شرح جامع BIOS

بايوس اصطلاحي است كه به عبارت (BASICINPUT/ OUTPUT) اطلاق مي گردد

بايوس در واقع پيوند بين سخت افزار و نرم افزار در يك سيستم كامپيوتري محسوب ميگردد. اغلب مردم اصطلاح بايوس را با نام ديگري تحت عنوان درايورهاي دستگاه يا فقط درايور ميشناسد. بايوس عبارت واحدي است كه همه درايوهاي داخل يك سيستم را كه با همكاري يكديگر به عنوان يك اينترفيس بين سخت افزار و نرم افزار سيستم عامل عمل مي نمايند، تشريح ميكند. نكته گمراه كننده آن است كه مقداري از برنامه بايوس،روي تراشه ROM كه يك حافظه دائمي بوده و از نوع فقط خواندني است ضبط ميگردد.اين قسمت، بخش مركزي بايوس ميباشد اما همه بايوس محسوب نمي شود.همچنين بايوس به برنامه موجود روي تراشه ROM نصب شده روي كارتهاي آداپتور و نيز همه درايوهاي ديگر كه هنگام راه اندازي سيستم از روي ديسك سخت بار مي شوند،اطلاق ميگردد.

به مجموعه بايوس مادربرد،بايوس كارت آداپتور و درايوهاي بارشده از ديسك سخت،در مجموع بايوس گفته ميشود.بخشي از بايوس موجود در تراشه ROM روي مادربرد و كارتهاي آداپتور،FIRM WARE نام دارند.اين نام به نرم افزارهاي ذخيره شده در تراشه هاي غير از ديسك سخت اطلاق ميگردد.اين مسئله سبب ميگرددكه برخي كاربران به غلط بايوس را بعنوان يك عنصر سخت افزاري تلقي كنند.

يك سيستم ‍‍PC ميتواند بعنوان يك مجموع از لايه ها(برخي سخت افزاري و برخي نرم افزاري)تشريح گردد كه با يكديگر ارتباط دارند.در ساده ترين شكل ممكن، شما ميتوانيد يك كامپيوتر شخصي را به 4 لايه اصلي تقسيم كنيد كه هر يك از آنها به نوبه خود به زير مجموعه هاي كوچكتري تقسيم ميشوند.شكل(1)چهار لايه مذكور را در يك كامپيوتر شخصي معمولي نشان ميدهد.

هدف از طرح لايه بندي،امكان دادن به سيستم عامل و نرم افزارها براي اجرا روي يك سخت افزار متفاوت ميباشد.شكل (1) نشان ميدهد كه چگونه دو سيستم با سخت افزار هاي مختلف، مي توانند از يك بايوس اختصاصي براي ارتباط اين سخت افزار منحصر به فرد با يك سيستم عامل و نرم افزار هاي عمومي استفاده كنند.بدين گونه دو كامپيوتر با پردازنده ها،حافظه،صفحه نمايش وساير اجزاي سخت افزاري مختلف ميتوانند نرم افزار يكساني را اجرا كنند.

در اين معماري لايه لايه،برنامه هاي نرم افزاري،باسيستم عامل از طريق اينترفيس برنامه كاربردي(API)گفتگو مي كنند.APIوابسته به نوع سيستم عاملي كه شما استفاده ميكنيد با يك ديگر متفاوت بوده و شامل فرمانها و توابع گوناگوني است كه سيستم عامل ميتواند از آنها براي ارتباط با نرم افزار كاربردي استفاده كند.براي مثال يك نرم افزار كاربردي ميتواند از سيستم عامل بخواهد تا يك فايل را بار گذاري يا ذخيره نمايد.در اين روش لازم نيست نرم افزار كاربردي،از نحوه خواندن اطلاعات از روي ديسك،ارسال داده ها به يك چاپگر يا اجراي هر نوع ديگري از فرمانهاي سيستم عامل اگاه باشد.از آن جايي كه اين نرم افزار بطور كامل از سخت افزار ايزوله ميگردد،شما مي توانيد همين نرم افزار را روي سيستمهاي ديگر اجرا كنيد. چرا كه نرم افزار فقط سيستم عامل ارتباط دارد تا با سخت افزار.

سپس سيستم عامل با بايوس ارتباط بر قرار مينمايد.بايوس داراي همه برنامه هاي درايوري كه بين سيستم عامل و سخت افزار عمل ميكنند،مي باشد.بنابر اين سيستم عامل هرگز مستقيما با سخت افزار ارتباط بر قرار نميكند در عوض سيستم عامل مي بايست هميشه درايور مناسب را بيابد اين يك روش مناسب براي ارتباط با سخت افزار ميباشد.سازنده سخت افزار ،مسئوليت تهيه درايورهاي مناسب براي سخت افزار خود را بعهده دارد.از آنجايي كه درايورها مي بايست بين سخت افزار و سيستم عامل قرار گيرند،معمولا هر درايور، مخصوص يك سيستم عامل معين ميباشد.بدين گونه سازنده سخت افزار مي بايست درايورهاي مختلفي را ارائه نمايند،به طوري كه سخت افزار وي تحت سيستمهاي عاملDOS،ويندوز2000،OS/2،لينوكس و غيره كار كند.

از آنجايي كه لايه بايوس فقط سيستم عامل را ميبيند و كاري با سخت افزار سيستم ندارد،شما ميتوانيد سيستم عامل يكساني را روي مجموعه اي از كامپيترهاي شخصي پياده سازي كنيد.براي مثال شما ميتوانيد ويندوز98را روي دو سيستم با پردازنده هاي مختلف،ديسكهاي سخت،كارتهاي تصوير و غيره اجرا كنيد و ويندوز 98 روي هر دو آنها به طور يكسان عمل ميكند.اين بدان دليل است كه درايورها بدون توجه به سخت افزار سيستم،عمليات يكساني را انجام ميدهند.

همانطور كه در شكل (1) ملاحظه مي كنيد،لايه هاي نرم افزار كاربردي و سيستمهاي عامل از سيستمي به سيستم ديگر مي توانند مشابه باشند.اما سخت افزار بين سيستمهاي مختلف ممكن است تفاوت زيادي داشته باشند.از آنجايي كه بايوس داراي درايورهاي نرم افزاري است،براي برقراري ارتباط بين سخت افزار و نرم افزار بكار ميرود.لايه بايوس در يك سمت خود،با يك سخت افزار منحصر به فرد و در انتهاي ديگر،با سيستم عامل واحدي سازگار ميباشد.لايه سخت افزار،جايي است كه اغلب تفاوتها بين سيستمهاي گوناگون در آنجا ظاهر مي گردد.

سخت افزار/ نرم افزار بايوس

خود بايوس،نرم افزاري است كه در حافظه اجرا گشته و شامل همه درايورهاي گوناگوني است كه ارتباط بين ارتباط سخت افزار و سيستم عامل را برقرار مي كنند بايوس در يك سيستمPCاز سه منبع مختلف حاصل مي گردد:

1.ROMمادربرد

2.ROMكارت تصوير

3.برنامه بار گذاري شده از ديسك سخت به حافظهRAM (درايوهاي سخت افزاري)بايوس موجود در ROMقرار داشته و درايور هاي نرم افزاري اوليه مورد نياز براي راه اندازي سيستم را در اختيار دارد.سالها پيش هنگام اجراي فقط سيستم عامل DOSروي PCهاي اوليه،اين تراشه ROM(روي مادربرد)كافي بود بطوريكه به هيچ درايور ديگري نياز نبود.بايوس مادر برد همه اطلاعات لازم را در اختيار داشت.بايوس مادربرد معمولا داراي درايورهايي براي همه مولفه هاي اصلي سيستم شامل صفحه كليد،درايور،فلاپي،ديسك سخت،پورتهاي سريالو پارالل و غيره...ميباشد.همچنان كه سيستم ها پيچيده تر شدند،سخت افزارهاي جديدي مطرح گشته كه براي آنها هيچگونه درايوري روي بايوس مادربرد وجود نداشت.اين قطعات سخت افزاري شامل آداپتورهاي ويدئويي،درايورهايCD-ROM،ديسك هاي سخت ،اسكازي،درگاههايUSBو غيره...بود.

علاوه بر نياز به يك بايوس جديد مادربرد كه بطور ويژه اي از قطعات سخت افزاري جديد پشتيباني نمايد،راه حل ساده تر و عملي تر ،كپي نمودن هر يك از درايورهاي جديد روي ديسك سخت سيستم و پيكر بندي سيستم عامل براي بار گذاري در زمان راه اندازي سيستم ميباشد.حالت دومروشي است كه اغلب درايوهاي CD-ROM،كارت هاي صوتي،اسكنر ،پرينتر،كارتهايPC-MCIA و غيره پشتيباني ميشود.از آنجايي كه اين قطعات سخت افزاري در طي زمان BOOT سيستم الزامي به فعال بودن ندارد،سيستم مي تواند از رويهارد ديسك عمليات راه اندازي سيستم را انجام داده و براي بار گذاري درايورها در زمان بار گذاري سيستم عامل اوليه اين كار صورت پذيرد.

