بسمه تعالي

 نام تحقيق :

دوستي با نوجوانان

هنر برقراري ارتباط

پدر و مادر آرماني مي دانند كه در حقيقت همه چيز را نمي دانند.

براي بعضي از پدرها و مادرها سالهاي نوجواني فرزندانشان دوراني آرام و ملايم و توأم با لذت و خوشي است، در صورتي كه از نظر عده اي ديگر عكس اين قضيه صدق مي كند. بعضي از والدين هر لحظه ي بودن در كنار نوجوانشان را دوست دارند چون به اين مسأله واقفند كه او به هر حال روزي از زندگي شان خارج مي شود. ولي عده اي از آنان روزشماري مي كنند تا سالهاي دشوار و پرزحمت سپري و فرزند نوجوانشان از زندگي آنها خارج شود. ميان برخي از پدران و مادران با نوجوانانشان رابطه اي پربار و غني برقرار است، زيرا آنان نه تنها هنر كنار آمدن با نوجوانان را مي دانند، بلكه محيطي پرنشاط و شاداب براي خانواده ايجاد مي كنند. ولي هستند پدران و مادراني كه با نوجوانشان رفتاري مستبدانه دارند و همواره آنان را تهديد يا تنبيه مي كنند.

بيشتر اوقات اين طور به نظر مي رسد كه نوجوانان خواستار عشق و محبت ما نيستند و در حقيقت همين طور هم هست. با وجود بغرنج بودن قضيه، من قانع شده ام كه بهتر است انسان بكوشد با نوجوانان خود رابطه اي هشيارانه برقرار كند. شايد در طي اين دوران نيرويي بيش از توان خود براي آنان صرف كند، ولي من براساس تجارب شخصي و جرو بحث با صدها پدر و مادر به حقيقت معتقدم اگر به راستي گمان مي كنيد كنار آمدن با نوجوانانتان امري امكان ناپذير است، به دليل نداشتن روشي مناسب براي دستيابي بدين منظور است. وقتي راه را بيابيد، ايجاد چنين ارتباطي دشوار نخواهد بود. در واقع دوران نوجواني نسبت به مراحل ديگر زندگي مشكل تر نيست، بلكه به مثاله تجربه ي تازه اي براي انسان است.

درك اين مطلب كه نمي توان همان روشي را كه در زمان كودكي نوجوان در پيش داشته ايد، در دوران نوجواني او نيز به كار برد، بسيار حائز اهميت است. اگر منطقي باشيد پي خواهيد برد كه كنار آمدن با نوجواني كه اكنون در برابر سخنان شما در مقام پرخاشگري و پاسخگويي برمي آيد و همه ي كاسه كوزه ها را برسرتان مي شكند و حتي شما را كنار مي گذارد، امري ساده و بديهي است. به وظيفه ي پدري و مادري عمل كردن و دوست داشتن فرزند نوجوان مستلزم در پيش گرفتن شيوه اي زيركانه به همراه نرمش و مهارتي خاص است. به همين دليل است كه داشتن رابطه اي خوب و كنار آمدن با نوجوانان را در حكم هنر مي دانند؛ هنري كه لازمه اش طي مسيري هوشمندانه براي پدران و مادران است و مانند هر هنر ديگر، تنها با تمرين و پشتكار مي توان مهارت لازم را به دست آورد. با گذشت زمان موقعيت هاي ويژه اي براي شما پيش خواهد آمد كه از طريق آنها خواهيد توانست شيوه ي خود را بهبود بخشيد.

انجام وظيفه ي پدري و مادري به نحو احسن در مورد نوجوانان، از دشوارترين فنوني است كه تاكنون مسؤوليت آن را به عهده گرفته ايد : برنامه ي گسترده ي آموزشي همراه با دلسوزي و ستيزه و كشمشكهاي سياست مدارانه براي برقراري ارتباط، مانند اين است كه شما در يك گروه تهاجمي قرار گرفته ايد.

