تحقیق درباره بررسی قطعنامه 598

از نخستین ماه­های پس از پیروزی انقلاب­اسلامی رابطه­ي ایران با عراق در اثر به­وجود آمدن خلاء قدرت در منطقه و همچنین تمایل عراق به گسترش حوزه­ي نفوذ در منطقه، تیره شد. اوضاع نابسامان داخلی ایران و روابط تیره­ي خارجی ایران بر تمایل عراق به تجاوز می­افزود. به­همین جهت کم­کم زد و خوردهای مرزی بین دو کشور گسترش یافت. در اوایل سال 1359 که خطر تجاوز عراق به ایران جدی شد، امام در پیامی با پوسیده خواندن عقل صدام خطاب به نظامیان عراقی، حمله به ایران را حمله به رسول­الله و جنگ با قرآن عنوان کرد و فرمودند که در صورت وقوع، ایران آنها را خرد می­کند.[1] صدام که بهبود روابط با ایران را منوط به­ تحقق سه شرط: خروج بی­قید و شرط ایران از جزایر سه­گانه، بازگرداندن وضعیت حقوقی شط­العرب به دوران پیش از 1975م[2] و به­رسمیت شناختن عرب بودن مردم عربستان یا خوزستان[3] کرده بود در شهریور 1359 با توجه به اختلافات و اوضاع نابسامان داخل ایران به ­امید فتح ایران در کوتاه­ترین زمان، به ­ایران حمله کرد.[4]

شوراي امنيت از 31 شهريور 1359 که عراق به ايران تجاوز نمود تا پايان سال 1369 مجموعا 14 قطعنامه و 15 بيانيه صادر نمود؛[5] ایران هفت قطعنامه­ي اولی را به این علت که دشمن در خاک ایران بود و شرط ایران هم برگشت نیروهای دشمن به­مرزهایی بود که صدام قبول نداشت، رد کرد. سرانجام قطعنامه­ي 598 به­عنوان هشتمين قطعنامه با توجه به­ویژگی­های خاصی که داشت از طرف ایران مورد پذیرش قرار گرفت.

زمینه­های صدور قعطنامه­ي 598

در 10 فوریه­ي 1986 و مصادف با 21 بهمن 64 رزمندگان اسلام در یک حمله­ي غافلگیرانه فاو را تصرف کردند و این امر باعث نگرانی شدید جهان غرب، شوروی سابق و کشورهای ساحلی خلیج فارس شد. آمریکا که به پایداری و استقامت ایران مطمئن شد، تصمیم گرفت به ­هر صورت ممکن خود را به ایران نزدیک کند و به­همین جهت جریان ایران­گیت اتفاق افتاد. آمریکا علی­رغم فشاری که بر دیگر کشورها به­منظور تحریم تسلیحاتی ایران وارد کرده بود، مخفیانه به ایران سلاح ارسال می­کرد.[6] البته آنها دلایل اقدام به این کار را کمک به آزادی گروگان­های آمریکایی در لبنان و خاتمه دادن به جنگ ایران و عراق عنوان کردند؛[7] لکن این امر بر حیثیت سیاسی این کشور و همچنین روابطش با دیگر کشورها خصوصا کشورهای عربی منطقه تاثیر نامطلوبی گذاشت.

بدین منظور زمانی که آمریکا از نزدیکی با ایران ناامید شده بود به حمایت قاطع از عراق و اعراب برخواست و مخالفت خصمانه با ایران را آشکار ساخت. آمریکا در همین راستا در دو جبهه وارد عمل شد:

الف:  در جبهه­ي نظامي، با تقویت ناوگان خود در خلیج فارس و تشویق متحدان خویش به اعزام ناوهاي بیشتر به منطقه، عملا دشواری­هایي را براي عملیات ایران به­وجود آورد؛ و از سوي دیگر دست عراق را براي هرگونه اقدامي در خلیج فارس بازگذاشت و اطلاعات نظامي آواکس­ها و ماهواره­ها را از وضع جبهه­ها در اختیار عراق قرارداد.

