تحقیق درمورد مباني ،اصول وروشهاي اخلاق و تربيت

دسته بندي: تحقیق و پروژه رایگان,پروژه و تحقیق رایگان,دانش آموزی,تحقیق دانشجویی,

تحقیق درمورد مباني ،اصول وروشهاي اخلاق و تربيت

از ديدگاه امام حسنمجتبي(ع(

در نيمه رمضان سال سوم هجرت در مدينه از پدري به نام علي(ع) ومادريهمچون فاطمه(ص) فرزندي که بيشترين شباهت را به حضرت رسول اکرم (ص)داشت متولد شد.اسمشريفش حسن مشهورترين القابش زکي ومجتبي وکنيه شريفش ابومحمد،در سال 50 هجرت درحاليکه 47 سال از عمر شريفش مي گذشت در آخر ماه صفر به دست همسرش جعده ملعونه مسموم وبهشهادت رسيد وبعد از آنکه بدن مبارکش را تير باران کردند در قبرستان بقيع به خاکسپرده شد.

مقدمه

امام حسن (ع) فرمود:

از اخلاق مومن اين است که در دين(ودينداري، بانشاط)توامند درنرمخويي ،بزرگوار ودر علم(وشناخت امور)دوراندبش،در بردباري (در برابر نامردان) داناودر انفاق (وکمک به نيازمندان)فزون بخشودر عبادت ميانه رو ودر طمع پرهيزگار ودرپايداري نيکوکار است.

بر کسي که دشمن دارد ستم نمي کند ودر راه کسي که دوست دارد گناهنمي کند وآنچه راکه براي او نيست ادعا نمي کند وحقي که به زيان اوست انکار نمي کند

بدگويي وعيب جويي وغرض ورزي ندارد،درنمازخاشع است ودر زکات فزون بخش ،در فراخ روزي (آسودگي)سپاس گذار است ودربلا(گرفتاري)بردبار ،به آنچه که دارد قانع ،خشم اورا (باخود)نبردوآزمندي اورا سرکشنکند،با مردم مي آميزد تا بداند وخاموش مي ماند تا در امان باشد

اگر کسي به او ستم کندصبرميکند تاخداي پاداش دهنده انتقام کشد.

تربيت اخلاقي از ديدگاه امامحسن(ع(

تعريف تربيت :

تربيت کلمه اي عربي ومعادل انگليسي آن ميباشد که در فارسي به آموزش وپرورشترجمه مي شود واژ ه تربيت از ربو اخذ شده است در المنجد ربو گاه به معني غذا دادنو(ربيه الوالد: اي غذاه وجعله يرابو) وگاه بهمعنيتهذيب وپاکساختناخلاقفرد از آلودگيهابه کار رفتهاست.

راغب اصفهاني در مفردات ذيل کلمه((رب)) تربيت را حرکت تدريجي چيزيبه سوي کمال تعريف مي کند ودر جايي ديگر مي نويسد رب در اصل به معني تربيت وپرورشاست يعني ايجاد کردن حالتي پس از حالت ديگر در چيزي تا به حد نهايي وکمالخود

مرحومدهخدا درلغتنامه تربيت را به معني زير آورده است :

پروردن- پرورانيدن – پروردن کودک تا بالغ شود – پروردنوآموختن

ويژگيهاي تربيت آن است که هر سه حوزه جسموعقل وقلب آدمي را در برگرفته

معني لغوي تربيت :

تربيت مصدر باب تفعيل از ماده (ربي،يربو)به معني رشد استتربيت به معني رشددادن.

معناي اصطلاحي تربيت:

عبارت است از رشد دادن يا فراهم کردن زمينهرشد يا شکوفايي استعدادها وبهرساندن قواي نهفته يک موجودفعليت

تربيت به انسان اختصاص ندارد ودر مورد هر موجودي که قابليترشد داشته باشد

به کار مي رودواگر در مورد انسان به کاررود کليه ابعادوجودي وي راشامل ميشود.

در قرآن واژه<تزکيه>فراگير ترين واژهاياست که قرآن درمورد تربيت اخلاقي به کاربردهاست.