با پشت سر گذاشتن چند سال در كنار نوجوان، به اين نتيجه خواهيد رسيد كه چقدر صبور و سخاوتمند و در عين حال تا چه حد خام و بي تجربه بوده و چه آسان در آبي كم عمق غرق شده ايد. با وجود نوجوان در زندگي شما، مطمئناً به زودي پرده از روي خصوصياتي نظير حسادت، عصبانيت، ترس يا عدم امنيتتان برداشته خواهد شد و آنچنان نوميد مي شويد كه دلتان مي خواهد مو به سر خود باقي نگذاريد. گاهي اوقات از شدت خشم و درماندگي فرياد مي زنيد و اعمالي غيرمنطقي مرتكب مي شويد. در اوج بيچارگي نمي دانيد چه مي كنيد و در اين هنگام است كه پي مي بريد هيچ راه فراري نيز وجود ندارد. اما لازم نيست حالت رنجوري و پريشاني تان براي هميشه ادامه يابد و اين بستگي به شما دارد كه بتوانيد به مرحله ي رشد و تعالي برسيد. بايد استقامت به خرج دهيد و مشكلات را با عقل و منطق حل كنيد.

زماني كه الي هجده ساله به دانشگاه رفت، اين يادداشت را براي پدر و مادرش فرستاد: “من هميشه به شما احتياج داشته ام و در آينده نيز احتياج خواهم داشت. هر كه باشم و هر آنچه بشوم، صرفاً بدين دليل است كه مي دانم شما مرا دوست داريد.

آرامش

برخلاف عقيده ي عموم، وقتي شما با نوجوان خود صبور باشيد، به او اصرار نورزيد و او را وادار نكنيد، بيش از آنچه انتظار داريد اتفاق خواهد افتاد.

انتظار غيرمترقب

پدر و مادري كه نوجوان خود را با موفقيت بزرگ كرده اند به خوبي مي دانند كه در اين مرحله چقدر پستي و بلندي وجود داشته است؛ درست مانند اينكه سوار بر قطاري برقي كه به سرعت بالا و پايين مي رود باشيد؛ حتي اگر بدانيد فراز و نشيبهايي بر سر راهتان است باز هم جا خواهيد خورد.

در يك لحظه دختر شما به قدري عاقلانه عمل مي كند كه شما در فكر فرو مي رويد كه آيا اين بچه ي خودتان است؟ و لحظه اي بعد، رفتارش مانند كودكان دو ساله مي شود و از همه بدتر اين است كه شما در چنين موقعيت خاصي تكليف خود را نمي دانيد.

هر پدر و مادري درگير آموزشهاي متعددي خواهد بود. وقتي فرزند شما كوچك بود بسيار چيزها به او آموختيد؛ اينكه چگونه لباس بپوشد، بند كفش خود را ببندد، دندانش را مسواك بزند، دوچرخه سواري كند، با ديگران چگونه رفتار كند، خلاصه اينكه چگونه متمدن شود. ولي در سنين نوجواني به قدري مسؤوليت پذير و كاردان به نظر مي رسد كه ممكن است شما فراموش كنيد او هنوز به مهارتهاي لازم دست نيافته است و هنوز بسيار چيزها بايد از شما بياموزد؛ آموزش كارهاي عملي مانند درخواست كار، رانندگي، شستن لباسهاي خود، پختن غذا و مسايل مادي و استفاده ي بجا از وقت و مهارتهاي اجتماعي. همچنين آنان بايد مسايل ناملموس را بدانند، مانند اينكه چگونه مي توانند زندگي خود را در حال توازن نگه دارند و يا با ديگران چگونه رفتار كنند.

پيامي كه شما بدرقه ي راه آنان مي كنيد همانا مسؤوليت پذيري توأم با آزادي است. تمامي آموخته هاي شما به آنان بر روي هم جمع شده باعث دادن مسؤوليت براي رسيدن به آزادي شخصي مي شود. اما بيشتر اوقات توانايي به عهده گرفتن چنين مسؤوليتي از راه پيشرفت معمولي به دست نمي آيد و شبيه اين است كه نوجوان شما گاهي يك گام به جلو برمي دارد و دو گام به عقب برمي گردد.

