باسمه تعالي

 «تفسير سوره عنكبوت»

1.آيا مردم فكر مي‌كنندهمين اندازه كه اظهار ايمان كنند و شهادت به توحيد و رسالت پيامبر«ص» دهند، به حال خود واگذارده خواهند شد و امتحان نمي شوند؟ « امتحان» يك سنّت هميشگي‌وماورائي‌الهي‌است. و اين امتحان فقط مخصوص جمعيت مسلمان نيست بلكه سنتي است كه درتمام امتهاي پيشين جاري بوده است. آري، « بايد خداوند بداند چه كساني راست مي‌گويند و چه كساني دروغگوهستند؟ البته بديهي‌است كه خدا همه اينها را حتّي قبل از خلقت انسانها مي‌دانسته است.»

 2..«‌‌ فَلْيَعْلَمَنَّ ا... الَّذينَ ‌َصدَقوا وَ لَيَعْلَمَنَّ الْكاذِبينَ ....»  منظور از علم در اينجا همان تحقّق عيني مسائل و                                                  وجود خارجي آنهاست و به تعبير ديگر ظهور آثار و شواهد عملي آنهاست. يعني علم خداوند بايد درباره اين گروه عملاً پياده شود و تحقّق عيني يابد و هر كس هرآنچه در درون دارد بيرون ريزد،اين است منظور علم‌هنگاميكه درچنين مواردي درباره‌خداوند به كار مي‌رود. دليل اين امر مشخص و روشن است زيرا نيات دروني و صفات باطني تادر عمل انسان تحقّق و عينيت پيدا نكند، ثواب و جزا و كيفر مفهومي ندارد.                3.آزمايش براي تحقّق بخشيدن به نيّات و صفات دروني است. آزمايش الهي نه براي شناخت افراد بلكه براي پرورش و شكوفايي استعدادهاست.                                                                                                                                                           

4.بنابراين اگر ما آزمايش مي‌كنيم، براي كشف مجهول است اما آزمايش خداوند براي كشف مجهول نيست زيرا علمش به هر چيز احاطه دارد بلكه براي پرورش استعدادها و به فعليت رسانيدن استعدادهاي بالقوه است.                                                                                    

آزمون ها در چهره‌هاي مختلف:

5.گروهي در محيطهايي قرار مي‌گيرند كه از هر نظر آلوده است و وسوسه هاي فساد از هر طرف آنها را احاطه مي‌كند، امتحان بزرگ آنها اين است كه در چنين شرايط و جوّي همرنگ محيط نشوند و اصالت و پاكي خود را حفظ كنند.                                                                 

6.گروهي در فشار محروميت ها قرار مي‌گيرند در حاليكه مي‌بينند اگرحاضر به معاوضه كردن سرمايه هاي اصيل وجود خود باشند، فقر و محروميت به سرعت در هم مي‌شكند امابه بهاي ازدست‌دادن ايمان، تقوا، آزادگي، عزت و شرف ايشان.  و همين آزمون آنهاست.  

 7. گروه ديگر، برعكس اينها، غرق در نعمت مي‌شوند و امكانات مادي از هر نظر در اختيارشان قرار مي‌گيرد. آيا در چنين شرايطي قيام به وظيفه و شكر نعمت مي‌كنند يا غرق در غفلت، غرور، خودخواهي و خودبيني، وغرق در لذات و شهوات وبيگانگي از خويش و جامعه مي‌شوند؟  8. گروهي _ همين غرب و شرق زده هاي عصرما_ با كشورهايي روبه رو مي‌شوند كه در عين دوري از خدا و فضيلت و اخلاق، از تمدن مادّي خيره كننده اي بهره‌مند هستند و رفاه اجتماعي قابل ملاحظه‌اي دارند. در اينجا جاذبه نيرومند مرموزي آنها را به سوي اين نوع زندگي مي‌كشاند، كه به قيمت زير پا نهادن همه اصولي است كه به آن اعتقاد دارند و به قيمت تن دادن به ذلت وابستگي، چنان زندگي را براي خود و جامعه خويش فراهم سازند.  اين هم نوعي آزمون است.                                                                                                          

9.. آزمايش مي‌شوند همانگونه كه طلا در كوره‌آزمايش‌مي‌شودوخالص‌مي‌شوندهمانگونه‌كه‌فشارآتش ناخالصي‌هاي‌طلارا از بين مي‌برد.

