جنگ ایران و عراق

باپیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357و سقوط رژیم شاه، هر یک از  تشكلهای سیاسی و احزاب برآمده از آنها برای رسیدن به آرمانهای خود تلاش می كردند. این وضعیت حاكم بر ایران باعث شد تا همسایه غربی آن عراق برای دستیابی به اهداف خود به جای گفتگو از نیروی نظامی استفاده كند و جنگی هشت ساله را بر ایران تحمیل نماید.

زمینه های شروع جنگ

  برخی از زمینه هایی كه باعث بوجود آمدن جنگ عراق علیه ایران بود،

عبارتند از:

  الف: ازلحاظ تاریخی مابین ایران و عراق دلایلی برای شروع درگیری در طول تاریخ وجود داشته است كه می توان آنرا به زمان حكومت عثمانی و صفوی در ایران تبارشناسی كرد؛ اما بیشترین زمینه ها برای بوجود آمدن اختلاف مابین ایران و عراق به زمان تشكیل دولت كنونی عراق و موج  پان‌عربیسم در منطقه باز می گردد،كه آخرین مورد از حل وفصل این اختلافات به قرار داد الجزایر بین محمدرضا شاه و صدام حسین در سال 1975باز می گردد.

  ب:از دیگر زمینه هایی كه باعث بوجود آمدن جنگ شد، سقوط ژاندارم منطقه یعنی رژیم شاه درپی انقلاب اسلامی در ایران بود كه باعث ازهم پاشیدن پیمان سنتو و كمربند امنیتی به دور اتحاد شوروی بود. عراق نیز كه از همپیمانان شوروی بود به توهم خروج آمریكا از خاورمیانه  اكنون خود را ژاندارم منطقه می خواند.

  ج:از دیگر زمینه های بوجود آمدن جنگ مابین ایران و عراق، موج حركت انقلابی مردم ایران و تاثیر آن در كشورهای منطقه بود كه زمینه های نارضایتی را در این كشورها فراهم ساخت و موجب شد تا صدام با توهم اشغال ایران بخواهد این موج را كنترل كند.

اهداف عراق از شروع جنگ

  الف: چشم طمع به سرزمینهایی كه بعد از قرارداد 1975در خاك ایران قرار داشت مانند خوزستان، كه صدام آنرا عربستان می نامید.

  ب:واگذاری جزایر سه گانه ایرانی در خلیج فارس به امارات كه برای اولین بار در سخنرانی های پان‌عربیسم جمال عبدالناصر با نام خلیج عربی بیان شد .

  ج:كمك عراق به نیروهای چپ و سوسیالیت ایران تا حاكمیت را بدست گیرند.

  د:پایان دادن به دخالتهای ایران در كشور های منطقه مخصوصا عراق به نظر رهبری عراق.

شروع و تداوم جنگ

  با توجه به وضعیت داخلی ایران،بحران گروگانگیری سفارت آمریكا و كارشكنیهای ضدانقلاب، عراق در تابستان سال 1359هـ . ش.، زمینه ها را برای حمله به ایران آماده دید و با احضار كاردار ایران در عراق در 26/6/1359 پنج روز بعد در ساعت 14روز31شهریور 1357به ایران حمله كرد.[4] در آغاز حملات كه از زمین، دریا و هوا شروع شده بود به سرعت ارتش عراق در مرزهای غربی و جنوب غربی ایران وارد شد و شهرهای مرزی به اشغال عراق درآمد؛ بعد از چند روز خرمشهر در اشغال عراق درآمد و آبادان به محاصره نیروهای عراقی افتاد.

توان دفاعی ارتش، سپاه و نیروهای مردمی ایران با خیانتی كه بنی صدر( رئیس جمهور وقت ایران و فرمانده کل قوا) در نرساندن مهمات و تداركات در حق آنها می‌نمود، حالت فرسایشی به‌خود گرفته بود و متوقف نمودن پیشروی نیرو‌های دشمن در جبهه‌‌ه وادار به تجدید نظر وقانع شدن  صدام به همین متصرفات كرد.  جنگ قدرت و فزون‌طلبی نیروهای چپ و سازمان مجاهدین خلق، باعث شد تا اولویت برقراری امنیت در داخل كشور در دستور كار قرار گیرد.