البته برخي از درايورها مي بايست در طي زمان BOOTسيستم،فعال باشند.براي مثال اگر درايور هاي مورد نياز براي رابط ديسك سخت از روي ديسك سخت بار شود،چگونه ميتوان عمليات BOOTرا از روي اين ديسك سخت انجام داد.واضح است كه درايورهاي ديسك سخت ميبايست از قبل در داخل حافظهROMمادربرد يا كارت آداپتور ذخيره شده باشد.

براي مشاهده اطلاعات،هنگام راه اندازي سيستم روي مانيتور،اگر كارت ويديئويي داراي يك مجموعه درايور در داخل حافظهROMنباشد چگونه اين كار ميسر خواهد بود.يك راه حل ايجاد يكROMمادربرد با درايورهاي ويدئويي مناسب داخل آن ميباشد البته اين كار غير عملي است زيرا تعداد بسيار متنوعي از كارتهاي ويدئويي وجود دارد كه هر يك به درايورهايخاص خود نيازدارد در نتيجه شما با صدها تراشهROMمادربرد متفاوت روبرو خواهيد شد كه هر كدام درايور يك كارت ويدئويي مخصوص را در خود دارد در عوض هنگامي كه شركت IBM كامپيوتر شخصي اوليهرا طراحي نمود يك راه حل بهتر را ارائه نمود.IBMحافظهROM مادربردPC را به گونه اي طراحي كرد كه برنامه داخل آن هنگام راه اندازي سيستم،شكافهاي توسعه را اسكن نموده و به دنبال كارتهاي آداپتور با حافظهROM روي آنها ميگردد.اگر يك كارت آداپتور با حافظهROMيافت شود،محتويات ROMدر طي فاز اوليه راه اندازي سيستم(قبل از آنكه سيستم شروع به بار گذاري سيستم عامل،از ديسك سخت بنمايد)اجرا ميشود.با قرار دادن درايورها داخل حافظهROM كارت آداپتور،شما مجبور به تغيير تراشه ROM مادربرد خود نخواهد بود.يك تعداد كارت آداپتوركه اغلب داراي تراشه ROMروي خود ميباشند عبارتند از:

كارتهاي تصوير :همه اين كارتها يك حافظه بايوس روي خود ميباشند.

آداپتورهايSCSI:اين آداپتورها امكان بوت سيستم از درايوهاي سخت SCSI يا CD-ROM كه داراي يك بايوس روي برد ميباشند فراهم ميكنند.توجه كنيد كه در اغلب موارد،بايوس اسكازي از هيچ دستگاه اسكازي غير از يك ديسك سخت پشتيباني نمي كند.اگرشما از يك CD-ROM اسكازي، اسكنر،زيپ درايو و غيره...استفاده مي كنيد،مجبور به بار گذاري درايوهاي مناسب براي اين دستگاهها ازديسك سخت خود ميباشيد.اغلب آداپتورهاي جديدتر اسكازي امكان،بوت سيستم از

CD-ROM اسكازي را فراهم ميكنند اما درايورهاي CD-ROM براي دسترسي به CD-ROM(هنگام راه اندازي سيستم از درايو يا دستگاه سخت افزاري ديگر ) مورد نياز ميباشند.

كارتهاي شبكه

آنهايي كه امكان بوت سيستم را مستقيما از روي يك سرور فايل فراهم مي نمايند داراي يكBOOT ROM ياAPL\ROM مي باشند،اين سيستم امكان مي دهد تا PC ها روي يك شبكه LAN بعنوان ايستگاههاي كاري بدون ديسك پيكره بندي شوند از اين ايستگاههاي كاري گاهي اوقاتNET\PC،NET PC (كامپيوترهاي شبكه) يا حتي ترمينالهاي هوشمند ياد مي شود.

مدارهاي الكترونيIDE يا فلاپي:برد هاي الكترونيكي كه امكان ميدهد تا شما تعداد بيشتري از انواع درايوها را نسبت به آنچه كه معمولا توسط خود مادر برد پشتيباني ميشود به سيستم متصل كنيد.اين كارت هاي الكتروني براي اينكه بتوانند در زمان بوت سيستم فعال باشند،به يك بايوس داخلي نياز دارند.

نكته اي در مورد بايوس و CMOS ROM

برخي مردم بايوس را باCMOS ROM در يك سيستم كامپيوتري اشتباه مي گيرند.

اين اشتباه از اين ناشي ميشود كه برنامهSETUP در داخل بايوس كه براي تنظيم و ذخيره سازي تنظيمات پيكره بندي سيستم مورد استفاده قرار ميگيرد داخلCMOS-ROM قرار دارد.اما اين دو در مولفه كاملامتمايز از يك ديگر ميباشد.بايوس روي مادربرد در يك تراشه ثابتROM ذخيره ميشود.همچنين روي مادربردتراشه اي به نام تراشهRTC\NVRAMوجود دارد كه يك حافظه غير فرار محسوب ميشود.با وجودي كه اين حافظه يك حافظه غير فرار ناميده ميشود در واقع اطلاعات آن قابل پاك شدن هستند بدان معنا كه اعمال توان الكتريكي به آن تنظيمات زمان/تاريخ و داده هاي ذخيره شده در قسمتRAM پاك خواهد شد.دليل استفاده از صفت غير فراراز آنجا ناشي ميشود كه اين حافظه از تكنولوژي CMOS استفاده ميكند كه توان بسيار بسيار پاييني را مصرف مينمايد.يك باطري داخل سيستم،علاوه بر جريانAC،توان مورد نياز اين تراشه را فراهم مي كند.مصرف جريان اين تراشه در حد ميكروآمپر ميباشد و معمولا اين نوع باطري 5 سال دوام مي آورد.

هنگامي كه شما واردSETUP بايوس خود ميشويد و قصد پيكره بندي پارامترهاي ديسك سخت يا ساير تنظيمات بايوس را داريداين تنظيممات در قسمت حافظه تراشهRTC\NVRAM (يا CMOS RAM ) ذخيره ميشود.هر بار هنگام بوت سيستم ،پارامترهاي ذخيره شده در تراشهCMOS RAM براي تعيين چگونگي پيكره بندي سيستم خوانده ميشود.بين بايوس CMOS RAM يك رابطه منطقي وجود دارد اما آنها دو بخش كاملا متمايز سيستم ميباشند.

بايوس مادربرد

همه مادربرد ها ميبايست داراي يك تراشه ويژه حاوي نرم افزاري به نامBIOS-ROM باشند اين تراشهROM داراي برنامه هاي راه اندازي سيستم و درايور هاي مورد استفاده براي اجرا و عملكرد سيستم بوده و بعنوان رابطي بين سخت افزار سيستم و سيستم عامل عمل مينمايد.هنگامي كه شما كامپيوترخود را روشن مي كنيدPOST در بايوس،عناصر اصلي سيستم شما را تست مينمايد.بعلاوه شما ميتوانيد يك برنامهSETUP را كه براي ذخيره اطلاعات پيكره بندي در حافظهCOMS مورد استفاده و بوسيله يك باطري روي مادربرد تغذيه ميشود،اجرا نماييد.اين حافظهCOMS RAM اغلبNVRAM ناميده ميشود زيرا قادر است با كشيدن يك جريان ميكروآمپر سالهاي سال اين اطلاعات را در خود ذخيره نمايد.بايوس مجموعه اي از برنامه ها است كه وابسته به طرح كامپيوتر شمادر داخل يك يا چند تراشه ذخيره گشته است.مجموعه اين برنامه ها،اولين چيزي است كه هنگام روشن كردن كامپيوتر حتي قبل از سيستمعامل بار ميشوند.به طور ساده مي توان گفتكه در اغلب كامپيوترهاي شخصي ،بايوس كار اصلي را انجام ميدهد:

POST (power on self test). برنامه POST پردازنده،حافظه،چيپست،آداپتور ويدئويي ،كنترلرهاي ديسك،ديسك درايوها و ساير عناصر سيستم را تست مينمايد .

SETUP :(برنامه نصب و پيكره بندي سيستم )اين معمولا يك برنامه مبتني بر منو ميباشد كه با فشار دادن يك كليد مخصوص در طي عمليات POST(كه به شما امكان پيكره بندي مادر برد و تنظيمات چيپست همراه با تاريخ و زمان ،رمز عبور ،ديسك درايوها و ساير تنظيمات اصلي سيستم را ميدهد) فعال مي شود.همچنين شما ميتوانيد تنظيمات مديريت توان و توالي درايو بوت را از برنامه SETUP تحت كنترل داشته باشيد همچنين مي توانيد زمان بنديCPU و تنظيماتclock-muitiolier را پيكره بندي كنيد در گذشته برخي سيستمهاي قديمي 286و 386 داراي برنامهsetup در حافظهrom نبوده و شما ملزم بوديد تا با استفاده از يك ديسكsetup مخصوص، سيستم خود را راه اندازي كنيد.

