تحول حسابداري دولتي ايران

تاريخچه سيستم هاي حسابداري در ايران

تاريخ پيدايش سيستم هاي حسابداري بي ارتباط با تاريخ تكوين حسابداري نيست چرا كه هركجا در مورد روش ارائه اطلاعات مالي و نحوه تهيه گزارشات صحبت شود، گوينده جهت انتقال نظريات خود ناچار از استفاده از مثال ها و ناگزير از استناد به روش هايي است كه مجموعه اين روش ها و سليقه ها در حقيقت نشان دهنده سيستم خاصي از حسابداري در صنعت يا بخش اقتصادي مورد نظر است. حتي اساتيد صاحب نظر حسابداري نيز در كتاب هاي خود (به خصوص در كتب حسابداري مديريت و شعبات آن مانند حسابداري صنعتي) سيستم هاي خاصي از حسابداري را به عنوان دانش يا فن حسابداري مطرح كرده و ناخودآگاه از روش يا سليقه خاصي به عنوان اصل و اساس ياد كرده و از آن دفاع نموده اند. حسابداري را در اصل يك سيستم اطلاعاتي مي دانند و اما قدمت حسابداري و يا بهتر بگوييم سيستم حسابداري به زماني مربوط مي شود كه انسان اوليه با شمارش آشنا شد. آثار تاريخي به دست آمده از تمدن هاي باستاني نشان مي دهد كه در حكومت هاي نخستين و حتي قبايل و اقوام اوليه نيز براي ثبت اطلاعات مربوط به مبادلات تجاري و گرفتن ماليات و طرح و پرداخت مخارج حكومتي، روش هايي ابداع شده كه اگر شباهتي با حسابداري امروز ندارد ولي نشان از قدمت و سابقه تاريخي اين رشته از دانش اجتماعي بشر دارد. با وجود اين سابقه طولاني، عمر حسابداري نوين به قرون وسطي و انقلاب صنعتي در اروپا محدود مي شود. عصري كه افزايش چشمگير توليدات صنعتي، رونق مبادلات تجاري و تولد موسسات و شركت هاي بزرگ را به ارمغان آورد. از اين تاريخ بود كه ديگر اداره كنندگان موسسات و شركت ها لزوماً صاحبان آن نبودند. سرمايه گذاران نگران اندوخته هايشان، مديران در انديشه ارزيابي عملكردهاي خود و دولت ها در فكر تامين مخارج اداره مملكت و بانك ها و موسسات اعتباري نگران وصول مطالباتشان، همه و همه نيازمند اطلاعاتي بودند كه فراهم كردن آنها با روش هاي قبلي ممكن نبود و اين عوامل باعث ابداع روش ها، پذيرفتن قراردادها و اصول و موازيني شد كه تدوين اين اصول و روش ها، حسابداري نوين را پايه گذاري كرد. بررسي تحولات سيستم هاي حسابداري در ايران خود نيازمند تحقيقي پردامنه است و آنچه در اين رساله به آن پرداخته شده، مروري بر مقالات و نوشته هايي است كه در اين زمينه انتشار يافته و در دسترس بوده است.

    تاريخچه سيستم هاي حسابداري در ايران را مي توان در ادوار زير مورد مطالعه قرار داد:
    ۱- ايران قبل از اسلام
    ۲- ايران بعد از اسلام تا دوران قاجاريه
    ۳- از دوران قاجاريه تا انقلاب مشروطيت
    ۴- از انقلاب مشروطيت تا اوايل دهه چهل
    ۵- از اوايل دهه چهل تاكنون

    ۱- سيستم هاي حسابداري در ايران قبل از اسلام

از چگونگي سيستم هاي مالي و نحوه نگهداري حساب ها در ايران قبل از اسلام آثار مكتوب قابل توجهي در دست نيست. آنچه كه مسلم است در امپراتوري هاي هخامنشي و ساساني حجم بزرگي از فعاليت هاي ديواني و حكومتي به گرفتن باج و خراج از حكام ايالات و ولايات و پرداخت موجبات سپاهيان و ديگر عوامل حكومتي اختصاص داشته كه جهت نگهداري اطلاعات آن قطعاً سيستم هاي دقيق و مناسبي وجود داشته است، ولي متاسفانه به جز نوشته هاي تاريخي معدودي از محققين مانند ويل دورانت در كتاب هايي نظير تاريخ تمدن، آثار مستند ديگري در اين مورد در دست نيست.
    طبق اين مستندات، در اين دوران افرادي كه به چشم و گوش شاه موسوم بودند ضمن كارهايي كه انجام مي دادند مسئله نظارت بر جمع آوري خراج را نيز بر عهده داشتند. اين نظام بدون اينكه تغييرات عمده اي در آن ايجاد شود تا قبل از اسلام به همين شكل ادامه داشته است.
    ۲- سيستم هاي حسابداري در ايران پس از ظهور اسلام تا دوران قاجاريه
    در پي پذيرفتن اسلام روابط و مناسبات اقتصادي همانند ديگر شئون اجتماعي تحت تاثير تعاليم مقدس اسلام دگرگوني بنياني يافت ولي اين دگرگوني عمدتاً در روابط فردي و ارتباطات تجاري شخصي خودنمايي كرد و در ديوانسالاري حكومت هاي ايراني كه به جز يكي دو سلسله (صفويان و افشاريان) مي توان آنها را حكومت هاي كوچك محلي ناميد نمود مشخصي از قوانين اسلامي ديده نمي شود. شايد دليل اين موضوع عدم اعتقاد حكومت هاي نخستين اسلامي مانند امويان و عباسيان به اجتهاد در بنيانگذاري روش هاي مالي و اداري بر اساس تعاليم قرآن كريم و دستورات پيامبران عظيم الشان آن بوده است. به هر تقدير اطلاعاتي كه از دوران اوليه حكومت هاي اسلامي مضبوط است نشان مي دهد برادران برمكي (يحيي و جعفر برمكي) سيستم مالي دقيقي در دربار هارون الرشيد ايجاد كرده بودند كه در قالب يك ديوان محاسبات عمليات مربوط به ثبت و ضبط عايدات مخارج حكومت وي را انجام مي داده است.
    ۳- سيستم هاي حسابداري از دوران قاجاريه تا انقلاب مشروطيت
    در دوران قاجاريه يك تحول ابتدايي در مورد سيستم هاي مالي در ايران ايجاد شد كه نقطه اوج آن دعوت مستشاران آمريكايي نظير ژنرال شوراتسكف در امور ژاندارمري و مشخصاً مورگان شوستر در امور مالي بوده و اين شخص يك سلسله فعاليت ها در زمينه ايجاد نظام هاي مالي و مالياتي را آغاز مي كند كه به دنبال قتل گريبايدوف و اولتيماتوم دولت روس، دولت ايران به اجبار وي را از ايران اخراج كرده و به كار او پايان مي دهد. بعدها فردي آمريكايي به نام دكتر آرتور ميلسپو به ايران دعوت مي شود و او سيستم هايي در وزارت دارايي و گمركات ايجاد مي كند كه بعضي از اين سيستم ها هنوز در برخي موسسات دولتي رايج است. اعطاي امتياز استخراج نفت به ويليام ناكس دارسي و به دنبال آن تاسيس شركت نفت ايران و انگليس و همچنين اعطاي امتياز تاسيس بانك هاي استقراضي و شاهنشاهي به بيگانگان در اواخر دوران قاجاريه، زمينه را براي ورود روش هاي مالي و اداري پيشرفته به كشور فراهم ساخته ولي اين روش ها تا مدت ها در حصار همين موسسات و بنگاه هاي اقتصادي باقيمانده و راهي در ساير موسسات و دواير دولتي يا خصوصي پيدا نمي كند.
    ۴- سيستم هاي حسابداري از انقلاب مشروطيت تا اوايل دهه چهل
    نطفه حسابداري و حسابرسي نوين با پيروزي انقلاب مشروطه و تصويب قانون اساسي آن بسته مي شود. انقلاب مزبور در بحبوحه وخامت شديد اوضاع اقتصادي، كسري بودجه و استقراض هاي خارجي فزاينده و تشديد حيف و ميل هاي ديوانيان و درباريان، افزايش خودكامگي و دخل و تصرف هاي حكام ايالات و ولايات به پيروزي مي رسد. پيدايش مفاهيم و ابزارهاي دفترداري و حسابداري نوين (عمدتاً دولتي) در ايران موارد چنين مشغله اي بوده است كه از همان ابتدا در قوانين كشور انعكاس مي يابد. نخستين قوانين مالي و اقتصادي يادگار دوره دوم مجلس شوراي ملي است. در اين دوره است كه نخستين بودجه نوين كشوري، نخستين قانون مالياتي (قانون ماليات بلدي بر وسائط نقليه مصوب ۱۳۲۸ قمري)، نخستين قانون تجاري (قانون قبول و نكول بروات تجاري مصوب ۱۳۲۸ قمري) و بالاخره نخستين قانون حسابداري و حسابداري دولتي (قانون محاسبات عمومي مصوب ۱۳۲۹ قمري) به تصويب مي رسد.
    فكر اعزام محصل به خارج جهت فراگرفتن رشته حسابداري، اولين بار در دهه اول قرن توسط بانك ملي ايران مورد توجه قرار گرفت. ابتدا عده اي براي كارآموزي و مطالعه در رشته هاي مختلف بانكي، منجمله حسابداري به بانك هاي خارج فرستاده شدند و سپس در سال ۱۳۱۵ يك گروه ۱۲ نفري را كه از طريق كنكور انتخاب شده بودند براي تحصيل علمي و عملي در رشته تخصصي حسابداري به انگلستان اعزام كردند. به همت تعدادي از فارغ التحصيلان ياد شده سرانجام شركت ملي نفت در سال ۱۳۳۶ موافقت خود را با تاسيس يك آموزشگاه عالي حسابداري اعلام كرد. اين آموزشگاه كه از سال ۱۳۵۳ شمسي نام دانشگاه حسابداري و علوم مالي به خود گرفت داراي دوره هايي تا سطح فوق ليسانس بود. ناگفته نماند كه بعضي موسسات فرهنگي ديگر نيز از قبيل موسسه علوم بانكي، دانشكده بازرگاني، دانشكده علوم اداري دانشگاه تهران، دانشگاه ملي و... تدوين رشته هاي مختلف حسابداري را تا حدودي در برنامه خود گنجانيدند.
    ۵- سيستم هاي حسابداري از اوايل دهه چهل تاكنون
    تغييرات ساختار اقتصادي در سال هاي ۱۳۴۲ و بعد از آن و گسترش نظام اقتصادي نويني كه نام سرمايه داري وابسته گرفت سبب شد كه حسابداري به عنوان فني كه نيازهاي اطلاعاتي موسسات و شركت هاي جديد التاسيس را برآورده مي ساخت، مطرح شود. اين نياز روزافزون بازار كار به وجود حسابداران تحصيل كرده موجب آن شد كه موسسات آموزش حسابداري رونق يابد. يكي از پيامدهاي تحولات اقتصادي، اجتماعي ياد شده ظهور گروه هاي صنعتي بزرگ مانند گروه كفش ملي، گروه صنعتي بهشهر و چند شركت خودرويي از قبيل شركت جيپ (پارس خودرو)، شركت ايران ناسيونال (ايران خودرو)، شركت سايپا، زامياد و... بود و همچنين با سرازير شدن سرمايه هاي خارجي به ايران چندين شركت و موسسه چندمليتي دارويي و صنعتي در ايران تشكيل شد كه وجود اين گروه هاي صنعتي و مجتمع هاي توليدي بزرگ كه به مناسبت حجم فعاليت هاي خود امكان اداره كردن آنها با سيستم هاي سنتي وجود نداشت، موجب شد كه سيستم هاي مديريت نوين با اقتباس از سيستم هاي مديريت خارجي در آنها رايج شود. استفاده از مشاوران خارجي در امر سيستم دهي در همه ابعاد فني و مديريت و از جمله سيستم هاي مالي و صنعتي موجب بروز تحولات جدي در سيستم هاي حسابداري اين موسسات و به تبع آن گسترش روش هاي نوين و معرفي سيستم هاي جديد در ساير موسسات شد. تشكيل شعبات شركت هاي بين المللي موجب شد كه موسسات حسابرسي صاحب نام خارجي، مبادرت به تاسيس شعبه در ايران نمايند كه از آن جمله موسسات كوپرز اند ليبراند، ويني مري، پيت مارويك و پرايس واترهاوس را مي توان نام برد. اغلب اين موسسات علاوه بر كار حسابرسي به امر طراحي سيستم هاي حسابداري مالي و صنعتي نيز مشغول شدند و به اين ترتيب نقش مهمي در گسترش سيستم هاي نوين حسابداري در ايران بر عهده گرفتند. شايد اولين سازمان و موسسه ايراني كه با هدف اشاعه مفاهيم نوين مديريت و بهبود روش هاي اداري و سيستم هاي اطلاعاتي تشكيل شد سازمان مديريت صنعتي بود كه در سال ۱۳۴۱ با تصويب هيات وزيران به عنوان يك سازمان وابسته به وزارت صنايع، كار خود را آغاز كرد. اين سازمان بعدها در سال ۱۳۴۷ به صورت يك شركت سهامي خاص تحت پوشش سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران درآمد و تا به امروز فعاليت خود را در امر سيستم دهي و آموزش و تحقيق در همه زمينه هاي مديريت منجمله طراحي و استقرار سيستم هاي حسابداري و مالي ادامه داده است. از اواخر دهه چهل، استفاده از كامپيوتر نيز در موسسات و شركت هاي بزرگ نظير شركت ملي نفت ايران آغاز شد. ابتدا در سيستم هاي عملياتي مانند سيستم كنترل موجودي و انبارها و به تدريج در ساير سيستم ها مانند حقوق و دستمزد و حسابداري مالي و صنعتي كاربرد كامپيوتر رايج شد. بعد از پيروزي انقلاب اسلامي اغلب موسسات يادشده منحل شدند و كارشناسان و كاركنان آنها جذب ساير سازمان ها و موسسات ايراني شدند و بعضي مبادرت به تاسيس موسسات حسابرسي و خدمات مالي نمودند. ملي شدن صنايع و مصادره شدن موسسات و شركت هاي متعلق به وابستگان رژيم گذشته و لزوم كنترل هاي متمركز از سوي سازمان هايي نظير سازمان صنايع ملي بنياد مستضعفان، سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران و ساير نهادها و ارگان هايي كه متولي صنايع دولتي و تحت پوشش بودند، موجب شد كه موسسات حسابرسي وابسته به اين سازمان ها تشكيل شود. از جمله اين موسسات موسسه حسابرسي سازمان صنايع ملي و سازمان برنامه بود. اين موسسه پس از تشكيل، ضرورت ايجاد واحد خدمات مديريت براي پاسخگويي به نيازهاي مديريت شركت هاي تحت پوشش را احساس كرد و از اين رو با دعوت از متخصصين صاحب تجربه اقدام به ايجاد چنين واحدي كرد. اين موسسه كه بعدها با تشكيل سازمان حسابرسي جمهوري اسلامي ايران (مصوب پنجم دي ماه ۱۳۶۶) به آن سازمان منضم شد، در طول مدت فعاليت خود توانست نظام هاي حسابداري مالي و حسابداري صنعتي بسياري را طراحي و اجرا نمايد.