خنديدن به تناقضات

نوجوان شما سراپا تناقض است. در يك لحظه شما را متهم مي كند كه در كارش دخالت كرده ايد و لحظه اي ديگر از شما چاره مي خواهد. به جاي اينكه چنين تناقضاتي را به او گوشزد كنيد، بهتر است خونسرد باشيد و لبخند بزنيد. در آن لحظه، خنديدن به اين همه موارد غيرمترقب و اعمال توضيح ناپذير كاري است دشوار و اين احساس را در شما پديد مي آورد كه نوجوانتان شما را دست انداخته است و بايد به خودتان بخنديد. به هر حال شما سالهاي سختي را در پيش رو خواهيد داشت.

-         “سلام عزيزم. امروز چطور گذشت؟”

در جوابم گفت :

-    “يكبار شد به خانه بيايم و نپرسي امروز چطور گذشت؟ حسرت به دلم ماند كه بعد از گذراندن يك روز سخت به خانه قدم بگذارم و آرامش داشته باشم و مجبور نباشم به سؤالهاي شما جواب بدهم.”

انتخاب روش عاقلانه براي مبارزه

زندگي در كنار نوجوان سبب ناسازگاريهاي روزانه، جنگ و جدالهاي متناوب، ستيزه جويي، خشم و دعوا مي شود. پس محتاطانه و بادقت و تعقل وافر از كنار آنها رد شويد.

قبل از اينكه بروز دهيد كه دوست داريد كارها چگونه انجام گيرد و چه چيز مطابق ميلتان است، از خود بپرسيد: آيا اين همه جنگ اعصاب و مرافعه سودي هم دارد؟ آيا ارزش دارد ميان خود و فرزندم فاصله بيندازم؟ بهتر نيست روحيه ي يكديگر را درك كنيم؟ به عنوان رئيس خانواده هميشه اين نكته را به خاطر داشته باشيد كه لازم نيست اقتدار خود را با ايجاد بحث و جدل هاي پي در پي به اثبات برسانيد.

وقتي شما عقب نشيني مي كنيد مثل اين است كه اجازه دهيد موضوعي ناچيز و بي اهميت مسكوت بماند. در عين حال عقل و درايت خود را ثابت كرده ايد كه براي نوجوان نظاره گرتان نكته اي خوب و مثبت است.

با ذكر دلايل منطقي كاري كنيد به شما افتخار كنند

هم شما مايليد به نوجوان خود بباليد، هم او مي خواهد به وجود شما افتخار كند. او دلش مي خواهد با ديده ي تحسين به شما بنگرد و انتخابش در موارد مختلف باعث خشنودي شما شود. او به اعمال شما نظر مي اندازد و نتيجه گيري مي كند كه آيا مي تواند به ديده ي احترام به شما بنگرد؟ نوجوانتان شما را دوست دارد زيرا پدر و مادرش هستيد. اما اگر به راستي مي خواهيد به شما احترام بگذارد- اين دستور است- بايد روراست و متين و مهربان باشيد.

در يك كتاب خواندم :

شارون خود سيگار مي كشد، ولي وقتي دختر سيزده ساله اش ليديا را سيگار به دست در خيابان ديد وحشت كرد و با ترشرويي به او گفت :

-         “اصلاً باورم نمي شود. تو يك بي سروپايي. نمي فهمي سلامتي خود را به خطر مي اندازي؟”

شارون غرولند كنان او را تهديد كرد تا به هر نحو ممكن دخترش را از سيگار كشيدن بازدارد. ليديا پيشنهاد كرد:

-         “باشد، اگر تو دست از سيگار كشيدن برداري، من هم سيگار را ترك مي كنم.”

شارون خيلي سعي كرد، ولي نتوانست سيگار را ترك كند و دست آخر گفت :

-         “من نمي توانم. برايم دشوار است.”

از اين رو ليديا نيز به سيگار كشيدن ادامه داد.

شما نمي توانيد به نوجوان خود بياموزيد كه صادق و درستكار باشد، در صورتي كه خود منكر ارزشهاي درست زندگي هستيد. اگر خود به تعهداتتان عمل نكنيد، نمي توانيد به فرزندتان حس اعتماد بدهيد. نمي توانيد به او ياد بدهيد تصميم درست بگيرد، در حالي كه هرگز چنين فرصتي به او نداده ايد. نمي توانيد به او ياد بدهيد چگونه از عهده ي مشكلات برآيد، در صورتي كه خود، شيرازه ي كار از دستتان دررفته است. وقتي دلخوريد، نمي توانيد تظاهر به خوشحالي كنيد؛ نوجوانتان تشخيص مي دهد كه دروغ مي گوييد.

