روش روزمره نمونه برداري آب

روش روزمره نمونه برداري آب

استاندارد روش روزمره نمونه‏گيري آب

 1 ـ هدف

 هدف از ارائه اين دستورالعمل بيان و چگونگي روشهائي است كه مناسب نمونه‏گيري روزمره از آب جهت آزمونهاي تجزيه شيميائي , فيزيكي و ميكروبيولوژي مي‏باشد .

 2 ـ دامنه‏كاربرد

 2 ـ 1 ـ كاربرد اين روشها فقط در مقياس عمومي و براي آزمونهاي روزمره كنترلي در جهت شناخت تغييرات ويژگيها آب در رسيدن به حدود بحراني مناسب بوده و در موارد داوري و يا مورد خاص كه به دقت عمل بيشتري احتياج دارد بايد از استاندارد روش نمونه‏گيري آب ( استاندارد شماره 2347 ايران ) استفاده شود .

 2 ـ 2 ـ با حذف سترون كردن ظروف نمونه‏گيري روشهاي نمونه‏گيري اين استاندارد در مورد آزمونهاي شيميائي و فيزيكي نيز بكار مي‏رود .

 3 ـ نكات عمومي

 3 ـ 1 ـ هدف از نمونه‏گيري بدست آوردن قسمت كوچكي از آب است كه نمايانگر خصوصيات واقعي منبع اصلي باشد و عوامل مهم آن عبارتند از :

 نقاط نمونه‏گيري , زمان و تناوب نمونه‏گيري حفظ تركيبات نمونه تا لحظه آزمون

 3 ـ 2 ـ در هر روش نمونه‏گيري قواعد زير بايد بكار رود .

 الف ـ نمونه‏ها بايد نمايانگر وضعيت موجود در نقطه نمونه‏گيري باشد .

 ب ـ حجم نمونه بايد در حدي باشد كه تكرار آزمون به تعداد مورد نظر ميسر گردد .

 ج ـ نمونه‏ها بايد طبق روشي جمع‏آوري بسته‏بندي و حمل و نقل شود كه پيش‏بيني و مراقبت‏هاي لازم جهت عدم تغيير در تركيبات و خصوصيات ويژه آن تا مرحله اجراي آزمايش صورت پذيرد .

 3 ـ 3 ـ نمونه‏ها را بايد بطور معمول بدون جداكردن ذرات معلق برداشت و درصورتيكه آب موجود در منبع اصلي داراي مواد كلوئيدي و يا مواد معلق بهم پيوسته باشد . بايد نمونه‏ها بطور نسبي نمايانگر اين مواد نيز باشد .

 4 ـ ظروف حمل نمونه

 اين ظروف بايد از نوع پلاستيك خشك ( پلي‏اتيلن ) و يا شيشه‏اي باشد كه بدليل نشكن بودن ظروف پلي‏اتيلن معمولا به نوع شيشه‏اي برتري دارد . ولي در مورد نمونه‏هائي كه داراي تركيباتي مانند فسفر است در غلظت‏هاي بالا بايد از نوع شيشه‏اي استفاده نمود . ( نوع ظرف زمان نگهداري و شرايط آن در جدول شماره يك جهت هر آزمون بيان شده است .)

 4 ـ 1 ـ ظروف پلي‏اتيلن را در محلول 5 درصد يد در محلول 8درصد يدور پتاسيم بمدت يك هفته قرار دهيد تا بصورت غير فعال درآيد .

 4 ـ 2 ـ ظروف شيشه‏اي را نيز بمدت 8 روز در محلول %5درصد اسيد فلوئوريك قرار دهيد .

 4 ـ 3 ـ در جمع‏آوري نمونه براي آزمون‏هاي باكتريولوژي لازم است ظروف حمل نمونه در ابتدا سترون شده و سپس بكار رود . و اينگونه نمونه‏ها بايد بفوريت مورد آزمون قرار گيرد و در غير اينصورت با قرار دادن نمونه‏ها در محل تاريك و درون يخ مسائلي مانند تكثير و يا ازميان رفتن خصوصيات ميكروبيولوژي تا حدود 24 ساعت پس از جمع‏آوري بحداقل مي‏رسد .

 ولي در هر صورت اولويت دارد تا شش ساعت اوليه آزمايش گردد .

 4 ـ 4 ـ در هنگام نمونه‏گيري از آبهاي كلردار بايد چند قطره از محلول ده درصد تيوسولفات نيز به ظرف نمونه‏گيري اضافه نمود .