تعريف حسابداري دولتي

حسابداري دولتي، مجموعه عملياتي است كه با توجه به قوانين و مقررات مالي دولت و با رعايت اصول و فنون حسابداري، اسناد مالي را تنظيم و دفاتر روزنامه و كل و معين را ثبت نموده و گزارش‌ها و اطلاعات مالي را استخراج و تجزيه و تحليل مي‌نماي

حسابدار کيست ؟

در نظر مردم کوچه و بازار حسابدار کسی است که تمام طول روز با يک چرتکه حسابهای صاحبکار خود را نگه ميدارد . حتی بعضی از عوام در اين باورند که شايد شرکتها نياز ضروری نسبت به حسابداران ندارند و تنها موانع قانونی باعث می شود که يک حسابدار را استخدام کنند و هر ماه به او حقوق بدهند.

شايد قرنها پیش از این ، زمانی که در يونان باستان افرادی که به آنها نگارنده می گفتند ، حسابهای دولتی را نگهداری می کردند و در پايان هر سال در مقابل سنا آن را قرائت ميکردند اين تعريف ساده و شايد بتوان گفت جاهلانه از حسابداری کار صحيحی می نمود . اما امروزه با توجه به رشد سرطانی شرکتها و تحول شديد در شکل کار موسسات و همين طور تشکيل تراست ها و کارتل های بزرگ ، شکل حسابداری نيز بسيار متحول شده است و به دنبال آن حسابداران نيز تغييرات زيادی را در کار خود احساس کردند.

می توان حسابدار را اين گونه تعريف کرد که حسابدار شخصی است که اطلاعات مالی را در يک موسسه جمع آوری ميکند و سپس اين اطلاعات بدست آمده را مورد تجزيه و تحليل قرار می دهد . آنگاه اين داده ها را بر حسب پول سنجيده سپس آنها را بر حسب زمان وقوع ثبت می کند . اين حسابها بايد در گروه های همگن در دفتر کل ثبت شوند . در پايان از روی اين داده ها صورتهاي مالی تهيه می شوند و مورد تجزيه و تحليل حسابدارای و افراد ذی نفع قرار می گيرد.

به جرات می توان گفت که بخش پايانی فعاليت حسابداران يکی از مهم ترين قسمتهای کار يک حسابدار است .

شايد هزار سال پيش چندان مهم نبود که يک حسابدار از اقتصاد و مديريت هم سررشته داشته باشد . اما امروزه اين مطلب نه تنها مهم است بلکه يک نکته حياتی بحساب می آيد . امروزه اگر يک حسابدار اطلاعات کاملی از اقتصاد ، مديریت ،سهام و بورس و غيره نداشته باشد جايی در بازار رقابتی کار ندارد. البته اين موارد به تنهایی کافی نیست زيرا يکی از مهمترين خصوصيات يک حسابدار قدرت تجزيه وتحليل بالای اوست يک حسابدار بايد بداند که در چه زمانی به رئيس موسسه توصيه کند که سهام خود را بفروشد و يا اينکه در چه مواقعی بايد دارائی ثابت خريداری شود و از اين قبيل .
البته کار حسابداران صنعتی از اين نيز سخت تر است اين نوع از حسابداران که وظيفه اصلی آنها تعيين بهای تمام شده محصولات است اين روزها کمتر يافت میشوند و به گفته اهل فن يکی ازدلايل بهينه نبودن فعاليت کارخانجات صنعتی همين مطلب است البته امروزه آشنايی کامل از کامپيوتر و اينترنت يک اصل بحساب می آيد که اگر کسی فاقد آن باشد بقول معروف از مرحله پرت است پس يک حسابدار بايد تلاش کند تا هر روز به نقطه آرمانی بيشتر نزديک شود.

سيستمهاي حسابداري :

در مطلب قبل درباره تعريف حسابداري صحبت کرديم اکنون مي خواهيم درباره سيستم حسابداري صحبت کنيم.

همان طور که ميدانيد سيستم عبارت است از وسائل و امکاناتي که اطلاعات و داده ها را پردازش و محصولي را به عنوان خروجي از سوي ديگر خارج مي کند .

سيستم حسابداري نيز طرز کاري اين چنين دارد يعني اطلاعات مالي موجود در يک موسسه را گردآوري و اطلاعات مورد نياز را براي تصميم گيريهاي مختلف فراهم مي سازد.

در واقع اين سيستم حسابداري مجموعه اي شامل کارکنان ، انواع فرمها ، دفاتر ، روشها و وسائل و تجهيزات پردازش است که با ثبت طبقه بندي و تلخيص معاملات و عمليات مالي و کنترل داراييها ، بدهيها ، سرمايه ، درآمدها و هزينه ها بر طبق اصول ، رويه ها ، دستورالعملهاي مدون اطلاعات مورد نياز را براي تصميم گيريهاي آگاهانه استفاده کنندگان از اطلاعات مالي يک موسسه فراهم مي آورد

امروزه يک موسسه را ( هر چند کوچک ) بدون استقرار يک سيستم حسابداري کارآمد نمي توان به درستي اداره کرد.