BOOTSTRAP LOADER يك برنامه كه ديسك درايوها به منظور يافتن يك سكتور معتبرmaster boot مي خوانند. با يافتن اين سكتور معين كد داخل آن اجرا ميشود. اين برنامه اصلي در بوت سكتور، پروسه بوت را با بار گذاري يك برنامه سيستم عامل بوت سكتور ادامه ميدهد كه پس از آن فايلهاي سيستم عامل بار ميشوند.

بايوس(basic input/outputsystem):بايوس،مجموعه اي از درايورها ميباشد كه بعنوان يك اينترفيس پايه بين سيستم عامل و سخت افزار شما(هنگام راه اندازي اوليه)سيستم مورد استفاده قرار ميگيرد.هنگام اجراي سيستم عاملDOS يا ويندوز درsafe mode))شما اغلب درايوهاي بايوس موجود داخل حافظهROMرا اجرا مي كنيد زيرا هيچ يك از درايورهاي موجود در ديسك سخت روي حافظهROM بار نشده اند.

ارتقاءبايوس

در اين بخش شما ياد ميگيريد چگونه ارتقاء بايوس موجود در حافظهROMميتواند يك سيستم را از جنبه هاي زيادي بهبود دهد.همچنين خواهيد فهميد كه چرا اين كار ميتواند مشكل جلوه نموده و كاري فراتر از نصب مجموعه اي از تراشه هايROM ميباشد.يك ارتقاء ساده بايوس ميتواند عملكردي بهتر و ويژگيهاي پيشرفته تري براي سيستم به ارمغان آورد.

بايوس باعث ميگردد تا سيستم هاي عامل گوناگون بتوانند بطور مجازي علي رغم تفاوتهاي سخت افزاري روي همه سيستم هاي سازگار باpc اجرا شوند.به دليل ارتباط بايوس با سخت افزار،بايوس ميبايست به لحاظ كاركرد سازگاري كاملي با سخت افزار مربوطه داشته باشد.همانطور كه قبلا گفتيم، به جاي ايجاد بايوسهاي اختصاصي،بسياري از سازندگان كامپيوتر يك بايوس را از شركتهاي متخصص همانندphoenix technologies ياsafe mode خريداري ميكنند. يك سازنده مادربرد كه مايل به دريافت يك مجوز بايوس ميباشد،ميبايست پروسه طولاني را به لحاظ كاري با شركت ارائه كننده نرم افزار بايوس طي نمايد.اين پروسه همان چيزي است كه ارتقاءنرم افزار بايوس را تا حدي مشكل ميسازد.بايوس معمولا روي تراشهROM مادربرد قرار گرفته و مخصوص مدل يا نسخه اي از مادربرد ميباشد.به عبارت ديگر شما ميبايست نسخه هاي ارتقاء يافته بايوس را از سازنده مادربرد خود يا از شركت ارائه دهنده نرمافزار بايوس كه از بايوس مادربرد پشتيباني ميكند خريداري كنيد.

اغلب در سيستمهاي قديمتر شما ميبايست به منظور بهره گيري كامل از قابليتهاي نسخه هايارتقاء يافته بايوس،نرمافزار بايوس خود را ارتقاء دهيد براي مثال براي نصب برخي درايوهاي سخت بزرگتر و سريعترIDE و درايوهاي فلاپيLS-120( 120مگابايتي)روي كامپيوترهاي قديمي تر شما نياز به ارتقاء بايوس سيستم فعلي خود داريد.برخي از كامپيوترها كه داراي بايوسهاي قديمي تر ميباشند ممكن است ازدرايوهاي سخت بزرگتر از GB8 بعنوان مثال پشتيباني نكنند.فهرست ذيل،وظايف اصلي يك پروسه ارتقاء بايوس در حافظهROM را نشان ميدهد:

افزودن قابليت پشتيباني از درايو فلاپيLS-120 (120مگابايت) برايsuper disk

افزودن قابليت پشتيباني از درايوهاي سخت بيش از GB 8

افزودن قابليت پشتيباني از درايوهاي سخت كد 9

افزودن قابليت پشتيباني از درايوهاي كد 10

افزودن يا بهبود پشتيباني از كد 11 و قابليت سازگاري با آن

تصحيح خطاهاي مربوط به تاريخ

تصحيح خطاهاي شناخته شده يا مشكل سازگار پذيري با سخت افزار و يا يك نرم افزار معين

افزودن قابليت پشتيباني براي پردازنده هاي سريع نوع جديدتر

افزودن قابليت پشتيباني از مديريت توان

نسخه هاي روز آمد شده بايوس را از كجا تهيه كنيم؟

براي اغلب موارد ارتقاء بايوس،شما ميبايد با سازنده مادربرد خود تماس حاصل نموده يا نسخه ارتقاء يافته بايوس را از سايت وب سازنده مادربرد بدست آوريد.سازندگان بايوس نسخه هاي ارتقاء يافته بايوس را ارائه نمي كنند زيرا بايوس موجود در مادربرد شما واقعا توسط آنها عرضه نگرديده است.بعبارت ديگر با وجودي كه ممكن است شما تصور كنيد كه نرم افزار بايوس شركتهايي همچون فونيكس،AMI ياAward را در اختيار داريد اما واقعا اينطور نيست بلكه شما يك نسخه سفارشي از يكي از اين بايوسها را كه مجوز آن در اختيار سازنده مادربرد شما قرار گرفته است و كاملا با سخت افزار اين شركت سازگار گشته است در اختيار داريد.

تعيين نسخه بايوس

هنگام جستجو براي يك نسخه جديد بايوس مناسب براي مادربرد،خاص شما ميبايست اطلاعات ذيل را بدست آوريد:

ساخت و مدل مادربرد

نسخه بايوس موجود

نوعcpu(پنتيوم II،پنتيوم III،پردازنده آتلون)

شما معمولا ميتوانيد بايوس خود را با مشاهده صفحه نمايش كامپيوتر (هنگام روشن نمودن كامپيوتر)شناسايي كنيد بعلاوه اغلب ميتوان اطلاعاتID بايوس را در اسكرين هاي صفحهBIOS SETUP مشاهده نماييد.

تهيه نسخه پشتيبان از تنظيماتCMOS در بايوس

يك نرمافزار جديد بايوس مادربرد معمولا تنظيمات(CMOS RAM)را پاك ميكند بنابر اين شما ميبايست اين تنظيمات بويژه موارد مهمي همانند پارامتر ديسك سخت را ضبط نماييد.برخي برنامه هاي نرمافزاري همانند نورتون،تنظيماتCMOS را ظبط و بازيابي نمايد اما متاسفانه اين نوع برنامه اغلب در ارتقاء بايوس قابل استفاده نيستند.زيرا گاهي اوقات بايوس جديد،تنظيمات جديدي ارائه نموده يا مكان داده هاي ذخيره شده در كد 12را تغيير ميدهد بدان معنا كه شما قادر به بازيابي اطلاعات موجود در حافظه(CMOS RAM)كه روي همه سيستمها عمل نمايد وجود ندارد پس بهتر است كه شما پارامترهاي bios setup را بطور دستي يادداشت كنيد يا با استفاده از پايين نگه داشتن شيفت وprtsc اطلاعات روي صفحه نمايش را (تنظيمات بايوس)چاپ نماييد.

استفاده از يك FLASH BIOS

به طور مجازي كامپيوترهاي شخصي عرضه شده از سال 1996 داراي يكflash rom براي ذخيره نمودن برنامهBIOS ميباشند.يكflash rom نوعي تراشهEEPROMميباشد كه شما ميتوانيد آن را در داخل سيستم بدون تجهيزات ويژهاي پاك نموده و مجددا برنامه ريزي كنيد.

EEPROMهاي قديمي تر به يك منبع نور ماوراي بنفش مخصوص و يك دستگاه برنامه ريزي نياز داشته اند تا بوسيله آن محتوياتflash rom را پاك نموده و دوباره آن را برنامه ريزي كنند در حاليكهflashromها مي توانند بدون برداشتن آنها از روي سيستم پاك گشته و دوباره برنامه ريزي شود.