تعريفي ديگر ازتربيت عبارت است از رفع موانع وايجاد مقتضيات برايآنکه

استعدادهاي انسان درجهت کمالمطلقشکوفاشود

انسان موجودي است با استعدادهاي شگرف وگرانقدرچنانکه از رسول اکرم (ص) روايت شده که فرمودند:

الناس معادن لمعادن الذهب والفضه"مردم چونمعادن طلا ونقره اند با اين تعبير بايد آنچه راکه مانع شکوفايي استعدادهاي انساناست را رفع کرد و زمينه هاي مساعدرا فراهم کرد تا استعدادهاي انسان به فعليترسدوانسان متصف به صفات وکمالات الهي شود.

سيري در تربيت اسلامي استاد تهراني

معنوي لغوي اخلاق: جمع خُلق وخُلُق است تعريفخَلق عبارت است از سيماي باطني وهيات نفساني که به موجب آن افعال نيک وبد اختياريبدون تکلف وتاّ مل از انسان صادر مي شود.

ومعناي ديگر اخلاق سرشت وسجيه به کار ميروداعم از سجاياي نيکو وپسنديده)آئين زندگيص5(

معناي اصطلاحي اخلاق از نظر دانشمندان علم اخلاق: عبارت است از صفاتوويژگيهاي پايداردر نفس که موجب مي شود کارهاي متناسب با آن صفات بطور خود جوشوبدون نياز به تفکر وتامل از انسان صادر شود.

علم اخلاق:

براي علم اخلاق تعاريف مختلفي ذکر کرده اندکه مي توان آنهارا در دودسته کلي جاي داد:

1- تعريف علم اخلاق با تکيه بر علموشناخت

2- تعريف علم اخلاق بر تاکيد عمل ورفتاراخلاقي

خواجه نصير الدين طوسي در خود از علم اخلاق ))نقش شناخت را))برجسته کرده وميگويند

علم اخلاق علمي است که نفس انسان چگونه خلقياکتساب تواند کرد که جملگي احوال وافعال که به ارده او از او صادر مي شود جميلومحمود بود.

اخلاق ناصري ص 14

امابرخي ديگر از انديشمندان در تعريف علماخلاق بيشتر برجنبه عملي ورفتاري آن تاکيد کردهاند(علم اخلاق عبارت است ازتحقيق در رفتار آدمي بدان گونه که بايدباشد.

علم اخلاق بدين مهم توجه دارد که عمل ادميبراي آنکه کامل باشدوخير را تحقق بخشد چگونه بايد باشد (محمد تقي مصباح يزدي _ فلسفه اخلاق ص 18(

به حر حال در تعريف علم اخلاق مي توان گفتعلمي است که ضمن معرفي وشناساندن انواع خوبيها وبديها ،راهاي کسب خوبيها ورفع ودفعبديها را به ما تعليم مي دهد يعني هم بعد شناختي ومعرفتي دارد هم بعد عمليورفتاري.

علم اخلاق مثل فلسفه وعلوم عقلي محض نيست کهصرفا بعد عقلاني ونظري انسان را تقويت کند بلکه هدف اصلي اين علم آموزش شيوه رفتاراست. (امع (السعادات ج1 _ص9-15وفلسفه اخلاقص7)

علم اخلاق يا به طور کلي حکمت عملي چه فرقيبا حکمت نظري دارد وموضوع آن چيست؟آيا اخلاق امري است فردي ونسبي وموقت در اعدادکارها عادي يا کلي وعام ومطلق وجاويد ومقدس ومتعالي است.

حکمت نظري عبارت است شناسائي وعلم به احوال اشياءوموجوداتآنچنانکه هستند وحکمت عملي عبارت است از علم به اينکه رفتار وکردار آدمي يعني افعالاختياري او چگونه بايد باشد يعني خوب است که آنچنان باشد وچگونه نبايد باشد .

در حکمت نظري از هست ها واست ها سخن مي رودودر حکمت عملي از بايدها ونبايدها (ارزشها)بحث مي شود.

حکمت عملي اولا محدود به انسان است وثانيا مربوط به افعالاختياري انسان است وثالثا با بايدها ونبايدها ي افعال اختياري انسان سروکار داردرابعا از بايدها ئي که نوعي(انساني)وکلي ومطلق ودائم است بحث مي کند ونه بايدونبايدهاي فردي نسبي وموقت.