خیانت بنی صدر به انقلاب و تاكید او بر گفتگو با صدام باعث شد تا در 30خرداد1360توسط حضرت امام «ره» از سمت فرمانده كل قوا بر كنار شده و  با رای عدم اطمینان مجلس مجبور به فرار از ایران شود.

پس از آن امام«ره»خود فرماندهی كل قوا را بر عهده گرفته و فرمان بسج بیست میلیونی و حضور در جبهه ها را صادر فرمودند. در3خرداد 1362با عملیات بیت‌المقدس خرمشهر به همراه دیگر سرزمینهای ایران تا اروندرود آزاد شد. بعد از فتح خرمشهر نیروهای ایران جنگ را به داخل عراق كشاندند. كشورهای عربی و صدام به همراه سازمان ملل، پیشنهاد آتش بس را ارائه دادند؛ اما، این پیشنهاد به علت مشخص نشدن حقوق ایران و عدم شناسایی متجاوز و همچنین نداشتن ضمانت اجرایی پذیرفته نشد. ادامه جنگ تا اواخر سال 1364توازن نیروهای دو طرف را نشان می‌داد؛ اما در اواخر سال 1364ایران با شروع عملیات والفجر 8 منطقه عمومی فاو را تصرف كرد. پیروزی ایران در فاو كشورهای عربی، شوروی و آمریكا را به حمایت علنی از صدام واداشت. بدست آوردن تجهیزات نظامی و اسرای جنگی از 27 كشور جهان نشانگر آن بود كه اكثریت قدرتهای اقتصادی و نظامی جهان از عراق حمایت كنند.

سرانجام

   با تصرف فاو عراق، جنگ را به دریا و سکو‌های نفت كشانید. مورد هدف قرار گرفتن نفتكشهای ایرانی و اسكله‌های استخراج نفت ایران، باعث واكنش متقابل ایران شد.

 آمریكا و شوروی به بهانه حمایت از نفتكشها وارد خلیج فارس شدند؛ اما ایران با برتری موقعیت جغرافیای خود در جنگ دریا نیز پیروز شد. صدام با حملات شیمیایی به حلبچه و فاو و كمك قدرتهای بزرگ توانسط فاو را به تصرف خود در آورد. مسئله نفت و طولانی شدن جنگ شورای امنیت را برآن داشت تا با پیشنهاد قطع نامه 598با فشار بر ایران بر پایان جنگ تاكید ورزد. ایران قطعنامه را پذیرفت و صدام سه روز بعد برای داشتن برگ برنده از دریا، زمین و هوا ایران را دوباره مورد حمله قرارداد. مقاومت ایران نیز باعث شكست این حمله شد و در تاریخ 20اوت1987میلادی (29مرداد1367)آتش‌بس برمرزهای ایران و عراق حاكم شد. دوسال بعد در سال 1989زمانی كه عراق كویت را به اشغال خود درآورده بود، صدام مجددا پذیرش قرارداد الجزایر را اعلام کرد و سازمان ملل عراق را به عنوان متجاوز و آغاز‌گر جنگ شناسایی كرد و عراق را ملزم به پرداخت غرامت به ایران نمود.

نام عملیات ها :

عملیاتدزفول ،عملیاتنصر ، عملیاتتوکل ، عملیاتفرمانده کل قوا ، عملیاتثامن الائمه ،

عملیاتطریق القدس ، عملیاتفتح المبین ، عملیاتبیت المقدس ، عملیاترمضان ، عملیاتمحرم ، عملیاتوالفجر مقدماتی ، عملیاتوالفجر ۱ ، عملیاتخیبر ، عملیاتبدر ، عملیاتوالفجر ۸ ، عملیاتکربلای ۴ ، عملیاتکربلای ۵ ، عملیاتبیت المقدس ۷ ، عملیاتلبیک یا خمینی ، عملیاتکربلای ۱ ، عملیاتکربلای ۶ ، عملیاتوالفجر ۴ ، عملیاتقادر ، عملیاتکربلای ۱۰ ، عملیاتبیت المقدس ۲ ، عملیاتوالفجر ۱۰ ، عملیاتمرصاد