تقـوا

لغت تقوا

اين كلمه از كلمات شايع و روايج ديني است، در قرآن كريم بصورت اسمي و يا بصورت فعلي زياد آمده است، تقريباً به همان اندازه كه از ايمان و عمل نام برده شده و يا نام نماز و زكوه آمده و بش از آن مقدار كه مثلاً نام روزه ذكر شده از تقوا اسم برده شده است.

معنا و حقيقت تقوا

از آنچه در اطراف لغت تقوا گفته شد تا اندازه اي ميتوان معنا و حقيقت تقوا را از نظر اسلام دانست ولي لازم است بموارد استعمال اين كلمه در آثار ديني و اسلامي بيشتر توجه شود تا روشن گردد كه تقوا يعني چه؟ مقدمه اي ذكر مي كنيم:

تقوا به معناي عام كلمه لازمه زندگي هر فردي است كه ميخواهد انسان باشد و تحت فرمان عقل زندگي كند و از اصول معيني پيروي نمايد.

آثار تقوا

دو اثر بزرگ تقوا

تقوا و روشن بيني

اما راجع به اثر اول: بايد بگوييم تنها اين يك آية قرآن نيست، اين خود يك منطق مسلم است در اسلام، بعضي از آيات ديگر قرآن هم هست كه اشعاري بر اين مطلب دارد.

تقوا و حكمت عملي

اين نكته را اول بايد بگوييم كه آن حكمتي كه به اصطلاح مولود تقوا است و آن روشني و فرقاني كه در اثر تقوا پيدا مي شود حكمت عملي است، نه خود حكمت نظري.

حكما اصطلاحي دارند كه عقل را منقسم مي كنند به دو قسم: عقل نظري و عقلي عملي، البته مقصود اين نيست كه در هر كسي دو قوه عاقله انديشه دارد كه از اساس با هم اختلاف دارند: افكار و انديشه هاي نظري و افكار و انديشه هاي عملي.

اصل امر به معروف و نهي از منكر

امر به معروف و نهي از منكر يكي از اصول عملي اسلام است، و چون اصلي است كه در خود قرآن مجيد با صراحت و تاكيد آمده و بعدد در اخبار نبوي و ائمه طاهرين درباره آن سخن گفته شده و بعد هم بزرگان و علماء دين در همة قرنها، دوره به دوره و طبقه به طبقه درباره اين اصل و اهميت آن سخنها گفته و مطالبي نوشته اند، در ميان علماء اسلامي زياد مورد بحث قرار گرفته، و بيش از هر جا در كتب فقيه مورد بحث و گفتگو و تحقيق قرار گرفته است.

علت بي تفاوتي مردم در اصلاحات

و چون فكر امر به معروف و نهي از منكر در نظر مردم محدود شده و مردم از جنبة امر به معروف و نهي از منكر توجهي به اصلاحات امور زندگي اجتماعي خود ندارند نتيجه اين شده كه اگر احياناً شهرداري مثلاً يك قدم اصلاحي در مورد نظافت شهر بخواهد بردارد، بخواهند جلو گران فروشي را بگيرد، و يا اينكه بخواهند مقررات خوبي براي عبور و مرور اتومبيلها معيين كنند مردم احساس نمي كنند كه پاي يك امر مذهبي در ميان است.

اصل اجتهاد در اسلام

اجتهاد بطور سر بسته به معناي صاحب نظر شدن در امر دين است ولي صاحب نظر بودن و اعمال نظر كردن در امور ديني از نظر ما كه شيعه هستيم دو جور است: مشروع و ممنوع . همانطوريكه تقليد بر دو قسم است: مشروع و ممنوع.

اجتهاد ممنوع:

اما اجتهاديكه از نظر ما ممنوع است به معناي تقنين و تشريع قانون است، يعني مجتهد حكمي را كه در كتاب و سنت نيست و با فكر خودش و راي خودش وضع كند، اين را در اصطلاح «اجتهاد راي» مي گويند. اينگونه اجتهاد از نظر شيعه ممنوع است.