ب:  در جبهه­ي سیاسي نیز به­ دولت­ها فشار وارد کرد که از فروش اسلحه به­ایران جلوگیري کنند، و در شوراي امنیت نیز کوشید که کشورهاي عضو را به تصویب قطعنامه­هايی درباره­ي تحریم فروش اسلحه به ایران موافق سازد.[8]

در ١٦ دي سال ١٣٦٥ ایران عملیات کربلاي ٥ را آغاز کرد و فشا­رهاي فوق­العاده سنگیني را به ماشین جنگي دشمن وارد آورد. دکوئیار، دبیرکل سازمان­ملل متحد، متعاقب این عملیات از اعضاء دائمي شوراي امنیت خواست که براي خاتمه دادن به­ جنگ، با یکدیگر همکاري کنند که این امر با پاسخ مثبت سفراي این کشورها روبرو شد. در این مذاکرات آنها «احتمال این­که جنگ تهدیدی علیه صلح باشد» را مورد بررسی قرار دادند و بدین­ وسیله راه را برای استفاده از اختیارات مندرج در فصل هفتم منشور ملل متحد هموار ساختند.»[9] در مجموع باید گفت که عامل مهم صدور قعطنامه­ي 598 عملیات­های متعدد[10] رزمندگان اسلام در خاک عراق بود که اکثر آنها نیز با موفقیت روبرو بودند.

ویژگی­های قطعنامه­ي 598

قطعنامه­ي 598 شورای امنیت[11] دارای ویژگی­هایی بود که ذیلا به ­آنها اشاره خواهد شد:

1. لحن آمرانه و قاطع قطعنامه­ي 598 آن­را از قطعنامه­هاي قبلي که عموما جنبه­ي توصيه­اي داشتند متمايز مي­سازد.

2. شوراي امنيت براي اولين­بار و پس از آن­که قريب هفت سال از جنگ مي­گذشت تشخيص داد که در جنگ عراق و ايران نقض صلح وجود دارد و به­همين جهت صريحا اعلام داشت که بر طبق مواد 39 و 41 منشور ملل متحد عمل مي­کند.

3. عنوان قطعنامه­ی 598، نظیر قطعنامه­های پیشین «وضعیت مابین ایران و عراق» نیست، بلكه برای اولین­بار قطعنامه تحت عنوان «منازعه بین ایران و عراق» صادر شده است.

4. از نظر حجم و تعداد كلمات به­كار برده شده، مفصل­ترین قطعنامه صادره از طرف شورای امنیت درباره­ي ایران و عراق می­باشد.

5. شورا در بند 6 براي اولين بار نظر ايران را قبول کرد و از دبيرکل خواست هيئت بي­طرفي را با مشورت ايران و عراق براي تحقيق درباره­ي مسئوليت درگيري تعيين کند.

6. بند 7 قطعنامه نيز در جهت تامين نظر ايران براي دريافت خسارات جنگ است.

7. تنها قطعنامه­اي است که در طول هشت سال جنگ، پنج عضو دائمي شوراي امنيت ماه­ها تشکيل جلسه دادند تا درباره­ي تهيه متن پيش­نويس آن توافق کنند.