موسساتي که در جوامع مختلف وجود دارند از لحاظ شکل و اندازه متفاوتند و معاملات و عمليات مالي و فعاليت هاي گوناگوني را در روال عادي کار خود انجام مي دهند با اين حال ضرورتهاي حسابداري در کليه موسسات يکسان است و همه موسسات به سيستمي با سه عملکرد عمده زير نياز دارند.
۱- عملکرد اطلاعاتي
اين عملکرد که مهمترين عملکرد يک سيستم حسابداري است در واقع وظيفه جمع آوري تمامي اطلاعات مربوط به فعاليت هاي مالي را بر عهده دارد . پس از جمع آوري اين اطلاعات آنها را بر حسب پول به عنوان مقياس مشترک اندازه گيري ، سنجيده ، ثبت و در گروههاي همگن طبقه بندي مي کند و در پايان گزارشهايي را تهيه مي کند که تصميم گيرندگان مختلف در باره يک موسسه بتوانند بر مبناي آن آگاهانه تصميم بگيرند.
۲- عملکرد کنترلي
اين وظيفه بر وظيفه اطلاعاتي متکي است و هر سيستم حسابداري بايد اطلاعات مناسبي را فراهم آورد که مديران موسسه را در برنامه ريزي و هدايت عمليات ، نظارت و کنترل فعاليتها و امور ياري دهد و اموال و حقوق متعلق به يک موسسه را حفظ نمايد.
۳- عملکرد خدماتي
هر موسسه اي معمولاْ افرادي را به خدمت مي گيرد و با اشخاص و موسسات مختلفي داد و ستد و سر و کار دارد . اين جريان تعهدات و مطالباتي را براي موسسه ايجاد مي کند . تنظيم روابط موسسه با ديگران ، دادن اطلاعات صحيح به آنان ، ايفاي تعهدات در سررسيد و وصول به موقع مطالبات ، عملکرد خدماتي يک سيستم حسابداري را تشکيل مي دهد.
وظايف يا عملکردهاي مشترک فوق موجب شده است که شالوده سيستمهاي حسابداري در کليه موسسات فارغ از نوع و اندازه آنها يکسان باشد.
در تعريف حسابداری:
هر واحد تجاري اعم از دولتي يا غير دولتي ، انتفاعي يا غير انتفاعي در جريان فعاليتهاي خود در طول زمان ، معاملات و عمليات مالي متعدد و متنوعي نظير خريد و فروش اموال ، کالاها و خدمات ، دريافت و پرداخت پول ، اخذ و بازپرداخت وام و تسهيلات مالي انجام مي دهد . اين معاملات و عمليات و وقايعي نظير کهنگي و فرسودگي اموال که به تدريج و با مرور زمان رخ ميدهد بر موسسه اثر مالي مي گذارد . حسابداري رشته اي از دانش است که با کاربرد آن ، اطلاعات مربوط به معاملات و عمليات مالي و رويدادهاي داراي اثر مالي بطور منظم جمع آوري ، تجزيه و تحليل ، اندازه گيري ( فرض واحد اندازه گيري بر حسب پول ) ، ثبت ( به ترتيب وقوع ) ، طبقه بندي ( در گروههاي همگن ) و تلخيص و تجميع صورتهاي مالی
ميشود و در قالب گزارشهاي مفهوم در اختيار اشخاصي قرار مي گيرد که مي خواهند درباره امور موسسه يا داد و ستدهاي خود با آن آگاهانه تصميم بگيرند
همان طور که در بالا گفتيم حسابداري رشته اي از دانش است ؛ اما آيا واقعاْ اين طور است درباره حسابداري تعاريف مختلفي وجود دارد که حسابداري را علم ، فن ، فرآيند و حتي هنر ناميده اند.
در يک نگاه کلي فن و هنر بودن حسابداري کاملاْ کنار گذاشته مي شود . اما اين مطلب باقي مي ماند که آيا حسابداري يک شاخه ازعلم و دانش است و يا يک فرآيند؟
به نظر من حسابداري بيشتر از اينکه يک علم باشد يک فرآيند است . زيرا در يک سيکل کامل اطلاعات به عنوان ورودي سيستم وارد ميشوند و صورتهاي مالي به عنوان خروجي ، خارج ميشوند . پس ناگفته پيداست که حسابداري يک سيستم است که اطلاعات ، ورودي آن و صورتهاي مالي به عنوان آخرين مرحله از عمليات حسابداري به عنوان خروجي آن در نظر گرفته ميشوند.
همين پيروي از يک سيکل منظم دليلي است براي فرآيند بودن حسابداري.
امروزه يک سيستم حسابداري خوب و منطبق با نيازهاي موسسه رمز موفقيت يک موسسه است . سيستم حسابداري که بهتر و کارا تر عمل کند ، مي تواند موسسه را به اهداف خود نزديکتر کند . زيرا اين نوع سيستم مديريت را آگاه ميکند که هر تصميم را در چه زمان و چگونه بايد عملي کرد.
دو نوع ديگر از حسابداری:
حسابداري دولتي
در دولت ـ شهرها يا جمهوري هاي کوچک در ايتالياي کنوني ، همزمان با رشد و توسعه حسابداري بازرگاني ، کوششهايي در جهت تدوين حسابي جامع براي حکومت برخي از جمهوريهاي کوچک صورت گرفت . اما تغيير اساسي در حسابداري دولتي به دنبال انقلاب کبير فرانسه در نيمه دوم قرن هجدهم و تحولات و اصلاحات سياسي ـ اجتماعي در برخي ديگر از کشورهاي اروپايي در نيمه اول قرن نوزدهم رخ داد و انديشه حاکميت مردم بر درآمدهاي دولتي را مسلط کرد.
انديشه کنترل عمومي بر هزينه هاي دولت از اواخر نيمه اول قرن نوزدهم ميلادي به بعد پديد آمد و دولتهاي برخي از کشورهاي اروپايي مکلف شدند که درآمدها و هزينه هاي سالانه خود را پيش بيني و به تصويب مجلس نمايندگان برسانند و بدين ترتيب تنظيم و تدوين بودجه دولت متداول گرديد . پيدايش و رواج سيستم بودجه ، سيستم حسابداري متناسبي را طلب مي کرد که اين جريان به پيدايش حسابداري دولتي به صورت رشته اي متمايز انجاميد.
در گذر سالها و به ويژه پس از بحران بزرگ اقتصادي غرب (۱۹۳۳ـ ۱۹۲۹) و جنگ جهاني دوم دولتها در سراسر جهان ، نقش بزرگي را در اقتصاد و امور اجتماعي کشورها به عهده گرفتند و اموري چون رفاه اجتماعي ، بهداشت ، آموزش ، اشتغال ، ايجاد تأسيسات زيربنايي و عام المنفعه ، توسعه شهرها و اجراي برنامه هاي توسعه اقتصادي و عمران کشور را به وظايف متعارف خود که حفظ نظم و امنيت و تأمين عدالت اقتصادي بود ، افزودند.
اين تحول همه جانبه به پيدايش انواع و اقسام موسسات و سازمانهاي انتفاعي و غير انتفاعي عمومي اعم از دولتي و غير دولتي انجاميد و بودجه از شکل فهرستي از اقلام درآمد و هزينه هاي پيش بيني شده به صورت برنامه مالي جامعي در آمد که هدفهاي اقتصادي و اجتماعي و انواع برنامه ها و فعاليتهايي را که دولت براي رسيدن به هدفها اجرا خواهد کرد شامل مي شد.
حسابداري دولتي نيز در همين راستا تکامل يافت و از شکل ساده نگهداري حساب درآمدها و هزينه ها به سيستم پيچيده کنوني تبديل شد.

حسابداري مديريت
دراواخر قرن نوزدهم مديريت علمي به عنوان رشته علمي خاص توسط فردريک تيلور مطرح گرديد . مديريت علمي بطور بسيار خلاصه ، روش برخورد منظم و منطقي با مسائل سازمانها به منظور يافتن مناسبترين راه براي انجام هر کار است و بر کسب اطلاع دقيق و کامل از آنچه مي گذرد و نتايجي که بر اثر هر گونه تغيير حاصل مي شود تأکيد دارد . اين نوع از موديريت نياز زيادي به اطلاعاتي از قبيل بهاي تمام شده محصولات و خدمات ، مقدار توليد ، هزينه اجزاء مختلف توليد ، قيمت فروش محصولات و خدمات و ظرفيت منابع مختلف نظير ظرفيت توليدي ماشين آلات و تجزيه و تحليل اين اطلاعات داشت . اين جريان ، نياز به اطلاعات و به خصوص اطلاعات مالي را فزوني بخشيد.


افزايش استفاده مديران از اطلاعات مالي موجب شد که روشهاي هزينه يابي توليدات ، خدمات و فعاليتها بهبود و توسعه يابد و اطلاعات مفصل تري از جنبه هاي مختلف مالي فعاليت ها فراهم آيد . بدين ترتيب ، حسابداري مديريت به عنوان رشته اي خاص در اوايل دهه ۵۰ميلادي قرن حاضر شکل گرفت . وظيفه حسابداري مديريت در ابتدا اين بود که اطلاعاتي را که براي مقاصد حسابداري مالي و حسابداري صنعتي در روال عادي عمليات تهيه مي شود با کاربرد روشهاي ويژه براي تصميم گيريهاي مديريت آماده کند . ابداع مدلهاي تصميم گيري مبتني بر اطلاعات ، پيدايش روشهاي برنامه ريزي رياضي عمليات و تکنيکهاي تحليلي ارزيابي و کنترل و پيدايش و توسعه دانش و تکنولوژي اطلاعات و رشد فزاينده آن در دهه هاي ۶۰ و ۷۰ ميلادي موجب شد که حسابداري مديريت در جهت انطباق با شرايط زمان و نيازهاي برنامه ريزي و کنترل عمليات ، به سرعت بهبود و توسعه يابد و اموري چون تجزيه و تحليل توليد و بهاي تمام شده ، روشهاي برنامه ريزي عمليات ، تهيه بودجه عمليات ، تهيه بودجه هاي نقدي و سرمايه اي ، مديريت موجوديها و مدلهاي قيمت گذاري را شامل شود.

