را بنویسید.
تحقیق در باره مدیریت در فرآیند یادگیری و تاثیر آن بر یادگیری
تقديم به :
همه عزیزانی که در طول این پژوهش به نحوی مشوق و یاور من بودند
با تشکر از
همه ی آنهایی که مرا در تحقق وبه پایان رساندن این پژوهش یاری و کمک کردند
چكيده
هدف اصلي اين مقاله ، شناخت نيازها و رفتار انسان در درون سازمانهاي آموزشي است . كوشش بر اين است كه رفتار از جنبه هاي فطري انسان تفسير شود و راه هاي برانگيختن كاركنان با تكيه بر همين نيازها مورد بررسي قرار گيرد . اين مطالعه راهي به سوي شناخت شخصيت و استعدادهاي خود و ديگران و تكامل آنهاست .
ميزان كوشش و فعاليت هر فرد در سازمان به ميزان انگيزش او بستگي دارد . مطالعه انگيزش ، كوششي براي شناخت و پاسخ به چراهاي رفتار است . اين كه چرا انسان ها رفتارهاي متفاوتي دارند و چرا يك معلم و دانش آموز خود را با ميل ، رغبت ، پشتكار ، جديت و به هنگام انجام مي دهد و دانش آموز يا معلم ديگر براي انجام دادن حداقل كار بايد تحت فشار قرار گيرد ، از مباحث انگيزش است .
با اين شناخت مي توان زمينه هاي تأمين نياز ها و شكوفايي استعداد ها را فراهم ساخت و در نهايت ، سبب رضايت و خشنودي معلمان ، دانش آموزان و كاركنان محيط هاي آموزش شد .
مقدمه :
توانايي اداره كلاس و ايجاد رفتار مطلوب در دانش آموزان ، بخش مهمي از كار هر معلم و كلاس و زمينه ي مناسبي براي يادگيري است . به نظر مي رسد معلم براي اداره ي مطلوب و منظم كلاس درس به دو مهارت نياز دارد :
1-برقراري ارتباط مؤثر و مثبت با دانش آموزان .
2- مديريت كلاس .
اين دو مهارت باعث تسهيل امر آموزش و كاهش رفتارهاي نامطلوب دانش آموزان مي شود . جو كلاس در هر شرايط بر نگرش دانش آموزان نسبت به مدرسه مطالعه ، تحصيل و حتي خود پنداري آنها تاثير مي گذارد .
توصيف وضعيت موجود :
اینجانب ……….، دارای مدرک …………..، مدت …………است که در ارگان مقدس آموزش و پرورش مشغول به خدمت هستم . در سال جاری نیز بعنوان معاون آموزشی مدرسه راهنمایی ………………….. مشغول به خدمت هستم .
در بعضي مواقع از رفتارهاي دانش آموزان در كلاس درس چنين استنباط نمي شود كه برخي معلمان در شيوه ي ياددهي مطالب درسي از جمله نحوه ي بيان ارائه ي درس توضيح مفاهيم درسي و ارتباط دادن آنها مشكل دارند . حتي از ميان اين معلمان افرادي نيز وجود دارند كه مفاهيم درسي را بيش از حد نيز مطرح مي كنند ، اما دانش آموزان در شيوه ي يادگيري مطالب درسي آنها دچار مشكل مي شوند . به عبارت ديگر نمي توانند درس مورد نظر را خوب ياد بگيرند .
انگيزه عاملي است كه باعث مي شود تا فرد در فعاليت هايي كه به هدف منجر مي شود شركت نمايد و به تلاش خود تا رسيدن به اهداف ادامه دهد .انگيزه تحت تأثير ارزش ها ، نيازها و اهداف و خودپنداري دانش آموزان مي باشد . همچنين انگيزه ، تحت تأثير رفتار معلم مي باشد. به هر حال انگيزه تحت تأثير عوامل مختلفي كه تعدادي از اين علل تحت عنوان انگيزه و عوامل قابل تغيير آن در اين مقاله بيان مي شود . پرواضح است كه اين علل مورد توجه معلمين و دست اندركاران امر تعليم و تربيت قرار گيرد نه تنها ميزان يادگيري ، بيشتر و مؤثرتر خواهد بود ، بلكه هدف نهايي تعليم و تربيت به نحو احسن برآورده خواهد شد .
انگيزش به آن حالت دروني ارگانيسم اشاره دارد كه موجب هدايت رفتار به سوي نوعي هدف مي شود و عامل كلي مولد رفتار است ، به عبارت ديگر انگيزه به علت اختصاص يك رفتار معين اشاره مي كند . يكي از عوامل مهم در فرايند يادگيري و پيشرفت تحصيلي ، انگيزه ي دانش آموزان است . هرچند يك حالت دروني و موجد رفتار است ولي انگيزش متغيري است كه با ايجاد تغييراتي در جهان بيروني و پيراموني از جمله رفتارهاي اطرافيان مي توان آن را افزايش يا كاهش داد .
بيان مسئله :
براي محقق اين سوال مطرح بود كه براي ايجاد تغيير در جريان ياددهي و يادگيري چه بايد كرد ؟
هر معلمي براي رسيدن به اين هدف چه بايد بكند و به چه شيوه هايي بايد مسلط باشد ؟
چگونه مي توان مفاهيم درسي را به شيوه بهتر به طوري كه براي اكثر دانش آموزان قابل فهم باشد ارائه داد ؟
نحوه ي مديريت معلم در جريان ياددهي و يادگيري چگونه بايد باشد ؟
مهمترين عامل موثر براي ايجاد جو مطلوبي در كلاس درس مجهز شدن معلم به سلاح علم و ايمان و توأم بودن با علم و عمل است . راز و مز موفقيت يك معلم ، تسلط و مهارت در زمينه ي موضوع مورد تدريس و رعايت تساوي و عدالت در ميان دانش آموزان مي باشد .
راهبرد ها :
براي كمك به معلمان براي ايجاد محيط آرام و مطلوب در جريان ياددهي و يادگيري چهار راهبرد پيشنهاد مي شود :
الف : پيشگيري از رفتارهاي نامطلوب .
ب : برقراري ارتباط مؤثر و مثبت با دانش آموزان .
ج : استفاده از روش يادگيري مشاركتي در كلاس.
د : فراهم كردن جو مثبت و مطلوب براي يادگيري و آموزش .
الف : پيشگيري از رفتارهاي نامطلوب دانش آموزان در كلاس :
پيشگيري به دو دليل مهم است :
1-به دليل عملي يعني پيشگيري از بروز رفتارهاي نامطلوب بهتر از بروز اقدام به تغيير آن رفتارها است .
2-به دليل انساني ، يعني معلم ، دانش آموزان را كه هم يادگيرنده اند و هم انسان مي پذيرد بنابراين انسان خود را مسئول اصلاح و برطرف كننده مشكلات آنها مي داند . در زمينه ي پيشگيري و مواجه با رفتارهاي نامطلوب نكات زير به معلمان توصيه مي شود :
1-در مواقع بي نظمي بايد با عوامل آن به طور انفرادي ارتباط برقرار كرد و از دلايل اين بي نظمي مطلع شد .
2- رفتارها و فعاليت هايي كه موجب بي نظمي مي شوند و مقررات كلاس را مطرح و دانش آموزان را ملزم به رعايت آن كنيد ، مثلا لگد زدن به سطل آشغال ، لگد كردن گچ ها ، كثيف كردن ديوارها ، و ... را قدغن كنيد .
3- دانش آموزان بايد بدانند رفتار مطلوب و مورد نظر معلم چيست : مثلا مي تواند بگويد : هنگام صحبت كردن ، اول دست خود را بلند كنيد .
4- به رفتارهاي نامطلوب دانش آموزان واكنش جدي نشان دهيد .
5- در شروع كار قوانين و ضوابط كلاس را مطرح كنيد و نسبت به آن قوانين تعهد نشان دهيد.
6- شرط لازم براي اجراي قوانين در كلاس درك دانش آموزان از آن ضوابط و قوانين است .
7- كلاس را در آغاز با جديت شروع كنيد و متعاقب آن ، آزادي بيشتري به دانش آموزان بدهيد .( نبايد اين آزادي بيش از حد باشد .)
8- يادگيري را با اهميت و معني دار كنيد و دانش آموزان را به كلاس علاقه مند كنيد .
علل رفتارهاي نامطلوب دانش آموزان :
خستگي از بحث و درس معلم استقلال طلبي و قرار گرفتن در مقابل اقتدار معلم ، جلب توجه معلم و سردرگم بودن نسبت به انتظارات معلم و قوانين كلاس .
