآن کريم / اسرا / 1 ) يعنی پيامبر (ص) در نزديکترين زمان خود نسبت به پروردگار با صفت عبد ياد می شود . حسين (ع) نيز که پيرو راه جد بزرگوار خويش است در ادامه مسير بندگی است . 
پس می توان نتيجه گرفت آنچه از اين عرفان ناب اسلامی در قالب دستور آموزنده "کل يوم عاشورا و کل ارض کربلا " ( قيام عاشورا /1387/92 )به ما رسيده است بايد سرمشق تربيت يافتگان مکتب حسينی باشد .بايد اين دستور درک و در جامعه نهادينه شود . 
امروز که جامعه با خطر ورود عرفانهای کاذب روبه رو است بايد انديشه های ناب اسلامی را به دور از آفت بدعت عرضه کرد تا راه تبيين حق از باطل آشکار گردد . در سايه چنين انديشه های نابی است که دين اسلام ضمانت پايداری  و قوام را دارد .
بی شک تبعيت از ولايت و عمل به اوامر الهی انسان را به سوی سعادت رهسپار کرده و باعث آبادانی هر دو سرای انسان می گردد . اوامری که در قالب امر به معروف و نهی از منکر بيان شده و به آن شفارش شده است آنچنان که خاوند می فرمايد : " المومنون و المومنات  بعضهم اولياء بعض يامرون بالمعروف و ينهون عن المنکر ..." (قرآن کريم /توبه/ 71 ) در سايه عمل به اين دستورات است که خون سيدالشهداء (ع) زنده می شود و در فضای جامعه آسايش ، آرامش و دانايی به بار می آورد چراکه  امام حسين (ع) در رابطه با اين واجب الهی اينگونه می فرمايند که : " اگر فريضه امر به معروف و نهی از منکر ادا شود و بر پاگردد همه فرائض استوار و پابرجا می گردد خواه سخت باشد خواه آسان ." ( تحف العقول / 237 )    
..................................................................................................................................................................................................................................
منابع : 
1. ابراهيمی دينانی ، غلامحسين ( 1383 ) دفتر عقل و آيت عشق ج3 ،  تهران  ، طرح نو .
2.  ابومحمد الحسن بن علی بن حسين بن شعبه الحرانی(1416 ه ق ) ، تحف العقول عن آل رسول ، قم ، اسلامی.
3. انصاری ، خواجه عبداله (1387) تفسير ادبی و عرفانی قرآن مجيد ج2 ، حبيب اله آموزگاری ،                        ، اقبال .
4. پژوهشکده تحقيقات اسلامی(1387) قيام عاشورا  (امام خمينی ره) ، عاشورا شناسی ، قم، زمزم هدايت .
5. جعفری، محمد تقی (1385) ، نيايش امام حسين (ع) در صحرای عرفات ، مشهد، به نشر . 
6. جوادی آملی ، عبدالله (1387 ) شکوفايی عقل در پرتو نهضت حسينی ، قم ، اسرا.
7. حسينی طهرانی ، سيد محمد (1429  ه ق ) لمعات الحسين ، مشهد ، علامه طباطبايي.
8. ديوان حافظ (1375)به تصحيح غنی و قزوينی ، تهران ،پوريا .
9. الشاوی ، علی (1387) امام حسين (ع) در مدينه منوره ، عبدالحسين بينش ، زمزم هدايت . 
10. الشاوی ، علی (1387) امام حسين (ع) در مکه مکرمه ، عبدالحسين بينش ، زمزم هدايت .  
11. طباطبائی،سيدمحمد حسين(1376) الميزان ج20، تهران ، امير کبير.
12. قرآن کريم .
13. مجلسی ، محمد باقر(1307 ) بحارالانوار الجامعه لدرر الاخبار الائمه الاطهار ،  تهران ، آخوندی .
14. مرکز تحقيقات باقر العلوم (ع) (1416 ه ق ) موسوعه الکلمات امام حسين (ع) ،  منظم الاعلام الاسلامی ،دانش. 
15. مطهری ، مرتضی( 1387 ) آينده انقلاب اسلامی ايران ، قم ، صدرا .
16. شيخ عباس قمی، مفاتيح الجنان.