مقدمه:

مهندسين چه كساني هستند؟ آنها چه كار مي كنند ؟ مهندس شدن چقدر طول مي كشد؟

اينها اولين سؤالات هستند كه براي دانشجويان مآل انديش پيش مي آيد و همچنين اينها اولين سؤالاتي هستند كه بايد در هر كتاب مقدماتي مهندسي در مورد آنها مطالبي بيان شود.

از يك نظر مهندسين خالقين و ابداع كنندگان ايده ها و مفاهيم سازندگانوسائل و ساختمان ها و بالاتر از همه حل كنندگان مسائل مي باشند.

بايستي آنها را براي مواجهه با دنيايي از تغييرات  دنيايي از اعتراضات و مبارزه طلبي هاي جديد و هميشه در تغيير آماده كرد.

حرفه مهندسي:

اغلب مخلوقات زنده محبوس در الگوي دارويني مي باشند. آنها مي بايد يا خود را با محيط متغير اطراف وفق دهند تا زنده بمانند و يا نابود شوند. فقط نوع بشر است كه استثناءاست فقط ما هستيم كه انديشه تغيير محيط اطراف خود را داريم و آن را با نيازهاي خود منطبق مي سازيم.

در سطح بسيار مقدماتي اين نقش از مهمترين مشخصه هاي حرفه مهندسي است.

ريشه هاي مهندسي به زمان اجدادمان بر مي گردد يعني هنگامي كه در جدال براي زنده ماندن اولين بار از ابزار استفاده كرده اند.

ملاحظه مي شود كه در طول تاريخ مهندسين دانسته هاي خود را به شكل علم و تكنولوژي براي رفع نيازهاي جامعه بكار گرفته اند. فضائل و كمالات مهندسين از جنبه هاي اجتماعي سياسي يا هنري روي تاريخ تأثير بسياري داشته است.

يك جنبه احساسي بسيار واقعي اينست كه مهندسي راه را براي پيشرفت تمدن صاف و هموار نموده است.

امروزه ما در عصر تاريخي و دوران خاصي زندگي مي كنيم. جمعيت ما روي محدوده هاي طبيعي محيط اطرافمان فشار مي آورد. طبيعت را تهديد به نابودي مي كند و حتي شايد اين سياره را غير قابل سكونت نمايد. ممكن است تاريخدانان آينده به قرن بيستم بدين صورت بنگرند كه قرن بيستم زماني بوده است كه ما براي اولين بار محدوديت منابع طبيعي روي زمين را تشخيص داديم و حتي اينكه به سرعت به مسير اتمام اين منابع نزديك شديم.

جامعه ما بطور فزاينده اي به علم و تكنولوژي- مهندسي- وابسته شده است. در واقع اين وابستگي نه تنها به خاطر ترقي روز افزون و خوشبختي است بلكه بخاطر بقاء نيز مي باشد. امروزه مسائل و مشكلات جدي بصورت فزاينده و غافل گيرانه پديدار مي گردد.

مهندسي حرفه اعتراض و مبارزه طلبي است اين حرفه دقت و نظم علم را به خلاقيت و تحليل مورد نياز جهت مسائل پيچيده موجود در برابر جامعه مدرن در هم مي آميزد.

در طول تاريخ چنين ملاحظه شده است كه مهندسين دانسته هاي خود از علم و تكنولوژي را براي رفع نيازهاي جامعه بكار برده اند. انها راه پيشرفت تمدن را صاف و همورا نموده اند.

مهندسين مخترعين و حل كنندگان مشكلات هستند كه مهارت. تجربه و دانش خود را جهت خدمت به جامعه بكار مي برند. مهندسي يك حرفه اعتراض و مبارزه طلبي است. اين حرفه دقت و نظم علم را با خلاقيت و قوه تخليل مورد نياز جهت حل مسائل پيچيده موجود در مقابل جامعه نوين در هم مي آميزد.

