مهمترين پايه هاي پسته

انتخاب پايه ازمهمترين مسائل است كه درزمان احداث باغ پسته بايد به آن توجه شود. هرچندكه تمامي پيوندكهاي ارقام پسته مي توانندبرروي گونه هاي مختلف آن پيوند شوند ، با اين وجود درايران از3 گونه پسته اهلي (P.vera) ، چاتلانقوش (P.khinjuk) و بنه (P.mutica) به عنوان پايه پسته استفاده مي شود. دربيش از 99 درصد باغهاي پسته از گونه اهلي به عنوان پايه استفاده مي شود.

اين گونه درمناطق مختلف ايران پسته داراي تنوع ژنتيكي وفنوتيپي بسيار زيادي است. رشد اوليه آن زياد وبا پيوندكهاي ارقام مختلف به خوبي سازگاري دارد ولي به نماتد مولد غده ريشه ، گموز و ورتيسيليوم حساس است . پايه بنه به عنوان يكي از پايه هاي مقاوم به نماتد مولد غده ريشه پسته و چاتلانقوش به عنوان پايه اي مقاوم به خشكي و كم آبي شناخته شده است .

درساير كشورهاي جهان ازپايه هاي ديگري همچون P.terebinthus  و  P.atlantica  و P. integirrima  و UCBI و  PGI وPGII استفاده مي كنند، كه3 پايه اخير از دورگ گيري بين گونه هاي P.integerrima   * P.atlantica بدست آمده و با نامهاي تجاري به فروش مي رسند. P.atlantica  : به دليل مقاومت بيشتر به سرما در مقايسه با P.integerrima  متداولترين پايه مورد استفاده در ايالت كاليفرنيا مي باشد. درسالهاي اخير به دليل گسترش بيماري ورتيسيليوم از پايه هاي مقاوم به آن همچون P.integerrima و دورگه هاي آن استفاده مي شود. P.integerrima : حساسترين پايه نسبت به سرما است . تحقيقات تغذيه اي نشان داده است كه كارآيي اين پايه  در جذب بركمتر از P.atlantica است . بعد از اينكه مشخص شد اين پايه نسبت به بيماري ورتيسيليوم مقاوم است ، كاربرد آن در باغات جديد الاحداث ايالت كاليفرنيا توسعه يافت .

دورگه هاي بين گونه اي : پايه هاي دورگه UCBI و PGII درميزان مقاومت به ورتيسيليوم متفاوت هستند. P.integerrima  مقاومترين پايه و P.atlantica  حساسترين پايه نسبت به بيماري ورتيسيليوم است . همچنين پايه دورگه UCBI نيمه مقاوم تا مقاوم و پايه دورگه PGII  نيمه حساس تا حساس مي باشد. پايه PGII  جذب روي ، كارآيي نسبي بيشتري درمقايسه با P.terebinthus دارد، در حاليكه P.atlantica  در حد وسط آنها قرار دارد و پايه هاي UCBI و P.integerrima كمترين ميزان جذب را دارند.

مهمترين ارقام پسته

ارقام پسته ازلحاظ زمان گلدهي ، زمان پرشدن مغز، زمان رسيدن ، درشتي وساير خصوصيات تفاوت زيادي با هم دارند ، اين تنوع ژنتيكي باعث گرديده باغداران بتوانند بهترين رقم ومناسب با شرايط آب و هوايي را انتخاب نمايند.

درايران حدود 90 رقم شناخته شده است كه تعدادي از آنها به صورت گسترده و تجاري و برخي به صورت پراكنده و محدوده كشت مي شوند كه خصوصيات مهمترين ارقام تجاري پسته به شرح زير ارائه مي شود:

رقم اوحدي :

 يكي از مهتمرين ارقام تجاري پسته، بسيار معروف و سازگار در اكثر مناطق پسته كاري و 70-60 درصد باغات پسته رفسنجان را شامل مي شود. ارتفاع درخت حدود 3 متر داراي رشد متوسط و تاج گسترده مي باشد . اكثريت برگهاي آن مركب سه برگچه اي هستند و برگچه هاي انتهايي آن بزرگتر از برگچه هاي جانبي مي باشد.