استفاده از flash rom به شما امكان برداشتن نسخه هاي ارتقاء يافته از سايت سازنده مادربرد يا دريافت آنها روي ديسك را فراهم ميكند شما سپس مي توانيد اين نسخه ارتقاء يافته را داخل تراشهflash rom در مادربرد خود ذخيره نماييد.معمولا اين نسخه هاي ارتقاء يافته از سايت سازنده برداشته ميشوند و سپس يوتيليتي در داخل آن براي ايجاد يك ديسك فلاپي قابل بوت مورد استفاده قرار ميگيرند كه در داخل اين ديسك يك كپي از بايوس جديد قرار دارد. اجراي اين روند از روي يك ديسك فلاپي بوت اهميت دارد بطوري كه هيچ نرم افزار يا درايور ديگري در اين مسير با اين نسخه تداخل پيدا نكند. اين روش سبب صرفه جويي در زمان و پول هم براي سلزنده سيستم و هم كاربر نهايي ميگردد.گاهي اوقاتflash rom در يك سيستم در مقابل نوشتن مجدد اطلاعات روي آن حفاظت مي گردد و شما ميبايست آنرا از حالتprotection خارج نموده يا آن را غير فعال كنيد اين كار قبل از اجراي روز آمد سازي صورت گرفته و معمولا با استفاده از جامپر يا سوئيچ كه قفل ROM update را محافظت مي كند،صورت مي پذيرد.بدون اين قفل هر برنامه كه دستور العملهاي صحيح را بشناسد ميتواند اطلاعات روي حافظهROM در سيستم شما را پاك نموده و اطلاعات آنرا تغيير دهد.

protection برنامه هاي ويروس ميتوانند مستقيما خودشان را داخل كدROM\BIOS در سيستم شما كپي نمايند.حتي بدون يك قفل فيزيكيwrite-protection بايوسهاي جديدflashROM داراي يك الگريتم امنيتي هستند كه از روز آمد سازيهاي غير مجاز جلوگيري مينمايد.اين همان تكنيكي است كه انيتل روي مادربردهاي خود مورد استفاده قرار ميدهد.توجه كنيد كه سازندگان مادربرد،عرضه بايوسهاي جديد را به شما اطلاع نمي دهند شما ميبايست به طور متناوب به سايت وب آنها مراجعه كرده و وجود يا عدم وجود نسخه هاي روزآمد شده بايوس مادربرد خود را مورد بررسي قرار دهيد معمولا اين نسخه ها بصورت رايگان در اختيار كاربر قرار ميگيرد.

قبل از ادامه كار براي روز آمد نمودن بايوس،شما ابتدا ميبايست اين نرم افزار روزآمد شده بايوس را روي سايت وب سازنده شناسايي نماييد.

يوتيليتي BIOS Upgrade بصورت يك فايل آرشيو self-extractiy موجود ميباشد كه ميتوان آن را ابتدا از روي سايت به روي ديسك سخت كامپيوتر خود منتقل كنيد اما قبل از اينكه انجام عمل ارتقاء بايوس ادامه يابد ميبايست اين فايل از حالت فشرده خارج شده و روي يك فلاپي كپي گردد.سازندگان مختلف مادربرد داراي روندهاي كمي متفاوت براي اجراي يك ارتقاء flash ROM ميباشد بنابراين شما ميبايست دستورالعملهاي داخل اين نسخه روزآمدسازي را مطالعه كنيد.بعنوان مثال ما در اينجا دستورالعملهاي مربوط به مادربردهاي انيتل را كه عموميت دارند را ارايه ميكنيم.

نسخه هاي روز آمدسازي flashROM از شركت انيتل و ساير شركتها روي يك ديسك فلاپي bootable قابل ذخيره سازي ميباشد.

قدم اول در ارتقاء بايوس پس از برداشتن فايل جديد بايوس از روي سايت وب وارد شدن به CMOS setup بوده و يادداشت نمودن تنظيماتCMOS ميباشد زيرا آنها در طي عمل روزآمد سازي پاك ميشوند سپس شما يك ديسك فلاپي DOS boot را ايجاد نموده و فايلهاي ارتقاء بايوس را از حالت فشرده خارج مي كنيد.سپس سيستم را با استفاده از ديسك ارتقاء جديد راه اندازي مجدد نموده و از منوهاي مربوط به روند reflash procedure پيروي ميكنيد.

در اينجا پروسه قدم به قدم مربوط به روزآمدسازي بايوس iflash شركت اينتل را ارائه مي كنيم.

پيكر بندي نصبCMOS RAM را در يك جا ذخيره كنيد شما ميتوانيد با فشردن يك كليد مناسب در طي عمليات بوت وارد برنامه BIOS setup گرديد.و همه تنظيمات فعلي داخل اين برنامه را يادداشت كنيد.و يا با استفاده از پرينتر اين اطلاعات را چاپ كنيد.

از برنامه BIOS setup خارج گشته و سيستم را مجددا راه اندازي نماييد.اجازه بدهيد تا سيستم كاملا ويندوز را بالا آورده و در آنجا وارد Dos prompt شويد.و يا اينكه هنگام راه اندازي كامپيوتر با استفاده از كليد F8 پرامپت داس را ظاهر نماييد.

يك ديسك فلاپي فرمت شده خالي را در درايو فلاپي قرار دهيد.در صورتي ديسك داراي اطلاعات آنرا فرمت نماييد.

4) فايلي را كه شما از روي سايت شركت اينتل برداشتهايد يك فايل آرشيو فشرده شده self-extractiy ميباشد كه داراي فايلهاي ديگري است كه ميبايست از حالت فشرده خارج شود.

اين فايل را در يك دايركتوري DOS prompt قرار دهيد و سپس در داخل اين دايركتوري روي فايل بايوس دو بار كليك كنيد يا اينكه نام فايل را نوشته كليد اينتر را فشار دهيد اين كار باعث ميشود تا فايل بطور اتوماتيك از حالت فشرده خارج شود.براي مثال فايلي را كه شما برداشته ايد داراي CB-PQB.EXE باشد فرمان زير را تايپ نماييد:

<C:\TEMP>CB-PQb<enter

5)فايلهاي از حالت فشرده خارج شده در پرونده BIOS Upgrade قرارميگيرد نسخه هاي روز آمد شده فلاش بايوس داراي فايلهاي زير ميباشد:AMI BIOS

6) براي ايجاد يك ديسك فلاپي قابل بوت،فايل Run.bat را باز كنيد اين فايل باعث ميگردد تا فايلهاي موجود در SW.EXE از حالت فشرده خارج شده و فايلهاي مورد نياز به فلاپي ديسك خالي منتقل شود.

7)اكنون شما ميتوانيد سيستم را با استفاده از بوت مجددا راه اندازي نموده چرا كه اين فلاپي در برگيرنده فيلهاي جديد بايوس ميباشد.

8)هنگامي كه به شما اعلام ميشود بايوس بطور رضايت بخشي نصب شده است،فلاپي مذكور را از درايو خارج نموده و كليد ايبتر را به منظور استارت مجدد سيستم بزنيد.

9)براي ورود به SETUP كليدF1 يا F2 را فشار دهيد روي اولين پنجره داخل setupنسخه بايوس را به منظور تضمين نصب نسخه صحيح بايوس مورد بررسي قرار دهيد.

10)در برنامه setup مقادير پيش فرض را وارد كنيد اگر شما داراي AMI BIOS ميباشيد كليد F5 را فشار دهيد و در صورتي كه داراي بايوس phoenix ميباشد به منوي فرعي exit مراجعه نموده و گزينه Load setupDefaults را انتخاب و سپس كليد اينتر را فشار دهيد.

11)اگر اين سيستم تنظيمات منحصر بفردي دارد اين تنظيمات اكنون مجددا وارد ميشوند براي ذخيره نمودن اين مقادير كليد F10 را زده و از برنامه setup خارج گشته و سيستم را مجددا استارت كنيد.سيستم شما ميبايست اكنون بطور كامل با تكيه به بايوس جديد فعال گردد.

بازيابي اطلاعات فلاش

هنگامي كه شما حافظه فلاش را مجددا برنامه ريزي نموديد ميبايست با يك برنامه هشدار مشابه با پيام ذيل مواجه گرديد:

اگر شما به اين پيام توجه نكنيد يا هنگام انجام روند عمليات اين مراحل دچار وقفه گردد سيستم داراي يك بايوس تخريب شده خواهد بود اين بدان معناست كه شما قادر به استارت مجدد سيستم نبوده و نمي توانيد اين روند را به عقب باز گردانيد وابسته به نوع مادربرد شما مجبور به تعويض تراشه فلاش ران با يك تراشه كه بوسيله سازنده مادربرد برنامه ريزي شده است گرديد.