مختصری در باره سه نوع از حسابداری:
حسابداري صنعتي
اين حسابداري که به تدريج و پس از انقلاب صنعتي روي داد در جهت نياز به دانستن بهاي تمام شده محصولات توليدي بود . دراين نوع از حسابداري هدف اصلي سيستم دانستن ، بهاي تمام شده يک واحد از نظر تمامي عوامل هزينه مي باشد.
همزمان و همراه با تکامل ابزارها و شيوه هاي توليد ، در سده هاي بعد ، روشها و شيوه هاي هزينه يابي پيشرفته اي ابداع و بکار گرفته شد که هزينه عمليات را به درستي شناسايي نمايد.

حسابداري صنعتي امروزه که ثمره اين فرآيند شتاب آميز تکاملي است اصولاْ همان هدف اندازه گيري و گزارش بهاي تمام شده محصولات ، خدمات و فعاليت ها را دنبال مي کند.

حسابداري مالي
اين نوع از حسابداري را ميتوان حسابداري گزارش نيز ناميد . زيرا هدف اصلي در اين نوع از حسابدري ، تهيه صورتهاي مالي اساسي مي باشد که مورد نياز استفاده کننده گان از اين صورتهاي مالي است.
شايد بتوان گفت که دليل اصلي پيدايش اين نوع از حسابداري ، اصل تفکيک شخصيت مي باشد . اين اصل امکان مشارکت صاحبان سرمايه اي را که به تجارت نمي پراختند ممکن ساخت و به اين شکل باعث رشد و توسعه بنگاه هاي تجاري شد. اين نوع از مشارکت باعث پيدايش سهام و بازار بورس شد . البته دليل اصلي ايجاد بازار بورس را مي توان ، افزايش شمار شرکتهاي سهامي دانست.
يکي ديگر از موضوعات اصلي که در اين دوران تأثير اساسي بر رشته حسابداري گذاشت برقراري ماليات بر درآمد بود . اين نوع از ماليات که در اغلب کشورهاي صنعتي اروپا وسيله اي براي تأمين عدالت اقتصادي است از اوايل قرن نوزدهم ايجاد و به تدريج جزيي از نظام مالياتي کشورها شد . تعيين ماليات بر درآمد مستلزم شناخت دقيق سود خالص بود و لازمه اين شناخت نگهداري حسابها و دفاتر منظم و تهيه صورتهاي مالي که ميزان سود را به درستي نشان دهد . به اين ترتيب دولت ها به صورت يکي از اصلي ترين استفاده کنندگان ازصورتهاي مالي موسسات درآمدند.
ديگر استفاده کنندگان از اين صورتهاي مالي عبارتند از : بانکها ، اعتبار دهندگان ،

بستانکاران بلند مدت و کوتاه مدت ، فروشندگان ، مشتريان ، کارکنان ، سرمايه گذاران بالقوه ، کارگزاران بازار سرمايه ، جامعه و مديريت موسسه.

حسابداري حرفه اي و حسابرسي
در مورداين نوع از حسابداري در مطالب بعدي به طور کامل صحبت خواهيم کرد.
حسابداری از ديروز تا امروز:
شايد زماني كه لوكاپاچولي درسال 1494 ميلادي پايه هاي اصلي حسابداري را در اروپا بنا مي كرد حتي گمان نمي كرد كه روزي حسابداري تا اين حد پيشرفت كند
اگر بخواهيم حسابداري و تاريخچه آن را بررسي كنيم بايد به سالها پيش از لوكاپاچولي برگرديم . خوارزمي ، دانشمند معروف ايراني براي اولين بار درباره مفهوم صفر ، شيوه نگارش نشانه اي اعداد و شمارش دهدهي در رساله " جبر و مقابله " توضيحاتي را داد و جالب است كه بدانيد سيستم دهدهي كنوني در واقع ترجمه اين رساله است كه بوسيله لئونارد فيبوناچي در ايتاليا انجام گرفت و از آن طريق عالمگير شد.
مي توان گفت كه پيشرفت حسابداري در اواخر قرون وسطي مديون سوداگران است. زيرا به همين دليل بود كه سيستم هاي حسابداري به تدريج پيشرفت كرد و جايگزين سيستمهاي قديمي تر شد . البته نقش رشد اقتصادي را نميتوان ناديده گرفت.
لوكاپاچولي در قرن 15 ميلادي رساله اي نوشت و فصلي از اين رساله را به حسابداري اختصاص داد و براي نخستين بار سيستم حسابداري دو طرفه را توصيف و دفاتر اصلي حسابداري را تشريح كرد . جاي تذكر است كه محمد بن محمد ابوالوفاي بوزجاني در قرن دهم ميلادي يعني پنج قرن قبل از لوكاپاچولي رساله اي به نام " ضروريات علم حساب براي كاتبان و كاسبان " نوشت كه راهنماي خوبي در حساب عملي بود . اما متأسفانه پژوهشي درباره اين كتاب صورت نگرفت.
در طول دو قرن بعدي تنها يك پيشرفت عمده در حسابداري دوبل اتفاق افتاد و آن تفكيك اموال شخصي حاكم از حسابهاي دولتي و تفكيك اموال شخصي تاجر از حسابهاي تجارتخانه توسط سيمون استوين رياضيدان هلندي بود ( فرض تفكيك شخصيت ) . در نتيجه حساب سرمايه در سيستم حسابداري دوبل ايجاد شد.
با توجه به پيشرفتهاي انجام شده از نظر اقتصادي و اجتماعي عناصر اصلي سيستم حسابداري دوبل همچنان بدون تغيير باقي مانده است . دليل بقاي اين سيستم در اين فاصله طولاني ، سادگي اصول ، انعطاف پذيري و قابليت آن در ثبت ، انتقال و گزارش اطلاعات متنوع در قالب صورتهاي قابل اعتماد و مفهوم است.
البته پيشرفتهايي از نظر روشها و شيوهاي حسابداري صورت گرفته است و شاخه هايي در حسابداري پديد آمده است . اما تمام آنها مبتني بر سيستم حسابداري دوبل يا دو طرفه است.
مهمترين اين شاخه ها عبارتند از : حسابداري صنعتي ، حسابداري مالي ، حسابرسي ، حسابداري دولتي و حسابداري مديريت .

  تاريخچهحسابداريوحسابرسي

ازآنجائيکهجوامعبشریهموارهدرحالپيشرفتودستيابیبهناشناختهها ميباشندوباتوجهبهاينکهنقشفعاليتهایمالیدرهرتوسعهایغيرقابلانکاراست. نيازبهتوسعهحسابداریروزبهروزافزايشمیيابد . در قرونوسطیمرسومبودهاستکه فرمانروايانمالياتهاراجمعآوریمینمودندوآنرادرجهترفعنيازهایمالیمربوطبهتوسعهکاراملاکبهمصرفمیرساندند. ازوظايفحسابداراندراينزمانيکیتهيهصورتیازاموالافرادجهتخزانهداریفرمانروا بهمنظوراخذمالياتوديگرتهيهگزارشسفرافرادیکهبهکارتجارتبينکشورهااشتغالداشتهاندبودهاست. اينگزارشدرپايانهرسفروبهمنظورتعيينسود وزيانمربوطبهآنتهيهمیگرديد . در قرون۱۳و۱۴بهدليلرشدعملياتتجاریتحولاتیدرسيستمنگهداریحساببوجودآمد .انتشارکتابرياضيات (لوکاپاچولیـ۱۴۹۴م ) کهچندفصلیازآناختصاصبهحسابداریداشتموجب گسترشفندفترداری۲طرفه درسراسراروپا گرديد .  ویيککشيشايتاليائیودرواقعيکرياضيدانبودکهدراينکتابمهارتتجزيهو تحليلگریخودرادرجهتتوصيفسيستمحسابداری۲طرفهبکاربرد . کتابپاچولیباوجوداينکهاشارهایبهدورهمالیونگهداریحسابهایمربوطبهدارائيهایثابتنداردونيزتمايزیبين اموالشخصیصاحبموسسهوسازمانتجاریوینگذاشتهاست . بهدليلسادگیوداشتنارزشهایعلمیدرطیقرون۱۵و۱۶بهاغلبزبانهاترجمهومورداستفادهقرار گرفت . باتولدانقلابصنعتیدرانگلستاننيازروبهتزايدبهحسابداریتوسعهيافت .درآمريکاهمپسازبهبوقوعپيوستنانقلابصنعتیسرمايههایشخصیزيادیدرکمپانيهاواردگرديدوموجبتوسعههرچهبيشترآنهاشدودرنتيجهبوجودآمدنغولهایصنعتیقرن۲۰سيستمهایحسابداریازاهميتبيشتریبرخوردار گرديدند .

بااشارهایکهشد درمیيابيمکهحسابداریهمزمانباپيشرفتوضعيتاقتصادیتوسعهوتکاملپيدانمود .اطلاعاتحسابداريازصدهاهزارسالقبلبراياستفادهكنندگانآنموجودبودهاست . باوجودآنكهحسابداريدوطرفهرادرقرنپانزدهملوكاپاچوليدرايتاليابصورتموثردرآوردهاست

امااساسآنبه 3000 سالقبلازآنبرميگردد . ازاينروساختاررسميبرايپردازشعملياتبرايشخصيتهايواحدهاياقتصاديوبازرگانيتقريباًمربوطبه 700 سالگذشتهاست .

حسابداريدوطرفهموقعيپابهعرصهوجودگذاشتكهبايدشرايطخاصآنزمانراموردبررسيقرار  دادوآنشرايطدرحالحاضروجودندارد . ليتيلتونبيانميكندكهدفترداريدوطرفهبراثرضرورياتخاصياسوابقآنبهدورهفلز (چيزيكهدرآنزمانبيشترمورداستفادهقرارميگرفت ) وزبان (وسيلهايبرايبيانوتوضيحفلز) برميگردد .