ایران و قطعنامه­ي 598

ايران در قبال قطعنامه­ي 598 در وهله­ي اول با غير عادلانه خواندن آن و خطاب قرار دادن شوراي امينت به عدول از وظيفه­ي اصلي خويش، يعني حفظ صلح و امنيت جهاني،[12] موضعي مبهم و غير شفاف گرفت که نه آن­را رد مي­کرد و نه تاييد. ایران به دلیل عدم تحقق كامل نظریاتش قطعنامه­ی مذکور را نپذیرفت. اما به خاطر توجهی كه به اصول مورد نظر ایران در قطعنامه شده بود و به­دلیل این­كه با توجه به شرایط سیاسی و بین­المللی بیش از این امكان امتیاز گرفتن از شورا وجود نداشت، قطعنامه را رد هم ننمود. ايران معتقد بود که آتش­بس بايد پس از اعلام متجاوز بودن عراق برقرار شود. هاشمی رفسنجانی[13] می­گوید: «... جمهوري اسلامي ايران، قطعنامه­ي 598 را به­طور کلي رد نکرده است، چون در آن جاي بحث مي­بيند. توقع ديگران اين است که ما قطعنامه را کلا رد کنيم يا بپذيريم. نکته منفي آن اين است که مي­گويد به­ محض شروع مذاکره و پيش از شناسايي متجاوز و محاکمه آن، آتش­بس اعلام شود و ما اين بند را قبول نداريم... ما مي­گوييم اول متجاوز معرفي شود و بعد راه براي حل مسائل جدي هموار خواهد شد....»[14] این موضع­گیری نه ­رد و نه ­قبول، نزدیک به یک­ سال ادامه داشت. با اصرار و ايستادگي ايران بر مواضع خود، سرانجام دبيرکل سازمان ملل پس از ديدار و مراجعت از دو کشور ايران و عراق، با ارائه طرحي جهت اجراي قطعنامه­ي 598 به مواضع و خواسته­هاي ايران پاسخ مثبت داد که همين امر باعث پذيرش قطعنامه از سوي ايران شد. دبيرکل پس از مراجعت از تهران و بغداد طي نامه­اي 9 صفحه­اي از دو کشور خواست که در اجراي قطعنامه­ي 598، آتش­بس را برقرار نمايند. ايشان در اين نامه، بر زمان اجراي آتش­بس، عقب­نشيني نيروها به مرزها، مبادله­ي اسيران جنگي و تشکيل کميسيون براي تعيين مسئوليت جنگي تاکيد کرد که به خواسته­هاي ايران نزديک شد.[15]

عراق و قطعنامه­ي 598

در 22 ژوئيه­ي 1987م به دستور رئيس­جمهوري عراق، اجلاس مشترک فرماندهي تشکيل شد که طي آن قطعنامه مورد پذيرش و استقبال قرار گرفت و آمادگي عراق براي همکاري با دبيرکل و شوراي امنيت در جهت اجراي آن و نيل به حل جامع، عادلانه، پايدار و شرافتنمندانه منازعه اعلام گرديد و در اين جلسه قرار شد مواضع مذکور توسط وزيرخارجه­ي عراق به دبيرکل و شوراي امنيت اعلام گردد[16] که سخنگوي دولت عراق نيز در اين خصوص اين­گونه اظهار داشتند که: « عراق آماده است قطعنامه­ي شوراي امنيت سازمان ملل را که در آن دستور آتش­بس فوري داده شده است، بپذيرد، مشروط به ­اين­که ايران نيز اقدام مشابهي انجام دهد. تعهد عراق نسبت به اين قطعنامه به ­پذيرش صريح و بدون قيد و شرط آن توسط ايران بستگي دارد.»[17]

علل پذیرش قطعنامه از سوی ایران

1. مشکلات اقتصادی: در این مقطع زمانی مشکلات اقتصادی ایران تشدید شده بود و این مسئله امکان ادامه­ي جنگ را به ­ایران نمی­داد. مسئولان اقتصادی کشور اعلام کرده بودند که امکانات اقتصادی، بودجه، درآمد و هزینه­های کشور به خط قرمز رسیده است و این وضعیت دیگر برای کشور قابل تحمل نیست.[18] قدرت­های بین­المللی خصوصا آمریکا برای فشار بیشتر به ایران برنامه­ي کاهش قیمت نفت و جلوگیری از صادرات نفت توسط تهاجمات عراق را طراحی کردند.[19]

2. در صورت عدم پذیرش این قطعنامه توسط ایران، چهره­ای وارونه از ایران و صدام نمایش داده می­شد که در آن صدام چهره­ای صلح­طلب را داشت چرا که همواره قطعنامه­های شورای امنیت را می­پذیرفت و ایران به­عنوان یک کشور جنگ­طلب به­دنیا معرفی می­شد به این دلیل که مدام قطعنامه­های شورای امنیت را رد می­کند.