« كانين » به مقايسه رفتار معلمان در كلاس هاي داراي رفتارهاي نامطلوب و عادي پرداخت . در اين مطالعه نشان داده شده كه تفاوت اين كلاس ها از اقدامات پيشگيرانه ي معلمان ناشي مي شود .كانين معتقد است « نظارت » احتياج به دو مهارت دارد : يكي اينكه معلم به طور فعال بيش از يك دانش آموز را مورد توجه قرار دهد و دوم اين كه براي همه ي دانش آموزان فعاليتي مشخص كند .
پاسخ مقتضي و مناسب به رفتارهاي نامطلوب دانش آموزان در كلاس .
1-معلم نگاهي خيره و كوتاه مدت به دانش آموزان بدون قطع جريان آموزش داشته باشند .
2- استفاده از شيوه بيان غير مستقيم ، مثلاً معلم ضمن صحبت كردن بگويد كه صحبت شما را شنيدم .
3- به شكل تصنعي از دانش آموزي رفتار نامطلوب انجام داده است سوال كند .
4- استفاده از شيوه ي بيان مستقيم ، مثلاً به دانش آموز بگويد كه لطفاً گوش بدهيد .
5- الگو سازي رفتار مطلوب . ( اشاره به جنبه هاي رفتار مطلوب ديگر دانش آموزان ).
6- پاداش به رفتارهاي مطلوب و ناديده گرفتن رفتارهاي نامطلوب .
7- دانش آموز خاطي را در قسمتي از كلاس منزوي كند يا او را از كلاس اخراج كند .
ب : برقراري ارتباط مؤثر و مثبت با دانش آموزان .
1-معلم بايد مؤدبانه صحبت كند . ( عدم استفاده از كلمات دستوري مانند بايد و مجبوريد ).
2- معلم بايد در مواقع ضروري از دانش آموزان خواهش و تقاضا كند .
3- به دانش آموزان بياموزيد تا احساسات خود را در دور از هرگونه افراط و تفريط نشان دهند .
4- گاهي اوقات سوالهاي غير جدي مطرح كنيد تا ساختار شخصيتي شما جدي و غير قابل انعطاف به نظر نيايد ، مثلاً مي توانيد از دانش آموزان سؤال هاي خصوصي كنيد تا نسبت به شما احساس صميميت كنند .
تأثير انتظارات معلم :
تأثيرگذاري از موضوعات آشنا روان شناسي است ولي اين موضوع كه انتظار معلم مي تواند در رفتار دانش آموزان مؤثر واقع شود طرحي جديد است و روزنتال در تحقيق خود ( 1968 ) آثار انتظار معلم بر عملكرد دانش آموزان را بررسي كرد و اين تاثيرگذاري پيشگويي خود كامنجش يا « اثر پيگماليون » ناميد .در مجموع تحقيقات مربوط به تاثير انتظار حاكي از آن است كه معلم از طريق كلامي و غير كلامي انتظارات خود را به دانش آموز منتقل مي كند به نظر روزنتال و همكاران معلم از آن رو با دانش آموزان موفق ارتباط دارد كه رفتار آنها را بيش تر قابل پيش بيني مي داند . دانش آموزاني كه توجه معلم را نشانه اي از اهميت تلقي مي كنند به اين احساس دست مي يابند كه شايستگي توجه افراد مهم را دارند در نتيجه اعتماد به نفس مي يابند و اهداف بالايي را در نظر مي گيرند . برعكس دانش آموزاني كه به گمان خود شايستگي توجه معلم را ندارند توانايي شان را براي جلب توجه معلم به كار مي برند و دائم حالت دفاعي دارند .
انتظارات مثبت معلم نتايج زير را در بر دارد :
1-در كلاس جوي نرم و پذيرا ايجاد مي شود .
2- بازخوردي مناسب به دانش آموز ارائه مي شود .
3- دانش آموزان براي شركت در فعاليت ها كلاس ترغيب مي شوند .
4- زمان و فرصت بيشتري براي يادگيري فراهم مي شود .به نظر روزنتال ، موارد زير مي تواند به تاثير انتظار مثبت يا بالا منجر مي شود كه نشان دهنده رفتار متفاوت معلم نسبت به دانش آموزاني است كه از آنها انتظار بالايي دارد :
1-منظور از اين روابط گرمي و حمايت بيشتر معلم از دانش آموزان است و معلم با دانش آموزان دوستانه رفتار مي كند .
2- بازخورد : منظور اين است كه معلم اطلاعات روشن تر و دقيق تري درباره ي صحبت عملكرد دانش آموزان به خود آنها ارائه مي دهد .
3- درونداد : معلمان به دانش آموزاني كه از آنها انتظار بالايي دارند اطلاعات بيشتر و طرح هاي سنگين تري مي دهند .
4- برونداد : منظور اين است كه معلمان فرصت هاي بيشتري براي پاسخ گويي به اين دانش آموزان مي دهند .
كاربردهاي تاثير گذاري انتظارات معلم در جريان و يادگيري
1-با توجه به توانايي دانش آموزان از آنها سؤال كنيد .
2- با همه ي دانش آموزان به طور انفرادي ارتباط برقرار كنيد .
3- باز خورد سريع و به موقع به دانش آموزان بدهيد تا متوجه انجام مفيدشان باشند .
4- سعي كنيد تكاليف متنوعي ارائه كنيد تا دانش آموزان توانايي خود را نشان دهند .
5- براي اطمينان از تعامل بيشتر دانش آموزان آنها را به صورت دوره هاي در نيمكت رديف جلوتر قرار دهيد . اين كار به همبستگي و ارتباط گروهي نيز كمك مي كند .
ج : استفاده از روش يادگيري مشاركتي در كلاس .
شيوه ي مشاركتي ارتباط مطلوبي در دانش آموزان به وجود مي آورد آنها را براي يادگيري بهتر بر مي انگيزد و عزت نفس دانش آموزان را ارتقاء مي دهد گرچه شيوه هاي يادگيري مشاركتي با يكديگر تفاوت هايي دارند در سه اصل مشتركند : آموزش فعاليت مشترك ، آموزش فعاليت ها به صورت گروهي و تقويت عملكرد كلي گروه روش هاي يادگيري مشاركتي براساس دو دليل زير هم مشخص مي شوند :
1-شيوه ي سازماندهي تكاليف :
گرچه در شيوه ي مشاركتي دانش آموزان براساس انجام تكاليف مشترك نمره كلي دريافت مي كنند روش هاي متفاوت ديگري نيز وجود دارد . به عنوان مثال در يكي از اين روش ها دانش آموزان به طور انفرادي كار مي كنند و نيز ارزشيابي مي شوند در حالي كه روي يك موضوع كلي كار مي كنند در اين روش اگر يكي از اعضا پاسخ صحيح را بداند آن را به ديگران ياد بدهد اين روش احساسات و روابط گرمي بين دانش آموزان ايجاد مي كند ولي مبين فعاليت هاي جمعي همه ي دانش آموزان نيست . معلم مي تواند با توجه كردن به فعاليت هاي تك تك دانش آموزان اين مشكل را تا حدودي برطرف كند . اين روش باعث مي شود هر دانش آموزي در موضوع خاصي تحصيل يابد .
2-شيوه ي ارائه ي پاداش :
اسلاوين ( 1987 ) معتقد است اگر به دانش آموزان براساس فعاليت فردي و گروهي پاداش داده شود بعضي از مشكلات روش مشاركتي حل مي شود . مثلا در تمرين عمليات ضرب و تقسيم معلم مي تواند هم دانش آموزان را به شكل انفرادي امتحان كند و هم تكليف گروهي به آن ها بدهد . در روش ديگر مي تان متوسط نمره تك تك اعضاي گروه را نمره ي گروهي فرض كرد .
اين روش دو نتيجه مهم دارد :
اولاً دانش آموزان را بر مي انگيزد تا مطمئن شوند كه همه ي اعضاي گروه به خوبي فعاليت مي كند و ثانيا ًمتوجه مي شوند كه مي توانند به تنهايي خوب كار كنند .
د : فراهم كردن جو مثبت و مطلوب براي يادگيري و آموزش
پيشنهاد هايي كه در زير ارائه مي شود برخواسته از ديدگاه هاي سه گانه ي انسان گرايي شناختن و رفتار گرايي است "
1- مقررات كلاس را با مشاركت دانش آموزان تدوين كنيد و بيشتر بر پيامد هاي مثبت اطاعت از قوانين تاكيد نه بر نتايج منفي حاصل از قوانين سكني .
