1- عدم ثبت ازدواج‌ها با مهريه بيشتر

به اعتقاد كارشناسان خانواده بالا بودن ميزان مهريه در ميان خانواده‌ها از يك سو باعث افزايش تجملات ازدواج و فشار آوردن به اقشار كم درآمد شده و از سوي ديگر پيوند مقدس خانواده را متزلزل مي سازد وهمچنين بالا بودن ميزان مهريه باعث مي‌شود كه جوانان نسبت به امر ازدواج از خود رغبت نشان ندهند. بنا بر اين بهتر است براي عدم ثبت ازدواج‌ها با مهريه‌هاي بيشتر اقداماتي صورت بگيرد و دفاتر ثبت ازدواج وطلاق ملزم به عدم ثبت ازدواج‌ها با مهريه بالا باشند.

2- شناخت و استفاده از توانمندي صنعت بيمه كشور

صنعت بيمه در كشور ما شناخته شده است و اين ابزار امروزه در مورد مواردي مورد استفاده قرار مي‌گيرد و در زمينه ازدواج جوانان نيز در دو يا سه مورد مثل بيمه مهريه مورد استفاده قرار گرفته است.در صورتي كه با شناخت صحيح از اين صفت مي توان بيمه‌هاي مثل بيمه عمر مزدوجين،‌بيمه جهيزيه،‌بيمه طلاق و... را طراحي و راه اندازي كرد و مساله ازدواج جوانان را از اين لحاظ مستحكم كرد.

3- حمايت از برنامه‌هاي موضوعي آسيب شناسي ازدواج و ارتقاي ارتباط آگاهي دختران و پسران

يكي از معضلات اجتماعي جامعه ما عدم ارتباط آگاهانه دختران و پسران و در نتيجه عدم آشنايي آنها با همديگر جهت دستيابي به يك پيوند مي باشد. اين مساله مي بايستي از سوي كارشناسان، استادان، محققان مورد بررسي و دقت نظر قرار بگيرد و از برنامه‌هايي كه به آسيب شناسي ازدواج و ارتقاي ارتباط آگاهانه دختران و پسران بينجامد حمايت نمود در اين راستا از پروژه‌هاي تحقيقاتي، همايش‌ها، سمينار‌ها، كارگاه‌هاي آموزشي،‌كتب و جزوات وديدگاه‌ها مي توان به خوبي استفاده كرد.

4- ايجاد امكان آشنايي با جنس مخالف در قبل از ازدواج

در گزارش طرح پژوهشي جوانان و موانع ازدواج آمده است:

بررسي توزيع نظر جوانان نسبت به اينكه نبودن امكان آشنايي با جنس مخالف تا چه حد مانع ازدواج دختران جوان است نشان داد كه نسبت قابل توجهي از جوانان اعتقاد بدين امر دارند. نبودن امكان آشنايي با جنس مخالف از جوانان اعتقاد بدين امر دارند كه نبودن امكان آشنايي با جنس مخالف تاثير زياد34 درصدو خيلي زياد 31  درصد بر ازدواج جوانان دارد. ميانه به دست آمده نيز در اين باره نشان داد كه نظر جوانان درباره افزايش متغير «زياد» است.

5-  رفع مشكل نداشتن كارت پايان خدمت يا معافيت براي پسران دانشجو

بررسي توزيع نظرات جوانان درباره ميزان اثر متغير نداشتن كارت پايان خدمت يا معافيت در به تاخير انداختن ازدواج پسران جوان نشان داد كه بيشتر جوانان در اين باره معقتد به اثر «خيلي زياد» اين متغير بوده‌اند.

بر اساس تحقيق سازمان ملي جوانان براي بسياري از جوانان چنين مقوله‌اي داراي اهميت بسيار زياد است و كاملا آشكارا است كه اثر اين متغير در منظر بسياري از جوانان اساسي است و باعث تاخير در ازدواج آنها است. از سوي ديگر بر اساس تحليل واريانس متغير فوق بر اساس جنس نشان داد كه زنان به گونه‌معناداري اثر نداشتن كارت پايان خدمت يا معافيت در به تاخير انداختن ازدواج جوانان پسر را بيشتر از مردان ارزيابي كرده‌اند. بدين ترتيب به نظر مي‌رسد زنان بيشتر از مردان نسبت به اثر متغير فوق در ازدواج پسران جوان حساس و نگرانند.[1]

6- ارايه گزارش ملي سالانه ازدواج  دانشجوئي به مسئولان جامعه و تصميم‌گيران

مسئولين كشور و برنامه‌سازان در امر ازدواج هيچ نوع گزارش و تحقيق ملي درباره ازدواج ندارند و هيچ نهاد رسمي دولتي و غيردولتي در اين امر فعال نمي‌باشد و نخبگان برنامه ساز از اطلاعات جامع و كاملي در اين زمينه برخوردار نيستند. مي‌بايستي هر ساله گزارش ملي سالانه ازدواج توسط نهاد و مرجع مشخصي تهيه و تظيم شود و به اطلاع مسئولين و نهادهاي برنامه‌ريز برسد.