BIOS چيست؟

يکی از متداولترين موارد کاربرد حافظه های Flash ، استفاده از آنان در Basic Input/Output System)) است . BIOS اين اطمينان را به عناصر سخت افزاري نظير : تراشه ها ، هارد يسک ، پورت ها ، پردازنده و ... خواهد داد که بدرستی عمليات خود را در کنار يکديگر انجام دهند. هر کامپيوتر ( شخصی ، دستی ) دارای يک ريزپردازنده بعنوان واحد پردازشگر مرکزی است . ريزپردازنده يک المان سخت افزاري است .بمنظور الزام پردازنده برای انجام يک عمليات خاص، می بايست مجموعه ای از دستورالعمل ها که نرم افزار ناميده می شوند نوشته شده و در اختيار پردازنده قرار گيرد. از دو نوع نرم افزار استفاده  می گردد : - سيستم عامل : سيستم عامل مجموعه ای از خدمات مورد نياز برای اجرای يک برنامه را فراهم می نمايد. ويندوز 98 ، 2000 و يا لينوکس نمونه هائی از سيستم های عامل می باشند. - برنامه های کاربردی : برنامه های کاربردی نرم افزارهايي هستند که بمنظور تامين خواسته های خاصی طراحی و در اختيار کاربران گذاشته می شوند. برنامه هائی نظير : Word ، Excel و ... نمونه هائی از اين نوع نرم افزارها می باشند. BIOS در حقيقت نوع سومی از نرم افزارها بوده که کامپيوتر بمنظور عملکرد صحيح خود به آن نياز خواهد داشت. خدمات ارائه شده توسط BIOS نرم افزار BIOS دارای وظايف متعددی است . ولی بدون شک مهمترين وظيفه آن استقرار سيستم عامل در حافظه است . زمانيکه کامپيوتر روشن و ريزپردازنده سعی در اجرای اولين دستورالعمل های خود را داشته باشد ، می بايست دستورالعمل های اوليه از مکان ديگر در اختيار آن گذاشته شوند ( در حافظه اصلی کامپيوتر هنوز اطلاعاتی قرار نگرفته است ) دستورالعمل های مورد نظر را نمی توان از طريق سيستم عامل در اختيار پردازنده قرار داد چراکه هنوز سيستم عامل در حافظه مستقر نشده و همچنان بر روی هارد ديسک است . مشکل اينجاست که می بايست با استفاده از روشهائی به پردازنده اعلام گردد که سيستم عامل را به درون حافظه مستقر تا در ادامه زمينه استفاده از خدمات سيستم عامل فراهم گردد. BIOS دستورالعمل های لازم را در اين خصوص ارائه خواهد کرد. برخی از خدمات متداول که BIOS ارائه می دهد ، بشرح زير می باشد: - يک برنامه تست با نام POST بمنظور بررسی صحت عملکرد عناصر سخت افراری - فعال کردن تراشه های BIOS مربوط به ساير کارت های نصب شده در سيستم نظير : کارت گرافيک و يا کنترل کننده SCSI - مديريت مجموعه ای از تنظيمات در رابطه با هارد ديسک،Clock و ... BIOS ، يک نرم افزار خاص است که بعنوان اينترفيس ( ميانجی ) بين عناصر اصلی سخت افزارهای نصب شده بر روی سيستم و سيستم عامل ايفای وظيفه می نمايد. نرم افزار فوق اغلب در حافظه هائی از نوع Flash و بصورت يک تراشه بر روی برد اصلی نصب می گردد. در برخی حالات تراشه فوق يک نوع خاص از حافظه ROM خواهد بود. زمانيکه کامپيوتر روشن می گردد BIOS عمليات متفاوتی را انجام خواهد داد: - بررسی محتويات CMOS برای آگاهی از تنظيمات خاص انجام شده - لود کردن درايورهای استاندارد و Interrupt handlers - مقدار دهی اوليه ريجسترها و مديريت Power - اجرای برنامه POST بمنظور اطمينان از صحت عملکرد عناصر سخت افزاری - تشخيص درايوی که سيستم می بايست از طريق آن راه اندازی (Booting) گردد. - مقدار دهی اوليه برنامه مربوط به استقرار سيستم عامل در حافظه (Bootstrap) اولين موردی را که BIOS بررسی خواهد کرد، اطلاعات ذخيره شده در يک نوع حافظه RAM با ظرفيت 64 بايت است . اطلاعات فوق بر روی تراشه ای با نام CMOS)Complementry metal oxid semiconductor) ذخيره می گردند. CMOS شامل اطلاعات جزئی در رابطه با سيستم بوده و درصورت بروز هر گونه تغييردر سيستم، اطلاعات فوق نيز تغيير خواهند کرد. BIOS از اطلاعات فوق بمنظور تغيير و جايگزينی مقادير پيش فرض خود استفاده می نمايد. Interrupt handlers نوع خاصی از نرم افزار بوده که بعنوان يک مترجم بين عناصر سخت افزاری و سيستم عامل ايفای وظيفه می نمايد.مثلا" زمانيکه شما کليدی را برروی صفحه کليد فعال می نمائيد، سيگنال مربوطه، برای Interrupt handler صفحه کليد ارسال شده تا از اين طريق به پردازنده اعلام گردد که کداميک از کليدهای صفحه کليد فعال شده اند. درايورها يک نوع خاص ديگر از نرم افزارها بوده که مجموعه عمليات مجاز بر روی يک دستگاه را تبين و راهکارهای ( توابع ) مربوطه را ارائه خواهند. اغلب دستگاه های سخت افزاری نظير: صفحه کليد، موس ، هارد و فلاپی درايو دارای درايورهای اختصاصی خود می باشند. با توجه به اينکه BIOS بصورت دائم با سيگنال های ارسالی توسط عناصر سخت افزاری مواجه است ، معمولا" يک نسخه از آن در حافظه RAM تکثير خواهد شد. راه اندازی ( بوتينگ، Booting) کامپيوتر پس از روشن کردن کامپيوتر، BIOS بلافاصله عمليات خود را آغاز خواهد کرد. در اغلب سيستم ها ، BIOS در زمان انجام عمليات مربوطه پيام هائی را نيز نمايش می دهد ( ميزان حافظه، نوع هارد ديسک و ...) بمنظور آماده سازی کامپيوتر برای ارائه خدمات به کاربران، BIOS مجموعه ای از عمليات را انجام می دهد. پس از بررسی و آگاهی از تنظيمات موجود در CMOS و استقرار Interrupt handler در حافظه RAM ، کارت گرافيک بررسی می گردد. اغلب کارت های گرافيک ، دارای BIOS اختصاصی بوده که حافظه و پردازنده مربوط به کارت گرافيک را مقدار دهی اوليه می نمايد. در صورتيکه BIOS اختصاصی برای کارت گرافيک وجود نداشته باشد از درايور استانداری که در ROM ذخيره شده است ، استفاده و درايو مربوطه فعال خواهد شد ( درايور استاندارد کارت گرافيک ) در ادامه BIOS نوع راه اندازی ( راه اندازی مجدد (Rebbot) و يا راه اندازی اوليه (Cold Boot ) را تشخيص خواهد داد .برای تشخيص موضوع فوق، از محتويات آدرس 0000:0472 حافظه استفاده می گردد. در صورتيکه در آدررس فوق مقدار 123h موجود باشد ، بمنزله "راه اندازی مجدد" بوده و برنامه BOIS بررسی صحت عملکرد حافظه را انجام نخواهد داد. در غير اينصورت ( در صورت وجود هر مقدار ديگر در آدرس فوق ) يک "راه اندازی اوليه " تلقی می گردد. در اين حالت بررسی صحت عملکرد و سالم بودن حافظه انجام خواهد شد. در ادامه پورت های سريال و USB برای اتصال صفحه کليد وموس بررسی خواهند شد. در مرحله بعد کارت های PCI نصب شده بر روی سيستم بررسی می گردند. در صورتيکه در هر يک از مراحل فوق BIOS با اشکالی برخورد نمايد با نواختن چند Beep معنی دار، مورد خطاء را اعلام خواهد کرد. خطاهای اعلام شده اغلب به موارد سخت افزار سيستم مربوط می گردد. برنامه BIOS اطلاعاتی در رابطه با نوع پردازنده ، فلاپی درايو ، هارد ديسک ، حافظه تاريخ و شماره ( ورژن ) برنامه BIOS ، نوع صفحه نمايشگر را نمايش خواهد داد. در صورتيکه بر روی سيستم از آداپتورهای SCSI استفاده شده باشد ، BIOS درايور مربوطه آن رااز BIOS اختصاصی آداپتور فعال و BIOS اختصاصی اطلاعاتی را در رابطه با آداپتور SCSI نمايش خواهد داد. در ادامه برنامه BIOS نوع درايوی را که می بايست فرآيند انتقال سيستم عامل از آن آغاز گردد را تشخيص خواهد داد. برای نيل به هدف فوق از تنظيمات موجود در CMOS استفاده می گردد. اولويت درايو مربوطه برای بوت سيستم متغير و به نوع سيستم بستگی دارد. اولويت فوق می تواند شامل مواردی نظير : A,C,CD و يا C,A,CD و ... باشد.(A نشاندهنده فلاپی درايو C نشاندهنده هاردديسک و CD نشاندهنده درايو CD-ROM است ) در صورتيکه درايو مشخص شده شامل برنامه های سيستم عامل نباشد پيام خطائی نمايش داده خواهد شد. (Non System disk or disk error ) پيکربندی BIOS در بخش قبل اشاره گرديد که BIOS در موارد ضروری از تنظيمات ذخيره شده در CMOS استفاده می نمايد. برای تغيير دادن تنظيمات مربوطه می بايست برنامه پيکربندی CMOS فعال گردد. برای فعال کردن برنامه فوق می بايست در زمان راه اندازی سيستم کليدهای خاصی را فعال تا زمينه استفاده از برنامه فوق فراهم گردد. در اغلب سيستم ها بمنظور فعال شدن برنامه پيکربندی کليد Esc يا Del يا F1 يا F2 يا Ctrl-Esc يا Ctrl-Alt-Esc را می بايست فعال کرد.( معمولا" در زمان راه اندازی سيستم نوع کليدی که فشردن آن باعث فعال شدن برنامه پيکربندی می گردد، بصورت يک پيام بر روی صفحه نمايشگر نشان داده خواهد شد ) پس از فعال شدن برنامه پيکربندی با استفاده از مجموعه ای از گزينه های می توان اقدام به تغيير پارامترهای مورد نظر کرد. تنظيم تاريخ و زمان سيستم ، مشخص نمودن اولويت درايو بوت، تعريف يک رمز عبور برای سيستم ، پيکربندی درايوها ( هارد، فلاپی ، CD) و ... نمونه هائی از گزينه های موجود در اين زمينه می باشند. در زمان تغيير هر يک از تنظيمات مربوطه در CMOS می بايست دقت لازم را بعمل آورد چراکه در صورتيکه عمليات فوق بدرستی انجام نگيرد اثرات منفی بر روی سيستم گذاشته و حتی در مواردی باعث اختلال در راه اندازی سيستم خواهد شد. BIOS از تکنولوژی CMOS بمنظور ذخيره کردن تنظيمات مربوطه استفاده می نمايد . در اين تکنولوژی يک باتری کوچک ليتيوم انرژی(برق) لازم برای نگهداری اطلاعات بمدت چندين سال را فراهم می نمايد ارتقاء برنامه BIOS تغيير برنامه BIOS بندرت انجام می گيرد. ولی در موارديکه سيستم قديمی باشد، ارتقاء BIOS ضروری خواهد بود.با توجه به اينکه BIOS در نوع خاصی از حافظه ROM ذخيره می گردد، تغيير و ارتقاء آن مشابه ساير نرم افزارها نخواهد بود. بدين منظور به يک برنامه خاص نياز است . برنامه های فوق از طريق توليد کنندگان کامپيوتر و يا BIOS عرضه می گردند. در زمان راه اندازی سيستم می توان تاريخ ، شماره و نام توليد کننده BIOS را مشاهده نمود.