3. کاربرد وسیع سلاح­های شیمیایی و میکروبی توسط عراق: تبلیغات صلح­طلبي رژیم عراق در محافل بین­المللي و رسانه­هاي گروهي، پوششي شد تا صدام به ­راحتي بتواند مخرب­ترین سلاح­هاي میکروبي و شیمیایي را علیه رزمندگان ما در جبهه­ها به کار گیرد، و از آن طرف واکنش ایران به­دلیل عدم­پذیرفتن قطعنامه، ضعیف جلوه می­کرد.

4. تهدیدهای بین­المللی: از ابتدای اردیبهشت 1366 زمزمه­ي حضور ناوگان­های نظامی کشورهای خارجی به­خصوص آمریکا برای حضور در خلیج فارس به بهانه­ي ایجاد امنیت در کشتیرانی منطقه آغاز شد.[20] این خود نوعی تهدید برای ایران به­ حساب می­آمد. به­همین جهت حمله­ي آمریکا به هواپیمای مسافربری ایران که منجر به شهادت 290 نفر سرنشین آن شد، برای مسئولین ایرانی یک اخطار به حساب می­آمد.[21]

5. سلب دفاع مشروع از ایران: برابر ماده­­ي ٥١ منشور، کشوري که مورد تجاوز واقع شده است تا زماني­که شوراي امنیت تدابیر اجرایي جهت دفع تجاوز اتخاذ نکند حق دارد از خود دفاع کند، امّا به­محض این­که شوراي امنیت در این راستا اقدام کرد آن کشور مورد تهاجم، می­بایست از ادامه­ي حملات خودداری کند تا شورای امنیت بتواند با اطمینان خاطر بیشتر در زمینه­ي شناسایی و تنبیه متجاوز به­ فعالیت ادامه دهد. از این­رو ایران که در تاریخ ٣١ شهریور ١٣٥٩ از سوی ارتش عراق از زمین، هوا و دریا مورد تجاوز گرفته بود تا زمان صدور قطعنامه­ي ٥٩٨ چون از سوي شوراي امنیت براي رفع تجاوز تصمیم جدیدي اتخاذ نشد، حق داشت از خود دفاع کند و از نظر حقوقي، این دفاع حتي در داخل خاك کشور متجاوز مي­توانست مصداق داشته باشد. این واقعیتي است که همه­ي محافل سیاسي و علماي حقوق، خصوصا شوراي امنیت به آن اذعان داشته­است و پافشاري ایران را در ادامه­ي دفاع و رد قطعنامه­هایي که در آن احراز تجاوز نمي­شد منطقي و عادلانه مي­دانستند. امّا قید تعیین مسؤول مخاصمه در بند ٦ قطعنامه­ي ٥٩٨ این حق مشروع را از ایران سلب کرد.[22]

6. تحریم تسلیحاتی علیه ایران: اگرچه در طول جنگ ایران برای تهیه­ي اسلحه و ادوات جنگی با مشکل مواجه بوده است، اما در این مرحله تحریم مفهوم دیگری داشت، چرا که تحریم متوجه کشوری بود که از پذیرفتن قطعنامه­ي 598 امتناع می­کرد.[23] در ضمن از دیگر پیامدهای تحریم این بود که دلالان اسلحه با چندین برابر قیمت نیز حاضر به معامله نمی­شدند و با تصور اوضاع وخیم اقتصادی چنین خریدهایی برای ایران هم ممکن نبود.