براينوعاولمالكيتخصوصي،سرمايهواعتبارليستشدهاستوبراينوعدومكتابت،پولورياضيليستشدهاست . ليتيلتونادعاداردكهاينضرورياتخاصاگرچهدرشكلوفرمقابلتشخيصيارائهشدهلكندرتمدنباستاناينضرورياتبرايپيدايشحسابداريدوطرفهوجودنداشتهاست . تمدنباستانمربوطبهدورانمصريها،بابليها (ازجملهسومريها ) ،يونانيهاوروميهاميباشد . اگرچهحسابداريدوطرفهدرايتاليابهوجودآمدلكنگسترشوتوسعهآندرجهانغرببودهاست .

درجريانفروپاشيتمدنهايباستاني،چرخاختراعشدوارابهابداعگرديدهمچنيناستفادهازاسيرانجنگيبعنوانبردهوبرايکاراجباريدرکشاورزيودرکارهايساختمانيمعمولشد . اينعواملامکانلشکرکشيهايبزرگوفتحسرزمينهايدوردسترافراهمکردوبرتمايلبهگسترشقلمروفرمانروايانافزودودرنهايتبهايجادامپراطوريهايبزرگانجاميدکهامپراطوريهايروموايرانازآنجملهاند . وسعتقلمرويکامپراطوريازيکسوحجمومقدارمبادلاترازيادترومتنوعترکردوازسويديگرجمعآوريونقلوانتقالمقاديربزرگيازباجوخراجهارادرمسافرتهايدورضروريساختاستفادهازسکههايطلاونقرهدرمعاملات،پيامداينتحولاتاست . تعيينرابطهمبادلهثابتبينانواعسکههايرايجدريکامپراطوريمبادلاتراتسهيلکردوحسابداريراپيشرفتوگسترشداد .

دوراننظامفئوداليواربابرعيتي

زوالامپراطويهايباستاني،پيدايشاشکالگوناگونيازنظامفئوداليرادرپيداشتکههريکدارايويژگيهايخاصخودبود،خصيصهمشترکايننظامها،سهمبرياستازمحصولاتکشاورزيبيناربابورعيت،اقتصادبستهدرقلمروهرخانوجلوگيريازمبادلاتتجاريجزدرمحدودههرخانفئودالبود . بدينترتيبضرورتيبرايتحولحسابدارياوليهوتبديلآنبهيکنظامجامعپيدانشدوپيشرفتهترينحسابداريرايجدراينقرونمتمادي،نگهدارينوعيحسابجمعوخرجويادخلوخرجاست . اينسيستمبراينرابطهونيازمتکيبودکهمباشروياپيشکارياماموريکهوصولوايصالاجناسياوجوهيرابهعهدهداشتدوفهرستتفصيليازدريافتهاوپرداختهاينقدي  وجنسيتهيهميکردکهجمعآندومساويبود . ايننوعحسابداريتاقرونوسطيدواميافت .

دورانرنسانسوسرمايهداريتجاري

ازدورانباستانتااواخرقرونوسطيتغييراساسيدرجهتتبديلحسابداريبهيکسيستمجامعصورتنگرفتوتنهاپيشرفتدرخورذکر،گسترشدامنهنگهداريحساببرايعملياتگوناگونحکومتهاواشخاصبود .

بهدنبالجنگهايصليبيکهارتباطوبرخورددوتمدنشرقوغربدربعدوسيعيدرپيداشتدربرخيازنقاطساحلياروپابوبژهدرسواحلايتاليايکنونيدولت–شهرهاياشهر–جمهوريهايکوچکيپاگرفتکهازسلطهپادشاهانوخوانينفئودالراتاحدوديازسيطرهيککليسايرومبدوربود . اقتصاداينشهرهايکوچکبرتجارت،پيشهوري،صنعتگريوصرافياستواربودودرآنهاهيچمانعيبرايتجارتآزادوحتيتجارتباسرزمينهايدوردستوجودنداشت . خصيصهمهماقتصاديديگراينشهرها،استفادهازسرمايهبصورتمولدآنبود . بدينمعنيکهسرمايهبجايآنکهدرساختمانقصرهاوتهيهوسايللوکسوغالبابيمصرف،راکدشودبصورتسرمايهتجارييعنيابزارووسايلکار،کشتيوديگروسايلحملونقلوکالاهايبازرگانيدرآمدودرچرخهتوليدومبادلاتتجاريجريانپيداکرداينشهرها،علاوهبرفراهمآوردنامکانرشدورونقتجارت،بسترلازمبرايانديشهعلمي،احياءوشکوفاييعلوم،هنرهاوتکنولوژيراآمادهکردندکهدرنهايتبهرونسانسيارستاخيزعلميوهنريغربانجاميدپيشرفتصنايعدستيوکارگاهها،رونقدادوستد،رواجپولدرمعاملاتتجاري،گسترشصرافيومعاملاتاستقراضي،معاملاتنسيهواستفادهازعواملمتعدددرکسبوکاربهبزرگترشدناندازهموسساتوعملياتتجاريانجاميد،مستلزمايجادسيستمحسابداريکاملتريبودوگمانميرودکهقاعده (( جمعوخرج ))  درموردحسابصندوقنخستينگامدرراهپيدايشسيستمتازهبودهباشد،بدينمعنيکهصندوقداربهازايوجهيکهدريافتميکرد،بدهکارودرمقابلوجهيکهپرداختميکردبستانکارميشد .قاعده (( جمعوخرج )) يادريافتوپرداختدرموردحسابمشترياننيزبکارگرفتهشد . امادرگذرزمان،حسابدارانايتالياييمتوجهشدندکهدريافتپولازمشتريدوجنبهيادوطرفداردجنبهدريافتپولکهبايددرحسابصندوقثبتشودوجنبهپرداختکهبايددرحسابمشتريياپرداختکنندهثبتگردد . بدينترتيبدواصطلاح(( dare ))ودادنو(( avere))گرفتن درحسابداريايتالياييمتداولشدوبهفاصلهکوتاهي،نگهداريحسابکالاهممعمولگرديدگسترشسريعحسابداريدوطرفهدرجهان،مرهونانتشارکتابرياضياتلوکاپاچولي( Luca  pacioli )بهسال 1494 است . پاچوليکهاوراپدرحسابداريمينامند،کهدردانشگاههايشهرجمهوريهايپروجا،پيزاوفلورانسرياضياتتدريسميکردومطالبکتابرياضياتمذکورراپاچولينوشتوشکلهايآنراداوينچيترسيمکرد . بخشآخرکتابرياضياتپاچوليشاملچندفصلراجعبهحسابداريبودکهنخستينتوصيفمدونازسيستمحسابداريدوطرفهاستدراينبخشازکتابپاچوليبااستفادهازمنابعوروشهايموجود،سهدفتراصلحسابداريرابهترتيبزيرتشريحميکند .

-    دفترباطلهWaste  book ،کهدرايراندفترکپييامسودههمناميدهميشودودرآنخلاصهمعاملاتتاجربهترتيبتاريخوقوعثبتميشود .

-         دفترروزنامهJournal ،کهدرآنمطالبدفترباطلهتلخيصوبرحسببدهکاروبستانکارثبتميشد .

-         دفترکلLedger ،حاويحسابهايواقعيکهثبتهايدفترروزنامهبهآننقلميشد .

پيدايششهرهايبزرگدرکشورهايديگراروپايي،رونقوتسلطسرمايهداريبهعنوانوجهمسلطاقتصاديدرفاصلهقرنهاي 15 تا 18 ازيکسوبهانباشتسرمايهوايجاددولتهايحاميومتکيبرسوداگرانازسويديگربهايجادمستعمراتوتاراجثروتهاوسرمايههاي

کشورهايمستعمرهانجاميداينجريانموجباترشدورونقبيشترتجارتوبزرگترشدنموسساتتجاريرافراهمآورد . درفاصلهرنسانستاپايانقرنهجدهمتحوليبنياديدرحسابداريرخندادوتنهاحرکتدرخورذکر،تئوريجديديبودکهتوسطسيموناستوين( Simon  Stevin )هلنديدراواخرقرنشانزدهمعنوانشد . براساساينتئوري،درهرمعاملهدرمقابلهربدهکاربايديکبستانکاروجودداشتهباشد . استوينهمچنينضرورتتفکيکاموالموسسهراازاموالشخصيصاحبسرمايهمطرحولزومنگهداريحسابيجداگانهبرايسرمايهرانيزعنوانکرد . بدينترتيبسيستمدفترداريدوطرفهکهگوته(Gothe)بزرگآلمانيآنرايکياززيباترينابداعاتبشريميداند،مجموعهمنسجميرافراهمآوردکهبااستفادهازآنکليهمعاملاتوعملياتماليثبتوسودهرفعاليتتجاريتعيينميشدواموالشخصيتاجرازاموالتجارتخانهياموسسهتجاريتفکيک

  ميگشت . باتوجهبهمطالببالاميتوانگفتکهحسابداريدوطرفهيکيازلوازمودرحينحاليکيازعواملموثريبودکهموجباترشدوتوسعهتجارتوتجارتخانهوبنگاههايتجاريرافراهمآورد .

دورانانقلابصنعتي

سيستمثبتدوطرفهکهبهاعتبارابداعآندرايتاليا،سيستمحسابداريايتاليايينيزناميدهميشودبهسرعتدرسراسراروپارواجيافتدرطولقرنهجدهمتقريباکليهموسساتماليوتجاريبزرگاينشيوهحسابداريرابکارميبرند . امااروپايقرنهجدهمآبستنتحوليبسيارشگرفبودانقلابصنعتيدرنيمهدوماينقرنآغازشدوتاپاياننيمهاولقرننوزدهمتداوميافتوتحولاتوتغييراتاقتصاديواجتماعيوسيعيرادرپيداشتاينتحولاتبنياديبرتماميعرصههايزندگيفرديواجتماعيمردماروپااثرگذاشت . ومناسباتاقتصادي،اجتماعيوسياسيجوامعاروپاييرادگرگونکرد . تاازطريقاينقارهبهسراسرجهانراهيافتوآثارمفيدوزيانباربسياريبجاگذاشت .