7- شناخت و بهره‌گيري از كليه امكانات و خدمات و قابليت‌هاي دولتي و غير دولتي در سطح كشور جهت افزايش توانمندي‌جوانان براي دستيابي به ازدواج موفق.

به علت گسترده بودن نهاد دولت در كشور جمهوري اسلامي اين نهاد كليه امكانات را در اختيار دارد و بعضا در خيلي از جاها از اين امكانات به صورت بهينه استفاده نمي‌شود . در اين زمينه مي‌بايستي از كليه امكانات و خدمات و قابليت‌هاي دولتي و غيردولتي در سطح كشور جهت افزايش توانمندي‌جوانان براي دستيابي به ازدواج موفق اطلاعات كامل و جامع تهيه و تنظيم شده و راه‌هاي استفاده از اين امكانات و خدمات پيش‌بيني مي‌شود.

8- تنظيم مقرراتي جهت بخشودگي مالياتي و تشويق و ترغيب نهادهاي دولتي و غيردولتي براي در اختيار گذاشتن منابع به زوجين دانشجو

خيلي از نهادها و موسسات دولتي و غيردولتي، تشكل‌هاي مردمي و موسسات خيريه در امر برگزاري جشن‌هاي ازدواج جوانان و تجهيز جهيزيه جوانان فعال هستند و ليكن حمايت‌هاي خاصي از آنها صورت نمي‌گيرد براي تشويق و ترغيب اين گونه نهادها و موسسات براي در اختيار گذاشتن منابع به زوجين جوان قوانين دستوراتي كمي جهت بخشودگي مالياتي و عوارض شهرداري‌ها، عوارض سالانه مي‌بايستي تهيه و تنظيم و به تصويب برسد تا بدين وسيله هم به نوعي از اين گونه موسسات حمايت مالي شود و هم سايرين نيز به نوعي تشويق و ترغيب براي انجام اين گونه كارها شوند.

9- فرهنگ‌سازي ازدواج دانشجوئي در اولويت برنامه‌ها در نظر گرفته شود

چنين به نظر مي‌رسد كه در خصوص ازدواج فرهنگ‌سازي قومي انجام نمي‌گيرد براي ساماندهي به امر ازدواج ضروري است كه فرهنگ سازي ازدواج در اولويت برنامه‌ها قرار گيرد.

10- بازشناسي گفتمان ازدواج در سطوح مختلف

"مطالعات فرهنگي"  با رويكرد انتقادي ريشه‌هاي رفتار، باور و گفتار جوانان را در گفتمان‌هاي جاري و تاريخي جستجو مي‌كنند. از جمله به نقش ساختارهاي ايدئولوژيك (حكومت) در ساخت ذهن و رفتار اجتماعي توجه ويژه‌اي دارد.  اين ساختارها همچون مدرسه، راديو و تلويزيون، مسجد، بسيج، دانشگاه‌، نيروي انتظامي و... در متون درسي، رفتار و كنش‌اجتماعي، گفتار و روابط بين فردي و اجتماعي و... بر اساس ايدئولوژي حاكم بر طراحان و مديران آنها به صورت پنهان به بسط و گسترش تفكر، فرهنگ و رفتاري خاص در زمينه ازدواج دست مي‌زننند. به طوري كه امروز ما شاهد كم توجهي و عدم شناخت افراد، خانواده‌ها و مسئولان به اين مساله مهم اجتماعي مي‌باشيم. مي‌بايستي براي تصحيح اين موضوع در گفتمان ازدواج در سطوح مختلف جامعه بازشناسي شود.

11- ضرورت فرهنگ ‌سازي

علي رغم توجه بيشتر دولت بر ازدواج كه در برنامه‌هاي حاكميت و برنامه چهارم توسعه علائم آن مشاهده مي‌گردد، موضوع و مساله ازدواج در سطح جامعه و افكار عمومي از يك سو و در سطح دستگاه‌هاي دولتي از سوي ديگر جايگاه و تعريف مناسبي نيافته است.