البته پس از پذیرش قطعنامه توسط ایران، تصور عراقی­ها این بود که ایران از روی ضعف تن به پذیرش قطعنامه داده است، به­همین جهت حملاتی را به ­ایران کرد[24] که با پاسخ محکم نیروهای ایرانی مواجه شد. [25] در این ارتباط می­توان به عملیات بیت­المقدس 8 اشاره کرد.[26]

امام و صدور قطعنامه­ي 598

در آن دوران حساس که تشتت آراء در مورد قبول یا رد قطعنامه در میان مسئولین وجود داشت، تنها کسی که می­توانست اختلافات را پوشش دهد و آنها را همسو و هم­جهت کند امام­خمینی بود. ایشان در پیامی که به­همین مناسبت صادر کرده بودند فرمودند: «‌قبول قطعنامه كه حقيقتا مسئله­ي بسيار تلخ و ناگواري براي همه و خصوصا براي من بود، اين ­است كه من تا چند روز قبل معتقد به­ همان شيوه­ي دفاع و مواضع اعلام­شده در جنگ بودم و مصلحت نظام و كشور و انقلاب را در اجراي آن مي‌ديدم، ولي به­واسطه­ي حوادث و عواملي كه از ذكر آن فعلا خودداري مي‌كنم و به­اميد خداوند در آينده روشن خواهد شد و با توجه به­‌نظر تمامي كارشناسان سياسي نظامي سطح بالاي كشور كه من به­تعهد و دلسوزي و صداقت آنان اعتماد دارم با قبول قطعنامه و آتش­‌بس موافقت نمودم و در مقطع كنوني آن­را به­ مصلحت انقلاب و نظام مي‌دانم.‌»[27]

جمع­بندی

قطعنامه­ي 598 یکی از نقاط عطف تاریخی ایران اسلامی است که پذیرش آن توسط دولت­های ایران و عراق منجر به پایان یافتن جنگ هشت ساله عراق علیه ایران شد. این قطعنامه در شرایطی به ­تصویب رسید که تمامی دولت­های شرق و غرب به ­حمایت از کشور عراق وارد صحنه­ي جنگ علیه ایران شده بودند و تمامی همت خود را معطوف این ساخته بودند که این جنگ به­سود ایران ختم پیدا نکند. بر این اساس شرایطی را به­وجود آوردند که ایران راهی جز پذیرش قطعنامه نداشت. در عین­ حال ایران، توانست امتیازات خوبی (نظیر متجاوز شناختن عراق و پرداخت غرامت جنگی توسط عراق و بازگشت به مرزهای ملی) بگیرد.[28]

[1] . امام خمینی؛ صحیفه­ي نور، ج 12، ص 246.

[2] . اختلاف­های ارضی ایران و عراق در دوره­ي پهلوی منجر به عقد قرار داد 1975 شد که دولت عراق با اکراه به آن تن داد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با فروریختن دولت پهلوی و اعدام یا فرار فرماندهان بزرگ ارتش ایران و انزوای بین­المللی کشور و ایجاد خلاء قدرت در منطقه، برای صدام این تصور پیش آمد که شرایط برای انتقام­گیری از ایران فراهم شده است. به­همین جهت در صدد برآمد تا با ایران وارد جنگ شود تا هم خلاء قدرت را پر کند و هم خود را به­عنوان رهبر جهان عرب مطرح کند به­همین منظور اولین کاری که کرد بی­اعتبار دانستن قرارداد 1975 بود. (حسینی­زاده، سیدمحمدعلی، اسلام سیاسی در ایران، انتشارات دانشگاه مفید، 1386، ص 335).

[3] . پارسادوست، منوچهر؛ نقش عراق در شروع جنگ، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1369، چ اول، ص 311.

[4] . حبیبی، حمید؛ گروگان­گیری و آغاز جنگ ایران و عراق، تهران، دفتر نشر معارف، 1382، چ اول، ص 172.

[5]  . پارسا دوست، منوچهر؛ نقش سازمان ملل در جنگ عراق و ايران، تهران، شرکت سهامي انتشار، بهار 1371، چ اول، ص 669.

[6] . بیل، جیمز؛ تحلیلی بر روند نزدیک شدن آمریکا به ایران در سال­های 86-1985، مترجم ابراهیم متقی، در کتاب (نه شرقی نه غربی بررسی روابط ایران با اتحاد شوروی و ایالات متحده امریکا)، تهران، نشر میزان، 1386، چ دوم، ص 205.