مهندس كيست؟

مهندسي عبارتست از استفاده از علم و تكنولوژي جهت اجابت نيازهاي بشر.

به علت گسترش فراوان وتنوع  بسيار رشته ها و كارهاي مهندسي. ارائه تعريفي دقيق و ساده از كلمه«مهندس» بسيار مشكل است.

در طول دو قرن گذشته استفاده از اين لغت وسعت يافت و شامل فعاليتهاي غير نظامي يعني فعاليت هاي «سيويل» هم شد كه به اين گونه مهندسي مهندس عمران  گرفته مي شود.

تعريفي رسمي توسط حرفه مهندسي مورد قبول واقع شده است. دفتر ارزيابي و صدور اعتبار نامه مهندسي و تكنولوژي تعاريف زير را ارائه مي دهد:

تكنسين مهندسي:

بسياري از امور و فعاليتهاي مهندسي نياز كمتري به امور تحليلي و يا مهارت در درك مفاهيم دارند. ولي از سوي ديگر نيازمند معلومات و مهارت در زمينه كاربردي خاصي هستند.اگر چه فعاليت هاي كلي تكنسين هاي مهندسي در مقايسه با كارهاي مهندسين  جريان عادي تري دارد ولي ماهيتاً اين افراد هرگز داراي مهارت بالاي نيستند.

تكنسين هاي مهندسي عملاً درگير ساخت نخستين نمونه از ابزارهاي طراحي شده بوسيله مهندسين مي باشند.

استاد كار:

استادكاران داراي مهارتهاي دستي لازم جهت توليد اجزاء و عناصر مشخص شده بوسيله مهندسين هستند.

بنابراين نيازي ندارند كه شناخت پايه اي از اصول مرتبط با طراحي داشته باشند.

آموزش انها در محل كار صورت مي گيرد.

گر چه مي توان تعاريف رسمي از مهندسي ارائه داد ولي ساده ترين راه اينست كه به يك مهندس به عنوان كسي كه حل كننده مشكل است و علم و تكنولوژي را براي رفع نياز جامعه بكار مي برد فكر كرد.

مهندسي يك فعاليت گروهي و تيمي است كه شامل دانشمندان كه محقق قوانين طبيعت هستند. مهندسين كه به وسيله طراحي تبديل كننده معلومات علمي به شكل هاي قابل كاربرد هستند.

تكنولوژيست هاي مهندسي و تكنسين ها كه طرح هايمهندسي را پياده و اجراء مي كنند و استادكاران كه مهارت ويژه خود را بري توليد مواد و ابزار لازم براي طرح ها بكار مي برند مي باشد.

رشته هاي مهندسي:

مشخصه حرفه مهندسي فراواني وتنوع زمينه هاي تخصصي آن است .كاربردهاي مهندسي ازدنياي ميكروسكوپي طراحي مدارهاي مجتمع براي كامپيوترهاي عددي تاپروژه هاي ساختماني غول آسيا نظير سدها پلها ياشهرهاي كامل راشامل مي شود .ماهيت پيچيده مسائلي كه هم اكنون جامعه نوين باآنها مواجه است باعث انگيزش نظام هاي جديد ومتنوع ديگر مهندسي نظير  مهندسي محيط زيست مهندسي زيست دارويي ومهندسي سيستمها

 شده اند .

در پاسخ به نيازهاي جامعه انواع رشته هاي تخصصي ترمهندسي گسترش و تكامل يافته اند.

مهندسين فضا نوردي: مرتبط با طراحي و تكامل هواپيما و فضا پيما هستند.

مهندسين كشاورزي: اصول مهندسي را در صنايع توليد مواد غذايي و مزارع بكار مي برند.

مهندسين معماري: همكاري متقابل با ارشيتكت ها در طراحي و ساخت بناها دارد.

مهندسين هواشناسي و اقيانوس شناسي: مرتبط با موارد استفاده جامعه از اتمسفر زمين و اقيانوسها و صدمات ناشي از اين استفاده ها هستند.

