تكنولوژی در خدمت معلم

جاستین پاركینسون

ترجمه ناصر گوهری

بعضی ها آینده تدریس را به گونه ای تصور می كنند كه كلاس ها به محیطی مناسب جهت مشاركت فعال و بدیهه گویی تبدیل شده است. این نوع كلاس ها نیاز به افزایش مهارت معلمان و شاگردان خواهد داشت. عده ای دیگر این كلاس ها را بسیار بغرنج خواهند یافت. در تصور آنها جوانب غیرضروری باعث افزایش كار و زحمت آنها خواهد شد. در این میان به نظر می رسد كه دولت ها نیز طرفدار ترقی و بهبود كیفیت تدریس هستند. به عنوان مثال از طرف دولت انگلیس اعلام شده كه قرار است تا سال۲۰۰۶ مبلغ ۹۰۰ میلیون یورو برای ارتقای تكنولوژی اطلاعات و ارتباطات (ICT) هزینه شود. در این میان مبلغ ۲۵ میلیون یورو صرف تبدیل تخته های سفید (وایت بورد)ها به صفحات نمایشی خواهد شد كه می توانند كامپیوتر، تصویر، صدا، فیلم و لینك های اینترنتی را به هم ربط دهند. از همین حالا می توانید نامی برای این وایت بورد پیدا كنید. با استفاده از این روش جدید، كلاس درس در كانون تكنولوژی قرار می گیرد.

در حالی كه زمانی تنها وسیله آموزشی، تخته سیاه بود كه فقط امكان نوشتن را ایجاد می كرد. اما آیا این تكنیك های جدید به واقع در امر یادگیری سودمند هستند؟ كریس دراگ (Chris Drage) معلم در شمال لندن بر این باور است كه تكنولوژی می تواند بسیار سودمند باشد. این معلم كه از سال ۱۹۸۳ درگیر ICT است، می گوید: سئوال اساسی كه معلمان قبل از شروع تدریس باید از خود بپرسند، این است كه چگونه می توان با استفاده از ICT فرآیند تدریس را به نحو بهتری انجام داد. ما باید تكنولوژی را در خدمت معلمان قرار دهیم نه معلم را در خدمت تكنولوژی. امروزه بسیاری از مردم مزیت و روش استفاده از سرعت بالای كامپیوترها را نمی دانند. در گذشته تكنولوژی چندان قابل اعتماد نبود و همین عامل باعث می شد بسیاری از معلمان نسبت به استفاده از فناوری بی میل باشند.

تكنولوژی می تواند رابطه صمیمی و اعتماد سنتی میان معلم و شاگرد را برهم زند. با این وجود استفاده از تكنولوژی مزایایی دارد كه در كل آن را سودمند می نماید. برای استفاده از روش های جدید باید به تعداد كافی كامپیوتر در دسترس باشد تا دانش آموزان بتوانند در امر یادگیری مشاركت فعال داشته باشند. از طرف دیگر باید آموزش های لازم برای كسب مهارت توسط معلمان فراهم شود. در این میان معلمان جوان تر اعتماد به نفس بیشتری دارند ولی معلمان مسن تر در تمام دنیا به نوعی دنبال آن هستند كه از ICT استفاده نكنند. دلیل آنها عمدتاً این است كه برخی اوقات كامپیوترها كار نمی كنند یا اینكه پرینترها اغلب اوقات خراب می شوند.

بعضی از مردم چون اعتقاد دارند كه تكنولوژی باعث ایجاد پیچیدگی و مشكل می شود، از آن استفاده نمی كنند. باید برای معلمان دوره های كوتاه مدتی برگزار شود تا با روش های استفاده از كامپیوتر در تدریس آشنا شوند. این دوره های مداوم این امكان را فراهم می كند كه معلمان مهارت لازم را كسب كنند و به تدریج نسبت به روش های جدید اعتماد پیدا كنند.