ملاک ومعيار اخلاق:

از مسائل مهم در علم اخلاقاين است که اثباتمسائل اخلاقي از چه راهي ممکن است وچگونه مي توان براي صحت وسقم اخلاق ونظريه هاياخلاق برهان اقامه کرد.

در حکمت نظري دوگونه استدلال مي توان ارائهکرد يکي استدلال قياسي مطابق قواعد منطق صوري مانند استدلالات درمابعد الطبيعهوديگري استدلالهاي تجربي.

اما در حکمت عملي هيچ يک از اين دو نوع استدلال به کار نمي رودزيرا موارد استدلال قياسي از بديهيات يا محسوسات يا وجدانيات يا مجرماتاست.

حال آنکه متعلق حکمت عملي مفهوم(خوب)و(بد) است ومفهوم خوب وبد از بايدهاونبايدها حاصل مي شود وبايدها ونبايدها اموري است اعتباري ،اعتباري يعني معانيومفاهيمي که آدمي برحسب هدفها وغاياتي که ر زندگي ودر عمل دارد وبا توجه به آنچهبراي او ارزش دارد ايجاد مي کند ممکن است فردي باشد يا اجتماعي

(فردي يعني ميلها خواسته هاي فردي وجمعي مانند مالکيت ورياست )وممکناست عام ومتعلق به نوع انسان با شد مانند اخلاق.

فعل اخلاقي:

معيار تشخيص فعل اخلاقي از فعل عادي وفعلطبيعي چيست ويا فعل اخلاقي چه فرقي با فعل غير اخلاقي دارد؟

فعل طبيعي ناشي از جذب نفع ودفع ضرر است مانند غذا خوردنوفعاليتهاي زندگي عادي.اين کارها نه قابل ستايش است نه نکوهش _صفات وميلها وانديشهائي که به اين کارها مربوط است طبيعي است وقابل ستايش

ونکوهش نيست در اين کارها انسان با حيواناتمشترک است.فعل اخلاقي مفهوم ارزش رادر خود نهفتهدارد وصفت ويا انديشه اي که به آن مربوط است قابل ستايش است مانند راستي_درستيوعدالت وحق خواهي ،ايثار وهمدردي با ديگران وغيره.اينها از حدود کارهاي طبيعي خارجوقابل ستايش است بعلاوه در مفهوم فعل اخلاقي نوعي قداست وتعالي نسبت به افعال طبيعيوعادي وجود دارد واز اين رو در باره حيوانات کلمه اخلاق به کار نميرود.

قدما ومتکلمان اسلامي گفته اند کار هاي اخلاقي حسن ذاتي دارد ومعتقدند کهعقل انسان حسن ذاتي کارهاي اخلاقي وقبح ذاتي کارها ي ضد اخلاقي را درک مي کندمثلاعقل هرکس مي فهمد که راستي ذاتا خوب وزيبا است ودروغ ذاتا بد وزشت است.

بعضي ديگر معيار اخلاقي را عقل دانسته اند_فعل اخلاقي_ عقلاني استيعني از مبدع عقل سرچشمه مي گيرد نه از مبدع شهوت وغضب وواهمه.

امام حسن (ع) مي فرمايند :

آن کس که عقل ندارد فرهنگ ندارد وآن کس کههمت ندارد ارزش دوستي ندارد.آنرا که شرم نسبت دين نباشد سرامد خرسندي معاشرت نيکوبا مردمان است .سعادت دو جهان به وسيله عقل به دست مي آيدوآن کس که عقل ندارد ازهمه خوشبختيها محروم است.(اعيان الشيعه)

کانت معتقد است که فعل اخلاقي آن است که صرفا به کلمه حسن تکليف انجام شودنه ازروي تمايلات وعادات.تکليف از ناحيه وجدان سرچشمه مي گيرد ووجدان همان است کهدر فطرت هرکس وجود دارد.اهل ديانت مي گويند فعل اخلاقي آن است که هدف وانگزهاش رضاي خدا باشد متفکران وعلماي اخلاق معيار فعل اخلاقي را برحسب يکي از سه عامليعني انگيزه يا نسجيه يا خود فعل تعيين کرده اند.