2- آموزش كلاس را باقاطعيت و جديت شروع كنيد زيرا دادن آزادي بيشتر به دانش آموزان آسان است .ولي گرفتن آزادي ها و به دست آوردن كنترل كلاس چندان آسان نيست .
3- به دانش آموزان امكان ندهيد شما را متقاعد كنند كه شرايط و ضوابط مورد نظر خود را مرتب تغيير دهيد .
4- از تهديد دانش آموزان پرهيز كنيد .
5- بر عملكرد دانش آموزان تمركز كنيد ولي شخصيت آنها را هدف قرار ندهيد .
6- آرام و قاطع برخورد كنيد .
7- از انتقام جويي يا تمسخر دانش آموزان بپرهيزيد .
8- اگر عصباني هستيد ابتدا خود را كنترل كنيد و سپس با دانش آموزان به صحبت بپردازيد .
9- رفتارهاي نامطلوب را به تكاليف درسي پيوند نزنيد و از جريمه براي خاموش كردن رفتار نامطلوب استفاده نكنيد .
10- شناسايي و پذيرش اشتباهات را با دادن فرصت دوباره تقويت كنيد و وقتي دانش آموز رفتار نامطلوب را كنار گذاشت او را بپذيريد .
11- از اشتباهات كوچك چشم پوشي كنيد .
12- يادگيري را معني دار كنيد يكي از عوامل عمده ي پيشگيري در آنها را مي آموزد .بدون ترديد اين آموزش ها و نوع روابط آموخته شده در زندگي بزرگ سالي هر دانش آموز تاثير مي گذارد و ميزان موفقيت يا عدم موفقيت او را تا حدود زيادي مشخص مي كند .
نتايج روش پيشنهادي :
1-رفتارهاي نامطلوب دانش آموزان را كاهش داده و موجب تقويت رفتارهاي مثبت مي شود .
2- فرايند ياددهي – يادگيري افزايش مي يابد .
3- تعامل ارتباطي معلم و دانش آموز افزايش مي يابد .
4- دانش آموزان خود پنداري مثبتي از خود پيدا مي كنند .
5- مديريت كلاس درس بهتر مي شود .
6- جو مطلوب در كلاس درس ايجاد مي شود .
7- تاثير انتظارات معلم مشخص مي شود .
8- باعث تسهيل امر آموزش مي شود .
يادگيري يعني چه ؟
دغدغه ي بسياري از ما معلمان اين است كه به گونه اي درسمان را تدريس كنيم كه دانش آموز ما آن را به خوبي بفهمد ، ياد بگيرد و بتواند از آن در حل مسائل استفاده كند .
دانش آموز تا مفهومي را عميقاً درك نكند و نفهمد ، آن را ياد نمي گيرد و اما يادگيري يعني چه ؟
اغلب در كتب روانشناسي ما تعريف يادگيري را به اين شكل ديده ايم .
« يادگيري يعني تغيير در رفتار قابل مشاهده »
رفتارگرايان معتقدند كه فرايند هاي فيزيكي پديده هاي رواني ، نقش علت و معلولي دارند و رويه هاي روان شناسي علمي ، مانند رويه هاي ساير علوم است .
از اين رو رفتارگرايان براي اينكه بتوانند پديده هايي مانند يادگيري را مورد بررسي و تحقيق علمي قرار دهند تعاريفي از آنها داده اند كه عيني و قابل اندازه گيري باشد .
يادگيري به روش هاي مختلفي صورت مي گيرد اما اين اين روزها به يادگيري مشاركتي ، كار گروهي ، توجه بيشتري مي شود و معلمان درصدد آشنايي با اين مقوله ها و اجراي آن ها هستند .
روش يادگيري مشاركتي :
در گذشته به اين روش ، روش فعال گفته مي شد و منظور از روش فعال روشي بود كه در آن معلم و دانش آموز به صورت فعال به بيان انديشه و نقد مسائل در كلاس درس بپردازند . اما اكنون اين روش يكي از روش هاي تدريس تعاملي است و تدريس تعاملي تدريسي است كه فراتر از كمك به دانش آموزان به كسب محتواي علمي و مهارت ها مي انديشد . در اين روش علاوه بر توجه به كسب اطلاعات و مهارت ها به فرايند تفكر و اهداف اجتماعي آموزش تأكيد فراوان شده است . ايده ي كلي روش مشاركتي سابقه اي طولاني دارداما توسعه برنامه هاي آموزش و پژوهش مداري كه روش مشاركتي را برنامه ريزي كرده تقريباً از اوايل سال 1970 آغاز شده است . اين رويكرد حاصل انديشه ي نظريه پردازاني است كه قصد داشتند به نحوه ي يادگيري كودكان از تجربه پي ببرند آنان با منفعل قرار دادن دانش آموز در كلاس درس شديداً مخالف بودند زيرا كه معتقد بودند « تجربه » بيشترين سهم را در فرايند يادگيري دارد به شرط اين كه همراه با تجزيه و تحليل منظم و منطقي باشد .
كودكان با مشاهده و تقليد از رفتارديگران و در جريان مشاهده و تقليد كشف مي كنند كه چگونه به طور هدفمند حركت ، و به طور قابل فهم صحبت كنند تا به سطحي برسند كه خودشان اهدافشان را تعيين كنند ، از خود و ديگران مي آموزند ، آنها در خلال بازي هايشان با خود صخبت مي كنند و ياد كي گيرند كه چگونه فكر كنند و چه انجام دهند و يادگيري شان با تكيه بربيان به صورت اكتشافي ، تسلط يابي و تصورات استمرار مي يابد .
در اين روش دانش آموزان با شنيدن انتقادات همسالان خود ، بينش بيشتري نسبت به خود كسب مي كنند و درك و فهم خود را از طريق شنيدن انتقادات و پيشنهادات ديگران گسترش مي دهند . در روش مشاركتي دو عامل بسيار مهم وجود دارد كه نقش تعيين كننده در اجراي مناسب اين روش دارد .
1-ساخت مشوق مشاركتي
يعني دانش آموزاني كه در اين روش شركت مي كنند در دريافت پاداش و تقويت به نوعي به هم وابسته اند و در موفقيت و شكست هم شريك هستند . وقتي كه يكي از اعضاي گروه وظيفه اش را بدرستي انجام دهد كل گروه مورد تشويق قرار مي گيرد و اين عامل باعث بالا رفتن اعتماد به نفس ساير اعضاء مي شود .
2- ساخت وظيفه ي مشاركتي
يعني در اين روش دانش آموزان ياد مي گيرند كه باهم روي يك وظيفه و موقعيت كه در نهايت در راستاي رسيدن به اهداف مشترك است ، فعاليت كنند . بنابراينروش يادگيري مشاركتي روشي است كه براي انجان دادن انواع فعاليت ها و تكاليف تحصيلي از يادگيري دروس مختلف گرفته تا پروژه هاي تحقيقاتي مورد استفاده قرار مي گيرد . از جمله مدافعان اين روش جانسون ( 1987 ) و اسلاوين ( 1990 ) هستند . بنا به گفته ي جانسون در روش يادگيري مشاركتي همه ي فراگيران يا موفق مي شوند شنا كنند و به هدف برسند يا همگي با هم غرق مي شوند .
اهداف يادگيري مشاركتي :
در رويكرد يادگيري مشاركتي همواره دو هدف عمده دنبال مي شود .
1-بهبود درك و فهم و مهارت هاي شناختي دانش آموزان در موضوعاتي كه تدريس مي شود .
2- افزايش مهارت در تعامل اجتماعي و احترام به خرده فرهنگهاي موجود در مدرسه . در فرايند چنين آموزشي از دانش آموزان انتظار مي رود كه مهارت هاي شناختي و اجتماعي خود را تقويت كنند و نگرش مثبتي را نسبت به نژادهاو قوميت ها و انديشه هاي مختلف كسب كنند .
ويژگي هاي يادگيري مشاركتي :
1-تشكيل گروه هاي نامتجانس
يادگيري مشاركتي معمولاً بايد از « چها تا شش نفري » تشكيل شود كه از جهات مختلف از جمله ، توانايي يادگيري ، ميزان پيشرفت ، نژاد ، جنس و غيره نامتجانس باشند يعني نمي توان گروهي انتخاب نمود كه همگي در يك سطح استعداد باشند يا همگي از يك نژاد و قوم باشند چرا كه در اين صورت پيشرفتي حاصل نخواهد شد .