مهندسين خودرو: مسئول طراحي توسعه و تكامل ساخت استفاده و بكار گيري وسايط نقليه زميني هستند.

مهندسين زيست دارو: روشهاي مهندسي را با علوم زيست شناسي و دارويي تركيب        مي نمايند.

مهندسين كامپيوتر: مرتبط با طراحي و استفاده  و بكارگيري سيستمهاي كامپيوتري هستند.

مهندسين محيط زيست: اطلاعات و دانش مربوط به علوم طبيعي اجتماعي فيزيكي را جهت بررسي و تجزيه و تحليل و پيش برد اثرات متقابل جامعه تكنولوژي و محيط زيست با يكديگر تركيب مي نمايند.

مهندسين صنايع: مرتبط با طراحي و نصب و داير كردن سيستمهاي متشكل از مردم مواد. و     دستگاه ها هستند.

مهندسين ساخت: مسئول توسعه و تكامل روشهاي اقتصادي جهت ساخت طرح هاي مهندسي هستند.

مهندسين مواد و متالوژي: متخصص در توسعه و تكامل توليد و كاربرد مواد فلزي. سراميكي و پلاستيكي مورد استفاده در صنعت هستند.

مهندسين دريانوردي: مرتبط با بهره برداري از معادن از طريق بكارگيري روش هاي مختلف معدنكاري هستند.

مهندسين هسته اي: طراح و راهبر سيستمهايي هستند كه از انرژي هسته اي استفاده          مي كنند.

مهندسين نفت: توسعه دهندگان روشهاي بهره برداري و عمليات تصفيه نفت هستند.

مهندسين بهداشت و منابع آب: طراح تجهيزات و تأسيسات انتقال و تصفيه آب  هستند.

مهندسين سيستم ها: طراح و تحليلگر سيستم هاي پيچيده هستند.

مهندسين حمل و نقل: مرتبط با نقل و انتقال مردم و محصولات هستند.

مهندس چكار مي كند؟

 معمولاً تشخيص بين انواع مهندسي از روي كارها و فعاليتهاي آنها در محل كار معلوم مي گردد.

مثلاً معمولاً چنين تصور مي شود كه يك مهندس راه و ساختمان يك بناست.

در يك رشته مهندسي خاص امكان وجود دامنه وسيعي از كارها و فعاليت ها وجود دارد.

علائق. تجربه و وظايف حرفه اي مهندسين از روي تنوع مشغله و قابليت توفيق انها در شغل هاي گوناگون تشخيص داده مي شود.

نقش هاي مهندس

پژوهش                           Research

             توسعه                                 Development

      طراحي                          Design

توليد                                  Production

    ساختمان                      Construction

       پروژه                           Project

          عمليات                           Operations

            آزمايش                      Testing

      خريد و فروش                Sales

          مديريت                       Management

     مشاوره                       Consulting

آموزش                            Teach

      …                               Others     

طيف فعاليتهاي مهندسي بسيار وسيع است:

مهندسين پژوهش در جستجو كشف تغيير و مشخص كردن موارد استفاده عملي براي      پديده هاي جديد علمي هستند.

مهندسين توسعه: اكتشافات علمي را ند نظر گرفته و اقدام به طراحي و ساخت نمونه اوليه كار جهت انجام آزماشات كاربردي روي انها مي نمايد.

مهندسين طراح: نمونه اوليه را تبديل به دستگاه يا فرآيندي مي كنند كه مناسب توليد انبوه يا اجراي عملي باشد.

مهندسين توليد: مشخصه هاي ارائه شده توسط مهندسين طراح را دريافت و بر توليد انبوه مطابق مشخصات ارائه شده نظارت مي نمايند.

مهندسين ساختماني: مسئول طراحي و ساخت سازه هايي نظير بناها كارخانجات و پل ها هستند.

مهندسين پروژه:  مسئوليت كلي نظارت بر كارهايي را بر عهده دارند كه در يك پروژه مهندسي انجام مي شوند.