البته در این دوره ها بعضاً معلمانی هستند كه مربیان خود را تحت تاثیر قرار می دهند. یكی از این معلمان، درسی را كه قرار بود سر كلاس ارائه دهد قبلاً در مكان مناسب دیگری برگزار می كرد و دستیارش از نحوه تدریس فیلمبرداری می كرد. این فیلم، پس از تدوین در كلاس برای بچه ها با استفاده از كامپیوتر پخش می شد. در ضمن پخش فیلم، معلم سئوالاتی از قبیل اینكه توپ به چه سمتی خواهد رفت، می پرسد. سپس ایده هایی درباره نیروهای وارد برتوپ ارائه می كند. با استفاده از این روش این معلم، روشی ابتكاری در استفاده از ICT ابداع كرده بود.

البته توجه به این نكته ضروری است كه وقتی تنها یك تخته سیاه در اختیار معلم باشد، چنین روشی غیرممكن است. با وجودی كه وایت بوردها پیشرفت خوبی داشته اند اما آنها تنها ابزار مدرن جهت استفاده از تكنولوژی نیستند. به نظر می رسد كه تا دو سال آینده این امكان فراهم خواهد شد كه دانش آموزان بتوانند از پشت نیمكت خود، ایده هایشان را در وایت بورد كلاس پیاده كنند.با وجود آنكه با استفاده از عوامل مختلف می توان كلاس را به محیطی پرفعل و انفعال تبدیل كرد اما نباید فراموش كرد كه در كلاس درس، معلم بیشترین نقش و اهمیت را داراست.

دكتر براگ درباره بهترین ایام تدریس خود می گوید: در سال ۱۹۸۴ شش هفته تدریس برای كودكان ۱۰ ساله داشتم و در این روش، كودكان با استفاده از كامپیوتر، فقط مشغول یك بازی بودند و اسم بازی جزیره اسرارآمیز نام داشت. البته این بازی گرافیكی نبود و تنها از متن نوشتاری استفاده می شد. برای انجام بازی، دانش آموزان به گروه های ۴ نفره تقسیم شدند. هر گروه تنها ۲۰ دقیقه زمان داشت كه در جزیره بماند. تمام وقت كلاس برای بازی بچه ها در این جزیره اختصاص یافته بود. استفاده از این روش روح تازه ای را در كالبد دانش آموزان دمیده بود، طوری كه پس از آن دانش آموزان داستان هایی تخیلی از زمان در جزیره بودنشان نوشتند.

تأثیر این روش روی دانش آموزان به حدی بود كه باعث شد دانش آموزان بهترین نوشته هایشان را درباره جزیره خلق كنند. در پس این ۲۰ دقیقه بازی كامپیوتری سعی شده بود كه علوم ریاضیات، تكنولوژی، تاریخ و جغرافی گنجانده شود. این روش هم یكی از بهترین مثال های استفاده از تكنولوژی در تدریس بود كه باعث افزایش فوق العاده یادگیری شد. اگر دانش آموزان را هنگام بازی، مدت زمان خاص در مقابل كامپیوتر تنها رها میكردیم قطعاً شكست حاصل می شد و نتیجه ای مثبت به بار نمی آورد. البته بعضی از تجارب و مهارتها هستند كه باید بطور مستقیم كسب شوند و هیچ جایگزینی نمی تواند جای تجارب بنیادی را بگیرد.

تمام روش های نوین برای بهبود و افزایش كارایی است نه به عنوان جایگزینی برای روش های سنتی. صرف تماشای ویدئو باعث بروز خلاقیت نمیشود، اما استفاده از این وسیله میتواند در عملی ساختن ایده های نوین موثر باشد.

اگر معلمان امكانات لازم را در اختیار داشته باشند می توانند از روش های موثرتری در تدریس بهره بگیرند و تنها در این حالت است كه می توانیم تكنولوژی را در خدمت علم و تدریس و آموزش قرار دهیم.