 5 ـ روشهاي نمونه‏گيري

 5 ـ 1 ـ روش نمونه‏گيري از آبهاي زير زميني

 5 ـ 1 ـ 1 ـ وسائل مورد نياز

 الف : بطري دهان گشاد شيشه‏اي و يا پلاستيكي ساخته شده از مواد غير سمي به حجم 200 تا 500 ميلي‏ليتر كه قبلا استريل شده و درپوش آن از نوع پيچي و يا توپي بوده و اين درپوش نيز بوسيله ورقه آلومينيومي و يا كاغذي ضخيم استريل پوشيده شده  و بوسيله كش و يا نخ محكم مي‏شود .

 ب : يخدان

 5 ـ 1 ـ 2 ـ نمونه‏گيري از شير و يا پمپ آب

 الف : بمنظور بدست آوردن يك نمونه نمايانگر خصوصيات اصلي منبع آب از شير و يا پمپ , جريان آب را بمدت يك تا دو دقيقه برقرار كنيد . ( لازمست در ابتدا بوسيله شعله گاز و يا چراغ الكلي محل خروج آب را حرارت داد )

 ب : كاغذي محافظ و سرپوش بطري نمونه‏گيري را بطور يكجا با گرفتن كاغذ محافظ از روي بطري برداريد .

 ج : بطري را تا حدود 3 الي 4 سانتيمتري لبه آن از آب پر كنيد .

 د : سرپوش و كاغذ را بجاي خود گذاشته و پس از محكم كردن بطري را درون يخدان قرار دهيد .

 5 ـ 1 ـ 3 ـ نمونه‏گيري از چشمه : مطابق روش فوق رفتار كرده و دهانه بطري را در زير آب چشمه در محلي كه آب آن بپائين ريخته مي‏شود بدقت طوري بگيرد كه مشابه برداشتن آب از شير باشد .

 5 ـ 1 ـ 4 ـ نمونه‏گيري از چاههاي سرباز كم‏عمق :

 الف : هنگام نمونه‏گيري از چاه و يا يك منبع سرباز كم‏عمق , در پوش بطري را طبق روش بيان شده قبلي برداشته و بطري را واژگونه طوري در آب فرو بريد كه در عمق 25 تا 40سانتيمتري سطح آب قرار گيرد .

 ب : بطري را بآرامي طوري كج كنيد كه دهانه و گردن آن بسمت بالا قرار گيرد و در حين پرشدن از آب آنرا در جهت مخالف خود را بطور افقي حركت دهيد .

 ج : چنانكه آب داراي جريان باشد , دهانه بطري را متستقيمأ در مقابل آب قرار دهيد .

 د : بطري را از آب خارج كرده و مقداري از آب آنرا خالي نمائيد بطوريكه سطح آب به 3 الي 4 سانتيمتري لبه برسد .

 ه : بطري نمونه را درون يخدان قرار دهيد .

 5 ـ 2 ـ روش نمونه‏گيري از رودخانه , استخر , مرداب و پلاژ : جمع‏آوري نمونه معمولا از كنار منبع آب و يا از روي پل و يا كمك قايق‏هاي كوچك انجام مي‏گيرد و بدليل فاصله بين منبع آب و نمونه‏گير معمولا از وسايل مخصوص بايد استفاده شود .

 5 ـ 2 ـ 1 ـ وسايل مورد نياز :

 الف : بطري دهان گشاد شيشه‏اي و يا پلاستيكي با ويژگيهاي بيان شده در بند (5 ـ 1 ـ 1 ـ الف .)

 ب : وسيله نمونه‏گيري ¹

 ج : يخدان :

 5 ـ 2 ـ 2 ـ جمع‏آوري نمونه :

 الف : چنانكه نمونه‏ها به كمك قايق جمع‏آوري مي‏شود , آنرا جدا از جريان آب ايجاد شده در كنار قايق برداريد .

 ب : پوشش محافظ و درپوش بطري را يكجا برداشته و با دقت بر روي سطح محكمي قرار دهيد .

 ج : بطري نمونه‏گيري را در داخل وسيله نمونه‏برداري بطور واژگون در حالي كه دهانه آن رو به پائين است بگذاريد .

 د : وسيله نمونه‏گيري را عمود بر سطح آب نگاهداشته و بسرعت در عمق مورد نظر فرو بريد ( نيم متر , يك متر و يا1/5 متر ) سپس با كشيدن دسته وسيله نمونه‏گيري بطري را معكوس و نمونه را جمع‏آوري كنيد .