شايد عدم تمايل مسئولان طراز اول و دستگاه‌ها در سطح دولت و استان‌ها به اين مساله ناشي از شناخت اندك آنها به اهميت موضوع و يا بي تاثير بودن توجه به آن در ارزيابي موفقيت و كارآمد سيستم تحت مديريت آنها باشد. كه در هر دو حال ضرورت فرهنگ سازي و لزوم تبديل درجه اهميت ازدواج از درجه چندم به درجه اول مشهود مي‌باشد.

12- شفاف سازي مسئوليت‌ها، تقسيم كاري و منابع دستگاه‌هاي دولتي و غيردولتي در امر ازدواج دانشجوئي

مطالعات و بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه در امر ازدواج جوانان نهادها و سازمان‌ها و دستگاه‌هاي مختلف دولتي وغيردولتي كم و بيش فعال هستند وليكن در اين ميان مسئوليت‌ها، تقسيم كارها دقيقا مشخص نيست و هر نهاد و ارگاني خود به خود و بدون هماهنگي با ساير نهادها و ارگان‌ها وارد مقوله ازدواج جوانان شده است و از سوي ديگر منابع و بودجه‌هاي دستگاه‌هاي دولتي و غيردولتي در زمينه ازدواج مشخص نيست و هيچ ارگان و يا نهادي بر هزينه اين منابع و بودجه‌ها نظارتي ندارد و بنابراين مي‌بايستي با بهينه‌سازي اين روابط و شفاف سازي دقيق مسئوليت‌ها و تقسيم كار و منابع دستگاه‌ها روند يكساني در زمينه ازدواج جوانان به وجود آيد.

13- انجام معطالعات و تحقيقات كاربردي در موضوع ازدواج دانشجوئي

كمبود مطالعات و تحقيقات كاربردي در زمينه ازدواج جوانان معضلي است كه كشور ما از آنها در رنج است. امروزه بيشتر مراكز تحقيقاتي و مطالعاتي و دانشگاهي كشور ما به مساله ازدواج به صورت موضوعات ريز و خرد نگاه مي‌كند و كلان نگري در اين زمينه وجود ندارد.

براي اين منظور و به لحاظ جايگاه بسيار حساس مطالعات و تحقيقات در امر برنامه‌سازي با همكاري استادان و اعضاي محترم هيات علمي مطالعات و تحقيقاتي با نگرش كلان در موضوعات مختلف ازدواج مي‌بايستي طراحي و اجرا شود.

14- كنترل مراكز مشاوره‌و اطلاع‌رساني به خانواده‌ها و دانشجويان براي ازدواج و همسريابي

امروزه مراكز مشاوره و اطلاع رساني بيشتر به حالت درمانگاه‌هاي رواني و روحي كار مي‌كنند تا نهادهاي مشاورت دهنده مي‌بايستي اين مراكز كه از استادان مجرب روانشناسي بهره‌مند هستند در امر اطلاع رساني و همسريابي جوانان فعال شده و كساني كه علاقه‌مند به ازدواج هستند در اين مراكز ثبت نام كرده و از نزديك با افراد متقاضي ازدواج آشنا شوند.

15- تقويت مراكز مشاوره ازدواج دانشجوئي در دستگاه‌هاي اجرايي مسئول و بخش غيردولتي و ايجاد انسجام در آنها

امروزه مراكز مشاوره ازدواج در دستگاه‌هاي اجرايي مسئول و بخش‌غيردولتي گسترده و فعال هستند وليكن هيچ نوع انسجام و هماهنگي بين آنها وجود ندارد. مي‌بايستي در برنامه ازدواج براي اين مشكل راه چاره‌اي انديشيده شود تاكيد مراكز مشاوره ازدواج در دستگاه‌هاي اجرايي مسئول و بخش غيردولتي تحت پوشش يك برنامه منسجم و هماهنگ اقدام نمايد.

16- تقويت نظام و سيستم كنترل جمعيت و تنظيم خانواده

تحولات جمعيتي در يك جامعه مي‌تواند به طور مستيقيم تاثير تعيين كننده و مستقلي بر وضعيت اجتماعي- اقتصادي موجود در آن جامعه داشته باشد. بين ساختار سني- جمعيت و وضعيت ازدواج در ايران رابطه مستقيمي وجود دارد. به هم خوردن تعادل جمعيت منجر به عدم تعادل وضعيت ازدواج در كشور مي‌باشد.