 BOOT

بوت شدن را مي توان به 4 مرحله تقسيم كرد:

1-              POST

2-              LOAD

3-              راه  اندازي سيستم عامل توسط خودش

4-              بارگزاري و اجراي يك برنامه كاربردي

مرحله اول: POST  . برنامه راه اندازي كه در ROM BIOS  قرار دارد منابع سخت افزاري و نيازمندي هاي آن را تشخيص مي دهد و منابع سيستمي مورد نياز براي آن را تعيين مي كند  .

وقتي شما سيستم خود را روشن مي كنيد ، CPU كارش رو با مقدار دهي اوليه خودش آغاز مي كند و سپس براي اجراي دستور العمل ها به BIOS    مراجه مي كند . پس از آن  BIOS  عمليات  POST  را انجام مي دهد .

• زمانيكه در ابتدا برق سيستم وصل مي شود ساعت سيستم توليد پالس ساعت مي كند .
•  CPU خودش را مقدار دهي اوليه مي كند يعني مقادير داخل خودش را تنظيم مي كند.
•  CPU به آدرس حافطه  FFFF0H مراجعه مي كند مي كند كه هميشه محل ذخيره سازي اولين دستورالعمل برنامه راه انداز  BIOS است. اين دستورالعمل  CPU را براي اجراي عمليات  POST  هدايت مي كند .
• POST  ابتدا برنامه عملياتي  BIOS را وارسي و سپس CMOS را بررسي مي كند و بعد از آن آزمايشي براي عدم خرابي باتري انجام مي شود.
• وقفه هاي سخت افزاري ناتوان مي شوند اين به اين معناست كه فشردن يك كليد از صفحه كليد هيچ چيزي را تغيير نمي دهد .
• آزمايشهايي بر روي CPU انجام مي شود و دوباره مقدار دهي اوليه مي شود.
• يك بررسي صورت مي گيرد تا اگر راه اندازي سرد صورت گرفته است 16 بيت اوليه  RAM  نيز تست شود.
• از دستگاه هاي سخت افزاري نصب شده بر روي كامپيوتر صورت برداري شده و با اطلاعات پيكر بندي كه توسط  BIOS صورت گرفته مقايسه مي شود.
• كارت تصوير،حافظه ،صفحه كليد ، فلاپي درايوها ، درايوهاي سخت ، پورت ها و ساير دستگاه هاي سخت افزاري تست و پيكر پندي مي شود .  IRQها ، آدرس هاي ورودي و خروجي و كانال هاي  DMA  توسط  BIOS  مشخص مي شوند .

پس از مراحل فوق  BIOS  جستجو را براي سيستم عامل آغاز مي كند .

در خلال  POST  در صورتي كه خطايي رخ دهد سيستم آن را با صداي بوق به كاربر اطلاع مي دهد.

·         پس از تست كارت گرافيك BIOS با نوشتن و خواندن داده ،  RAM را آزمايش مي كند. در اين مرحله شمارش  RAM  بر روي صفحه نمايش نشان داده مي شود.

·         پس از  RAM  صفحه كليد بررسي مي شود در اين مرحله اگر كاربر كليدي را پايين نگه دارد خطايي رخ مي دهد سپس ابزار هاي ذخيره سازي كنترل مي شوند.

·         سخت افزاري كه توسط BIOS  پيدا شده با اطلاعات  CMOS  ، جامپرها . DIP سوئيچ ها مقايسه مي شود، و منابع مورد نياز آنها به آنها تخصيص داده مي شود.

منابع سيستمي به روش هاي گوناگوني به دستگاهها اختصاص داده مي شود .جامپرها و  DIP سوئيچ ها مي توانند براي در خواست يك منبع تنظيم شوند براي مثال ممكن است يك جامپر در صورت بسته بودن IRQ5  را انتخاب كند و در صورت باز بودن  IRQ7  را انتخاب كند. بعضي منابع ممكن است كه از قبل توسط برنامه اي كه فقط براي كنترل شرايط ويژه طراحي شده و در BIOS  قرار دارد تعيين شده اند.( HARD CODED)

پيکر بندي سيستم:

در BIOS SETUP

هر سيستم کامپيوتري بايد داراي يک پيکربندي باشد. اين پيکربندي در XT ها توسط جامپرها و در سيستم هاي AT توسط اطلاعات ذخيره شده در حافظه RAM موسوم به CMOS تعيين مي شود. در سيستم هاي XT با جابجايي جامپرها، تعريف پيکربندي از درايو 5/3 به ؟ و يا از صفحه نمايش تکرنگ به رنگي و غيره قابل انجام مي باشد. در حالي که در سيستم هاي AT براي عوض کردن پيکربندي آن بايد اطلاعات و پارامترهاي موجود در حافظۀ CMOS را تغيير دهيم.

1-12 اجرا کردن ست آپ

با اجرا کردن ست آپ در صفحه نمايش منوي اصلي شکل 1-12 ظاهر خواهد شد.

تذکر: ست آپ شکل 1-12 از نوع AMI بوده که براي وارد شدن به آن بايد قبل از بوت شدن سيستم کليد DEL را بزنيم.

پارامترهاي استاندارد STANDARD CMOS SETUP (CMOS)

در اين منو، پارامترهاي استاندارد و ثابت هر سيستم از قبيل هارد، فلاپي، تاريخ، ساعت، نوع کارت ويدئو و غيره تعريف مي شود و پارامترهاي تعريفي قابل تغيير نيز مي باشد. در اين ست آپ جهت حرکت بين منوها، بايد از کليدهاي جهت استفاده نماييم. از کليدهاي PGUP و PGDOWN جهت تغيير پارامترها، و از کليد F2 و F3 جهت تغيير رنگ صفحه نمايش و از F15 جهت ذخيره تغييرات در Cmos استفاده مي شود.

پارامترهاي منوي استاندارد عبارت اند از:

تاريخ (date): چنانچه مايل باشيم مي توانيم تقويم موجود در حافظه cmos استفاده مي شود.

ساعت (time): با اين منو مي توانيم ساعت و دقيقه و ثانيه را مشاهده کنيم و فقط ساعت و دقيقه قابل عوض کردن مي باشد.