حسابداريحرفهايوحسابرسي

افزايشموارداستفادهوشماراستفادهکنندگانازصورتهايماليواحدهاياقتصاديبدنبالودرجريانايجادوافزايششرکتهايسهاميوتوسعهبازارسرمايه،هدفازحسابداريراازرفعنيازهايمعدوديصاحبسرمايهبهپاسخگوييبهنيازهايگروههايمتعددذينفع وذيعلاقهوذيحقارتقادادوبهکارحسابدارينقشياجتماعيبخشيد . نقشاجتماعيحسابداريراحسابدارانشاغلدرموسساتبهتنهايينميتوانستندايفاکنندزيراوجودرابطهاستخداميمستقيمآنانراناگزيربهپذيرشنظراتمديرانواحدهاياقتصاديدرتهيهصورتهايماليميکردوازطرفياشتغالآناندرموسسات،نوعيجانبداري طبيعيدرپيداشت . حالآنکهصورتهايماليميبايدنيازهايگروههايمختلفاستفادهکنندهازاطلاعاتماليراباعلايقومنافعمتعددوگاهمتضادبرطرفميکردحسابدارانحرفهايبتدريجحيطهخدماتخودراگسترشدادهووظيفهطرحواستقرارسيستمهايحسابداريوخدماتمشورتيماليرانيزبعهدهگرفتهاندودرحالحاضراينکاربخشبزرگيازکارحسابدارانحرفهايراتشکيلميدهد . اماتغييرشگرفيکهاينکدرجرياناستتحولحسابرسيازحسابرسيماليبهحسابرسيجامعاستکهدرآنعلاوهبررسيدگيوگزارشنسبتبهصورتهايماليواحد  موردرسيدگي،عملياتومعاملاتآنازلحاظرعايتسياستهايمقررشدهتوسطمراجعتصميمگيرنده ( مانندمجمععمومي )  ورعايتقوانينومقرراتحاکمبراياجرايبرنامههاوعملياتونتايجحاصلازآنسنجيدهوارزيابيوگزارشميشود .

نظامهايپارلماني،بودجهوحسابداريدولتي

بطوريکهبيانشدازگذشتهدورنيازحکومتهابهاطلاعاتماليبويژهحسابخراجهاومالياتهايکيازموثرترينعواملپيدايشوگسترشحسابداريبودکهبهنظامهايحسابداريگستردهدردورانامپراطوريهاانجاميدامادرآندورانوهمچنينتاپايانقرونوسطيتغييراساسيدرهدفحسابداريدولتي،کهپسدادنحسابجمعوخرجپيشکارانومامورانوصولمالياتوخراجوحکامبودپديدنيامد . حتيدرقرونوسطيافولهمکرد . درطولدهههايبعدبويژهبعدازجنگدومجهاني،دولتهانقشبيشتريرادراقتصادواموراجتماعيکشوربهعهدهگرفتندودرعينحالانديشهنظراتگستردهپارلمانومردمدرکاردولتنيزقوتگرفتوروشهايتدوينبودجهتکامليافتوبودجهازشکلفهرستيازاقلامدرآمدومخارجبصورتبرنامهماليدرآمدکهشاملهدفهاياقتصادي،اجتماعيوانواعبرنامههايميشدکهدولتبرايرسيدنبهآنهااجراخواهدکرد . درپيتحولاتعميقاقتصاديوسياسيقرنهجدهم،انديشهبرقراريعدالتاقتصاديدرجوامعنصجگرفتويکيازراههاينيلبهآناخذمالياتهايمستقيمبويژهمالياتبردرآمدبجايمالياتهايغيرمستقيمبود . لازمهاجرايدرستقوانينمالياتياستفادهوسيعازخدماتحسابداريبود . ازاينروقوانينمالياتياغلبکشورهامزايايبسياريبرايتنظيمدرستحسابهاوجرايمسنگينيبرايعدمتنظيمحسابوهمچنيننادرستيدرتنظيمحسابپيشبينيکردهاستکهموجباترشدوتوسعهحسابداريرافراهمآوردهاست

حسابرسيدرشركتتجاري:

ازديدگاهديگربررسيوارزيابيفعاليتيكواحدتجاريدرچارچوبضوابطيمعين،توسطتعدديازكاركنانواحدمزبور،حسابرسيداخليناميدهميشود. حسابرسيداخليسكعملارزيابيمستقلاستوهدفآنهمانگونهكهخاطرنشانگرديد،كمكبهادارهكنندگاهواحدتجاريوايجادارتباطاصوليبينتصميمگيرندگانوسطوحمختلفاجراءكنندهتصميماتاتخاذشده،ازطريقارزيابي  ميزانمؤثربودندستورالعملها،كاراييروشهاوكنترلهاوانعكاسنتايجدرقالبگزارشيمدونميباشد[2]. حسابرسيداخليبهمنظوركمكبههياتمديرهدرايفايبهترمسئوليتخودازطريقادرائهتجزيهوتحليلها،ارزيابيها،نتايجوپيشنهادهايحاصلازرسيدگيهابهآنها،سههدفعمدهذيلراتعقيبمينمايد.

1- حصولاطمينانازاينكهكنترلهايلازمازطريقنظامهاودستورالعملهايماليوغيرمالياستقراريافتهوبهنحومطلوبنيزاعمالميشوند.

2- حصولاطمينانازثبتصحيحوبهموقعفعاليتهايواحدتجاريدردفاترومداركحسابداري.

3- حصولاطمينانازاينكهاسناد،مداركودفاترحسابداريميتوانندمبناي تهيهوارائهگزارشهايماليقابلاعتمادقرارگيرند.

درتشكيلاتسازمانيشركتها،حسابرسيداخلي،بهعنوانواحديكهمستقيماًزيرنظرمديريتمشغولبهكارميباشند. وظيفهمشاورتوياريدهندهمديرانهرفرماندهيواتخاذتصميماتشركتراعهدهداربودهومديدريتازطريقبازويحسابرسيداخلميتواندكنترلهايخودراتوسعهبخشدودرهرزمانكاراييشركتراموردسنجشقراردادهوقابليتانعطافخوددربرخوردبامسائلومشكلاتيكهشركتمسلماًمواجهباآنخواهدبودراافزايشدهد. لكنحسابرسيداخليهمانگونهكهبداناشارهشد،واحديدرداخلسيستمبوداهوازنظرقانونوياحتيصاحبانسهاممعتبرنميباشد.

هدف :

حسابداري يك سيستم است كه در آن فرآيند جمع‌آوري، طبقه‌بندي ، ثبت، خلاصه كردن اطلاعات و تهيه گزارشهاي مالي و صورتهاي حسابداري در شكل‌ها و مدلهاي خاص انجام مي‌گيرد. تا افراد ذي‌نفع درون سازماني مثل مديران سازمان و يا برون‌سازماني مثل بانك‌ها، مجمع عمومي سازمان مورد نظر و يا مقامات مالياتي بتوانند از اين اطلاعات استفاده كنند. به همين دليل فردي كه تحصيلات دانشگاهي ندارد، بيشتر دفتردار است تا حسابدار. چرا كه گزارشهاي اين دسته از افراد مطابق استاندارد نيست و پردازش كافي نمي‌شود و بيشتر تراز حسابها مي‌باشد. براي مثال يك حسابدار تجربي نمي‌تواند براحتي بين دارايي كوتاه مدت و بلند مدت تفاوت قائل شود و يا نمي‌داند كه چگونه بايد معاملات ارزي را در دفاتر ثبت كرد.

حسابداري به عنوان يك نظام پردازش اطلاعات، داده‌هاي خام مالي را دريافت نموده، آنها را به نظم در مي‌آورد.

محصول نهايي نظام حسابداري گزارش‌ها و صورت‌هاي مالي است كه مبناي تصميم‌گيري اشخاص ذي‌نفع (مديران ، سرمايه‌گذاران ، دولت و ...) قرار مي‌گيرد.

ماهيت :

يك حسابدار متخصص، در آينده مي‌تواند مدير مالي يك سازمان يا شركت گردد يعني مي‌تواند به مديريت يك شركت ايده بدهد كه منابع موجودش را در چه راههايي سرمايه‌گذاري نمايد تا استفاده بهينه كند و يا اگر شركت به منابع مالي جديد نياز داشت يك مدير مالي بر اساس دانش آكادميك خود مي‌تواند بگويد كه از چه طريقي بايد تامين مالي كرد. و مجموع اين فعاليت‌ها خارج از توانايي يك حسابدار تجربي است.

«حسابداري يك سيستم اطلاعاتي است كه با فراهم‌كردن اطلاعات لازم كمك مي‌كند تا سرمايه‌گذارها، اعتبار دهندگان، مديران و دولت نسبت به مسائل اقتصادي بهتر بتوانند، تصميم‌بگيرند. براي مثال اگر شخصي بخواهد در يك شركتي سرمايه‌گذاري كند، تمايل دارد كه وضعيت مالي آن شركت و يا نتايج عمليات آن شركت را در طي سالهاي قبل بداند. موضوعاتي كه به صورت گزارشهاي مالي توسط حسابداران تهيه مي‌شود.

«حسابداري به منظور جوابگويي به نيازهاي انسان به وجود آمده است. به همين دليل با گذشت زمان و به موازات گسترش فعاليت‌هاي اقتصادي و افزايش پيچيدگي آن ،‌هدفها و روشهاي حسابداري براي جوابگويي به نيازهاي اطلاعاتي، توسعه يافته است. چرا كه اشخاص، شركت‌ها و دولت براي تصميم‌گيري در مورد توزيع مناسب منابع مالي نياز به اطلاعاتي قابل اتكا دارند كه اين اطلاعات را به ياري حسابداري مي‌توان به دست آورد. از سوي ديگر انجام سرمايه‌گذاري يكي از مواد ضروري و اساسي در فرآيند رشد و توسعه اقتصادي كشور است و سرمايه‌گذاران نيز از بعد عرضه سرمايه، تا حد امكان سعي دارند منابع مالي خودرا به سويي سوق دهند كه كمترين ريسك و بيشترين بازده را داشته باشد. يعني به دنبال برآورد ريسك سرمايه‌گذاري‌ها خواهند بود. اين در حالي است كه يكي از مباني اساسي براي محاسبه ريسك بازار شركت‌ها ، استفاده از اطلاعات توليد شده توسط سيستم حسابداي است.