بدبختانه، تعداد زيادي از نوجوانان در محيطي رشد مي كنند كه مشكلات مالي يا رواني و يا اخلاقي در خانواده حكمفرماست. بسياري از اين نوجوانان دچار خشم و غضب هستند و زندگي در چنين خانواده اي باعث شرمساري شان است. اين گونه نوجوانان به هيچ عنوان نمي توانند به پدر و مادرشان تكيه كنند و در مواقع بحراني براي التيام درد و غمشان به آنان پناه برند.

نوجوانان حق دارند احساس امنيت و آرامش كنند. مي خواهند به آنان ارزش داده شود، دوستشان بدارند و از لطف و عنايت پدر و مادرشان بهره گيرند. دوست دارند پدر و مادرشان همان طور كه درباره ي مسايل مختلفي چون وقار و متانت و عقل و صداقت موعظه مي كنند، خود نيز دارنده ي چنين صفاتي باشند.

عقيده ي عموم اين است كه اگر نتوانيد با فرزندتان پيش از رسيدن او به سن نوجواني ارتباط برقرار كنيد، بعد از آن بسيار دير خواهد بود. البته اين گفته تا حدي حقيقت دارد. نوجوان شما دوست دارد با شما رابطه اي دوستانه داشته باشد. دوست دارد درباره ي اتفاقاتي كه برايش رخ مي دهد راحت و با صراحت با شما صحبت كند، مشروط بر اينكه شما نيز به نوبه ي خود احساس مسؤوليت كنيد و به حرفهاي او گوش بدهيد. حتي اگر احساس مي كنيد كه هيچ اميدي به ترميم رابطه اي دوستانه با فرزند خود نداريد و كار از كار گذشته است، بايد بدانيد نوجوان شما پنهاني به پيوند حلقه ي عشق و محبت از هم گسيخته ي ميان خود و شما تمايل دارد. اگر رابطه ي دو جانبه از آنچه شما خواستارش بوديد سردتر است، هيچ اشكالي ندارد كه قدم اول، دوم، سوم، چهارم يا هر چند قدمي را كه تصور مي كنيد لازم است برداريد تا رابطه اي دوستانه و سالم با نوجوان خود ايجاد كنيد.

اگر مي خواهيد از آرامش بعد از توفان و شروع دوباره ي توفان بپرهيزيد از اوقات تلخي و سرزنش كردن نوجوانتان دست بكشيد. سرزنش كردن راه چاره نيست. خستگي بيش از حد شما باعث بروز اين كشمكش مي شود، اما در عين حال شما مسؤول هستيد كه وظيفه ي خود را نسبت به فرزندتان به بهترين نحو انجام دهيد.

دعا و نيايش بركت زندگي است. دعا از قلب شاكر شما برمي خيزد. به نوجوان خود بياموزيد براي زندگي ارزش قايل شود و از بودن با ديگران لذت ببرد. دعا و نيايش باعث شادي و نشاط روح مي‌شود.

نوجوانان هميشه از اينكه خويشاوندان خود را (پدربزرگ، مادربزرگ، عموها، دايي ها، خاله ها، عمه ها، عموزاده ها، دايي زاده ها) در اطراف خود ببينند، خوشحال مي شوند. رفت و آمد كنيد. براي خاطر فرزندتان هم كه شده است با خويشاوندان خود رفت و آمد كنيد. خانواده ي اسميت به دليل دور بودن راه به خويشاوندان خود دسترسي ندارند، در عوض همسايگان و دوستان خود را جايگزين خويشان كرده اند و اوقات خوشي را با آنان سپري مي كنند؛ با هم جشن مي گيرند، به ميهماني مي روند و در مواقع احتياج به آنان روي مي آورند.