رابطه متقابل تعليم وتربيتواخلاق:

امام حسن مجتبي(ع) مي فرمايند

امام به فرزندش فرمود :دانش بجوئيد که شماامروز کودک هستيد وفردا بزرگ مي شويد واگر نمي توانيد مطلبي را حفظ کتيد آنرابنويسيدوفرمودند: مردم را دانش بياموز واز ديگران دانش بجوي در اين صورت دانش خويشرا نگه داشته ودانش ديگران را اندوخته اي وفرمودند:پرسش نيکو نيمي از دانشاست.

تعلم گامي نخستين در پيمودن طريق کمال است وپس از آموختن نوبت به عملوسازندگي مي رسدوباتکرار ومهارت ملکه اخلاق در نفس انسان شکل مي گيرد واز همين جاستکه برخي از فلاسفه چون سقراط وارسطو اخلاق را دقيقا بر علم مبتني دانسته اند.(سيرحکمت ص14)

در روايات نيز از رابطه علم وعمل مکرر سخن گفته شده است ونقش عمل درشکوفايي علم مورد تاکيد قرار گرفته است که علم تنها فايده ندارد. تهذيب تنهاي کورکورانه نيز فايده ندارد.علم وتهذيب نفس است که انسان را به مقام انسانيت ميرساند.

امام صادق (ع) مي فرمايد :

علم به فراگيري بسيار نيست بلکه نوري است کهخداوند در قلب هرکسي که بخواهد هدايتش کند تجلي مي دهدپس هرگاه خواهان چنين عمليبودي ،نخست حقيقت بندگي را در قلب خويش تحقق ببخش واز خداوند بخواه تا تورا فهمودانايي بخشد.(بحار الانوار ج 1 ص 225 )

پسعلم با بعد والاي که دارد مقدم نيست بلکه غايت تربيت وخواسته شرايع وتکاليف الهياست واين علم جز از طريق تزکيه نفس ميسر نمي گردد.در قرآن تعليم وتربيت(تزکيه)درکنار هم آمده اند وگاه تعليم بر تزکيه مقدم است وگاه برعکس(بقره 129 وجمعه 2 (

موضوع تربيت واخلاق:

هر علمي موضوعي دارد که در آن علم از مسائل مربوط به آن موضوع بحثمي شود.موضوع تربيت واخلاق (انسان ) است انسان از ديدگاه اسلام ومکاتب الهي دارايدو بعد جسماني وروحاني است که هر کدام قابليت تربيت را دارد.

انسان از هنگام انعقاد نطفه تا بزرگسالي دربعد جسماني رشد مي يابد ودر بعد معنوي نيز احساسات عواطف ، فکر ، عقل ، ايمانواخلاقاو همواره در حال تربيت است وتربيت بعد معنوي است که شخصيت واقعي انسان را تشکيل ميدهد وحامل ارزشهاي اخلاقي است.

قلمرو تربيت واخلاق

تربيت اسلامي تمام ابعاد وجود انسان را درزمينه هاي مادي ، معنوي، عقلي، عاطفي،اخلاقي ،عرفاني ، فردي، اجتماعي در بر ميگيردواخلاق همان ((ملله نفساني )) است که از ديدگاه اسلام بر ايمان وتعبد وتسليم دربرابر آفريدگار جهان متکي است وبدين ترتيب جوهره آن يک حقيقت بيش نيست اما در عينيتوعمل جلوه هاي مختلفي دارد ودر هريک از روابط انسان قابل تصوراست.

انسان همانگونه که فلاسفه گفته اند داراي چهار نوع رابطه است : رابطه باخدا_ رابطه با خود_ رابطه با مردم _ رابطه با جهان.

اما حسن (ع) در باره رابطه با خدامي فرمايند :

حق خدايست که انجام فرائض وبرکناري از گناهاست.

واخلاق بندگي خضوع خشوع وپرستش ،اخلاص وشکر منعم عنوان مي شود کهاساس وپايه همه شرايع وفضايل است.

در رابطه باخود:

آراستگي واتصاف به فضائل نفساني مطرح استغفلت از خويشتن زيانهاي فردي ،اجتماعي را به بار مي آورد از آن جمله عزت وکرامتواعتماد به نفس را از انسان مي گيرد.

امام حسن(ع) فرمودند:

مکارم اخلاق ده تا است:راستگويي،درستکاري،بخشندگي، نيکخويي ، پاداش خير ، پيوند با خيشاوندان، حمايت از همسايگان، حقشناسي،مهمان نوازي،وسر آمد همه آنها حياست.