به طور مثال بالا رفتن تعداد جمعيت و افزايش ميزان مواليد باعث ازدياد داماد و كمبود دختر مي‌شود و از سوي ديگر عواملي همچون مهاجرت مردان، جنگ و.. باعث كمبود داماد و از دست رفتن شانس ازدواج خيلي از دختران مي‌شود بنابراين نظام و سيستم كنترل جمعيت و تنظيم خانواده مي‌بايستي تقويت و نهادينه شود در اين خصوص وزارت بهداشت و درمان مي‌بايستي متولي امر باشد.

17- راه‌اندازي واحدها و كانون‌هاي ساماندهي و هدايت ازدواج دانشجوئي در استان‌ها

در مركز كشور يعني تهران واحدها و كانون‌هاي فعالي در امر ازدواج كار مي‌كنند وليكن نواحي و استان‌ها و شهرستان‌هاي كشور از اين واحدها و كانون‌هاي ساماندهي و هدايت ازدواج جوانان بي‌بهره هستند بنابراين بهتر است در مراكز استان‌ها و شهرستان‌ها واحدها و كانون‌هاي ساماندهي و هدايت ازدواج جوانان راه‌اندازي و تاسيس شود.

18- آموزش‌مهارت‌هاي ارتباطي و مهارت‌هاي زندگي در ميان  زوجين

برگزاري دوره‌هاي آموزشي مهارت‌هاي ارتباطي و چگونگي برقراري ارتباط با جنس مخالف يكي از شيوه‌هايي است كه مي‌تواند جوانان را در راه رسيدن به آمال و آرزوهاي خود ياري برساند و بدين ترتيب فرد مورد علاقه خود را پيدا نمايد.

امروزه اكثر جوانان ما به نوعي از عدم آشنايي با جنس مخالف رنج مي‌برند و با توجه به اعتقادات و هنجارهاي جامعه كه هرگونه ارتباط دختر و پسر را قبل از اجراي رسمي عقد ممنوع مي‌داند پسران و دختران ما با همديگر رابطه هر چند كلامي هم ندارند و از اين نظر رنج مي‌ربند و هنوز مهارت‌هاي ارتباط قبل و بعد از ازدواج به جوانان ما آموزش داده نمي‌شود. آموزش مهارت‌هاي ارتباطي و مهارت‌هاي زندگي در ميان جوانان و مزدوجين مي‌تواند خيلي از معضلات روحي و رواني جوانان را حل نمايد و نحوه برقراري صحيح را به آنان ياد بدهد.

19- تشكيل بانك اطلاعات جامع از مراكز مرتبط با ازدواج دانشجوئي

هنوز اطلاعات جامع و كاملي از مراكز مرتبط با ازدواج جوانان در دست نيست و هيچ راهنما و كتابچه‌اي كه كليه اطلاعات مربوط به اين موسسات را در خود داشته باشد وجود ندارد. تشكيل بانك اطلاعات جامع و كامل از مراكز و موسسات و نهادها و ارگان‌هايي كه در زمينه ازدواج فعال هستند از يك سو هماهنگي ميان آنها را فراهم مي‌سازد و از سوي ديگر افراد متقاضي ازدواج و جوانان را به راحتي به اين مراكز وصل مي‌كند.

20- تشكيل ستاد و هدايت و مديريت ازدواج دانشجوئي

ازدواج جوانان در كشور ما هنوز نهادينه نشده است و يك ستاد و سازمان خاصي متولي اين امر نيست. نهادهايي همچون كميته امداد، شهرداري‌ها، بنياد شهيد، سازمان تامين اجتماعي، سازمان بهزيستي، ستاد جشن ازدواج دانشجويي و...

صدها موسسه و نهاد دولتي و غيردولتي در گوشه و كنار كشور به امر ازدواج جوانان مي‌پردازند وليكن هيچ نوع هماهنگي و همكاري ميان آنها وجود ندارد تشكيل ستاد هدايت و مديريت ازدواج جوانان باعث مي‌شود كه يك نظم و انسجام خاصي ميان كليه نهادها و موسسات به وجود آيد و كارها نهادينه شود.

21- نامگذاري اول ذي حجه به نام ازدواج دانشجوئي

براي توجه دادن جامعه به ازدواج جوانان و نقش و جايگاه ارزشمند آن در اجتماع امروزي يك روز را به نام روز ازدواج نامگذاري شود تا اهميت آن هرچه بيشتر تبيين شده و در اين روز كليه رسانه‌ها و مطبوعات به تبليغ و ترويج اين سنت ارزشمند بپردازند و اين روز را گرامي بدارند بهترين اين روزها اول ذي حجه سالروز ازدواج امير مونان و حضرت فاطمه زهرا سلام الله عليها مي‌باشد

[1] ص208 ، گزارش طرح پژوهش جوانان و موانع ازدواج، سازمان ملي جوانان