سنگ‌های رسوبى

سنگ رسوبی به سنگی گفته می‌شود که بر اثر ته ‌نشین شدن مواد داخل آب به وجود می‌آید. رودها مقدار زیادی مواد را با خود به دریاها و دریاچه‌ها می‌برند. این مواد به دلیل سنگینی به ته دریا می‌روند. روی هم قرار می‌گیرند و پس از سفت شدن سنگ‌هایی را به وجود می‌آورند که به آن‌ها سنگ‌های رسوبی گفته می‌شود.

سنگ‌های رسوبی لایه‌لایه‌اند که رنگ یا جنس هر لایه با لایه دیگر متفاوت است. ریگ، شن و سنگ‌های آهکی نمونه‌هایی از سنگ‌های رسوبی هستند. سنگ‌های رسوبی تقریباً تمام سطح قاره‌ها را پوشش می‌دهند ولی به طور کلی 8% از کل سنگ‌های پوسته را در بر می‌گیرند. سنگ‌های رسوبی فقط لایه نازکی روی پوسته هستند.

سنگ‌های رسوبی در ادوار گذشته زمین‌شناسی در محیط‌ های طبیعی متفاوتی که امروزه وجود دارد، رسوب کرده‌اند. مطالعه این محیط های عهد حاضر و رسوبات و فرآیندهای آن‌ها به درک بیشتر معادل قدیمی آن‌ها کمک می‌کند. دلایل زیادی برای مطالعه سنگ‌های رسوبی وجود دارد زیرا ارزش اقتصادی کانی‌ها و مواد موجود در آن ها کم نمی‌باشد. سوخت‌های نفت و گاز از پختگی مواد آلی در رسوبات مشتق شده و سپس این مواد به یک سنگ مخزن مناسب، که عمدتاً یک سنگ رسوبی متخلخل است، مهاجرت می‌کند.

ذغال، سوخت فسیلی دیگری است که البته در توالی‌های رسوبی نیز وجود دارد. روشهای رسوب‌شناسی و سنگ‌شناسی به طور گسترده در پی‌جویی ذخایر جدید این منابع سوختی و سایر منابع طبیعی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سنگ‌های رسوبی بیشتر آهن، پتاس، نمک و مصالح ساختمانی و بسیاری دیگر از مواد خام ضروری را تأمین می‌کنند. محیط‌ ها و فرآیندهای رسوبی و جغرافیای قدیمی و آب و هوای قدیمی، همگی را می‌توان از مطالعه سنگ‌های رسوبی استنباط کرد. این‌گونه مطالعات به شناسایی و در تاریخ زمین شناسی زمین کمک فراوانی می‌کند. سنگ‌های رسوبی حاوی زندگی گذشته زمین، به فرم فسیل‌ها هستند که این‌ها مفاهیم اصلی انطباق چینه شناسی درفازوزوئیک می‌باشند.

تاریخچه و سیر تحولی

مطالعه سنگ‌های رسوبى از نظر مشخصات ساختى، بافتى و ترکیب شیمیایى آن‌ها، اولین بار در سال 1879 توسط سوربى انگلیسى انجام گرفت. وی مطالعه سنگ‌های رسوبى در مقاطع نازک را براى اولین بار ابداع نمود. بعدها در 1899، کایوى فرانسوى پاره‌اى از مشخصات میکروسکوپى و مشخصات ماکروسکوپى بعضى از سنگ‌های رسوبى در کشور فرانسه را، به صورت مصور تشریح و تفسیر کرد. از آن تاریخ به بعد، به پیروى از کایو، بررسی سنگ‌هاى رسوبى و کوشش اکثر سنگ‌شناسان، عمدتاً بر کانی‌شناسى و تشخیص کانى‌هاى تشکیل دهنده این سنگ‌ها متمرکز گردید، که در این میان ماسه‌سنگ‌ها و رسوبات ماسه‌اى و از میان کانى‌ها هم، کانی‌هاى سنگین (داراى وزن مخصوص بیش از 85/2) بیشتر مورد توجه قرار گرفتند.

در سال 1919، ونت ورث آمریکایى براى سنجش اندازه ذرات و دانه‌هاى تشکیل دهنده رسوبات تخریبى مقیاسى ارائه داد و به کمک مقیاس ونت ورث، مطالعه دانه سنجى و تجزیه‌هاى کمى و مکانیکى رسوبات بر مبناى اندازه دانـه‌ها و فراوانى آن‌ها میســـر گردید. ســـرانجام در ســـال 1933، آدن و کرمبـــــاین، مقیاس‌هاى جدیدترى براى اندازه‌گیرى دانه‌هاى رسوبى ارائه دادند و در مکانیسم تجزیه‌هاى مکانیکى رسوبات تخریبى، تسهیلات زیادترى ایجاد کردند. امروزه هم، مقیاس‌هاى اندازه‌گیرى متداول براى مطالعات رسوب‌شناسى و سنگ‌هاى رسوبى، به نام همین افراد معروف بوده و مورد استفاده سنگ‌شناسان و رسوب‌شناسان قرار دارد.

گروه‌هاى اصلى سنگ‌های رسوبی

سنگ‌های رسوبی بر اساس منشأ و نحوه تشکیل به 4 دسته رسوبات سیلیس آواری، رسوبات بیو‌شیمیایی و عالی، رسوبات شیمیایی و رسوبات آذر آواری تقسیم می شود.

1- رسوبات سیلیس آوارى

رسوبات سیلیس آوارى آن‌هایى هستند که از خرده سنگ‌هاى قبلى، که توسط فرآیند فیزیکى حمل و رسوب کرده‌اند، تشکیل شده‌اند. این گروه شامل سنگ‌های کنگلومرا، ماسه‌سنگ، گلسنگ‌ها و ... مى‌باشد.

2- رسوبات بیو‌شیمیایی و آلی

این رسوبات بیشتر منشأ بیوژنیکى، بیو‌شیمیایی و آلى دارند و شامل سنگ‌های آهک، چرت، زغال و شیل نفتی است.

3- رسوبات شیمیایى

   این رسوبات منشأ شیمیایى دارند و شامل تبخیری‌ها، سنگ های آهن دار مى‌باشند.

4- رسوبات آذر آوارى

   رسوبات آذر آوارى رسوباتى هستند که عمدتاً از دانه‌هایى با منشأ آتشفشانی تشکیل شده‌اند.