هدف ياذگيري مشاركتي تأكيد بر جنبه « اجتماعي » يادگيري است كه در اين روش آن هايي كه از نظر توانايي بالاتر از بقيه هستند ساير افراد را كمك مي نمايند تا به سطح قابل قبولي برسند .
2- داشتن اهداف روشن و صريح
يادگيري مشاركتي بايد داراي اهدافي روشن و صريح و از همه مهم تر « قابل دسترسي » باشد. يعني گروه بايد بداند به دنبال چه چيزي هست و در اين تعامل براي رسيدن به هدف از كجا بايد شروع و طي چه فرآيندي به هدف خواهد رسيد . نمي توان براي گروه اهدافي مشخص نمود كه قابل دسترسي نباشد چرا كه در اين صورت گروه اعتماد به نفس خود را از دست داده و منجر به شكست روحيه ي گروهي مي شود .
3- وابسته بودن به منظور تسلط بر محتوي و مواد آموزش به صورت گروهي همكاري و فعاليت مي كنند يعني هريك از اعضا وظيفه اي دارد ولي تمام وظيفه در يك جهت مي باشد آن هم رسيدن به هدف نهايي گروه . براي اين منظور مي توان مواد آموزشي را بين گروه تقسيم كرد و از اعضاي گروه خواست كه مطلب مربوط به خود را بياموزند و آن را به ساير اعضاي گروه نيز آموزش دهند .
4- معلم به عنوان هدايت كننده و منبع اطلاعات
معلم در اين روش برعكس روش هاي سنتي انتقال دهنده ي محض نيست بلكه بايد نقش راهنما و هدايت گروه را به عهده بگيرد فقط در مواقعي كه گروه ها به مبحثي برخورد نمايند كه به نتيجه نرسند معلم مي تواند وارد عمل شود و اطلاعات لازم را در اختيار آنان قرار دهد .
5- مسئوليت فردي
بعضي تصور مي كنند كه چون اين روش مبتني بر همكاري و مشاركت است فرد به طور مستقل وظيفه اي ندارد . اين تصور كاملاً اشتباه است . در روش رويكردمشاركتي فرد علاوه بر اينكه در جهت رسيدن به اهداف با اعضاي گروه مشاركت مي كند به طور مستقل نيز وظايفي دارد . معلم براي جلوگيري از اين كه بعضي از اعضاي گروه بيشترين كار را انجام ندهند و اعضاي ديگر از زير بار مسئوليت شانه خالي نكنند بايد مسئوليت هاي فردي را به عهده ي آن ها بگذارد به عنوان مثال : معلم مي تواند از تك تك اعضاء بخواهد تا به سؤالات كتبي يا شفاهي او كه در مورد فعاليت هاي گروه طرح شده اند پاسخ دهند . يا اينكه معلم زمينه اي را فراهم كند تا هريكي از دانش آموزان قسمتي از وظايف گروهشان را به تنهايي انجام دهند و در اين قسمت معلم مي تواند اين اختيار را به دانش آموزان بدهد تا خودشان قسمتي از محتوي ارائه شده در كلاس را كه در آن زمينه تخصص يا علاقه دارند انتخاب نمايند .
6- پاداش به توفيق گروهي :
در اين نوع يادگيري موفقيت يكي يا چند نفراز اعضاي گروه ملاك ارزشيابي نيست بلكه ملاك مهم در اين روش « موفقيت كل گروه است » اگر گروه كاري انجام دهد كه مستحق پاداشي باشد كل اعضاي گروه پاداش مي گيرند و اگر گروه وظيفه اش را به درستي انجام ندهد كل اعضاي گروه تنبيه مي شوند به هيچ وجه تنبيه بدني يا ارائه محرك هاي آزاردهنده نيست بلكه مي تواند به صورت حذف موقعيت هاي مطلوب صورت گيرد به عنوان مثال اگر ما گروه را هر پنج شنبه به عنوان به عنوان پاداش سينما مي برديم آن گروهي را كه وظيفه اش را درست انجام نداده به عنوان تنبيه به سينما نبريم .
رويكرد هاي يادگيري مشاركتي :
1-تقسيم دانش آموزان به گروه هاي پيشرفت تحصيلي
در اين روش دانش آموزان به گروه هاي شش نفري تقسيم مي شوند همان طور كه قبلاً ذكر شده اعضاي گروه از حيث توانايي ، استعداد ، و از لحاظ فرهنگي و اجتماعي بايد نامتجانس باشتد . معلمان بايد هر هفته موضوع جديدي را به دانش آموزان ارائه دهد . سپس اعضاي گروه به حل تمرين ارائه شده مي پردازد و بعد از آن گروه به صورت دو نفره به كامل كردن تمرينات پرداخته و همديگر را ارزشيابي مي كنند ، مشكلات را مطرح نموده و به تمرين و ممارست خود ادامه مي دهند در پايان معلم تك تك دانش آموزان را مورد ارزشيابي قرار مي دهد . نحوه ي نمره دادن به آزمون هاي انجام شده موضوع با اهميتي است چرا كه موفقيت دانش آموزان بستگي به نمره ي كل گروه دارد .
اعضاي گروه با پيشرفت خود و يا با دريافت يك نمره ي خوب امتياز بالايي را براي گروه به دست مي آورند نكته مهم و ضروري در اين جا اين است كه ارتقاء و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان نسبت به « گذشته » يكي از اهداف مهم اين نوع آموزش است در نتيجه دانش آموزان ضعيف نقش مهمي را در موفقيت گروه ايفا مي كنند . به طور مثال ملاك پيشرفت يك گروه نمي تواند نمره اي خاص باشد بلكه ملاك پيشرفت وضعيت كنوني او نسبت به گذشته است اگر گروهي در ارزشيابي كه قبلاً انجام داده ايم نمره ي 7 گرفته و در ارزيابي دوم نمره ي 10 گرفته اين گروه پيشرفت بهتري نسبت به گروهي كه در ارزشيابي اول نمره 18 گرفته و در ارزشيابي دوم 19 شده است داشته است .
2- گروه هاي بازي – مسابقه
اين رويكرد از چند جهت به گروه هاي پيشرفت تحصيلي شباهت دارد و اين شباهتها عبارتند از : معرفي موضوع از طرف معلم ، تمرين و مطالعه ي گروهي ، ارزشيابي فردي و فرصت هاي يكسان براي دست يابي به موفقيت .
تفاوت اين رويكرد با رويكرد قبلي ، آزمون هايي است كه هم چون مسابقه بين اعضاي گروه هاي مختلف به اجرا در مي آيد . اعضاي گروه با مطالعه و تمرين ، خود را براي انجام مسابقه آماده مي كنند معلم اعضاي هر گروه و نيز رقباي آنان را كه از لحاظ توانايي در يك سطح هستند را تعيين كنيد و هر هفته تركيب گروه را به خاطر وجود دانش آموزان ضعيف تر تغيير مي دهد آن ها به همين صورت هر هفته به مسابقه مي پردازند . ميانگين نمرات هفتگي آنان امتياز كل گروه را مشخص مي كند مدت زمان فعاليت اين گروه ها با هم در حدود شش هفته است .
3-گروه مبتني بر استقلال فردي
اين رويكرددر مقايسه با ساير روش ها بيش تر تكيه برفردي كردن فعاليت ها دارد . اين روش براي اجراي آموزش برنامه اي و گام به گام رياضيات طراحي شده است .سازماندهي گروه ها در اين روش مانند ساير روش هاست با اين تفاوت كه هر دانش آموز براساس توانايي خود به صورت فردي از ميان محتوي برنامه اي شده وظيفه اش را تعيين مي كند و به تمرين و مطالعه ي آن مي پردازد .اعضاي گروه در دسته هاي زوج يا گروه هاي كوچك به صورت انفرادي به روي محتوي برنامه اي شده گام به گام كار مي كنند . و در صورت لزوم به هم كمك مي كنند در هر بخش از برنامه وقتي فعاليت پايان يافته تلقي مي شود كه حداقل 80% نمره كسب شده باشد هنگامي كه تمام تكاليف پايان يافت دانش آموزان بايد براي كل فعاليت هاي مربوط به خود ارزشيابي شوند .نمره ي نهايي هر گروه شامل مجموع نمرات اعضا يعني ميانگين نمرات آنها ست .