اجتهاد مشروع

كلمة اجتهاد تا قرن پنجم به همين معناي بالخصوص يعني به معناي قياس و اجتهاد راي كه از نظر شيعه اجتهاد ممنوع است استعمال مي شد، علماي شيعه تا آنوقت در كتب خود باب الاجتهاد را مي نوشتند براي اينكه آنرا رد كنند و باطل شمارند و آنرا ممنوع اعلام نمايند.

احيا فكر ديني

موضوع سخن احياء فكر ديني است، ممكن است در ذهن ها بيايد كه اين معني ندارد، مگر ما وظيفه داريم و يا حق داريم كه بخواهيم دين را احيا كنيم؟ كار بعكس است دين بايد ما را احيا كند، ما نمي توانيم دين را احيا كنيم.

خدا و دعوت پيغمبر را بپذيرد، پيغمبري كه شما را دعوت مي كند بچيزي يعني بدين كه آن دين شما را زنده مي كند.

اهميت شيعه از مرجئه

طائفه اي در ميان متكلمين بودند بنام مرجئه- كه بحمدالله منسوخ شدند- اينها مي گفتند كه ايمان اگر درست شد عمل هيچ اثري ندارد اينهم البته ريشة سياسي داشت، اينها در زمان بني اميه بودند و بني اميه اينها را تاييد مي كردند، اينها بدينوسيله مي خواستند اعمال سائسين بين اميه و سلاطين بني اميه را تصحيح كنند. فريضة علم

طلب العلم فريضه علي كل مسلم يعني جستجو و تحصيل علم بر هر مسلماني فرض و واجب است. اين طريق حديث از جمله احاديث اسلامي است كه شيعه و سني هر يك به طريق و سند هاي خود از آن را از رسول اكرم نقل كرده اند، اگر چند حديث مسلم داشته باشيم كه فريقين آن را از رسول اكرم (ص) نقل كرده باشند يكي همين حديث است.

علم پايه عزتها و استقلالها

اصل ديگر اينكه در دنيا تحولي به وجود آمده كه همة كارها بر پاشنه علم مي چرخد و چرخ زندگي بر محور علم قرار گرفته است، همة شئون حيات بشر به علم وابستگي پيدا كرده به طوريكه هيچ كاري و هيچ شأني از شئوني حياتي بشر را جز با كليد علم نمي توان انجام داد.

رهبري نسل جوان

مسئله اي كه امشب تحت عنوان «رهبري نسل جوان» مطرح است در حقيقت يك مسئوليت عمومي است كه متوجه عموم مسلمانان است و بالاخص متوجه طبقه ايست كه سمت رسمي رهبري ديني اجتماع را دارند. اين اصل را همه مي دانيم كه در ديانت مقدسه اسلام مسئوليتها مشترك است، يعني افراد مسئول يكديگرند و در مسئوليتها يكديگر شريكند.

خطابه و منبر

خطابه يعني سخنراني، بنابراين موضوع سخنراني، سخنراني است، يعني خودش موضوع خودش است، و سخنراني همان است كه از لحاظ فني و علمي در منطق، خطابه مي گويند. خطابه يكي از فنون پنج گانة سخن و كلام است.

مشكل اساسي در سازمان روحانيت

علاقه و مسئوليت

كساني كه آرزوي اعتلاء آئين مبين اسلام را در سر دارند و دربارة علل ترقي و انحطاط مسلمين در گذشتة دور و نزديك ميانديشند، نمي توانند درباره دستگاه رهبري آن يعني سازمان مقدس روحانيت نينديشند و آرزوي ترقي و اعتلاء آ نرا در سر نداشته باشند و از مشكلات و نابسمانيهاي آن رنج نبرند.

سازمان و نظام صالح

ابتدا چنين به نظر مي رسد كه صلاح و فساد اجتماع بزرگ يا كوچك تنها به يك چيز بستگي دارد صلاح و عدم صلاح افراد آن اجتماع و بالاخص زعماء آنها يعني فقط افراد كه همه مسئوليتها متوجه آنها است، بسياري از افراد اين چنين فكر مي كنند و بر اين پايه نظر مي دهند.