غالبيت انتهاي خيلي زياد و اغلب برگها مركب برگچه اي هستند. متوسط گل ، زودرس و سال آوري متوسطي دارد . دردهه اول شهريور قابل برداشت مي باشد.

رقم كله قوچي :

 عملكرد نسبتا بالا ، ميوه فندقي و درشت از عوامل اصلي انتخاب و گسترش آن بوده است داراي شاخه هاي قوي و محكمتري نسبت به كمبود آب و مواد غذايي حساسيت بيشتري دارد. در اكثر سالها به علت زود گل دهي مخصوصا در مناطق سردسير در معرض خطر سرمايه بهاره مي باشد . ميان رس و با سال آوري متفاوت مي باشد داراي قبليت انتهايي كمتر و قدرت توليد شاخه هاي جانبي بيشتري مي باشد نهالهاي بذري حاصل از اين رقم نسبت به سميت بر مقاوم مي باشند. در دهه دوم شهريور قابل برداشت مي باشند.

رقم احمد آقايي :

 از ارقام تجاري با ميوه بادامي شكل ، پوست استخواني سفيد و درشتي ميوه در حال گسترش مي باشد. متوسط گل و ديررس، داراي بيشترين شدت سال آوري كه در صورت اعمال مديريت صحيح داشت به مقدار قابل زيادي قابل كنترل است .

رقم اكبري : از ارقام تجاري پسته و از نظر اقتصادي داراي بالاترين ارزش مي باشد، ميوه هاي آن باداني شكل، كشيده و درشت هستند، از خصوصيات اين رقم رشد رويشي زياد با رگبرگهاي متراكم و سطح وسيع برگ ، محصول خوب، دير گل و دير رس بوده كه در ده دوم شهريور قابل برداشت مي باشد و از گرما زدگي خسارت بيشتري را متحمل مي شود .

رقم بادامي زرند :

 ميوه اين رقم بادامي شكل، ريز و خنجر مانند و رنگي كدر دارد. منشا آن از باغات قديمي پسته واقع در منطقه زرند كرمان مي باشد. اكثريت برگهاي آن 5 برگچه اي هستند. رقمي زود گل و از ارقام زودرس در نيمه اول مرداد ماه قابل برداشت است.

رقم خنجري دامغان :

 اين رقم يكي از ارقام تجاري منطقه دامغان است كه ميوه آن بادامي شكل مي باشد. اكثريت برگ هاي آن مركب 3 برگچه اي هستند و برگچه انتهايي بزرگتر از برگچه هاي جانبي است. رقم دير گل و متوسط رس و در دهه دوم شهريور ماه قابل برداشت است.

رقم ممتاز:

 ميوه اين رقم بادامي شكل و مغز آن نسبتا به ساير ارقام تجاري خوشمزه تر مي باشد. اكثريت برگ هاي آن مركب سه برگچه اي هستند. رقمي زود گل بوده و در دهه سوم شهريور ماه قابل برداشت است ، از ارقام زور گل و دير رس به حساب مي آيد .

رقم سفيد پسته نوق :

 اين رقم از زمانهاي گذشته در منطقه رفسنجان وجود داشته ، به ويژه در منطقه نوق كه آب و هواي گرمتري نسبت به رفسنجان دارد ، گسترش بيشتري يافته است ميوه اين رقم بادامي شكل و زود گل بوده كه در ده سوم شهريور ماه قابل برداشت و از ارقام ديررس مي باشد.

رقم شاه پسند :

اين رقم نيز يكي از ارقام تجاري پسته در رفسنجان بوده كه ميوه آن بادامي شكل مي باشد . اكثريت برگ هاي آن مركب 3 برگچه اي هستند . رقمي دير گل بوده و در دهه دوم شهريور ماه قابل برداشت از ارقام متوسط رس مي باشد .