بعضي ها آينده تدريس را به گونه اي تصور مي كنند كه كلاس ها به محيطي مناسب جهت مشاركت فعال و بديهه گويي تبديل شده است. اين نوع كلاس ها نياز به افزايش مهارت معلمان و شاگردان خواهد داشت. عده اي ديگر اين كلاس ها را بسيار بغرنج خواهند يافت. در تصور آنها جوانب غيرضروري باعث افزايش كار و زحمت آنها خواهد شد. در اين ميان به نظر مي رسد كه دولت ها نيز طرفدار ترقي و بهبود كيفيت تدريس هستند. به عنوان مثال از طرف دولت انگليس اعلام شده كه قرار است تا سال ۲۰۰۶ مبلغ ۹۰۰ ميليون يورو براي ارتقاي تكنولوژي اطلاعات و ارتباطات (ICT) هزينه شود. در اين ميان مبلغ ۲۵ ميليون يورو صرف تبديل تخته هاي سفيد (وايت بورد)ها به صفحات نمايشي خواهد شد كه مي توانند كامپيوتر، تصوير، صدا، فيلم و لينك هاي اينترنتي را به هم ربط دهند. از همين حالا مي توانيد نامي براي اين وايت بورد پيدا كنيد. با استفاده از اين روش جديد، كلاس درس در كانون تكنولوژي قرار مي گيرد.

در حالي كه زماني تنها وسيله آموزشي، تخته سياه بود كه فقط امكان نوشتن را ايجاد مي كرد. اما آيا اين تكنيك هاي جديد به واقع در امر يادگيري سودمند هستند؟ كريس دراگ (Chris Drage) معلم در شمال لندن بر اين باور است كه تكنولوژي مي تواند بسيار سودمند باشد. اين معلم كه از سال ۱۹۸۳ درگير ICT است، مي گويد: سئوال اساسي كه معلمان قبل از شروع تدريس بايد از خود بپرسند، اين است كه چگونه مي توان با استفاده از ICT فرآيند تدريس را به نحو بهتري انجام داد. ما بايد تكنولوژي را در خدمت معلمان قرار دهيم نه معلم را در خدمت تكنولوژي. امروزه بسياري از مردم مزيت و روش استفاده از سرعت بالاي كامپيوترها را نمي دانند. در گذشته تكنولوژي چندان قابل اعتماد نبود و همين عامل باعث مي شد بسياري از معلمان نسبت به استفاده از فناوري بي ميل باشند. 

تكنولوژي مي تواند رابطه صميمي و اعتماد سنتي ميان معلم و شاگرد را برهم زند. با اين وجود استفاده از تكنولوژي مزايايي دارد كه در كل آن را سودمند مي نمايد. براي استفاده از روش هاي جديد بايد به تعداد كافي كامپيوتر در دسترس باشد تا دانش آموزان بتوانند در امر يادگيري مشاركت فعال داشته باشند. از طرف ديگر بايد آموزش هاي لازم براي كسب مهارت توسط معلمان فراهم شود. در اين ميان معلمان جوان تر اعتماد به نفس بيشتري دارند ولي معلمان مسن تر در تمام دنيا به نوعي دنبال آن هستند كه از ICT استفاده نكنند. دليل آنها عمدتاً اين است كه برخي اوقات كامپيوترها كار نمي كنند يا اينكه پرينترها اغلب اوقات خراب مي شوند.