 10.آيا كساني كه سيّئات را انجام مي‌دهند گمان كرده اند كه بر ما پيشي خواهند گرفت و از چنگال كيفر ما رهايي خواهند يافت؟ چه بد       قضاوتي كرده‌اند. مهلت الهي، آنها را مغرور نكند كه اين نيز براي آنها آزموني مي‌باشد و فرصتي است براي توبه و بازگشت.                        

11. هر كس كه اميد لقاء پروردگار را دارد، بايد آنچه در توان دارد از اطاعت فرمان او مضايقه نكند، زيرا زماني را كه خداوند تعيين كرده سرانجام فرا خواهد رسيد. آري،اين وعده خداوند تخلف‌ناپذير است‌ و‌راهي است كه به هر حال بايد پيموده شود.                                     

 12.« مَن كانَ يَرجوا لِقاءَ ا... فَان اجَل ا... ممات»   در اينكه منظور از لقاء ا... چيست؟ بعضي آنرا به معني ملاقات فرشتگان پروردگار، بعضي به معني ملاقات حساب و جزا،  بعضي به ملاقات حكم و فرمان حق تفسير كرده اند و بعضي آنرا كنايه از قيامت و رستاخيز دانسته اند. در حاليكه دليلي ندارد آيه را به اين معاني مجازي تفسير كنيم.                                                                                                               

13.  لقاي پروردگار در قيامت يك ملاقات حسّي نيست بلكه يك لقاي روحاني و نوعي شهود باطني است، چرا كه در آنجا پرده‌هاو حجابهاي عالم مادّه از مقابل چشم جان انسان كنار مي رود و حالت شهود به انسان دست مي دهد.                                                                  

14.طبق گفته علامه طباطبايي در« الميزان» منظور از لقاءا... آن است كه بندگان در موقعيتي قرار مي‌گيرند كه حجابي ميان آنها و پروردگارشان نيست، زيراطبيعت روز قيامت ظهور حقايق است. به گفته قرآن، آن روز خواهند دانست كه خداوند حقّ آشكار است.                                 

15.اينكه دستور داده شده مومنان براي لقاءا... آنچه در توان دارند فروگذار نكنند، به خاطر اين است كه هر كس جهادي كند و تلاش و كوششي نموده و تحمّل مصائب و مشكلاتي نمايد، در حقيقت براي خود جهاد كرده است چراكه خداوند از همه جهانيان بي نياز است.                          

16.برنامه آزمون الهي، جهاد با هواي نفس و مبارزه بادشمنان سرسخت براي حفظ ايمان و پاكي و تقوا، برنامه خود انسان است، وگرنه خداوند وجودي از هر نظر نامتناهي است و هيچ گونه نيازي ندارد كه به وسيله عبادت يا اطاعت بندگانش برطرف شود، و كمبودي ندارد كه ديگران به او بدهند. بلكه ديگران هر چه دارند از خداوند است و از خودشان چيزي ندارند.                                                                          

17.جهاد در اينجا الزاماً به معني جهاد مسلحانه با دشمن نيست بلكه همان معني اصلي و لغوي خود را دارد كه هر گونه تلاش و كوششي براي حفظ ايمان و تقوا ، و تحمل شدائد، و مبارزه هاي موضعي را با دشمن لجوج و كينه توز شامل مي‌شود.                                                   

18.نخستين فايده جهاد بزرگ ( ايمان و عمل صالح) تكفير يا پوشانيدن گناهان است كه عايد خود انسان مي‌شود همان گونه كه ثواب آن‌هم از آن خودشان مي باشد.چنانكه از قرآن داريم: « ما به طورقطع آنها را به بهترين اعمالي كه انجام دادند پاداش مي‌دهيم.»                                  19. « نَكفُرُ»  از ماده  « تكفير »  در اصل به معناي « پوشاندن» است و منظور از پوشاندن گناهان در اينجا عفو و بخشش الهي است.            20. تعبير « احسن الذي كانوا يعلمون » با اينكه خداوند همه اعمال نيك را جزا مي دهدچه حسن باشند و چه احسن، ممكن است اشاره به اين باشد كه « ما همه اعمال خوب آنها را به حساب بهترين آنها مي گذاريم » يعني اگر بعضي از اعمال آنها عالي، خوب، يا متوسط است همه را به حساب عالي مي‌نگريم.  و اين است معني تفضّل پروردگار ما.