پسته رقم قزويني :

 منشاء آن منطقه قزوين بوده و در آنجا به نام پسته كله بزي معروف است . «يوه آن بادامي شكل ، ريز و دازاي مغز نسبتا سبز رنگ است. تعداد ميوه موجود در هر خوشه بسيار زياد است. اكثريت برگهاي آن مركب 3 برگچه اي هستند. رقمي دير گل بوده و در اواسط مرداد ماه قابل برداشت و از ارقام خيلي زود رس مي باشد.

زمان گلدهي ارقام مختلف پسته :

                           ايتاليايي

ارقام زود گل          سفيد پسته نوق

                          كله قوچي

                           اوحدي

ارقام متوسط گل     احمد آقايي

                          بادامي زرند

                      ابراهيمي

ارقام دير گل      جندقي

                      قزويني

                      اكبري

زمان رسيدن ميوه در ارقام مختلف پسته :

                               فندقي زودرس

ارقام خيلي زودرس      رضائي زودرس

تا 31 مرداد ماه           قزويني خيلي زودرس – ايتاليايي خيلي زودرس

                              موسي آبادي

ارقام زودرس             اوحدي

10-1 شهريور            قزويني زودرس

                               ايتاليايي زودرس

                             كله قوچي – سيريزي – نيش كلاغي

ارقام متوسط رس       خنجري دامغان – شاه پسند

20-11 شهريور        اميري – سيف الديني- بادامي

                        ابراهيم آبادي - غلامرضا

ارقام ديررس       حسن زاده – بادامي زرند – احمد آقايي

31-21 شهريور   فندقي غفوري – اكبري – فندقي ريز

                        بادام راور – هراتي – ممتاز – سفيد پسته نوق

                            جندقي

ارقام خيلي ديررس    فندقي 48

      10-1 مهر        ابراهيمي

ميزان محصول تردر ارقام مختلف پسته

                                               فندقي ريز 12870

                                               بادامي راور 10950

ارقام داراي حداكثر محصول تر       هراتي 9284

يك درخت 12 ساله ( گرم )            احمدآقايي 8380

                                               كله قوچي 8103

                                             اوحدي 8738

ارقام داراي حداقل محصول تر      اكبري 4069

يك درخت 12 ساله ( گرم )          شاه پسند 3376

                                            ممتاز 2163

                                            اميري 2115

ميزان محصول خشك درارقام مختلف پسته

ارقام داراي حداكثر              احمدآقايي 59/36

محصول خشك نسبت به         موسي ابادي 29/36

وزن تر (درصد )                اكبري 22/33

يك درخت 12 ساله              فندقي ريز 5/31

                                     سفيد پسته نوق 1/31

ارقام داراي كمترين          اوحدي 41/30

محصول خشك نسبت        كله قوچي 42/27

به وزن تر(درصد)          ممتاز 82/25

يك درخت 12 ساله         سيف الديني 58/ 14

درصد پوكي در ارقام پسته

                                               سيف الديني 1/39

ارقام داراي حداكثر درصد پوكي      كله قوچي    5/34

                                               سيريزي     3/33

                                               فندقي  48 – 9/4

ارقام داراي كمترين درصد پوكي     ابراهيمي 4/6

                                               خنجري دامغان 5/6

                                               جندقي 2/7

                                               احمد آقايي 7/7

                                      اوحدي 5/21

ارقام داراي متوسط پوكي   

                                      اكبري 3/11

درصد مغز به ميوه خشك درارقام مختلف پسته

                                      حسن زاده 58 درصد 

ارقام بيشترين درصد مغز     ممتاز 8/57 درصد

                                     اميري 6/57

                                     اوحدي 8/56 درصد

داراي كمترين درصدمغز     شاه پسند 7/51 درصد

                                     سيريزي 1/52 درصد

سال آوري در ارقام پسته

                                              احمد آقايي 74/0

ارقام داراي بيشترين سال آوري      سفيد پسته نوق 73/0

                                              فندقي زودرس 68/0

                                               جندقي 60/0

ارقام داراي كمترين سال آوري       شاه پسند 1/0

                                              ايتاليايي 14/0