مهندسين عمليات:  يا كارخانه مسئول كار كردن وسرويس و نگهداري تأسيسات عمومي يك كارخانه هستند.

مهندسين آزمايش:  آزمايشات لازم در مراحل پژوهش. توسعه و بهره برداري را طراحي و اجرا مي نمايند.

مهندسين فروش:  به عنوان رابط بين شركت خود و خريداران و در جهت پيدا كردن و توسعه بازار فروش عمل مي كنند.

تاكيد تعليم مهندسي عبارتست از:

تكامل مهندسين بصورتي كه بتواند در دنيائي ازتغيير فكركنند جوابگو باشند وخود را وفق دهند توجه اين برنامه معطوف به روش شناسي حل مهندسي مسائل وكسب معلومات علمي جهت حمايت ازاين كاراست.مبناي اين برنامه دروسي ازعلوم پايه فيزيك شيمي ورياضيات (شامل روش هاي محاسباتي نوين )است .اما يك جزء ضروري ازتعليم مهندسي مشتمل بردوره هايي درهنر علوم انساني واجتماعي است زيرا كه اين دوره ها مكمل اين آموزش هستند ونقطه تماسي با بقيه جامعه فراهم مي آورند همچنين مي بايد دانشجويان مهارت خودرادرايجاد ارتباط مؤثر ازطريق نوشتن صحبت كردن باوسائل ترسيمي راگسترش وپيشرفت دهند.                              

برنامه هاي تكنولوژي مهندسي  

براي برطرف كردن نيازهاي صنعتي به فارغ التحصيلان داراي مهارت بيشتردركاربردهاي ويژه برنامه تكنولوژي مهندسي داير گرديده است فارغ التحصيلان دوره دوساله                       اين برنامه موسوم به تكنسين هاي مهندسي وفارغ التحصيلان دوره چهارساله                   موسوم به تكنولوژيست هاي مهندسي هستند.

رسميت برنامه هاي درسي مهندسي

معياربررسي كلي وصدوراعتبارنامه ازسوي دفتر توجه به كسب اطمينان ازوجود پايه مطلوب درعلوم ورياضيات علوم انساني واجتماعي علوم مهندسي وروش هاي مهندسي وهمچنين فراهم آوردن زمينه هاي تخصصي رادارد.فرايند صدور اعتبارنامه شامل مرور وبررسي برنامه درسي بوسيله پرسشنامه همراه با گزارش تكميلي بازديد ازمحل بوسيله گروهي كه بادقت ازطرف دفتر انتخاب شده اند است .هم اكنون دفتر بوسيله اداره آموزش ايلات متحده دفتر ملي ثبت مهندسي شوراي ملي بازرسان مهندسي به عنوان تنها مؤسسه صدور اعتبارنامه هاي درسي مهندسي به رسميت شناخته شده است .

تحصيلات كارشناسي ارشد

تحصيلات مهندسي به فارغ التحصيل شدن ازدانشگاه حتم نمي شود.مهندسين علاقمند به تحقيق وتوسعه مي بايد درسطح كارشناسي ارشد ودرزمينه علوم پايه وعلوم مهندسي تحصيل نمايند .ضرورت دارد دانشجويان مهندسي توجه نمايند كه تحصيلات آنها يك الزام درزندگي است براي مطابقت بادنياي درحال تغيير مي بايد مهندسين مستمر تحصيلات خود را بطور غيررسمي وازطريق مطالعه كردن بحث با همقطاران شركت در                 گردهمايي هاي فني يا كارگاههاي فني ارتقاء وادامه دهند.

مهندسي به عنوان يك حرفه:

مهندسي يك حرفه ياد گرفتني است درست همانند قانون و قضاوت. پزشكي و يا علم خداشناسي. مهندسين بايد برخي مهارت ها را كسب نمايند  چه در طول تحصيلات رسمي و چه در دوران كار و تجربه تا بدين وسيله عملاً حرفه خود را تمرين نمايند. و درست همانند ساير اعضاي حرفه ها مهندسين مسئول به كار گرفتن معلومات تخصصي و مهارت خود به نفع جامعه هستند.