در رابطه با مردم:

اخلاق اجتماعي چون احسان ، محبت،عدالت،تواضع،ايثار ونوع دوستي.

امام حسن (ع)مي فرمايند :

بهترين مردم آن کسي است که مردم را در زندگاني خويش شريک سازد وبدترين مردمکسي است که در زنگانيش هيچ فردي را بهره مند نسازد.

نقش تربيت واخلاق در ساختار شخصيت انسان:

نقش تربيت شکوفا سازي شخصيت واقعي انسان وبهفعليت رساندن قوا واستعدادهاي نهفته اوست وبدون تربيت واخلاق، آدمي شخصيت واقعي خودرا باز نمي يابد واز حقيقت انسان وهويت مستقل خويش آگاه نمي گرددوآنچه خارج از اينحوزه يافته است خود انساني او نيست وبه قول کانت بشر تنها با تعليم وتربيت آدمتواند شد وآدمي چيزي جز آنچه تربيت از او مي سازد نيست.

تربيت واخلاق انسان است که مي تواند روحملکوتي انسان را به اوج کمال برساند وچهره واقعي انسان را به نمايش گذارد واز منزلنفس به منزل حق واز خود پرستي به حقيقت پرستي سوق مي دهد.واحياي شخصيت انسانوفلاحورستگاري او به فضايل اخلاقي است وسقوط ومسخ وتباهي شخصيت او به رذايل اخلاقي پستربيت اخلاق با مفهوم ديني والهي آن احيا گر شخصيت وهويت واقعي انساني وبه اوجرساننده کمالات معنوي اوست .

حقيقت انسان وحالات اعتباري او:

در علم اخلاق انسان داراي دو جنبه يا دو مرتبهاست يکي پنهان(باطن) وديگري آشکاروظاهر(تن) وبراي هريک از اين دوحنبه ملايماتوناملايمات ولذات وآلام ومهلکات ومنجسات هست.

مباني اخلاق تربيتي از ديگاهامام حسن (ع( :

1- مباني تعليم وتربيت: روشها:

1/1 اصل آموختن 1- حفظ کردن

2/1اصل آموزش دادن 2- ياداشت برداري

3/1 اصل پرسش وسئوال کردن 3- عملوسازندگي

4- تکرار ومهارت

1/ امام حسن مجتبي (ع) مي فرمايد :

دانش بجوييد که شما امروز کودک هستيد وفردا بزرگ مي شويد واگر نميتوانيد مطلبي را حفظ کنيد آنرا بنويسد. 2/1 اصل آموزش دادن: امام حسن (ع) ميفرمايند: مردم را دانش بيا موزيد واز ديگران دانش بجوئيد در اين صورت دانش خويش رانگه داشته ودانش ديگران را اندوخته اي.

3/1 اصل پرسش وسوال کردن:

امام حسن (ع) مي فرمايند پرسش نيکو نيمي از دانشاست.

کتاب زندگي امام حسن(ع(

تعليم:

نخستين گام درپيمودن طريقکمال است وپس از اموختن نوبت به عمل وسازندگي مي رسد وبا تکرار .ممارست ملکه اخلاقي در نفس انسان شکل مي گيرد واز همين جاست که بعضي از فلاسفه چونسقراط وارسطو اخلاق را دقيقا بر علم مبتني دانسته اند.(سيره حکمت ص 14)

در روايات نيز از رابطه علم وعمل مکرر سخنگفته شده است ونقش عمل در شکوفايي علم مورد تاکيد قرار گرفته است

پيامبر اکرم(ص) مي فرمايند(مَن عَملَ بما علمورته الله علم مالم يعلم)

(جامع السادات ج1 ص 12)

وحضرت امام (ره) در توصيه هاي خودچنين مي فرمايند((هم در علم کوشا باشيد هم در عمل وهم در تهذيب اخلاق.همانطوري کهتنها علم فايده نداردتهذيب تنها ي کورکورانه نيزفايده ندارد علم وتهذيب نفس است کهانسان را به نقام انسانيتميرساند )(صحيفه نور ج 18 ص 265)

-2مبنايعقلانيت:

1/2 اصل خرد ورزي روشها :تفکر،آزادي تفکر

2/2 اصل يقين روش: مبارزه با جهل

فرموده امام حسن (ع) در موردعقل:

آن کس که عقل ندارد فرهنگ ندارد وآن کس که همت ندارد ارزشدوستي ندارد.آنرا که شرم نسبت دين نباشد سرامد خرسندي معاشرت نيکو با مردمان است .سعادت دو جهان به وسيله عقل به دست مي آيدوآن کس که عقل ندارد از همه خوشبختيهامحروم است.(اعيان الشيعه) وديگر اينکه فرمودند :عقل نگهداري رازهاي دل است.