4- فعاليت هاي تكميلي
اين روش به صورت فعاليت تكميلي 1 و 2 انجام مي شود . همه ي گروه ها بايد كل موضوعي را كه معلم به آن ها داده است مطالعه كنند اما انتظار مي رود هر عضوي بر روي موضوعي كه مهارت دارد فعاليت كند وقتي مواد آموزشي خاص مطالعه شد متخصصان و افراد ماهر تمام گروه ها با هم روي آن قسمت كه فعاليت انجام داده اند به بحث و گفت و گو مي پردازند سپس افراد ماهر هر گروه به گروه خودش باز مي گردد و به آنها آموزش مي دهد پس از اتمام آموزش هاي درون گروهي دانش آموزان به صورت فردي مورد ارزشيابي قرار مي گيرند و ميانگين نتايج ارزشيابي اعضاي هر گروه نمره ي كل گروه را مشخص مي كند .
مراحل اجراي روش يادگيري مشاركتي :
روش يادگيري مشاركتي يك فرايند آموزشي است كه مي توان آن را در سطوح و پايه هاي متعدد و در قلمرو موضوعات مختلف اجرا نمود به منظور اجراي روش مشاركتي به طور صحيح معلمان و مجريان آموزش نيازمند سازماندهي دانش آموزان ، فعاليت هاي يادگيري و ارزشيابي نتايج فعاليت هاي انجام شده هستند اما آنها انعطاف پذيري قابل توجهي در درون گروه دارند و نيازي به پيروي از فرمول هاي معين به منظور اجراي روش مشاركتي ندارند .
اكثر تحقيقات انجام شده در اين زمينه چهار مرحله و فرايند را براي اجراي اين روش پيشنهاد كرده اند كه عبارتند از :
1-ارائه يا معرفي محتوي :
در اين مرحله معلمان بايد محتوي را معرفي كنند و زمينه ي مرور اجمالي درس را فراهم نمايند همانند ساير روش ها استفاده از راهبردهاي مشاركتي بستگي به اثر بخشي خود محتوي براي دانش آموزان دارد اگر ارائه محتوي آشفته و سطحي باشد يا تمرينات به صورت ناقص انجام شوند و تعامل معني دار در استفاده از محتوي فداي يادگيري عادتي يا بدون انديشه شود به اثربخشي روش يادگيري مشاركتي اعتماد كرد .
2- تمرين مهارت يا توسعه فعاليت هاي آموزش در گروههاي نامتجانس :
در اين مرحله اعضاي گروه بايد در فعاليت هايي چون مباحثه در زمينه ي محتوي ، تمرينات فردي و مساعدت هاي دو نفر، در گير شوند، آنها با هم و به طور انفرادي مي بايست روي موضوعات مطرح شده تمرين نمايند و راه حل هاي خود را توضيح دهند و دريافت هاي خود را درباره ي ماهيت مسأله و ارتباطش با ديدگاه هاي آشنا مبادله نمايند . اعضاي گروه مي بايست در اين مرحله نظر خود را درباره ي فعاليت هاي صورت گرفته ي ساير اعضا به تفصيل بيان نمايند و خدمات ارائه دهند .
3- ارزشيابي دانش آموزان به طور انفرادي :
در اين مرحله بدون كمك اعضاي گروه ، هر دانش آموز بايد تسلط خود را بر محتوي درس در يك ارزشيابي انفرادي نشان دهد . هدف گروه ها در اين قسمت انجام مستقل و مطلوب وظايف به طور انفرادي است و در نهايت نمره تك تك اعضاي گروه و ميانگين نمرات آنان نمره ي كل گروه را مشخص مي كند .
4- بازشناسي گروه و ارائه پاداش :
در اغلب روش هاي مشاركتي موفقيت گروه ها بايد به وسيله ميانگين نمرات افرادتعيين شود و امتيازاتي نظير « عالي » ، « بسيار خوب » و « خوب » رادريافت نمايند و اين امتيازات با جوايز متناسب همراه باشد . به عنوان مثال اگر علي عضو گروه الف در آزمون هفتگي خود پيشرفت قابل توجهي از خود نشان دهد گروه او ممكن است به دليل سهيم بودن در پيشرفت او و نمونه اي از كار گروهي مؤثر به گرفتن پاداش مفتخر شود .
محاسن روش يادگيري مشاركتي
1-پيشرفت تحصيلي
هدف يادگيري مشاركتي ارتقتي عملكرد دانش آموزان در وظايف مهم علمي و آموزشي است اعتقاد بر اين است كه ساختار انگيزشي روش مشاركتي ، جايگاه يادگيري و هنجارهاي پيشرفت تحصيلي را بالا مي برد . طبق نظر اسلاوين ( 1991 ) پژوهش هاي انجام شده درباره ي روش يادگيري مشاركتي دال بر اين ادعا هستند كه اين روش در بالا بردن سطح پيشرفت تحصيلي دانش آموزان در موضوعات مختلف و در سطوح مختلف تحصيلي مفيد است .
2- ارتقاي روابط اجتماعي :
دومين اثر مهم روش يادگيري مشاركتي ، گسترش روابط اجتماعي فراتر از سطح تحصيلي محلي يا خانوادگي است اين روش در خلال استفاده از ساختارهاي پاداش مشاركتي ، شرايطي را براي همكاري گروهي در وظايف عمومي فراهم مي كند . دانش آموزان از اين طريق مي آموزند كه به همديگر احترام بگذارند و به دقت به نظرات هم گوش بدهند حتي اگر مخالف نظرات خودشان باشد . در واقع در اين روش دانش آموزان روش هاي نقد و بررسي افكار ديگران را نيز تا حدودي مي آموزند . اسلاوين ( 1991 ) در تحقيقات خود به شواهدي دست يافته است كه روش يادگيري مشاركتي روابط ميان دانش آموزان نژادهاي مختلف را در كلاس مختلف بهبود مي بخشد .
3- مهارت هاي حل مسأله ي مشاركتي
يكي از آثار مهم و نهايي روش مشاركتي اين است كه دانش آموزان مهارت هاي مشاركت و همكاري را مي آموزند . دانش آموزان با قرار گرفتن در يك گروه احساس اعتماد به نفس مي كنند و با مواجه شدن با مسائل مختلف از طريق هم فكري و همياري مشكل را حل مي نمايند و در صورت لزوم در اين زمينه از معلم هم كمك مي گيرند .
محدوديت هاي روش ياگيري مشاركتي :
بزرگ ترين محدوديت اين روش مشكل رهبري و هدايت آن است اين روش اگر خوب هدايت و سازماندهي نشود هيچ يك از اهداف مورد نظر تحقق نمي يابد پس ضروري است قبل از اجراي اين روش معلمان در زمينه ي مراحل مختلف آن اطلاعات لازم را كسب نمايند و بعد درصدد اجراي اين روش برآيند چرا كه بدون آگاهي از اين روش اجراي آن مطمئناً با شكست مواجه خواهد شد و علاوه بر اينكه خود معلم دچار يأس و نااميدي مي شود ضربه ي بسيار سختي بر پيكر دانش آموزان وارد نموده است . شايد يكي از دلايلي كه اين گونه روش ها در نظام آموزشي ما جايگاه خود را پيدا نكرده است عدم آشنايي معلمان با اجراي آن و ترس از شكست باشد دومين مسأله در عدم اجراي اين روش توسط معلمان سردرگمي در نحوه ي ارزشيابي پاياني دانش آموزان است كه به غلط مغيار ارزشيابي را امتحان كتبي جامع مي دانند و در برخورد با اين گونه روش ها و تطبيق آن با روش هاي سنتي كه هم اكنون هم در كشور اجرا مي شود بلافاصله خط بطلان به روي آن مي كشند و از اجراي آن نوميد مي شوند غافل از اين كه اين روش همان طوري كه تحقيقات متعدد نشان داده است يكي از بهترين روش هاي ممكن براي آموزش و يادگيري است . به اميد اين كه روزي فرا رسد كه ما شاهد تلفيقي از روش هاي يادگيري بسته و شرايط و امكانات موجود از جمله يادگيري مشاركتي در نظام آموزش و پرورش كشورمان باشيم .
انگيزش :
تعاريف و اهداف :
از انگيزش تعاريف مختلفي شده است ، انگيزش را ايجاد انگيزه در افراد مي دانند و انگيزه ها به عنوان نياز ها ، خواسته ها ، سائقه های ، نيروهاي محركه ، آرزو ها و علايق در درون انسان تعريف مي شوند . صاحب نظران ديگري انگيزش را ايجاد انگيزه مي دانند و مي گويند انگيزه مجموعه پيچيده اي از نيروها ، ميل ها ، نياز ها ، حالات تنشي و يا ساير مكانيزمهاي رواني است كه سبب شروع فعاليت و ادامه ي آن به سمت نيل به اهداف شخصي مي شود . در اين مفهوم فرد با رسيدن به هدف نياز خود ا تأمين و ارضاء مي كند . انگيزه ها چراهاي رفتار هستند و سبب پيدايش ، حفظ و تعيين جهت عمومي رفتار در فرد مي گردند . واژه هاي انگيزه و نياز به جاي يكديگر كاربرد دارند و مراد از هر كدام چيزي در درون انسان است كه سبب حركت ، فعاليت و يا رفتار مي شود . نياز منبع اساسي انگيزش است ، بنابراين ،نزديك ترين مفهوم به انگيزش ، نيازهاي فرد است . نيازها سبب تحريك فرد به يافتن راههايي براي تأمين نيازها مي شود .