پدر شدن به معناي مبارزه ي تن به تن و تلاشي بي وقفه است و من مي دانم كه براي اين كار ساخته شده ام. بنابراين گاهي اوقات به خيال خودم يك مشاور و محقق مي شوم و سعي مي كنم بهترين جواب را يابم. گاهي پاسخ بعضي پرسشها را پيدا مي كنم، ولي براي يافتن جواب بعضي از سؤالها هنوز در حال تحقيق هستم.

نقش مربي

نوجواني كه تحت رهبري مربي قرار بگيرد به بيشترين حد رشد معنوي خود خواهد رسيد.

وظيفه ي ما پدران و مادران است كه مربيان ويژه اي را وارد زندگي فرزندانمان كنيم؛ مربياني كه در جامعه از لحاظ مقام و معنويات به قدر كافي رشد كرده باشند. به همان اندازه كه تمجيد و ستايش و سپاسگزاري حائز اهميت است، اشكالي ندارد وقتي كارها خوب پيش نمي رود گله و شكايت كنيم. همين امروز به معلم، مربي يا راهنماي نوجوانتان، به كسي كه گمان مي كنيد مي تواند مشاور خوبي براي فرزندتان باشد نامه بنويسيد و او را آگاه كنيد كه براي همكاري با شما راه درازي در پيش دارد.

ديد خود را نسبت به فرزندانتان وسعت بخشيد

پدران و مادران موظف هستند محيطي امن و راحت براي نوجوانانشان ايجاد كنند. نوجوانان نيز لازم است معاشرت كنند، چيزهاي تازه ياد بگيرند و اوقات خود را به سرگرمي و شادماني بگذرانند. آنان به هواي تازه و خيابانهايي امن محتاجند. آنان نگران آينده و فرصتها و موقعيتهاي خود هستند. از نظر عده اي از آنها زندگي مانند كوچه اي بن بست است. يك دختر سيزده ساله به من گفت:

-         “گمان نمي كنم زياد عمر كنم.”

دربارة اين جمله فكر كنيد.

صرفاً گفتن اينكه “من نگران نوجوانان هستم” كافي نيست. بايد مشتاق باشيد و از روي علاقه كار انجام دهيد. شما بايد مرد عمل باشيد نه حرف- پس از همين حالا شروع كنيد !

روحيه

زندگي شما با نوجوانتان پر از شگفتي، تناقض و چيزهاي مضحك و خنده دار است. اگر شما شخصي جدي و سختگير باشيد تمام لذات بودن با او را از دست مي دهيد. نوجوانان خواستار اطمينان و عشق بي پايان در كلام شما هستند. هر چند ممكن است رفتاري متفاوت با سيلقه ي شما داشته باشند، اظهار محبتتان براي آنان مهم و اساسي است.

سالهاي بين سيزده تا نوزده از لحاظ احساسي براي نوجوانان سالهاي سخت و دشواري است و اگر شما با وجود پستي و بلنديهاي زندگي روزانه ي نوجوان، روشي لذتبخش را كه در حكم بازي باشد پيش بگيريد دچار خستگي روحي و جسمي نخواهيد شد. كسي كه در يك نقش كمدي بازي مي كند، مي داند كه براي ايفاي چنين نقشي مسأله ي زمان بسيار مهم است. همين مسأله در مورد شما و نوجوانتان نيز صادق است. با انتخاب وقت صحيح و مناسب مي توانيد جبهه گيري اعصاب خردكن را به همكاري و تعاوني از روي ميل و اشتياق تبديل كنيد. وقتي ياد گرفتيد كه نقش سازنده ي خود را كجا و چگونه و چه موقع ايفا كنيد، وقتي دانستيد كه بايد مشكل را با نوجوان خود در ميان بگذاريد، ديگر دچار مشكل نخواهيد شد.

-    “من مي دانم كه كار تو در حرفه ي نوجواني مخالفت كردن با هر كلامي است كه از دهان من خارج مي شود. ولي امشب ديگر حسابي از دست تو خسته شده ام. آيا حاضري از شغلت دست برداري و به مرخصي بروي؟ محض رضاي خدا امشب به مرخصي برو. كار نوجواني ات را دوباره از فردا آغاز كن.”