 ه : وسيله نمونه‏گيري را از آب خارج و بطري را از درون آن برداشته و مقداري از آب آنرا خالي كنيد تا سطح آب درون بطري به 3 الي 4 سانتيمتري لبه برسد .

 و : درپوش و پوشش محافظ را بجاي خود گذارده و پس از محكم كردن برچسب بزنيد .

 ز : بطري نمونه را در يخدان قرار دهيد .

 نمونه‏گيري از آبهاي عميق و درياچه .

 روش مشروحه در زير مقدار 800 ميلي‏ليتر نمونه را با تفاوتهاي 5 متري و يا كمتر از عمق مورد نظر جمع‏آوري مي‏نمايد كه در اين روش از يك قايق نسبتأ بزرگ بعنوان پايگاه نمونه‏گيري و كابل فلزي با طول كافي و يك جرثقيل براي انتقال نمونه استفاده مي‏شود .

 وسايل مورد نياز :

 الف : قايق مجهز به جرثقيل دستي و يا موتوري كه طول كابل را به متر مشخص نمايد ( يا كابل نشان‏دار باشد ) و كابل سيمي با قطر 0/25 سانتيمتر به بالا بسته به طول كابل كه در انتهاي آن يك وزنه 25 تا 50 كيلوگرمي آويزان است .

 ب : حبابهاي استريليزه شده و شماره‏دار به حجم يك ليتر

 ج : نگهدارنده بطري

 د : پمپ خلاء

 ه : گيره لوله لاستيكي غير فنري

و: يخدان

 جمع‏آوري نمونه :

 الف : لنگر قايق را بياندازيد :

 ب : نمونه‏گيري بايد در محلي انجام پذيرد كه آب آن قسمت بوسيله حركت قايق مفشوش نگرديده است .

 ج : با بكار انداختن پمپ خلاء از طريق لوله لاستيكي پمپ انتهائي , حباب نمونه‏گيري را تا حد امكان تخليه كرده و سپس لوله لاستيكي را توسط گيره مسدود نمايند .

 د : حباب نمونه‏گيري را در نگهدارنده آن قرار داده و وزنه‏هاي كنترل كننده سربي و يا برنجي را وصل نمايند .

 ه : حباب را به كابل متصل كرده و از كناره قايق به عمق موردنظر بفرستيد .

 و : پس از طي زمان پنج دقيقه جهت تثبيت شرايط معمول در محل نمونه‏گيري وزنه كنترلي را رها نمائيد تا با برخورد به ماشه وزنه‏هاي كنترل كننده حباب , باعث رهائي آن و در نتيجه چرخيدن و شكستن لوله شيشه‏اي ته بسته شده و لوله جمع‏آوري در فاصله 25 تا 35 سانتيمتري كابل شروع به جمع‏آوري نمونه نمايند .

 ز : كابل را بسته به عمق مورد نمونه‏گيري پس از گذشت زمان پنج تا ده دقيقه جمع‏آوري كنيد .

 ح : حباب نمونه‏گيري را از نگهدارنده جدا كرده و با گيره , لوله لاستيكي جمع‏آوري كننده نمونه را ببنديد .

 ط : شماره حباب و عمق نمونه‏برداري را ثبت كرده و حباب را در صندوق يخ قرار دهيد .

 يادآوري : روشهاي نمونه‏گيري ديگري نيز وجود دارند كه اين عمل را در عمق موردنظر انجام مي‏دهند ولي نكته مشترك آنها باز شدن دريچه حباب و يا بطري نمونه‏گيري بروشهاي مختلف پس از رسيدن به عمق لازم مي‏باشد كه بدين طريق تنها آب در آن نقطه جمع‏آوري مي‏شود .

 6 ـ برچسب‏گذاري

 پس از جمع‏آوري نمونه بر روي بطري بايد بشرح زير برچسب‏گذاري شود :

 6 ـ 1 ـ نام و نام خانوادگي نمونه‏گير :

 6 ـ 2 ـ محل نمونه‏گيري ( باجزئيات در حدي كه با در دست داشتن اين مشخصات فرد ديگري نيز بتواند از همان نقطه نمونه‏گيري نمايد .

 6 ـ 3 ـ درجه حرارت آب در نقطه نمونه‏گيري :

 6 ـ 4 ـ زمان نمونه‏گيري ( ساعت , روز , ماه و سال )

 6 ـ 5 ـ موادي كه براي نگهداري خصوصيات نمونه تا زمان آزمون به آن اضافه شده است . 

  شماره استاندارد ۲۳۴8