انگيزش در مديريت ايجاد ميل ، اشتياق و علاقه به انجام دادن كار ، تشويق و جلب رضايت و خشنودي كاركنان از طريق ارضاي نيازهاي منطقي ، مادي ، اجتماعي و رواني آنهاست .
انگيزه :
حالت مشخصي كه سبب ايجاد رفتاري معين مي شود كه غالباً با انگيزش مترادف به كار مي رود . به عبارت ديگر انگيزش عامل كلي مولد رفتار به حساب مي آيد درحالي كه انگيزه را علت اختصاصي يك مشخص مي دانند . مثلاً وقتي مي پرسيم چرا مريم با دوستش بدرفتاري كرد ، به دنبال انگيزه او هستيم .
انگيزه از عوامل اصلي يادگيري به شمار مي رود . بعضي ها انگيزه را يك حالت آگاهانه يا ناآگاهانه نياز باسائق دانسته اند كه به رفتارهاي معيني منتج مي شود با آنكه تعاريف و عقايد متفاوتي در مورد انگيزش وجود دارد روان شناسان در اين باره متفق اند كه انگيزه عاملي دروني است و باعث رفتار مشخص مي شود و آن را در جهت معيني سوق مي دهد .
« راهبردهاي ايجاد انگيزه »
1-به دانش آموزان ياد مي دهيد كه خود را توصيف كنند .
2- دانش آموزان را آموزش دهيد تا گام پيش نهند و مسئوليت كارها را به عهده بگيرند تا توانايي ها و نقاط ضعف خود بشناسد .
3- به دانش آموزان بياموزيد تا با قرار دادن خود در موقعيت هاي مختلف ظرفيت ها و توانايي ها امكانات فردي خود را شناسايي كنند .
4- دانش آموزان را تشويق كنيد كه داوطلبانه افكارشان را بيان كنند .
5- به دانش آموزان نشان دهيد كه آنها را باور داريد تا آنان نيز خود را باور كنند .
6- دانش آموزان را تشويق كنيد تا در انجام كارها از تمام مهارت هاي خود استفاده كنند .
7- دانش آموزان را با سرگرمي ها و علايق گوناگون آشنا كنيد تا مهارت هاي خود را گسترش دهند.
8- به دانش آموزان ياد دهيد كه پيوسته دانش و مهارت خود را ارزيابي كنند و آنهارا گسترش دهند .
9- زماني كه دانش آموزان از خود ابتكار عمل نشان مي دهند ياريشان كنيد تا كا را به ثمر برسانند در اين حالت احساس مثمر ثمر بودن مي كنند .
10- به دانش آموزان بياموزيد كه به خود متكي باشند .
11- كنجكاوي دانش آموزان را تشويق كنيد ، وقتي مي خواهند در مورد موضوعي بيشتر بدانند و سؤال مي كنند آنها را تشويق كنيد .
12- زمينه ي تجربه هاي موفقيت آميزي را براي دانش آموزان فراهم كنيد .
13- روي ويژگي هاي مثبت دانش آموزان تمركز كنيد .
14- به دانش آموزان بياموزيد كه پيامد هاي رفتار خود را پيش بيني كنند و خود را به چالش بيندازند تا روش ها و راه حل تازه بيابند .
15- به دانش آموزان بياموزيد كه بيشترين مشكلات درسي آنها مربوط به عدم تلاش خودشان است .
16- به دانش آموزان ياد دهيد كه با تمركز بر وظايف و تكاليف خود مسئول يادگيري و پيشرفت خود باشند .
17- به دانش آموزان ياد دهيد كه ارزش هاي خود را هيچ گاه با ديگران مقايسه نكنند .
18- به دانش آموزان آموزش دهيد تا مسير رسيدن به هدف را در ذهن خود ترسيم نمايند .
19- به دانش آموزان ياد دهيد كه علل موفقيت و شكست هاي خود را بررسي كنند .
20 – به دانش آموزان بياموزيد تا به مقايسه ي عملكردهاي گذشته و حال خود بپردازند .
انگيزش در سازمانهاي آموزشي
هنگامي كه از انگيزش در سازمانها سخن مي گوييم ، دست يافتن به رفتاري هدفدار و برانگيخته را مد نظر داريم .
رفتار برانگيخته داراي سه ويژگي عمده به شرح زير است .
1-رفتار برانگيخته در جهت رسيدن به يك هدف معين است فرد يا گروه مي دانند كه چه نيازي دارند و چگونه و از چه طريقي مي توانند آن را تأمين كنند .
2- رفتار برانگيخته داراي دوام و استمرار نسبي بلند مدت است . رفتار برانگيخته به اين دليل كه تصادفي و بي هدف نيست ، از ثبات و دوام بيشتري برخوردار است .
3- رفتار برانگيخته برخواسته از يك احساس دروني است به طور معمول رفتار برانگيخته از يك نيروي دروني كه فرد را از درون به حركت وا مي دارد ، سرچشمه مي گيرد . افرادي كه رفتار برانگيخته دارند دلايل رفتار خود را با اصلاحاتي چون انگيزه ، ميل ، علاقه ، نياز و ... بيان مي دارند كه همان احساس دروني است .
نيازهاي انسان :
نيازهاي انسان ، به شكل هاي مختلف تقسيم بندي شده است كه به برخي از آنها اشاره مي شود .
1-نياز به كسب موفقيت :
انسان دوست دارد كارهاي مشكل انجام دهد و به اهداف بلند مدت دست يابد . او به كوشش براي كسب موفقيت و پاسخ مثبت به رقابت ها تمايل دارد .
2- ميل به پيوستن به گروه :
انسان داراي نياز پيوستن به گروه مردم و دوستان است و مي خواهد از طرف ديگران پذيرفته شود . او به دوست يابي و اختلاط با مردم ميل دارد .
3- نياز ستيزه جويي ، درگيري و تهاجم :
در ارتباط با اين نياز فرد خيلي زود ناراحت مي شود . او فكر مي كند كه شايد ديگران مي خواهند به او آسيبي برسانند . بنابر همين سبب تمايل دارد به ديگران آسيب برساند .
4- نياز به استقلال .
5- نياز به نمايش يا تظاهر .
6- نياز به هيجان .
7- نياز به كمك ديگران .
8- ميل به نظم .
9- نياز به كسب قدرت .
10- نياز به درك و كشف .
نياز ها ، انگيزش و رضايت شغلي :
رابطه ي تأمين نيازها با انگيزش و رضايت شغلي ، از مسايل اساسي مديريت است و هر مدير آموزش دوست دارد بداند كه چگونه بايد معلمان و همكاران خود را در حالت انگيزش نگه دارد.
تحقيقات زيادي رابطه ي بين تأمين نياز و انگيزش و رضايت شغلي نشان مي دهد :
1-چه چيزهايي در شغلشان آنها را ناخوشنود و ناراضي مي كرد ؟
2- چه چيزهايي در كارشان سبب خشنودي و رضايت آنها مي شد ؟
عوامل بهداشتي ، محيطي مورد شناسايي ( هرزبرگ ) عبارتند از :
1-امنيت شغلي .
2- زندگي شخصي .
3- شرايط كار .
4- حقوق .
5- خط مشي و قوانين و مقررات مدرسه يا شركت .
6- ماهيت و ميزان سرپرستي فني .
7- روابط متقابل با همكاران .
8- روابط متقابل با سرپرستان .
9- روابط متقابل با زير دستان .
10- مقام و موقعيت .
1-هرگاه در محيط كار ، عوامل فوق تأمين نشود ، افراد احساس نارضايتي خواهند كرد . به عنوان مثال چنانچه محيط شغلي افراد داراي مسائل و مشكلاتي باشدكه آينده شغلي آنان را به خطر بيندازد ( و هر آن انتظار برود كه شغل خود را از دست بدهند ، ناراضي خواهند شد .) اگر معلمان در روابط خود با معلمان ديگر ، دانش آموزان و يا مدير دچار مشكلاتي باشند و روابط آنها غير حسنه باشد ، احساس خوشنودي نخواهند كرد و از شغل خود راضي نخواهند بود .