1/2 اصل خردورزي:

حسن ابن علي (ع) فرمودند: اگر حاجتي خواهيداز اهلش بخواهيد .عرض شد يابن رسول الله اهلش کيست؟ فرمودند: آتنها که خدا در کتابش بيان کرده ويادنموده وفرمودنند آنان خردمندانند.

1/1/2 روش تفکر:

تفکر به معناي فعاليت اصلي عقل داراي گسترده ترين ميداندرميان ساير قواي انسان است ودر منابع اسلامي تفکر بهترين عبادت است وبا اختلافدرجات ثواب يک تا هفتاد سال عبادت براي آن ذکر شده است .

امام حسن (ع) فرمودند:

شگفت از کسي که در[سلامت] خوراک خود مي انديشد،چگونه در [سلامت ] افکار وانيشه هاي خود نمي انديشد؟ پس شکم خود را از آنچه که آزارش دهد بازمي دارد ودر سينه[جان] خود افکاري مي سپارد که نابودشکنند.

آزادي تفکر:

لازم است انسان در انديشيدن نيز آزاد باشد تا بتواندحقايق را کشف کند .تعاليم اسلامي به تفکر آزاد توصيه مي کنند وعقل را به استقلال درانديشه فرا مي خواند

قرآن مي فرمايد :

فبشر الذين نستمعون القول فيتمعون آ حسنه

(سوره زمر آيه 18)

2/2اصل يقين:

امام حسن (ع) در اين زمينه ميفرمايند:

يقين پناه سلامت است.

ضد جهل مرکب وحيرت وشک "يقين" است ونخستين مرتبه يقيناعتقاد ثابت وجازم ومطابق با واقع است که هيچ شباهه اي هرچند قوي زايل نشود ويقيننيرومندترين اسباب سعادت وشريفترين فضائل اخلاقي وافضل کمالات نفساني است .

مراتب يقين:

علم اليقين _ عين اليقين _ حقاليقين

علم اليقين:

مشاهده مطلوب با چشم مطلوب با چشم بصيرت وديده دروني است

حق اليقين: حصول وحدت معنوي وارتباط حقيقي ميان عاقل و معقولاست.

1/2/2 مبارزه با جهل:

جهل عبارت است از تهي بودن نفس ازعلم ودر عين حال ادعاي داشتن علم .اين صفت از بدترين رذائل وبرطرف کردن آن در نهايتدشواري است وطبيبان نفس به عجز وناتواني خود از معالجه آن اعتراف کرده اند.

حضرت عيسي (ع) مي فرمايد:

من از معالجه کور مادر زاد و برصزده نتوان نيستم ولي از معالجه احمق ناتوانم .

اگر علت جهل وجود مانعي از قبيل تعصب وتقليد ومانند اينهااست بايد انسان بکوشد تا اين موانع را برطرف کند واگر منشع جهل کج انديشي استسودمندترين علاج تشويق خود به فراگرفتن علوم رياضي است که موجب مستقيم شدن ذهن ميشود.

سخن گهر بار امام حسن (ع) در موردجهل وناداني

امام (ع)فرمودند:

ناداني عبارت است از پيروي از پستفطرتان وهم نشيني با گمراهان

درجايي ديگر مي فرمايند :آنکسي که مالش را به بيهودگي تلفکند وآبروي خود را ببرد نادان است.

وباز در اين مورد ميفرمايند:

جهل عبارت است از بيش از دست يابيبه فرصت شتاب ورزيدن واز پاسخ خوداري کردن ودر بسياري جاها خاموشي چه خوب است هرچندسخنور باشي.

3 - مبناي کرامات انساني:

يکي از مباني تربيت اخلاقي (( کرامات انساني )) است کرامتيعني والايي وبرتري وپژه انسان که از عنصر روحاني وفطرت خداجوي وفضيلت خواه بشرمايه مي گيرد.