رشته حسابداري از جمله رشته‌هايي است كه از داوطلبان هر سه گروه آزمايشي رياضي و فني ، علوم تجربي و علوم انساني دانشجو مي‌پذيرد.

    تحولات اخير حسابداري ايران
        متن زير خلاصهاي از سخنراني جناب آقاي دكتر علي ثقفي در اولين همايش سراسري دانشجويان حسابداري در دانشكده تربيت دبير دكتر شريعتي است كه با عنوان تحولات اخير حسابداري ايران، ارائه شده است
    محيط تجاري به شدت در حال تغيير است و موفقيت در دنياي تجاري بهعنوان چالش اصلي مديران قلمداد ميشود. افقهاي جديدي در عرصههاي تجارت پديدار شده و گرايشهاي جديدي در مديريت واحدهاي تجاري روي نشان داده است:
·     پديد آمدن بازارهاي مشترك جهاني، توسعه فعاليت شركتها در همه كشورها و مطرح شدن مخاطرات نرخ ارز و برگشت سرمايه؛
·     پديد آمدن جامعه اطلاعاتي، گسترش فناوري اطلاعات و ارتباطات و مشاركت بينالمللي در ايجاد و استفاده از اطلاعات؛
·     توسعه بازارهاي مالي و سرمايه و تمركز بازار اوراق بهادار بر سرمايهگذاري در سهام شاخص.
    تحولات فناوري اطلاعات موجب افزايش قابليت بهرهبرداري از كامپيوتر و تسهيلات ارتباطي شده و اطلاعات بهعنوان يكي از منابع با ارزش سازمانها شناسايي شده است. موسساتي كه اطلاعات مناسب و مربوط در اختيار دارند و آنها را در اداره سازمانهاي خود بهكار ميبرند، از شانس موفقيت بيشتري برخوردارند.
    از طرف ديگر، گشودهشدن درهاي تجارت، آزادي سرمايه و ورود كشورهاي جديد به بازار محصولات صنعتي، افزايش رقابت در عرصه بازرگاني را موجب شده است. ارزان شدن اطلاعات و افزايش رقابت دو ويژگي مهم محيط تجاري كنوني جهان است.
    تحولات محيط كسب و كار، محيط حسابداري را نيز دگرگون ساخته است. مهمترين تحولات اخير حسابداري در ايران در دو عرصة آموزش و حرفه، بدين قرار است.
    تحولات در آموزش حسابداري در ايران
    آموزش حسابداري در سالهاي بعد از انقلاب اسلامي تحولات چشمگيري داشته است. در اين دوره آموزش حسابداري از نظر كيفي و كمي تغيير كرد گرچه شكل آموزش و فناوري آموزشي بدون تغيير باقي ماند. اين تغييرات دربرگيرنده برنامه درسي، دورههاي آموزشي، كتابهاي درسي و مجلات حسابداري است.
    بعد از انقلاب اسلامي، بر اساس رهنمودهاي ستاد انقلاب فرهنگي، برنامههاي آموزشي دانشگاهي بازنگري شد. بر همين اساس و بههمت اساتيد صاحبنام رشته حسابداري و بهاتكاي تجارب گذشته و تحولات رشته حسابداي در اروپا و امريكا، برنامه درسي جامعي براي دورههاي كارشناسي، كارشناسي ارشد، و دكتري تدوين شد. در برنامه درسي جديد تاكيد بيشتري بر موضوعات زير نسبت به گذشته، ديده ميشد:
·     تئوري حسابداري،
·     حسابداري مديريت،
·     حسابداري دولتي،
·     رياضيات پايه،
·     سيستمهاي اطلاعات حسابداري.
    دورههاي آموزشي
    بعد از انقلاب اسلامي تحولات اساسي زير در دورههاي آموزشي پديد آمد و عرصه رشته حسابداري را با گسترش چشمگيري روبرو ساخت:
·     راهاندازي دوره كارشناسي حسابداري در اكثر دانشگاههاي دولتي،
·     راهاندازي دوره كارشناسي ارشد در دانشگاههاي:
    3 تهران،
    3 علامه طباطبايي،
    3 شهيد بهشتي،
    3 تربيت مدرس،
    3 شهيد چمران اهواز،
    3 الزهرا،
    3 علوم و فنون،
    3 دانشكده وزارت امور اقتصادي و دارايي.
    پيشبيني ميشود دوره كارشناسي ارشد بهزودي در دانشگاههاي زير نيز راهاندازي شود:
    3 اصفهان،
    3 بينالمللي امام خميني(قزوين)
    3 فردوسي(مشهد)
·     شكلگيري دانشگاه آزاد در سطح گسترده در تمام رشتهها،
·     گسترش دانشگاه پيام نور،
·     شكلگيري دانشگاههاي غيرانتفاعي،
·     شكلگيري دانشكدههاي تربيت دبير و فني حرفهاي،
·     راهاندازي دوره دكتري و نيز دانشوري حسابداري در:
    3 دانشگاه تهران،
    3 دانشگاه تربيت مدرس،
    3 دانشگاه علامه طباطبايي.
·     برگزاري سمينارهاي سراسري حسابداري.
    كتابهاي درسي
    قبل از انقلاب كتابهاي درسي حسابداري با محدوديت جدي روبرو بود. دانشكده حسابداري شركت نفت و موسسه عالي حسابداري تقريباً تنها مراجع تاليف كتابهاي حسابداري بهشمار ميرفتند و تعداد كتابهاي دانشگاهي حسابداري انگشتشمار بود. پس از انقلاب مراكز مهم انتشاراتي بهشرح زير تاسيس شد:
·     انتشارات سازمان حسابرسي،
·     سازمان مطالعه و تدوين كتابهاي درسي،
·     انتشارات دانشگاههاي تهران، علامه طباطبائي، الزهرا(س)، آزاد و پيام نور.
    مجلات حسابداري
    نشريات دورهاي حسابداري قبل از انقلاب محدود به مجله حسابدار بود كه آن هم پيوسته منتشر نميشد. بعد از انقلاب نشريات زير با تيراژ درخور توجه منتشر ميشود:
·     بررسيهاي حسابداري (دانشگاه تهران(
·     حسابدار (انجمن حسابداران خبره ايران(
·     حسابرس (سازمان حسابرسي(
·     ماليات (دانشكده وزارت امور اقتصادي و دارايي(
·     حسابداري برق (وزارت نيرو(
    نيازهاي جديد
    تحولات دهة اخير در محيط كسب و كار و پيشرفتهاي شگرف در فناوري اطلاعات، ضرورت بهبود دورههاي آموزشي را افزايش داده است. ضرورت يادشده الزام ميكند مطالب زير در دوره كارشناسي پوشش داده شود:
·     نقش حسابداري و حرفه حسابداري در جامعه،
·     تجزيه و تحليل اطلاعات حسابداري،
·     چگونگي استفاده اطلاعات حسابداري در تصميمگيري،
·     تحليل ريسك و كنترل آن،
·     استانداردهاي حسابداري و حسابرسي و چگونگي اجراي آنها،
·     استفاده فناوري در تجارت و تصميمگيري،
·     ماليات.
    از طرف ديگر دانش و مهارت مورد نياز حسابداران در پاسخ به الزامات محيط كسب و كار، ايجاب ميكند دروس زير در دوره كارشناسي گنجانده شود:
·     گزارش نويسي،
·     كار گروهي،
·     تجزيه و تحليل ريسك،
·     مشتري مداري،
·     بنگاهداري،
·     زبان،
·     صفحه گسترده،
·     برنامه نرمافزاري ورد (Word)،
·     ويندوز،
·     وب سايت،
·     نرمافزار ديتا بيس (Data Base)،
·     سيستمهاي اطلاعاتي،
·     تجارت الكترونيك،
·     قانون ماليات،
·     حسابداري براي واحدهاي غيرانتفاعي،
·     تجزيه و تحليل صورتهاي مالي،
·     سيستمهاي اطلاعات حسابداري،
·     مديريت مالي پيشرفته،
·     حسابداري بينالملل.
    تحولات در حرفه حسابداري در ايران
    حرفه حسابداري نيز در دوره اخير با تحولات بيسابقهاي روبرو بوده است. در دوران اخير چند مركز مهم حرفهاي تشكيل گرديد و هر يك بهتبع اساسنامه خود اقداماتي را پيگرفت كه حرفه حسابداري را شكل رسمي بخشيد و نقش حرفه را در جامعه ارتقا داد. اين مراكز و اقدامات مهم آنها بهشرح زير است:
    تشكيل سازمان حسابرسي
·     مركز تحقيقات تخصصي حسابداري و حسابرسي،
·     ترجمه استانداردهاي حسابداري و حسابرسي،
·     ترجمه كتابهاي درسي،
·     ترجمه كتابهاي ارزشمند غيردرسي،
·     تدوين مباني نظري گزارشگري مالي،
·     تدوين آيينرفتار حرفهاي،
·     تدوين استانداردهاي حسابداري،
·     تدوين استانداردهاي حسابرسي،
·     انتشار مجله حسابرس.
    تشكيل انجمن حسابداران خبره ايران
·     انتشار مجله حسابدار،
·     برگزاري سمينارها،
·     مجمعي براي همفكري حسابداران شاغل در حرفه.
    تشكيل جامعه حسابداران رسمي ايران
·     تدوين و تصويب قانون،
·     تدوين و تصويب آييننامههاي قانون،
·     تعيين صلاحيت حسابداران رسمي،
·     عضوگيري، انتخابات و تشكيل جامعه،
·     تشكيل كارگروههاي تخصصي (استاندارد، فني، كنترل كيفيت، آموزش، آيين رفتار حرفهاي)
·     كنترل كيفيت بر كار حسابداران رسمي،
·     تشكيل هيئت عالي نظارت،
·     برگزاري آزمون.
    تحولات در آموزش حسابداري خارج از كشور
    همزمان با تحولاتي كه در آموزش حسابداري در ايران رخ داد، آموزش حسابداري در خارج از ايران نيز با تحولات زيادي همراه بوده است. اهم اين تحولات به شرح زير است:
    برنامهريزي آموزشي
    بهخاطر رقابتي شدن محيط، برنامهريزي آموزشي شكل غيرمتمركز به خود گرفته است و هر دانشگاه و دانشكده فعاليتهاي آموزشي خود را خود برنامهريزي ميكند و توانايي هر دانشگاه يا دانشكده در پاسخگويي به نيازهاي بازار ضامن موفقيت آن است. در سالهاي اخير دروس زير در برنامه درسي اكثر دانشكدههاي حسابداري گنجانده شده است:
·     آشنايي با نرمافزارهاي مختلف،
·     حل تمرينات با كامپيوتر،
·     تأكيد بر تئوري حسابداري.
    دورههاي آموزشي
    دورههاي آموزشي حسابداري در خارج جهتگيري خود را تغيير داده و در زمينههاي زير گرايشهاي جديدي از خود نشان داده است:
·     گرايش دانشجويان به دريافت درجه تخصصي حرفهاي،
·     كاهش دانشجويان رشته حسابداري در تمامي سطوح،
·     گرايش دانشجويان به دريافت درجه كارشناسي ارشد در رشتههاي غيرحسابداري:
    3 امور مالي،
    3 مديريت بازرگاني،
    3 اقتصاد،
    3 فناوري اطلاعات.
·     برگزاري دورههاي خاص براي مديران اجرايي،
·     تشكيل دانشكده حسابداري (School of Accountancy) در بسياري از دانشگاهها،
·     دوره آموزشي پيوسته تا كارشناسي ارشد،
·     بورسيه كردن تقريباً تمام دانشجويان در سطح دكتري حسابداري.
    كتابهاي درسي
    انتشار كتابهاي درسي در خارج در انحصار مراكز خاصي نيست و بنگاههاي انتشاراتي كه بهصورت واحدهاي تجاري به كسب و كار مشغول هستند، بر اساس نياز جامعه به انتشار كتابهاي درسي مبادرت ميكنند. گرايش جامعه حسابداري به مطالب جديد موجب نشر كتابهاي جديد شده است.
    مجلات حسابداري
    انتشار مجلات حسابداري از ديرباز مطرح بوده است و مراكز مهم حسابداري براي بسط نظريههاي صاحبنظران به انتشار نشريات دورهاي حسابداري مبادرت كردهاند. تاريخ اين نشريات نشان ميدهد كه نقش آنها در رقم زدن تحولات رشته حسابداري اساسي بوده است:
·     Accounting Review،
·     Accounting Horizon،
·     Journal Of Accountancy،
·     Accounting Literature Review،
·     Accounting Education،
·     CPA Journal،
·     Management Accounting،
·     Journal of Accounting Research.
    تحولات در حرفه حسابداري خارج از كشور
    توسعه چشمگير بازار پول و سرمايه در كشورهاي پيشرفته، آزادي كسب و كار از يكطرف و اهميت مقررات تنظيم بازار از طرف ديگر، توسعه سريع فناوري اطلاعات و فراهم آمدن امكان دسترسي سريع و آسان به اطلاعات مالي و اقتصادي بنگاههاي اقتصادي، افزايش اهميت توليد اطلاعات حسابداري و اتكاي تصميمگيرندگان به اظهارنظر حسابداران، حرفه حسابداري را در خارج بشدت متحول ساخته است. مهمترين مشخصههاي تحولات اخير به شرح زير است:
·     قوت گرفتن جوامع حرفهاي بينالمللي،
·     پذيرش استانداردهاي بينالمللي توسط بسياري از كشورها،
·     حاكميت نسبتاً كامل مراجع حرفهاي بر استانداردگذاري،
·     تغييرات در تعداد قابل توجهي از استانداردهاي حسابداري،
·     توجه كامل به اثرات اقتصادي استانداردهاي حسابداري:
    4 Lease
    4 R & D
    4 ITC
·     سياسي شدن فرايند تدوين استانداردها:
    3 تسعير ارز،
    3 قيمتهاي انتقالي،
    3 ارزشگذاري اوراق بهادارـ سهام
    3 جهتگيري آينده
    بحرانهاي اخير اقتصادي در امريكا و اروپا كه اخيراً به كشوهاي ديگر نظير ژاپن نيز سرايت كرده است و از آن با نام رسوائيهاي كسب و كار نام برده ميشود، موجب بروز ترديدهاي جدي در نقش حسابداري در سلامت اقتصادي جامعه شده و مراجع حرفهاي را با فشارهاي جدي براي پاسخگويي به انتقادات مطرح شده روبرو ساخته است. پيشبيني ميشود حرفه حسابداري مقررات سختگيرانهتري را بپذيرد و رفتار حرفهاي مورد تجديدنظر قرار گيرد. برماست كه تحولات جهاني را بهمنظور تبيين و تعديل راهبردهاي حرفه زيرنظر داشته باشيم.