[7] . هاشمی، محسن؛ و حمیدی حبیب­الله، ماجرای مک فارلین (فروش سلاح. آزادی گروگان­ها)، تهران، دفترنشر معارف انقلاب، 1388، چ2، ص 174

[8] . پارسا دوست، منوچهر؛ پیشین، ص ٦٧٤

[9] . رهیوم، کامرون؛ سازمان ملل متحد ایران و عراق، ترجمه­ي هوشنگ راستخی عزمی ثابت، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین­المللی، چ اول، 1376، ص 44.

[10] . عملیات کربلای ٤ در غرب اروندرود، کربلاي ٥ در شلمچه و غرب اروندرود و کانال پرورش ماهي، کربلاي ٦ در شمال سومار، کربلاي ٧ در شمال غرب ایران، کربلاي ٨ در شرق بصره و غرب کانال پرورش ماهي، کربلاي ٩ در قصر شیرین، کربلاي ١٠ در شمال شهر ماووت عراق و مقابل سردشت. همچنین عملیات فتح ١ در منطقه کرکوك، فتح ٢ در شمال شرقي و داخل مرز عراق، فتح ٣ در عمق ٣٠٠ کیلومتري داخل خاك عراق در محدوده دهوك و زاخو، مجدداً عملیات فتح ٤ در منطقه کرکوك، فتح ٥ در سلیمانیه و جوارته و ماووت عراق، فتح ٦ در شمال اربیل عراق، فتح ٧ در سیدصادق و حلبچه عراق، و فتح ٨ در شمال استان موصل، و نیز عملیات نصر٢ و٣ در شمال اربیل عراق، نصر ٤ در شمال عراق، نصر ٥ در غرب ایران و همچنین عملیات والفجر ٩در اطراف شهر سلیمانیه عراق.

[11] . متن قرارداد 598: شورای امنیت سازمان ملل با یادآوری مفاد منشور ملل متحد، به­ویژه تعهد همه­ي دول عضو به­ حل اختلافات بین‌المللی خود از راه‌های مسالمت‌آمیز به ­نحوی که صلح و امنیت بین‌المللی و عدالت به­مخاطره نیفتد، با حکم به­ این­که در منازعه ما بین ایران و عراق زمینه صلح حاصل شده است، با اقدام براساس مواد 39 و 40 منشور ملل متحد:

1ـ خواستار آن است که به­عنوان یک ­قدم اولیه جهت حل و فصل (مناقشه) از راه مذاکره، ایران و عراق یک آتش­بس فوری را رعایت کرده، به تمامی عملیات نظامی در زمین، دریا و هوا خاتمه داده و تمامی نیروهای خود را بدون درنگ به­مرزهای شناخته­شده بین‌المللی بازگردانند.

2ـ از دبیرکل درخواست می‌کند که یک تیم ناظر ملل متحد را برای بررسی، تأیید و نظارت بر آتش­بس و عقب‌نشینی نیروها اعزام نماید و همچنین از دبیرکل درخواست می‌نماید با مشورت طرفین درگیر، تدابیر لازم را اتخاذ نموده، گزارش آن­را به شورای امنیت ارائه نماید.

3ـ مصرانه می‌خواهد اسرای جنگی آزاد شده و پس از قطع مخاصمات فعال کنونی، براساس کنوانسیون سوم ژنو 12 اوت 1949، بدون تأخیر به کشور خود بازگردانده شوند.

4ـ از ایران و عراق می­خواهد با دبیرکل در اجرای این قطعنامه و در تلاش‌های میانجیگرانه برای حصول یک راه­حل جامع، عادلانه و شرافتمندانه مورد قبول دو طرف در خصوص تمام موضوعات موجود، منطبق با اصول مندرج در منشور ملل متحد، همکاری نمایند.

5ـ از تمامی کشورهای دیگر می‌خواهد که حداکثر خویشتنداری را مبذول دارند و از هرگونه اقدامی که می‌تواند منجر به تشدید و گسترش بیشتر منازعه گردد احتراز کنند و بدین ترتیب اجرای قطعنامه حاضر را تسهیل نمایند.