2- هنگامي كه مردم از كار خود احساس رضايت دارند ، منظور و اشاره ي آنها بيشتر متوجه خود كار و ماهيت آن است . در اين وضعيت ، عواملي چون رشد فردي و دادن مسئوليت سبب مي شود كه افراد از درون خود احساس رضايت و خوشنودي كنند .
« هرزبرگ » اين دسته از عوامل مربوط به كار را عوامل برانگيزه يا انگيزش ناميده است .
عوامل برانگيزاننده در اين نظريه عبارتند از :
1-پيشرفت و توسعه شغلي .
2- مسئوليت .
3- ماهيت كار ( خودِ كار )
4- رشد فرد .
5- شناخت از طرف ديگران .
6- كسب موفقيت .
با توجه به عوامل ششگانه فوق اگر فردي در محيط شغلي خود موفقيت هايي بدست آورد از نظر علمي و شخصيتي رشد كند ، مسئوليت هايي به او محول شود و يا به طور كلي فردي با ارزش به حساب آيد و به اصطلاح به رسميت شناخته شود در درون خود احساس رضايت و خوشنودي خواهد كرد ، همواره به كار خود علاقه مند خواهد شد .
روش هاي برانگيختن كارمندان و همكاران :
انگيزش افراد با مسائل و متغيرها متفاوتي ارتباط دارد كه تعيين چند روش يا دستور العمل نمي تواند پاسخگوي همه ي ابعاد موضوع باشد . انگيزش ، از يك جهت به شخصيت نگرش و نيازهاي افراد بستگي دارد . انكينسن انگيزش را با شخصيت برابر مي داند و در همين زمينه ، شخصيت و در نتيجه انگيزش را طي يك فرمول تابعي از ويژگي هاي وراثتي و محيطي معرفي مي كند . افراد برون گرا و درون گرا تفاوت هاي زيادي با هم دارند و رفتارها و روش ها ي انگيزش آنها متفاوت است .
محرك ها و امكاناتي كه در محيط قرار دارد تأثير بسياري بر رفتار افراد دارد . عده اي از انسان ها در محيط هاي پر نعمتي كه امكانات طبيعي و منابع سرشار در آنها وجود دارد زندگي مي كنند بالطبع از ثروت نسبي برخوردارند . عده ديگري كه محيط هاي كويري و فاقد امكانات زندگي مي كنند و همواره با كوششهاي زياد و بعضاً طاقت فرسا ادامه حيات مي دهند بسياري از مديران مدارس و سازمانهاي آموزشي به دلايل مختلف و از جمله ترس از سوء استفاده ها اختيارات و امكانات محدودي براي استفاده از نيروها برنامه ريزي ، سازماندهي ، مشاركت معلمان و اولياي امور دارند كه همه اينها مدافع انگيزش به حساب مي آيند .
روش ها وشيوه هاي رفتاري خود مديران از مسائل بسيار پراهميت در انگيزش معلمان است . بعضي از مديران رفتارشناسي در سازمان هاي آموزشي را نمي دانند و نمي توانند رابطه مناسب و كارآيي با همكاران خود داشته باشند عده اي از مديران طبيعت كار معلمي و سازمانهاي آموزشي را نمي شناسند .
عليرغم متغيرها و مسائل و جنبه هاي مختلفي كه بيان شد مي توان راههايي براي برانگيختن همكاران به مديران توصيه كرد .
1-توجه به تفاوت هاي فردي در رفتار ، تقسيم كار و دادن مسئوليت ها .
2- اهداف بايد كاملاً روشن و قابل حصول باشند .
3- بر توانايي ها و نقاط قوت افراد تكيه شود .
4- پاداش ها بايد حالت فردي داشته باشد .
5- پاداش ها بايد عادلانه و مربوط به عملكرد فرد باشد .
6- توجه به حقوق مكفي .
روش هاي ايجاد يا افزايش انگيزه در فراگيران :
1-استفاده از تشويق هاي تداومي و غير تداومي مناسب مانند مرحبا ، آفرين و نوشتن كتبي در پايان تكليف .
2- كمك به دانش آموزان در برطرف ساختن نيازها و كمبودهاي اوليه مثل غذا ، آب ، پوشاك.
3- افزايش احساس موفقيت در فراگيران ، با تأييد معلم و والدين او نسبت به آنچه كه انجام داده اند .
4- استفاده از خاصيت برانگيختگي مطالب مختلف مانند مطالب معني دار و تعجب انگيز .
5- تهيه مطالب از ساده به دشوار .
6- پرهيز از ايجاد رقابت ناسالم در ميان فراگيران براي اين كار بهتر است معلم ابتدا نام دانش آموزي را بگويد سپس سؤال طرح كند تا با مشاركت همه ي دانش آموزان همراه شود و عده اي خاص مرتباً تشويق نشوند .
7- در انجام فعاليت هاي آموزشي فراگيران آزادي عمل داشته باشند .
8- مطالب معني دار و مرتبط با موفقيت هاي واقعي زندگي ارائه دهيد چون مطالب معني دار موجب تحريك كنجكاوي بيشتر فرد خواهد شد .
9- تعيين رفتار غايي.
10- ابتدا سعي كنيم در دانش آموزان نياز ايجاد كنيم زيرا تا نياز به وجود نيايد هيچ حركتي صورت نمي پذيرد .
11- از خاصيت انگيزش مطالب استفاده كنيم استفاده از محرك هاي تازه ، تعجب انگيز و پرمعني ،سطح برانگيختگي را افزايش مي دهد و سبب تحريك حس كنجكاوي يادگيرنده مي شود .
12- مطالب از ساده به دشوار ارائه شوند .
13- هنگام آموزش مطالب تازه از مثال هاي آشنا استفاده كنيم .
14- كمك به دانش آموزان در درك كاركردهاي فيزيولوژيكي و درك فرايند تفكر .
15- كمك به دانش آموزان در جهت درك خود ارزشمندي و فرايند يادگيري.
ا همیت و سایل کمک آ موزشی در فرایند یاددهی – ویادگیری
وسایل کمک آموزشی از حیث اینکه :
- تئوری وعمل توأم وهما هنگ می سازد.جایگاه ویژه ای دارند.
- استفاده از وسایل کمک آموزشی از طرف معلم در کلاس ودر جریان تدریس ، باعث میشود. که مطا لب مطرح شده درساخت شناختی دانش آموزان جا بگیرد.ودانش آموزان به یادگیری معنی دار برسند.
- متأسفانه استفاده منظم واصولی ا ز وسایل کمک آموزشی، تحت هر عنوان در مدرسه به بوته فراموشی سپرده می شودواغلب ، عدم استفاده از وسایل کمک آموزشی را از طریق کمبود وقت ونبودوسایل توجیه می کنند.
- از مهمترین شاخص های توسعه در یک کشور ،کیفیت وکمیت برون داد نظام آموزشی است.که آن هم به چگونگی نظام اطلا عات برنامه ریزی شده به فراگیرندگان ونیز بهبود فرایند یاددهی – یادگیری بستگی دارد.
- پس استفاده بهینه ازفناور آموزشی در جریان تدریس به سبب فعال کردن حواس فراگیران امرآموزش را واقعی ترکرده . ضمن غنی کردن کیفیت تدریس ویادگیری، کارایی تعلیم وتربیت را ارتقا می بخشد (پیری ، 1382،ص 43)
- استفاده ا ز وسایل کمک آموزشی موجب افزایش کا را یی معلمان در تدریس می شود ومطالب درسی را برای دانش آموزان عینی تر کرده ، جذاب تر و عمیق تر کرده کرده در افزایش یادگیری وپایدار ساختن آموخته ها ی دانش آموزان تأثیر اساسی دارد. یافته های تجربی در حوزه روانشناسی حکایت ا ز آن دارد که قریب 70٪ از آموخته ها ی انسان ا ز طریق حس بینایی و30 ٪ بقیه از طریق سایر حواس حاصل می شود. این بدان معناست که آموزش وپرورش می بایست بیش ا ز بیش نسبت به فراهم ساختن محیط ومو قعیت های مستعدفراگیری بصری اقدام کند وبه عصر حاکمیت فراگیری ا ز طریق شنوایی یا آموزش زبانی ا ز محیطهای آموزشی پایان دهد.
اثرات مثبت کاربرد فناوری آموزشی ( وسایل کمک آموزشی ) در جریان تدریس توسط معلمان
1- موجب تسهیل در فرایندآموزشی در فرایندیاددهی – یادگیری وافزایش آموخته های فراگیران می گردد.
