تکامل تلسکوپ ها

تلسکوپها دو نوع هستند: تلسکوپهای چشمیوتلسکوپهای رادیویی. تلسکوپهای چشمی نیز به دو نوع تقسیبم می‌شوند: نوعانکساریو نوعانعکاسی. نخستین تلسکوپ دنیا بوسیله هانس لیپرشای هلندی در سال 1608 م. ساخته شد. در سال 1609گالیله تلسکوپ جدیدی ساخت که می‌توانست اشیاء دو را 33 بار بزرگتر کند.

به دنبال اولین رصدهای گالیله ، تلسکوپها کاملتر شدند وکپلر (1571- 1630 م.) اخترشناس آلمانی تصویر سازی معکوس را ابداع کرد. درتلسکوپ گالیله، سیستم نوری مانند دوربین تماشاخانه‌ها ، دوربینهای معمولی و تلسکوپهایی که امروزه برایرصد آسمان بکار می‌روند، تصویر را بطور مستقیم تشکیل می‌داد. با این حال ، درستاره شناسیروش مشاهده تصویر یک جسم اهمیت چندانی ندارد. روش تصویر سازی معکوس که بوسیله کپلر ابداع شد، مزیتهای مشخص زیادی نسبت به روشگالیله داشت. امروزه تقریبا همه تلسکوپهای نجومی ، اشیاء را به صورت وارونه نشان می‌دهند.

در سال 1668م. ایزاک نیوتنبا استفاده از آینه به جای عدسی ، یک نوع تلسکوپ جدیدی به نامتلسکوپ بازتابیساخت. با این حال ، در مورد بعضی از صدها تلسکوپ شکستی نسبت به نوعبازتابی بهتر عمل می‌کرد. در سال 1733 م. تلسکوپ شکستی با اختراع نوعجدیدی از عدسی شیئی به نام عدسی بی رنگ توسط یک انگلیسی به نام چسترمورهای (1703-1771م.) اصلاح گردید. ویلیام هرشل بعدها تلسکوپهای بزرگتر و بهتری ساخت و با یکی از آنها در 13مارس 1781سیاره اورانوس را کشف کرد. چندی پس از آن هرشل بزرگترین تلسکوپ را ساخت وموفق به کشف دو قمر ازاقمار اورانوسشد. در سال 1845 ، ارل آوراس تلسکوپ 184 سانتیمتری خود را در بیرکاسلایرلند ساخت. تلسکوپ او به علت آنکه به صورت ثابت قرار داشت فقط بخشمحدودی از آسمان را می‌توانسترصد کند.

تکامل تلسکوپهای بازتابی

در اواسط قرن نوزدهم روش نقره اندود کردنشیشهکشف شد و در نتیجه شیشه نقره اندود جای فلز آیینه را گرفت. امروزه همهتلسکوپهای بزرگ ، مانند تلسکوپ غول پیکر 508 سانتیمتری کوه پالومار درآمریکا ، از نوع بازتابی هستند. در این تلسکوپها شیشه خاصی جای شیشه‌هایمعمولی را که در قدیم کاربرد داشت گرفته است و برای اندودن آیینه آنها نیزاز یک لایه نازک آلومینیوم استفاده می‌شود.

از جمله این تلسکوپهای عظیم ،تلسکوپ بازتابی هیلاست که بادهانه 5 متری خود در مونت پالومار کالیفرنیا نصب شده است. ورقه بزرگشیشه‌ای "سیلیکات بوره" که آینه این تلسکوپ در سال 1934 م. از آن ساختهشده است، 20 تن وزن داشت. برای جلوگیری از پیدایش تنش در این آینه یک سالتمام برای سرد شدت شیشه در آن فرصت دادند. البته نکاتی که ذکر شد تنها بخشکوچکی از کل کار انجام شده را نشان می‌دهد. تراشیدن آینه با مختصات بسیاردقیق و ساخت و گردآوری بی‌شمار تجهیزات فرعی آن به ناچار بسیار وقت‌گیربود که با احتساب تأخیری که در خلال دوران جنگ رخ داد، سرانجام تلسکوپمونت پالومار در سال 1948 آماده بهره برداری شد.

تلسکوپ هیل واقع در مونت پالومار برای انجام وظیفه بی وقفه نقشه برداری دقیق ازستارگان ،کهکشانها و سایرصور عمده فلکی کیهان بکار گرفته شد. در سالهای دهه 1950 به کمک آن به تهیه یک اطلس حجیم ازستارگان تحت عنوان "انجمن ملی جغرافیایی - بررسیهای نجومی رصدخانهپالومار" اقدام شد. مشکلات بسیار ویژه و حائز اهمیت نیز با این تلسکوپقابل بررسی است. با استفاده از ضمیمه‌های طیف نما استماداد ازاصول دوپلر (که با سرعت نسبی بین اجسام مربوط است) می‌توان با چنین تلسکوپی ، میزاندور شدن دورترین ستارگان را اندازه گیری کرده ، تناقض بین تئوریهای اساسیمربوط به پیدایش جهان مانند "انفجار بزرگ" و "حالت ثابت" را حل کرد.

کشفیات تلسکوپ مونت پالومار

از جمله اکتشافهایی که به کمک تلسکوپ مونت پالومار صورت کرفته کشفیاست که ای. آر. ساندج به عمل آورد. او در سال 1960 م. یک منبع رادیویی رایا شئی از یک منبع رادیویی شبهستاره کوازار بود؛ یک شئی بی نهایت درخشان که از طیف آن پیداست که در فاصله بسیار دوری قرار داد.

تلسکوپ هیل تا سال 1947 ، یعنی سالی که تلسکوپ 6 متری مونت پاستورخوفشوروی سابق رسما شروع بکار کرد، هنوز بزرگترین تلسکوپ جهان بود، اندازهاین تلسکوپ است. البته در اوایل دهه 1950 م. پیشنهادهای بسیار پیشرفته‌ایبرای ساخت تلسکوپهای نوری زمین پایه با دهانه مؤثر نزدیک به 25 متر کهقابلیت نور گیری آن 20 برابر مونت پالومار باشد، ارائه شده بود. ساخت چنینتلسکوپی از طریق تقسیم دهانه کلی آن به چندین قطعه ممکن خواهد بود. بیتردید هنوز رازهای کشف نشده بسیاری در مورد کیهان باقی مانده است کهمی‌توان به کمک این ادوات غول پیکر نوری آنها را کشف کرد.

تلسکوپهای رادیویی

امواج رادیوییفراسوی زمین در سال 1932 م. بطور اتفاقی بوسیله کارل یانسکی کشف شد. وی مشغول استفاده از یک رادیوی معمولی بود و چون آنتن آن بسویکهکشان راه شیری متوجه شد و در راستای آن قرار گرفت، صداهایی از آن به گوش رسید که نشانمی‌داد رادیو امواج دیگری غیر از امواج معمولی دریافت کرده است. از همانزمان تحقیق و پژوهش در کشورهای مختلف درباره این امواج آغاز گردید و چندسال بعدرادیو تلسکوپهای عظیمی ساخته شدند.