بعضي از مردم چون اعتقاد دارند كه تكنولوژي باعث ايجاد پيچيدگي و مشكل مي شود، از آن استفاده نمي كنند. بايد براي معلمان دوره هاي كوتاه مدتي برگزار شود تا با روش هاي استفاده از كامپيوتر در تدريس آشنا شوند. اين دوره هاي مداوم اين امكان را فراهم مي كند كه معلمان مهارت لازم را كسب كنند و به تدريج نسبت به روش هاي جديد اعتماد پيدا كنند. البته در اين دوره ها بعضاً معلماني هستند كه مربيان خود را تحت تاثير قرار مي دهند. يكي از اين معلمان، درسي را كه قرار بود سر كلاس ارائه دهد قبلاً در مكان مناسب ديگري برگزار مي كرد و دستيارش از نحوه تدريس فيلمبرداري مي كرد. اين فيلم، پس از تدوين در كلاس براي بچه ها با استفاده از كامپيوتر پخش مي شد. در ضمن پخش فيلم، معلم سئوالاتي از قبيل اينكه توپ به چه سمتي خواهد رفت، مي پرسد. سپس ايده هايي درباره نيروهاي وارد برتوپ ارائه مي كند. با استفاده از اين روش اين معلم، روشي ابتكاري در استفاده از ICT ابداع كرده بود.

البته توجه به اين نكته ضروري است كه وقتي تنها يك تخته سياه در اختيار معلم باشد، چنين روشي غيرممكن است. با وجودي كه وايت بوردها پيشرفت خوبي داشته اند اما آنها تنها ابزار مدرن جهت استفاده از تكنولوژي نيستند. به نظر مي رسد كه تا دو سال آينده اين امكان فراهم خواهد شد كه دانش آموزان بتوانند از پشت نيمكت خود، ايده هايشان را در وايت بورد كلاس پياده كنند.با وجود آنكه با استفاده از عوامل مختلف مي توان كلاس را به محيطي پرفعل و انفعال تبديل كرد اما نبايد فراموش كرد كه در كلاس درس، معلم بيشترين نقش و اهميت را داراست. دكتر براگ درباره بهترين ايام تدريس خود مي گويد: در سال ۱۹۸۴ شش هفته تدريس براي كودكان ۱۰ ساله داشتم و در اين روش، كودكان با استفاده از كامپيوتر، فقط مشغول يك بازي بودند و اسم بازي جزيره اسرارآميز نام داشت. البته اين بازي گرافيكي نبود و تنها از متن نوشتاري استفاده مي شد. براي انجام بازي، دانش آموزان به گروه هاي ۴ نفره تقسيم شدند. هر گروه تنها ۲۰ دقيقه زمان داشت كه در جزيره بماند. تمام وقت كلاس براي بازي بچه ها در اين جزيره اختصاص يافته بود. استفاده از اين روش روح تازه اي را در كالبد دانش آموزان دميده بود، طوري كه پس از آن دانش آموزان داستان هايي تخيلي از زمان در جزيره بودنشان نوشتند.

تأثير اين روش روي دانش آموزان به حدي بود كه باعث شد دانش آموزان بهترين نوشته هايشان را درباره جزيره خلق كنند. در پس اين ۲۰ دقيقه بازي كامپيوتري سعي شده بود كه علوم رياضيات، تكنولوژي، تاريخ و جغرافي گنجانده شود. اين روش هم يكي از بهترين مثال هاي استفاده از تكنولوژي در تدريس بود كه باعث افزايش فوق العاده يادگيري شد. اگر دانش آموزان را هنگام بازي، مدت زمان خاص در مقابل كامپيوتر تنها رها ميكرديم قطعاً شكست حاصل مي شد و نتيجه اي مثبت به بار نمي آورد. البته بعضي از تجارب و مهارتها هستند كه بايد بطور مستقيم كسب شوند و هيچ جايگزيني نمي تواند جاي تجارب بنيادي را بگيرد. تمام روش هاي نوين براي بهبود و افزايش كارايي است نه به عنوان جايگزيني براي روش هاي سنتي. صرف تماشاي ويدئو باعث بروز خلاقيت نميشود، اما استفاده از اين وسيله ميتواند در عملي ساختن ايده هاي نوين موثر باشد.

اگر معلمان امكانات لازم را در اختيار داشته باشند مي توانند از روش هاي موثرتري در تدريس بهره بگيرند و تنها در اين حالت است كه مي توانيم تكنولوژي را در خدمت علم و تدريس و آموزش قرار دهيم.