تعریف

آب شرب شهر مشهد از منابع داخلی دشت مشهد تأمین می شود . حدود 85 درصد آن توسط چاههای عمیق كه تعدادی از آنها در محدوده شهر و مابقی در خارج محدوده فعلی قرار دارند . تعداد 5 حلقه چاه آهكی در منطقه پائین دست سد كارده نیز جزو چاههای خارج شهر محسوب می شوند .
علاوه برآن دو سد كارده و طرق و همچنین یك دهنه چشمه آهكی در اندرخ كه زیردست سد كارده می باشد تأمین كننده آب شرب مشهد می باشند .
از مجموعه فوق فقط آب سدهای طرق و كارده سالانه حدود 20 میلیون متر مكعب تأمین می شود كه توسط دو رشته خط انتقال به طول 25 كیلومتر و 45 كیلومتر به تصفیه خانه های شماره یك منتقل و پس از تصفیه فیزیكی به شبكه توزیع وارد می شود البته قرار است كه آب سد طرق از این به بعد در تصفیه خانه شماره 2 تصفیه و به سیستم توزیع آب شهر داده شود و از ظرفیت خالی تصفیه خانه شماره یك نیز برای آب بنام جدید سطحی استفاده شود .

تاریخچه شرکت

همچون دیگر تشكیلات اداری در ابتدا بصورت مجموعه ای بسیار ساده و كوچك سازماندهی شد تا پاسخگوی نیازهای زمان خود باشد. سپس با توسعه شهر و رشد جمعیت ، این دستگاه خدماتی رشد نموده و به صورت مجموعه كامل و پیچیده امروزی درآمد.
اولین مركز بنام میاه در سال 1307 در تشكیلات شهرداری با هدف اجاره و تملك قنوات و نگهداری آنها جهت تامین آب شرب آغاز بكار كرد. در سال 1320 به دایره میر آبی تغییر نام پیدا كرد و در سال 1328 این دایره خدماتی با حفر چاه هایی در میدان آب (بیت المقدس) و محله نوغان و احداث شبكه توزیع آب توانست مناطقی از شهر را تحت پوشش دهد. در سال 1337 اول طرح اساسی آبرسانی شهری با حفر 8 حلقه چاه عمیق در منطقه قاسم آباد مخزنی با حجم 15000 متر مكعب، همراه با خط انتقال 500 میلی متری بطول 19 كیلومتر آغاز و پس از 5 سال به بهره برداری رسید.
در سال 1342 اداره تامین و توزیع آب از شهرداری جدا و سازمان مستقلی بنام "سازمان آب مشهد" مسئول تامین و توزیع آب شهر شد. در سال 1356 سازمان آب مشهد و اداره كل آبیاری خراسان در هم ادغام شدند و "شركت آب منطقه ای خراسان " بوجود آمد.
در پی اجرای قانون تشكیل شركت های آب و فاضلاب شهری مصوب دیماه 1369 مجلس شورای اسلامی، شركت آب و فاضلاب خراسان در سال 1370 تاسیس گردید و در نهایت در سال 1371 با توجه به حجم كار و پراكندگی شهرهای استان شركت آب و فاضلاب مشهد تشكیل شد.

مراحل شش گانه فرآیند تصفیه آب که در صفحه قبل آمد، بصورت نیمه اتوماتیک کنترل می شود و گزارش آنها بوسیله دستگاههای کنترل و اندازه گیری به اتاق کنترل ارسال و به صور مختلف زیر به نمایش در می آیند.
  ● دبی آبهای خام ورودی و تصفیه شده در دستگاههای ثبات به صورت لحظه ای ثبت می شوند.
  ● سیگنالهای علائم در تابلوی میمیک دیافراگم روشن و خاموش بودن دستگاهها را نمایش می دهند.
  ● علائم خطر ، اختلال و هشدار به همراه آژیر خطر در تابلوی سیگنالهای خطر به نمایش در می آیند.

تاریخچه صنعت آب در ایران

◄بند آب
رودهای ایران غالبا در طول سال كم آب و یا آب ندارند. از این رو در گذشته نهرهای آب و روان آبهایی ساخته شد که آب اضافی بهاره در پشت ابن بندها جمع شود. با كمك جوی، آب را به کشتزارها رسانید. از جمله اقدامات با اهمیت در گذشته، بند امیر در فارس، كه توسط عضدالدوله دیلمی در سال 380 قمری ساخته شد و بند آب شاهپور یکم پادشاه ساسانی است که آب کارون را با دو مجرای انحرافی از مسیر اصلی برگردانند .
◄قنات
تامین آب با قنات از ویژگیهای ایران است . قنات مجاری زیرزمینی است که در زیر آبرفتها کنده شده و تا دامنه کوهها می رسد و در فواصل مختلف نیز هواخوری دارد.
◄آب انبار
در ایران تلاشهای زیادی بعمل می آمد تا آب را به هنگام فروانی ذخیره کنند. تقریبا هر منزل در زیر زمین خود آب انبار داشت و هر وقت نوبت آب فرا می رسید آب انبار و حوض را از آب قنات پر می کردند. گاهی اوقات آب اضافی بهاره قنات وگاهی هم آب چشمه ها را به این آب انبارها می ریختند. از آن جمله می توان از آب انبار عضدالدوله دیلمی در استخر فارس نزدیک تخت جمشید نام برد. نخستین تاسیسات پالایش آ ب در چغازنبیل در 3300 سال پیش ایجاد شد که آب آشامیدنی این شهر را تامین می کرد. با کندن نهر یا کانالی از رود کرخه آب به این بخش می رسید و پس از ورود به استخری به عمق 5 متر به لحاظ شیب مناسب آن ، بخش قابل توجهی از گل و لای در آن رسوب می کرد.

تاریخچه دفع فاضلاب در ایران

نظر به اینكه ایرانیان باستان از اثر ویران کننده بارانهای زمستانی و فاضلاب مجموعه های مسکونی آگاه بودند در تخت جمشید شبکه مجاری فاضلاب تعبیه کردند. آنچه از دامنه های کوه رحمت جاری می شد توسط خندقی دفع می گردید. مازاد ظرفیت خندق و نیز آبی که از نهرهای واقع در زیر استحکامات و قسمتهای مسکونی جمع آوری می شد بوسیله مجاری فاضلاب زیرزمینی به خارج روان می گشت.
مثال دیگر سیستم دفع فاضلاب مربوط به ارگ گلی بم می باشد. شبکه فاضلاب این شهر بیشتر به منظور کنترل سیلاب ناشی از رگبارهای تندی بوده که در شرایط اقلیمی آن نواحی بسیار مخرب بوده است. این شبکه فاضلابهای خانگی ساکنین را جمع آوری و منتقل می نموده و رد نهایت به خندقی منتهی می شده و در داخل آن تخلیه می گردیده است.
نمونه ای از كاربرد فاضلاب استفاده از گازهای حاصل از تصفیه فاضلاب است. از آن جمله حمام شیخ بهایی در اصفهان است كه منبع انرژی گرمایی خود را از گازهای حاصل از فاضلاب بدست می آورده است.