يك حرفه را از طريق چند مشخصه مهم مي توان تشخيص داد:

1.     پاسخ گو و ارضاء كننده يك نياز حتمي و سود بخش جامعه است

2.      نياز به تمرين در درك درست و قضاوت و بصيرت دارد و موضوعي نيست كه استاندارد شدني باشد.

3.     شامل فعاليتي است كه تحت رهبري فكري هوشيار و سطح بالايي از دانش و مهارت غير از آنچه كه متعارف عموم است صورت مي گيرد.

4.      يك هدف دارد و آن هم پيشبرد دانش و ايده آل حرفه لازم براي انجام خدمات اجتماعي.

5.     داراي وضعيت و مقام قانوني است.و نياز به استانداردهاي شناخته شده جهت كسب مجوز دارد.

اصول اخلاقي مهندسين:

اصول اساسي :درستي. تماميت. يزرگي. شأن و افتخار حرفه مهندسي به طريق زير بوسيله مهندسين حفظ و پشتيباني مي شود:

الف)بكار گيري دانش و مهارت فني براي فزوني رفاه و آسايش بشر.

ب) درستكار و بي غرض بودن و با راستي خدمت كردن به جامعه. كارفرمايان و ارباب رجوع.

ج) كوشش و رقابت بري افزايش شايستگي. حيثيت و اعتبار حرفه مهندسي.

د) حمايت از انجمن هاي حرفه اي و فني نظام هاي مهندسي.

قوانين اساسي:

1.     مهندسين در انجام وظايف حرفه اي خود ايمني. سلامت رفاه و آسايش جامعه را بر تر از هر چيز قرار مي دهند.

2.     مهندسين صرفاً خدماتي را ارائه مي دهند كه در حيطه شايستگي و صلاحيت آنهاست.

3.      مهندسين بيانيه هاي عمومي اي را انتشار مي دهند كه وقعي و راست باشد.

4.     مهندسين در انجام كارهاي حرفه اي براي هر كارفرما يا ارباب رجوع وفا كارانه و امانت دار عمل مي كنند و از هر گونه منفعت طلبي خود داري مي نمايند.

5.      مهندسين شهرت و اعتبار خود رابر لياقت و شايستگي خود در ارائه خدمات بنا نموده و با سايرين رقابت نا شايست نمي نمايند.

6.      مهندسين آنچنان عمل مي كنند كه  بزرگي.درستي و تماميت شأن و مقام حرفه مهندسي حفظ و تقويت شود.

7.     مهندسين در دوران زندگي كاري  مهارت حرفه اي خود را بهبود و توسعه داده و فرصت هايي براي پيشرفت حرفه اي مهندسين تحت نظر خود فراهم مي اورند.

ثبت حرفه اي:

هم اكنون به منظور تثبيت حدي ازكنترل روي كيفيت موردنياز جهت كارمهندسي قوانين ومقررات گسترده اي حاكم مي باشند .ثبت حرفه اي درسال 1907 ازايالت وايومينگ شروع وسپس تمام ايالت ها قوانيني راگذراندند .براساس اين قوانين لازم است همانند امور حقوقي وپزشكي مهندسين نيز جهت برخي امور حرفه اي جواز كار وتأ ييديه شغلي دريافت نمايند .زمينه واساس ثبت ودريافت جواز مبتني برقيموميت قانون اساسي برامور زندگي همراه با ايمني سلامت ودارايي وپيشبرد رفاه است .

ثبت حرفه اي براي مهندسيني كه فعاليت هاي حرفه اي اعم از شغل هاي انفرادي ويا شغل هايي نظير مسئوليت يك سازمان مهندسي رادارند لازم است .    

