تخریب جنگل ها

هرجنگلی برای خود یک جامعه زنده به حساب می‌آید و اگر این جامعه نباتی تنها ازطریق عوامل طبیعی مورد تهدید قرار گیرد بنا به طبیعت و سرشت خویش ، قابلیتترمیم خرابی و تجدید و احیای جامعه خود را دارد، مگر اینکه انسان ندانستهبه کمک عوامل طبیعی تخریب بشتابد. در این صورت جامعه نباتی که محصولفعالیت طبیعی بوده و به یکباره و یا به تدریج از بین می‌رود و امیدی برایتجدید حیات آن در مدت محدود نخواهد بود. یکی از شناخته‌ترین عوامل طبیعیتخریب جنگلها ، باد می‌باشد.

تاثیر عوامل طبیعی در نابودی جنگلها

تاثیر باد

بادی که می‌وزد مخرب نیست، ولی همین که سرعت باد از حد متعارف بگذرد،قدرت تخریب پیدا می‌کند. بادهای گرم و سوزان بخصوص در نواحی گرمسیری وحاره بسیار مضر می‌باشد و موجب تبخیر و تعریق زیاده از حد برگها و حتی خوددرختان می‌شوند و گاهی ممکن است برگها را سوزانیده و درختان را بخشکاند. خسارت بادهای شدید به نسبت نیروی باد و طرز عمل آن و طبیعت نبات جنگلیمتفاوت می‌باشد. بادهای تند سبب شکسته شدن و ریشه کن شدن و حرکت دادنریشه‌های درختان می‌شوند.

تخریب بادهای سخت و تند ، آسیب جدی بهجنگلها و مزارع وارد می‌کند که انسان نابخردانه به یاری عوامل تخریب طبیعیبرخیزد و چنین روش ناهنجار در راستای تاریخ بخصوص چند صد سال اخیر بویژهدر دوران معاصر در پیرامونکویرهای ایرانو استانهای خوزستان ، فارس ، کرمان ، یزد و ... صورت گرفته است. قطعدرختچه‌های کویری برای تهیه سوخت و زغال در طی صدها سال موجب گسترش کویر وپیشروی آن به سوی شهرها شده و بسیاری از مزارع سرسبز خرم و روستاهای آبادکه روزگاری تپش زندگی در فضای آنها موج میزد به کام کویر فرو رفته است.

تاثیر گرمای شدید

حرارت زیاد در سالهای خشک سالی ، عناصر نوزاد جنگلها را دستخوشآسیبهای جدی می‌کند. گاهی آنها را می‌سوزاند و از بین می‌برد و زادآوریآنها را مشکل می‌کند.

تاثیر یخبندانها

یخبندانهای زودرسپاییزه و همچنین یخبندانهای دیر رس بهاره به طرق گوناگون آسیبهای جدی به درختان جنگلی وارد می‌نماید.

تاثیر خشکیها

خشکی که در اثر عوامل جوی (نقصان بارندگی) پدید می‌آید، سبب می‌شود که حرارت شدید تابش آفتاب بر تبخیررطوبت خاک بیفزاید و میزان ذخیره آن را درخاک تقلیل دهد. این خطر بیشتر در نواحی که بارندگی سالیانه آن کم است خودنمایی می‌کند.

بارانهای شدید

باران اگر به فواصل نامنظم و به صورت رگبار تند و شدید ببارد، سببدریدگی برگها می‌شود، بخصوص اگر توام با وزش باد تند باشد، خطر تخریببیشتر خواهد بود.

سیلابها

در صورتی که زمین جنگل در حالت طبیعی خود یعنی اسفنجی و متخلخل باشد،آبهای ناشی از بارندگی شدید به زمین فرو می‌روند و از جریان یافتن غیرعادی آن در سطح زمین که خود مقدمه پیداییسیلاست جلوگیری می‌کند. و اگر این حالت طبیعی زمین جنگل بر اثر انگیزه‌هایغیر طبیعی بخصوص از طریق چرای دام از بین رفته باشد، آبها در سطح زمین راهافتاده و موجب سیل می‌شود و مهمترین خسارت سیل به جنگلها می‌رسد، بخصوصجنگلهایی که در قسمتهای زیرین دامنهکوهستانهاواقع شده‌اند.

عوامل انسانی تخریب جنگلها

چرای دام

زیانهای وارده به جنگلها از راه چرای دام سابقه طولانی دارد. ازروزگاری که اقتصاد شبانی زیر بنای تکاملی جامعه را تشکیل می‌داد و اشتغالبه امور دامداری و نگاهداری دام از معتبرترین و سودآورترین رشته‌هایسرمایه گذاریعصر فئودالیسمشناخته می‌شد، زمینه‌های تخریب جنگلها از طریق چرای دام فراهم گردید وچراگاههای جنگلی ایران به عنوان غنی‌ترین منابع علوفه‌ای در دسترس دامهاگذارده شد. زیانهای ناشی از چرای دام در جنگلها شامل موارد زیر است:

• رفت و آمد مدام دام در جنگلها ، باعث فشردگی خاک و خرابیوضع فیزیکی خاکمی‌شود. به این ترتیب آب باران به جای آنکه در خاک فرو رود در سطح زمینجریان پیدا می‌کند در چنین اراضی رویش دانه‌هایی که بر روی زمین ریخته شدهدشوار و در بعضی حالات غیر ممکن می‌شود.
• چرای دام باعث می‌شود که تبدیل مواد آلی زنده بهلاش برگصورت نگیرد و افراط در چرای دام ،پوشش گیاهیرا از عرصه جنگل حذف می‌کند و خاک جنگل عریان و بدون محافظ می‌ماند و به تدریج دچارفرسایشمی‌شود.
• در دامنه‌های کوهستانها که خاک عملا در معرض ریزش قرار دارد،تردد دامها سبب تشدید ریزش خاک و قطعات سنگی می‌گردد و فشار وارده ازتصادم این ریزشها به درختان موجب زخمی شدن پوست آنها می‌شود.
• دامها با جویدن پوست و ساقه‌های درخت ، آنها را زخمی کرده و زمینه تسهیل نفوذ و رخنهآفات و بیماریهای گیاهیرا تدارک می‌بینند.

حریق

آتش سوزی در جنگلها نیز از عوامل مخربی است که قدمتی برابر با زیستاجتماعی انسانها دارد. منتها از نظر میزان خساراتی که به بار می‌آورد درکشورها و مناطق مختلف و نوع جنگلهایی که آتش سوزی رخ می‌دهد متفاوتمی‌باشد. حریق درجنگلهای سوزنی برگبه سبب سرعت و قابلیت اشتعال خسارتی را که به ارزش تجاری درختان وارد می‌آورد، به مراتب سنگین‌تر ازدرختان پهن برگمی‌باشد و جای خوشبختی است که بیشتر جنگلهای ایران از نوع پهن برگمی‌باشد. حریق در صورت وسعت و شدت و تکرار در یک جنگل سبب تغییر ارزش کیفیگونه‌ها می‌شود و به ظهور گونه‌های پست و نامرغوبی می‌انجامد که از نظرتجاری فاقد ارزش می‌باشند.