به نام خدا

معرفی زاینده رود

تهیه و تنظیم :

زهرا شیرزاد

بهار 1393

ویژگی ها ی جغرافیایی

زاینده رود از رودخانه های مستقل زیر حوضه گاوخونی که سرچشمه اصلی آن دامنه های زردکوه بختیاری و در حد فاصل بین اصفهان و لرستان است.این رودخانه در شهرستان های فارسان،داران،شهرکرد،زرین شهر واصفهان جریان دارد.چشمه جانان یکی از سرچشمه های نخستین این رودخانه در دامنه های زردکوه بختیاری است که به طرف شرق جریان می یابد.در طی راه چشمه دیگری به نام چهل چشمه به آن می پیوندد.پس از آن در ناحیه فریدون در چشمه مهم دیگر به نام های خرسنگ و کودنگ به آن می ریزد.اما از لحاظ بررسی انشعابات مهم و اولیه،زاینده رود در ابتدا از به هم پیوستن رودخانه های خوربه و آب کوهرنگ در جنوب غربی آبادی قلعه سبزی واقع در48کیلومتری شمال غربی شهر فارسان سرچشمه می گیرد.زاینده رود روستاهای بهلان،قورتان،رنگ ده،قلعه سیان بالا،شریف آباد،فیض آباد،فیلورجان،کرنشان،فخرآباد،کله سیج،بداغ آباد،چم یوسف علی،چم علی شاه،خوشوئید،سعیدآباد،چم آسمان،باغ شاه،چم حیدر،چم طاق،چم نار،چم خرم و چم عالی را مشروب می سازد و سرانجام به باتلاق گاوخونی می ریزد.

همچنین این رودخانه در مسیر خود رودخانه های جوب آسیاب،شور،نهرگیشی،نهر مروان،پلاسبحان،دره گاو،آسیاب،دره تیزاب،خشک رود و سمندگان را زاینده رود در جهت شمال غرب به جنوب شرق جریان دارد.طول رودخانه405کیلومتر و شیب متوسط بسترآن0/15درصد است.این رودخانه سرانجام در حدود 120کیلومتری جنوب شرقی اصفهان به باتلاق گاوخونی می ریزد.باتلاق گاوخونی در30کیلومتری جنوب شرقی ورزنه واقع شده است.میانگین بارندگی سالانه در امتداد زاینده رود سالانه450میلیمتر و وسعت حوضه آبگیر آن حدود27100کیلومتر مربع است.

زمین شناسی

زاینده رود در مناطق بی کربنات کلسیک،بی کربناته در سازندهای سیلیکاته و بی کربناته و سولفاته و کلروره جریان دارد.

وجه تسمیه

دلیل اصلی نامگذاری زاینده رود آن است که این رودخانه در طول مسیر خود روستاها،باغ ها و مزارع فراوانی را آباد وزنده می کند و بستر این رودخانه از سرچشمه تا مصب از خود زایش آب می کند و نامگذاری آن به زاینده رود به همین جهت است.این رودخانه از قدیم به نام های زاینده رود،زنده رود،زندرود،زرین رود،زرینه رود،زرن رود و زندک رود نامیده شده است.

مردم شناسی

زاینده رود در طول مسیر خود با اقوام و طوایف گوناگونی در ارتباط است.در اطراف رود خرسنک که یکی از شاخه های زاینده بود است،طایفه چهارلنگ بختیاری و در اطراف زرین رود نیز طایفه مشهور به هفت لنگ بختیاری سکونت دارند.در اطراف جانانه رود نیز در روزگاران گذشته آبادی هایی وجود داشته که امروزه از آنها اثری نیست و محل زراعت طوایف بختیاری شده است.همچنین ادامه مسیر زاینده رود تا باتلاق گاوخونی اقوام گوناگون با آداب و رسوم مختلف درکنار این رودخانه زندگی می کنند که بحث در مورد همه آنها نیازمند به نوشتار چندین جلد کتاب است.

پوشش گیاهی

در کناره ها و سواحل رودخانه زاینده رود پوشش گیاهی متنوعی دیده می شود.این رودخانه به دلیل اینکه از ارتفاعات سرچشمه می گیرد و وارد نواحی کویری و نیمه کویری می شود،دارای تنوع گیاهی چشمگیری است.

از گیاهان کناره های این رودخانه می توان گونه های تیره اسفناج مانند لارک و اشنان نام برد که در نواحی کویری می رویند.

گونه های متنوعی از گز همچون شوره گز،گز گلبرگ نازک و غیره در حاشیه رودخانه زاینده رود می رویند.گیاهانی مانند گل بابونه و گونه های درمنه در نواحی کوهستانی می رویند.گونه های متنوعی از گندمیان،پروانه آساها و گل جالیز نیز در نواحی مختلف دیده می شوند.انواع قیچ و گون و اسکنبیل در نواحی پست در حاشیه رودخانه می رویند.

تنوع جانوری

از ماهی هایی که در رودخانه زاینده رود گزارش شده اند از خانواده کپور ماهیان،گونهAlburnus maculatesاست که در محل ورود به شهر اصفهان دیده می شود.انواع گونه های جنسCapoetaکه بیشتر در نزدیکی باتلاق گاوخونی زندگی می کنند.از خانواده کپورماهیان دندان دار،گونهAphanius mentoاست که در نزدیکی های گاوخونی بیشتر دیده می شود

در طول مسیر رودخانه محل زندگی ماهیان قزل آلای رنگین کمان و گونه ای از کپور ماهیان که در اصطلاح محلی ماهی شیر نامیده میشود و آمور و زرده پر نیز از نام های دیگر آن است . حشرات آبزی گوناگون،مارهای آبی،لاک پشت ها در این رودخانه به چشم می خورند.این رودخانه در برخی نقاط باعث پدید آمدن زیستگاه های متنوعی برای گونه های جانوری شده است که در نوع خود بی نظیر است.

جاذبه های گردشگری

وجود مناطق زیبای طبیعی در امتداد زاینده رود،کوه های مرتفع و ستیغ های صخره ای در سرچشمه های این رودخانه،تونل کوهرنگ،دامنه های پر از گل،لاله های واژگون، چشمه های خنک و شفابخش، چشم انداز زمین های کشاورزی،باغ ها، نیزارهای اطراف گاوخونی و دیگر مناطق طبیعی از جمله خود رودخانه از جاذبه های طبیعی زاینده رود و نواحی مجاور آن هستند.

وجود اماکن تاریخی مانند پل ها،برج های کبوترخانه،آثار تاریخی شهر اصفهان و غیره از جاذبه های تاریخی در نواحی مجاور این رودخانه است.در سواحل زاینده رود مردمانی با آداب و رسوم و فرهنگ های گوناگون همراه با زاینده رود به زندگی جریان می دهند.

منبع: نشریه اطلاعات عملی شماره 357