کرامت داري دومرتبهاست:

الف :ذاتي ب : اکتسابي

انسان داراي کرامات ذاتي وطبيعي استکه نوع انسان را شامل مي شود وبدان جهت بر بسياري از موجودت جهان برتري دارد همانگونه که قرآن تصريح مي کند

((ولقد کرمنا بني آدم وجعلنا هم في البر والبحر ورزقنا هممن الطيبات فضلنا هم علي اکثر ممن خلقنا تفضيلا)) (سوره مبارکه اسراء آيه 7(

واز سوي ديگر داراي کرامات اکتسابياست که از طريق تقوا وپرهيزگاري براي او قابل دسترسي است .همانگونه که قرآن ميفرمايد(( ان اکرمکم عندالله اتقاکم)) (سوره مبارکه حجرات آيه( 13

بديهي است که اين نوع کرامت ذاتي واز استعدادهاي ويژهانسان ناشي مي شود که در پرتو تربيت ومجاهده به فعليت مي رسد به طوري که بدون کرامتاکتسابي انسان به مقام انسانيت ارتقاء نمي يابد وزمينه کرامت ذاتي را نيز از دست ميدهد ، گوهر اصلي خود را تفييع مي کند و با خسران جبران ناپذيري مواجه مي شود.

اصول کرامت انساني :

1/3 اصل شکيبايي يا کظم غليظ:

روش : فرو بردن خشم

نيروي خشم موجب صدور افعال درندگاناز قبيل کينه ودشمني وآزار رساندن به مردم است .

از امام حسن (ع) سوال کردند شکيباييچيست؟

امام فرموند:

فروبردن خشم وزمام نفس در دست داشتن.

2/3 اصل شجاعت ورزي:

روش ها:

تامل وتفکر

ازبين بردن ترس

همنبردي با نيرومندان

شجاعت: ضد اتهوروجبن ((شجاعت ))است .

شجاعت از برترين کمالات نفساني استوفاقد آن از مردانگي بي بهره است .

خداوند در وصف نيکان اصحاب پيامبر)ص) مي فرمايد:

اشداد علي اکفار با کفار سختوشديدند (ايه مباره فتح سوره 29(

زيرا اين شدت وسخت گيري از لوازم وآثار شجاعت است.

1/2/3- تامل وتفکر:

انسان نبايد دست به کاري بزندوخودرا در مهلکه ايکه عقل وشرع منع شده است

بيا ندازدبلکه بايد هر کاري که مي خواهد انجام دهدابتدا در مورد آن تامل وتفکر کند واگر عقل وشرع آن را تجويز نمايند بدان دست يا زنديا از آن اجتناب نمايد.

2/2/3-از بين بردنترس:

ازمام حسن مجتبي (ع) سئوال شد ترسچيست:

آن بزرگوار فرمودند :

ترس , دليري بر دوست وفرار از دشمناست.

آدمي به سبب ترس دچار صفات مذمومي مانند خواري نفس وذلت وناگواريزندگي مي شود وازهمه سعادت ها باز مي ماند وستمکاران دست تجاوز بر او مي گشايند واونسبت به آنچه که موجب ننگ ورسوايي است بي مبالات مي شود.

3/2/3- همنبردي بانيرومندان:

امام حسن (ع)فرمودند:

دليري وشجاعت عبارت است از همنبردي با نيرومندان.

3/3-اصل عزت نفس وبزرگ منشي:

روشها:

قناعت

افتادگي براي خدا (خشوع برايخدا(

ياد آوري شرافت

در مقابل کوچکي وضعف نفس بزرگي وعزت وصلابت نفس استونشانهبزرگي وصلابت نفس اين است که آنچه بر او وارد مي شود تحمل کند .

امام باقر (ع) فرمودند:

المومن اصلب من الجمل مومن از کوه استوار تر است وخداوندبه مومن سه خصلت کرامت فرموده :عزت در دنيا وآخرت – رستگاري در دنيا وآخرت – ومهابتدر دل ستمکاران.

ضعف نفس وخود بيني صفتي است که موجب عجز وناتواني از تحملحوادث مي شود وملازم است با ذلت وخواري وکناره جستن از کارهاي بزرگ وعالي.