2- افزایش اعتماد به نفس معلمان ودانش آموزان را به دنبال دارد.
3- یادگیری برای دانش آموزان لذت بخش وجذاب تر می گردد.
4- ثبات واستحکام آموخته ها ومعنادار شدن یادگیری فراگیران را فراهم میسازد .
5- توانایی اندیشدن وا ستدلال رادر دانش آموزان افزایش می دهد.
6- یادگیری را سریع تر، آسان تروبادوام ترمی سازد.
7- آموزش را از حالت ذهنی خارج نموده ، یادگیری رابرای دانش آموزان ملموس وعینی می کند.
8- فرایند آموزش را از حالت تک رسانه ای بودن خارج میکند.
9- دست یابی به نتایج سریع از آموزش را عملی می سازد .
7- بازده آموزشی را از نظرکمی وکیفی برای دانش آموزان ومعلمان افزایش می دهد.
8- اثر خستگی جسمی وذهنی رادرهنگام یادگیری کاهش می دهد.
9 – معلم را ازحالت انتقال دهنده صرف اطلاعات به فراگیران خارج می کند.
10 – معلم را به عنوان عامل اثر گذار در حین تدریس وتسهیل کننده جریان یادگیری معرفی نماید.
11- زمینه رشدوشکوفایی تفکروخلاقیت دانش آموزان را فراهم میسازد.
12- یادگیری مؤثرومفیدرا برای عده بیشتریاز دانش آموزان ممکن می سازد.
13- موجب بر انگیختگی حس کنجکاوی وتفکرخلاق فراگیران می گردد.
دلایل استفاده از وسایل کمک آموزشی در جریان تدریس
الف ) معظلات ومشکلات آموزشی
1-افزایش روز افزون شمار افراد لازم االتعلیم .
2-انفجا ر دانش بشری وپیشرفت فناوری آموزشی .
ب ) نقش حواس در یادگیرس
- 75درصد یادگیری از طریق کاربرد حس بینایی
- 13درصد یادگیری از طریق کاربردحس شنوایی
- 6 درصد یادگیری از طریق کاربردحس لامسه
- 3 درصد یادگیری از طریق کاربرد حس بویایی
- 3 درصد یادگیری از طریق کا ربرد حس چشایی صورت می گیرد.
ج) نقش مواد و وسایل کمک آموزشی در تدریس ویادگیری
1- یادگیری را سریع , موثر تر وپایدا ر تر می کند.
2- توجه وعلاقه فراگیران را جلب میکنند.
3- تجارب عینی وواقعی رادر اختیار شاگردان قرار میدهد.
4- پیوستگی افکاررادرفرایند یادگیری فراهم می کنند .
5- اساس قابل لمس را برای تفکر وساختن مفاهیم فراهم می کنند.
6 – پایه های لازم را برای یادگیری تدریجی وتکمیلی فراهم می سازند.
لازم است که : گذشته را درک کنیم . حال را تجربه کنیم . آینده را با حیرت نظاره کنیم (( وشاهد پیشرفتهای جدید باشیم .))
عمده ترین دلایل و موانع عدم کاربرد معلمان از وسایل کمک آموزشی درکلاسهای درس
1- نبود افراد متخصص وکاردان .
2- نبود انگیزه درکافی در بهره گیری از وسایل کمک آموزشی .
3- اعمال شیوه مدیریت غیروناآگا هانه مدیران ازمفهوم وفلسفه استفاده ازوسایل کمک آموزشی .
4- نبود ارزشیابی صحیح از کار معلمان به طوری که هیچ تفاوت بین معلمانی که ازوسایل کمک آموزشی استفاده می کنند , ومعلمانی که از این وسایل استفاده میکنند , وجود ندارند.
5- عدم آگاهی معلمان از نقش وتأثیر مثبت به کارگیری وسایل کمک آموزشی .
6- وجود نارسایی آموزشی که با عث شده معلمان نتوانند از وسایل اندک موجوددر مدارس استفاده لازم رابه عمل آورند.
7- عدم رغبت وتمایل معلمان به کاربرد واستفاده ازوسایل کمک آموزشی در جریان تدریس .
8- عدم آشنایی وتسلط اندک معلماندر بهره گیری واستفاده مطلوب از تکنولوژی آموزشی .
9- نبود اعتماد به نفس کافی در معلمان در زمینه بهره گیری از وسایل کمک آموزشی .
10- بکارگمارن نیروهای غیر تخصصی وغیر مرتبط به عنوان کارشناس تکنولوژی آموزشی .
11- عدم استفاده مطلوب از توان وتجریبات نیروهای متخصص وکارشناس در رشته تکنولوژی آموزشی .
12- و...
راهکارها وپیشنهادها :
1- برگزاری دوره های آموزشی در جهت ارتقای علمی وعملی معلمان برای استفاده مناسب از فناوری آموزشی .
2- بهره گیری ا ز تجارب ارزنده وبرنامه های موفق کشورهای مختلف در بکار گیری وسایل کمک آموزشی .
3- توجه بیشتر به دروس آشنایی با تکنولوژی آموزشی تولیدوکاربردوسایل کمک آموزشی در برنا مه های تریبت معلم , دانشگاه ها وموسسات آموزش عالی.
4- انتخاب وبکار گمارن نیروهای متخصص وکاردان در پست تکنولوژیست آموزشی در مناطق آموزش وپرورش .
5- برگزاری همایش ها ی علمی, کاربردی وتخصصی برای آشنایی وترغیب بیشترمعلمان به استفاده ا ز وسایل کمک آموزشی.
6- نظارت بیشتر ودقیق تر برکا ر معلما نی که در تدریس مطالب خود نیاز به بیشتری به کاربرد این وسایل دارند.
7- تهیه وانتشا ر نشریات ومجلات علمی وتخصصی برای افزایش اطلاعات وآگا هی معلمان در زمینه استفاده از فناوری آموزشی.
8- قدردانی وحمایت ازمدیرانی که زمینه لازم رابرای استفاده بیش تر معلمان از وسایل کمک آموزشی در جریان تدریس فراهم می کنند.
9- و ...
نتيجه و خلاصه مطالعات :
1-ارضاي نيازهاي بهداشتي – محيطي ، فقط از ناراضي بودن افراد جلوگيري مي كند ، ولي الزاماً سبب انگيزش و كارايي آنها نمي شود .
2- براي آن كه افراد برانگيختنه شوند بايد نيازهاي انگيزشي آنها ارضاء شود . در نتيجه وقتي افراد از درون خود احساس رضايت كنند بر كارايي و موفقيت آنها افزوده مي شود .
3- براي آنكه فرد ناراضي نباشد در عين حال با روحيه بالا و انگيزش كافي بر كسب موفقيت و ياددهي بسيار كار كند .
منابع
1-كريمى، يوسف، روان شناسى اجتماعى، انتشارات آگاه، ۱۳۸۰
2-جمعى از مولفان، روان شناسى اجتماعى، انتشارات موسسه پژوهشى حوزه دانشگاه قم ، ۱۳۸۲
3-سون ویندال و دیگران؛ كاربرد نظريه‌هاي ارتباطات(نظريه‌ها و مكاتب ارتباطات)، عليرضا دهقان و ناصر ضرونچي، تهران، مركز تحقيقات رسانه‌ها، 1376، چاپ اول، ص375. و همان، مشهد، کنکاش دانش، 1384، چاپ اول، ص59.
4- معتمدنژاد، کاظم؛ وسایل ارتباط جمعی، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، 1385، چاپ پنجم، ص 28.
5- دادگران، محمد؛ مباني ارتباطات جمعي، تهران، مرواريد، 1385، چاپ نهم، ص12-11.
6- محسنيان راد مهدي؛ ارتباط‌شناسي، تهران، سروش، 1385، چاپ هفتم، ص 375.
منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: پنجشنبه 19 تیر 1393 ساعت: 9:26 منتشر شده است
برچسب ها : پاسخ مقتضي و مناسب به رفتارهاي نامطلوب دانش آموزان در كلاس,شيوه ي سازماندهي تكاليف,شيوه ي ارائه ي پاداش,ويژگي هاي يادگيري مشاركتي,اهداف يادگيري مشاركتي,رويكرد هاي يادگيري مشاركتي,تقسيم دانش آموزان به گروه هاي پيشرفت تحصيلي,گروه مبتني بر استقلال فردي,مراحل اجراي روش يادگيري مشاركتي,محدوديت هاي روش ياگيري مشاركتي,