ايجاد تحول در نظام‌خزانه‌داري كشور با استفاده از فناوري اطلاعات وارتباطات

مركز پژوهشهاي مجلس‌شوراي اسلامي خواستار ايجاد تحول در سيستم حسابداري دستگاههاي دولتي و خزانه‌داري و استفاده از فناوري اطلاعات و ارتباطات در اين خصوص كشور شد.

در گزارش مركز پژوهش‌هاي مجلس، تشكيل واحدي تحت عنوان "اداره آمار" در خزانه‌داري كشور، استفاده از روش‌هاي نوين آماري و فناوري‌اطلاعات و ارتباطات ، ايجاد ارتباط ميان واحدهاي پردازش اطلاعات و آمار خزانه‌داري باشبكه‌هاي رايانه‌اي ديوان محاسبات، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي و خزانه‌هاي معين استانها، از جمله پيشنهادها براي ايجاد تحول در نظام خزانه داري كشور اعلام شده است.

به‌گزارش روز شنبه دفتر اطلاع رساني مركز پژوهشها، تغيير روش خزانه‌داري نقدي به روش تعهدي يا حداقل نيمه‌تعهدي از طريق مهيا كردن ساز و كارهاي اجرايي و اصلاح قوانين مالي به ويژه قانون محاسبات عمومي ضرورت دارد زيرا در روش حسابداري نقدي بعضا مغايريتهايي بين حسابهاي خزانه و صورتحسابهاي ارسالي دستگاهها به ويژه در پايان سال مالي مشاهده مي‌شود كه اين امر هماهنگي حسابها را دشوار مي‌سازد.

بر اساس اين گزارش، بودجه‌هاي سالانه كشور بايد به روش عملياتي و از طريق برآورد صحيح درآمد موسسات، وزارتخانه‌ها و شركتهاي دولتي تهيه شود، چرا كه عدم مشاركت دستگاهها به ويژه شركتهاي دولتي در واريز درآمدهاي مصوب بودجه و تعلل در اين امر، خزانه‌داري را براي تامين دخل و خرج كشور با مشكل مواجه مي‌كند.

مركز پژوهشهاي مجلس در اين گزارش، آموزش مديران و كاركنان واحدهاي مالي دستگاههاي دولتي و سيستم خزانه‌داري كشور و استخدام نيروهاي متخصص در اين بخش را ضروري دانست و برلزوم استفاده از شيوه‌هاي نوين بانكي در جهت نقل و انتقال وجوه از خزانه به دستگاهها و بالعكس تاكيد كرد.

تشكيل واحدي تحت عنوان "اداره آمار" در خزانه‌داري كشور، استفاده از روش‌هاي نوين آماري و فن‌آوري اطلاعات و ارتباطات، ايجاد ارتباط ميان واحدهاي پردازش اطلاعات و آمار خزانه‌داري با شبكه‌هاي كامپيوتري ديوان محاسبات، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي و خزانه‌هاي معين استانها، از جمله ديگر پيشنهادهاي مركز پژوهشها براي ايجاد تحول در نظام خزانه داري كشور بشمار مي‌رود.

اين گزارش همچنين، اصلاح قانون محاسبات عمومي و تهيه و تنظيم استاندارد حسابداري دولتي توسط مراجع ذي ربط و نظام‌مند كردن روش تهيه و تنظيم صورتحساب عملكرد و بودجه كل كشور مطابق با اصول و استانداردهاي مربوط را از ديگر پيشنهادهاي مركز پژوهشها براي ايجاد تحول در نظام خزانه‌داري كشور برشمرد.

مركز پژوهشهاي مجلس همچنين نحوه عملكرد سيستم بانكي در زمينه حواله اعتبارات و درآمدها را از ديگر مشكلات نظام خزانه‌داري كشور معرفي كرد.

اين گزارش افزوده است: در اين سيستم، ارسال حواله‌ها از مركز به دستگاهها و واحدهاي استاني و همچنين ارسال درآمدها از استان و ذيحسابها به حسابداري خزانه به كندي صورت مي‌گيرد كه رفع اين مشكل از سوي سيستم بانكي علاوه بر بهبود مديريت نقدينگي و وجوه خزانه، ميزان استفاده از تنخواه گردان را نيز كاهش خواهد داد.

جالب اينكه، در گزارش مركز پژوهشها سير تحولات خزانه در ايران از زمان هخامنشيان تا انقلاب مشروطيت و از آن تاريخ تا زمان حاضر مورد مداقه و بررسي قرار گرفته است.

مركز پژوهشهاي مجلس‌شوراي اسلامي اين گزارش را تحت عنوان "سابقه و كاركردهاي خزانه‌داري در نظام بودجه‌اي ايران" راهكارهاي اصلاح نظام خزانه‌داري كشور منتشر كرده است .

 حسابداريپيشرفتهتركيبوگزارشماليبخشهاياقتصادي/ حسيناعتمادي

http://masomi62.persianblog.com/

http://www.irna.ir/fa/news/view/menu-279/8509186832170513.htm

http://www.mohassel.com/hesab.htm

http://mgts.blogfa.com/84092.aspx

http://www.magiran.com/view.asp?ID=78843