موفقيت مهندسي:

يادآوري اين نكته مهم است كه حرفه اي نظير مهندسي وقتي مي تواند موفق عمل نمايد كه برخوردار از اعتماد و احترام جامعه اي كه به آن خدمت مي كند باشد.

اگر بايد مهندسين اين اعتماد و احترام را كسب نمايند و نگه دارند ضروريست در كارهاي حرفه اي خود هر چه بيشتر به قانون و نظام اخلاقي مهندسين نزديك تر شوند.

مهندسي يك حرفه ياد گرفته شده با استانداردهاي خاص خود است.

مهندسين در طول تحصيلات رسمي خود مي بايد مهارتهايي را كسب و در حرفه خود تجربه نمايند. همچنين براي بسياري از كارها بايد تبديل به مهندس ثبت شده(مجاز) بشوند.

حرفه مهندسي يك نظام قانوني اخلاقي را جهت تثبيت درجه اي از امانات و درستي  اطمينان و اعتماد و احترام براي مهندسي مورد قبول قرار داده است. مهندسين خود را در انجمنهاي حرفه اي سازمان داده اند تا به نيازهاي حرفه اي خود برسند.

مبارزه طلبي ها براي آينده:

بايد مهندس نوين را براي مواجه شدن با دنيايي از تغيير آماده  كرد. دانش علمي و تكنولوژي با سرعت زيادي به توسعه ادامه مي دهند به همين نسبت نيز پيچيدگي مسائلي كه در مقابل جامعه پديد مي آيند بيشتر مي شوند.

جدي ترين بحران و بلاتكليفي فوري ما ناشي از افزايش سريع جمعيت و ماهيت تهديد كننده فعاليت هاي ما مي باشد. اين فعاليت ها قادر به تغيير مداوم و دائمي سياره ايست كه ما در روي آن زندگي مي كنيم.

يك نتيجه جدي از رشد روز افزون تعدا و كارهاي ما اينست كه ما واقعاً بساري از منابع طبيعي اين سياره در آينده نزديك به انتها مي رسند.

پاسخگويي به نيازهاي اساسي بشر در زمينه غذا و انرژي معرف مبارزه طلبي عمده اي در نابودي منابع طبيعي است.

اين امكان هست كه تكنولوژي مدرن پاسخگوي بسياري از مشكلات و مسائل جامعه باشد ولي خود تكنولوژي نيز مولد مسائل جديد است.

اينها چند مورد از مبارزه طلبي هاي بسياري هستند كه مهندسين با آنها مواجه مي شوند.

گرچه دانش علمي و تكنولوژي با سرعت زيادي به گسترش خود ادامه مي دهد به همين نسبت هم مسائلي كه جامعه نين با آنها مواجه مي شود پيچيده تر مي گردند. جدي ترين بلاتكليفي فوري ما ناشي از افزايش سريع جمعيت و ماهيت تهديد كننده فعاليتهاي ما است. از موارد قابل توجه ويژه احتما به پايان رسيدن بسياري از منابع طبيعي اين سياره است. پاسخگويي به نيازهاي انساني در زمينه غذا و انرژي نمايانگر مبارزه طلبي عمده اي در دنيايي با منابع در حال پيان است.

 تراكم جمعيت هاي وسيع در محدوده شهرها باعث پديد آمدن مبارزه طلبي هاي جديد با ماهيت هاي اجتماعي و تكنولوژي شده است.

پيشرفت هاي تكنولوژي جديد نظير داده  پردازي اتوماتيك و مهندسي ژنتيك باعث بروز تمايلات جديد به ايجاد تنوع در شأن و مقام انساني شده است.

از آنجايي كه اين مبارزه طلبي ها شامل عوامل اجتماعي سياسي و اقتصادي و همچنين    جنبه هاي تكنولوژيكي هستند. لذا مهندسين مي بايد همواره آگاه بر ابعاد گوناگون مسائل پيچيده اي كه متوجه آنهاست باشند.