6ـ از دبیرکل درخواست می‌نماید که با مشورت با ایران و عراق، مسئله تفویض اختیار به یک هیأت بی‌طرف برای تحقیق راجع به مسئولیت منازعه را بررسی نموده و در اسرع وقت به شورای امنیت گزارش دهد.

7ـ ابعاد خسارات وارده در خلال منازعه و نیاز به تلاش‌های بازسازی با کمک‌های مناسب بین‌المللی پس از خاتمه­ي درگیری تصدیق می‌گردد و در این خصوص از دبیرکل درخواست می‌کند که هیأت کارشناسان را برای مطالعه­ي موضوع بازسازی و گزارش به شورای امنیت تعیین نمایند.

8ـ همچنین از دبیرکل درخواست می‌کند که با مشورت با ایران و عراق و دیگر کشورهای منطقه، راه‌های افزایش امنیت و ثبات منطقه را مورد مدافه قرار دهد.

9ـ از دبیرکل درخواست می‌کند که شورای امنیت را در مورد اجرای این قطعنامه مطلع نماید.

10ـ مصمم است برای بررسی اقدامات بیشتر جهت رعایت و اجرای این قطعنامه در صورت ضرورت جلسات دیگری مجددا تشکیل دهد."

[12] . روزنامه­ي کيهان؛ 30 تير 1366، بيانيه­ي وزارت امورخارجه درخصوص قطعنامه­ي 598.

[13] . رئيس وقت مجلس شواري اسلامي

[14] . روزنامه­ي کيهان­؛ 21 شهريور 1366.

[15] . هدايتي خميني، عباس؛ شوراي امنيت و جنگ تحميلي عراق عليه جمهوري اسلامي ايران، تهران، دفتر مطالعات سياسي و بين المللي، 1370، چ اول، ص 170.

[16] . INA(Iraq news Agency) ,22july 1987(From Baghdad) No 2.

[17] . روزنامه­ي اطلاعات؛ 1 مرداد 1366.

[18] . جعفری ولدانی، اصغر؛ روابط خارجی ایران بعد ازانقلاب اسلامی، تهران، انتشارات آوای نور، 1382، چ دوم، ص 102.

[19] . محمدی، منوچهر؛ سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (اصول و مسایل)، تهران، دادگستر، 1386، چ 4، صص 172-173.

[20] . همان، صص 174-175.

[21] . جعفری ولدانی، اصغر؛ پیشین.

[22] . منصورلاریجانی، اسماعیل؛ رویکرد حقوقی جنگ و علل پذیرش قطعنامه­ي 598، تهران، پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس، چ اول، ص 24.

[23] .  جعفری ولدانی، اصغر؛ پیشین.

[24] . تنها 3 روز پس از اقدام ايران در اعلام پذيرش قطعنامه 598، عراقي­ها در روز جمعه 31 تیرماه 1367 تهاجم خود را در منطقه جنوب آغاز كردند و در 30 كيلومتري شمال عراق مستقر شدند. اين حركت شتابزده شباهت زيادي به تهاجم آنها در آغاز جنگ داشت. هدف عراق از اين اقدام وارد كردن ضربه سنگين نظامي به ايران، اشغال زمين و به اسارت گرفتن شمار زيادي از نظاميان ايراني بود تا به هنگام مذاكرات بعد از جنگ، از آنها به عنوان برگ برنده استفاده كند و در تبادل اسيران نسبت به ايران از موقعيت بهتري برخوردار شود.

[25] . صدیقیان، امیر؛ گفتگو با علیرضا افشار (جانشین وقت ستاد مرکزی سپاه پاسداران)، روزنامه ایران، ویژه­نامه سال­روز پذیرش قطعنامه 598، تیرماه 1389، ص 31

[26] . این عملیات در پاسخ به حمله نیروهای عراقی به غرب اهواز بود که پس از پذیرش آتش­بس از سوی ایران صورت گرفت.

[27] . امام خمینی؛ صحیفه­ي نور، ج 21، ص 92.

[28] . محمدی، منوچهر­؛ پیشین، ص 178.