فلاپي b و a: در اين قسمت مي توانيم درايوها را به شکل دلخواه انتخاب نماييم. هر کدام از درايط مي توانند پنج انتخاب داشته باشند که عبارت اند از:

نصب نشده [3/5 (1/44 mb) 3/5(720 kb) 5/25(1/2 mb) 5/25(360 kb)(notinstally)

هارد ديسک d وc: دراين فيلد پارامترهاي فيزيکي والکترونيکي استاندارد هاردها قابل انتخاب مي باشد و مي توانيم يکي از انواع را براي هاردهايمان انتخاب نماييم. يکي از تيپ ها، مربوط به استفاده کننده مي باشد که در آن مي توان پارامترهاي هارد را خودمان انتخاب کنيم. در اکثر ست آپ ها، تيپ 47 مربوط به استفاده کننده بوده و تعيين پارامترهاي آن بر عهده استفاده کننده مي باشد.

صفحه نمايش اوليه (primary display) : به وسيله اين فيلد نوع آداپتور گرافيک نصب شده بر روي سيستم قابل انتخاب مي باشد.

صفحه کليد (keyboard) : اين فيلد دو انتخاب دارد که عبارت اند از INSTALLED  و NOT  INSTALLED اگر پارامترها اول انتخاب شود، سيستم در حين بوت شدن، صفحه کليد را تست خواهد کرد ولي اگر پارامتر دوم انتخاب شده باشد، سيستم در حين بوت شدن صفحه کليد را تست نخواهد کرد.

حافظۀ اصلي و توسعه يافته (BASE MEMORY AND EXTENDED MEMORY)RAM.

اين منو در سمت راست بالاي صفحه نمايش ظاهر شده و مقدار آن توسط خود سيستم انتخاب و توسط استفاده کننده قابل تعويض نمي باشد.

شکل 2-12 محتويات صفحۀ استاندارد را نشان مي دهد.

اگر مقدار حافظه فيزيکي موجود روي مادربورد با مقدار از قبل ذخيره شده در CMOS اختلاف داشته باشد، هنگام بوت شدن سيستم يک پيام خطا مبني بر اجراي مجدد ست آپ روي صفحه نمايش ظاهر خواهد شد. براي برطرف شدن خطا، فقط کافي است که يکبار برنامه ست آپ را اجرا نماييم و سپس محتويات آنرا در CMOS RAM ذخيره کنيم و آنگاه از آن خارج شويم.

پارامترهاي توسعه يافته (ADVANCED CMOS SETUP) SETUP

اين منو جهت تغيير پارامترهاي فرعي پيشرفته ست آپ مورد استفاده قرار مي گيرد. اين پارامترها عبارت اند از: تست حافظه بالاي يک مگا بايت، سايه کردن RAM مربوط به سيستم و ويدتو در DRAM، چک کردن کمک پردازنده و ... . شکل 3-12 منوي ست آپ نمونه را نشان مي دهد.

وظايف کليدهاي تابعي که در پائين صفحۀ اين منو ليست شده اند عبارت اند از:

ESC. براي بازگشت به يک منوي قبل از استفاده مي شود.

کليدهاي جهت: از کليدهاي جهت دار براي انتخاب پارامترهاي فوق استفاده مي شود.

کليدهاي PD و PU. براي تغيير حالت يا مقدار پارامترها به کار برده مي شوند.

کليد F1: با فشردن کليد F1 يک راهنماي کمکي در اختيار شما قرار مي گيرد.

کليدهاي F2/F3: مي توان رنگ صفحه را تغيير داد.

کليد F6: اگر بخواهيم مقادير پيش فرض خود باياس را استفاده نماييم، کافي است که کليد F6 را بزنيم.

کليد F7: با فشردن کليد F7، مقادير موجود در زمان روشن شدن سيستم در حافظه CMOS قرار مي گيرد.

پارامترهاي اين منو عبارت اند از:

ABOVE IMB MEMORY TEST: با فعال کردن اين منو (ENABLED)، کل حافظه RAM موجود بر روي مادربورد در زمان بوت شدن سيستم تست خواهد شد، ولي اگر غيرفعال باشد (DISABLED)، فقط حافظه زير يک مگابايت تست خواهد شد.

HARD DISK TYPE 47 RAM AREA: هدف از اين منو اين است که آدرس حافظه RAM مورد استفاده براي ذخيره اطلاعات اضافي توسط باياس سيستم براي تيپ 47 که مربوط به استفاده کننده است را مشخص نماييم که دو مقدار مي تواند داشته باشد:

0.300 رزرو کردن محدوده آدرسي از پشته (آدرس 30H:0)

DOS 1KB. رزرو کردن آخرين يک کيلوبايت مربوط به حافظه اصلي DOS يعني 640 کيلو بايت و کاهش آن به مقدار 1 کيلو بايت.

SYSTEM BOOTUP NUMLOCK. به وسيله اين منو مي توانيم وضعيت چراغ

NUMLOCK را در زمان روشن شدن سيستم مشخص مي نماييم که داراي دو حالت خاموش (OFF) و روشن (ON) مي باشد.

CACHE MEMORY. با وجود سرعت بالاي حافظۀ RAM، در بسياري مواقع، CPU براي جواب گرفتن از آن بايد زماني را بيکار باشد. براي از بين بردن اين زمان تلف شده و افزايش بازدهي سيستم، يک حافظۀ استاتيکي واسط بين حافظه ديناميکي و CPU مي باشد. اما وجود اين حافظه علاوه بر روي مادربورد، در داخل خود CPU نيز مي تواند باشد. با انتخاب اين منو، مي توانيم وجود حافظه CACHE در خارج از CPU و يا در هر دو مکان را (هم در روي مادربورد و هم داخل CPU) ست نماييم.

PASSWORD CHECKING OPTION. در اين منو مي توانيم، ورود به ست آپ سيستم و يا بوت شدن سيستم را منوط به دادن يک رمز نماييم که البته دادن رمز در يکي از منوهاي اصلي ست آپ که بعداً آنرا بررسي مي کنيم امکان پذير مي باشد. در اين منو فقط فعال يا غيرفعال بودن آن براي يکي از دو حالت قابل انتخاب مي باشد.

VIDEO ROM SHADOW. با توجه به بالاتر بودن سرعت RAM نسبت به ROM، قرار دادن محتويات ROM در داخل RAM، به بالا بردن سرعت سيستم کمک زيادي خواهد نمود. به اين عمل (کپي کردن محتويات ROM ويدئو و يا  ROM سيستم در RAM در زمان بوت شدن سيستم)، سايه کردن ROM گفته مي شود. با اين منو مي توانيم اين عمل را فعال يا غيرفعال نماييم. در ست آپ اين سيستم، کل محدودۀ مربوط به ROM ويدئو 32 کيلو بايت مي باشد که در آدرس هاي C000 و C400 هر کدام به مقدار 16 کيلوبايت قرار دارد. شايان گفتن است که با فعال کردن اين منو سرعت سيستم به ميزان چشم گيري در انتقال اطلاعات بالا خواهد رفت.

SYSTEM ROM SHADOW F000, 64K: با اين انتخاب مي توانيم سايه کردن حافظه ROMBIOS سيستم را فعال و يا غيرفعال نماييم که مقدار آن در اين ست آپ همانطور که از شکل مشخص است KB 64 مي باشد.

پارامترهاي پيشرفتۀ تراشۀ اصلي سيستم (Advanced clipset setup)

براي برنامه ريزي تراشه اصلي روي مادربورد، مي توانيم از اين منو کمک بگيريم. اين منو را در دست آپ هايي خواهيد يافت که مادربورد داراي تراشه هاي پيشرفتۀ قابل برنامه اي براي کنترل حافظهRAM ، حافظه CACHE و کنترل I/O ها باشد. باوارد شدن به اين منو، پارامترهاي شکل 4-12 در اختيار شما خواهد بود. لازم به يادآوري است که در هر مرحله با فشار کليد F1 يک راهنماي کمکي در مورد آن قسمت از منو در اختيار شما قرار خواهد گرفت.

AUTO-CONFIGURATION. اين فيلد مي تواند شش فيلد بعدي خود را تحت کنترل داشته باشد. اگر اين فيلد ENABLE باشد. آنگاه شش فيلد بعدي توسط خود باياس با توجه به نوع مادربورد، تعيين خواهد شد. ولي اگر اين فيلد فعال باشد (DISABLE)، آنگاه شش فيلد بعدي توسط استفاده کننده قابل انتخاب و تغيير مي باشد. که در زير اين منوها را شرح خواهيم داد.

DMA ADREESS/DATA HOLD TIME. در طي اجراي سيکل اصلي DMA، آدرس و اطلاعات از طريق باس X-BUS و S-BUS نگهداشته شده، تا در اختيار حافظه RAM و CACHE قرار گيرد. زمان نگهداري اين اطلاعات، توسط اين منو قابل انتخاب مي باشد اگر سرعت پردازنده MHZ33 باشد بايد مقدار T2-1 و در غير اين صورت T3-2 انتخاب شود.

ATBUS CLOCK SELECTION. اين پالس يک خروجي براي اسلات هاي I/O CHANNEL مي باشد. اين فيلد جهت تعيين پالس ساعت اصلي براي باس به کار برده مي شود و توسط استفاده کننده نبايد انتخاب شود، بلکه انتخاب آن بستگي مستقيم به پالس اصلي پردازنده دارد که حالت هاي مختلف آن عبارت اند از:

• CPUCLIK/8
• CPUCLIK/2 (اگر فرکانس سيستم 16 يا MHz 20 باشد.).
• CPUCLIK/6 (اگر فرکانس سيستم MHz 50 باشد.)
• CPUCLIK/5
• CPUCLIK/4 (اگر فرکانس سيستم MHz 33 باشد.)
• CPUCLIK/3(اگر فرکانس سيستم MHz 25 باشد.)

I/O RECAVERY TIME DELAY. براي کار کردن کارت هاي مختلف که در اسلات هاي سيستم قرار مي گيرند، بايد اين فيلد تنظيم باشد. بسياري از کارت ها با سرعت هاي پائين کار مي کنند. براي درست کارکردن کارت هاي با سرعت پايين بر روي مادربوردهاي با سرعت بالا بايد از اين منو، سرعت پايين را انتخاب نماييم.

CACHE READ HIT BRUST. با وجود بالا بودن سرعت دستيابي در حافظه هاي استاتيکي در بسياري از مادربوردها که سرعت بالايي دارند، CPU براي دستيابي به اطلاعات بايد منتظر جواب دادن حافظه هاي استاتيکي باشد، بدين معني که در بسياري از مراحل اجراي يک برنامه، CPU بايد بيکار باشد. ميزان منتظر بودن CPU به سرعت آن و سرعت دستيابي حافظۀ استاتيکي بستگي دارد. انتخاب هايي که در اين فيلد وجود دارند عبارت اند از:

3-2-2-2                            3-1-1-1                            2-1-1-1

اين فيلد تعداد سيکل هايي که بايد CPU در هنگام خواندن اطلاعات از SRAM منتظر بماند را مشخص مي کند.

CACHE WRITE HIT WAIT STATE. اين منو تقريباً با منوي قبلي يکي مي باشد و مدت زماني که CPU در هنگام نوشتن اطلاعات بايد منتظر باشد را براي SRAM مشخص مي نمايد. لازم است که قبل از تغيير اين منو به سرعت CPU و SRAM توجه شود. حالت هاي مختلف اين منو عبارت اند از:

OWS            1WS             2WS

تذکر: اگر حافظه RAM داراي سرعت کم باشد و شما در اين منو صفر را انتخاب نماييد و CPU نيز سرعت بالايي داشته باشد آنگاه ممکن است که سيستم قفل نمايد. بنابراين تعيين مقدار اين فيلد با نوع حافظۀ RAM از نظر سرعت و CPU رابطه مستقيم دارد.

MEMORY REMAPPING. اين منو براي فعال يا غير فعال کردن سيستم در مپ کردن KB 384 از حافظه در بالاي 1 مگا بايت به کار برده مي شود. بايد توجه داشت که نبايد زماني که سيستم يک مگا بايت حافظه دارد، اين منو فعال باشد. اگر سايه کردن ROM در DRAM فعال باشد، KB 256 براي اين کار باقي مي ماند.

MEMORY ABOVE 16 MB CACHABLE. اين منو، براي استفاده از 16MB حافظه RAM در SRAM به کار برده مي شود. در حالت نرمال اين منو مي تواند YESست شود.

تذکر: فعال بودن اين پارمتر زماني تأثير دارد که بر روي سيستم بيشتر از MB16 حافظه RAM باشد.

F0000-FFFFF, C4000-C7FFF, C000-C3FFF CACHABLE. اگر ROM مربوط به VIDEO و سيستم سايه شده باشند، مي توانيم براي بالا رفتن سرعت (استفاده از SRAM توسط ROM  ها) اين منو را فعال نماييم.

NON-CACHABLE BLOCH/ BLOCK2 ENABLE. اگر اين منو در حالت غيرفعال باشد، آنگاه منوي بعد در دسترس نخواهد بود. بنابراين اگر بخواهيم منوي بعدي در دسترس باشد و بتوانيم از آن استفاده نماييم بايد اين منو در حالت فعال قرار گيرد.

NON-CACHABLE BLOCH/ BLOCK2 SIZE. براي استفاده بعضي از کارت هاي I/O که به حافظه نياز دارند بايد مقداري از فضاي حافظه براي آنها رزرو شود. اندازه بلوک يک و دو مي تواند از KB 4 تا MB 16 حافظه را براي اين کار رزرو نمايد. آدرس بلوک يک در اندازه آن بلوک ضرب شده و آدرس فيزيکي آن به دست مي آيد. حالت هايي که براي بلوک يک وجود دارد عبارت اند از:

4، 8، 16، 128، 256، 512، کيلو بايت و يک مگا بايت.

حالت هاي موجود براي بلوک 2 عبارت اند از:

64، 128، 256، 512، (کيلوبايت) و 1، 2، 4، 8، 16 (مگابايت)

LOCAL BUS READY DELAY. در حالت عادي ، براي بالا بدرن بازدهي سيستم، بايد اين منو را غير فعال نماييم (DISABLE). اگر کارتي داريم که از باس VESA استفاده مي نمايد، بايد اين منو در حالت (ENABLE) باشد.

عوض کردن کلمه رمز (CHANGE PASSWORD SETUP)

براي عوض کردن کلمه عبور، بايد اين منو را از صفحه اصلي انتخاب نماييم. لازم به گفتن است که بايد حالت رمز براي سيستم و يا ست آپ فعال باشد. هنگام انتخاب اين منو دو حالت مي تواند اتفاق بيافتد:

1)     قبلاً رمزي مشخص نشده باشد. در اين صورت کادر زير براي گرفتن يک رمز ظاهر مي شود:

 ENTAR NEW PASSWORD

با وارد نمودن رمز دلخواه و زدن کليد اينتر، مجدداً رمز را از شما خواهد پرسيد که بايد مجدداً آن را وارد نماييد. با زدن کليد اينتر در دفعۀ دوم، رمز فوق توسط سيستم پذيرفته شده که بايد در حافظه CMOS ذخيره شود.

2)     اگر از قبل در حافظه CMOS، رمزي باشد ابتدا از شما رمز قبلي را مي پرسد:

ENTAR CURRENT PASSWORD      :

با دادن جواب درست آنگاه رمز جديد را از شما خواهد خواست.

تذکر: اگر بعد از تعيين رمز، کلمه رمز فراموش شود تنها راه براي از بين بردن آن خالي کردن محتويات حافظه CMOS مي باشد. که اين کار را بعداً توضيح خواهيم داد.

پيدا نمودن اتومات پارامترهاي هارد (AUTO DETECT HARD DISK)

با انتخاب اين منو مي توانيم پارامترهاي اصلي هارد (سيلندر، هد، سکتور، اندازه و...) را بدون داشتن دفترچۀ راهنما به دست آوريم.

نوشتن در CMOS و خروج از (WRITE TO CMOS AND EXIT) SETUP

با انتخاب اين منو از شما در مورد ذخيره کردن تغييرات داده شده در CMOS و خروج از برنامه ست آپ سؤال خواهد شد. براي ذخيره شدن تغييرات داده شده در ست آپ بايد به عنوان آن جواب YES داده شود.

خروج از SETUP بدون ذخيره در CMOS(DO NOT WRITE TO CMOS AND EXIT)

با انتخاب اين منو، بدون ذخيره تغييرات داده شده در CMOS از برنامه ست آپ خارج خواهد شد. براي انجام اين کار بايد به آن جواب YES داده شود.

تذکر 1: ست آپ هايي که در اينجا بررسي شد به عنوان نمونه بود و ممکن است با سيستم شما اختلافاتي داشته باشد ولي سعي شده که اهم پارامترها را توضيح دهيم گرچه در فصول بخش دوم به کرات پارامترهاي مختلف ست آپ را بررسي و توضيح خواهيم داد.

تذکر 2: با آمدن بورد اصلي از نوع PCI به بازار، ست آپ هاي جديد با پارامترهاي جديد نيز به همراه آنها آمده است که در آخرين فصل اين کتاب با بررسي ست آپ يک مادربورد پنتيوم PCI آنها را توضيح خواهيم داد.

محدوده فضاي اطلاعات و پارامترهاي باياس  

هر کدام از المان هاي سخت افزاري داراي پارامترها و اطلاعاتي هستند که باياس بايد از آنها خبر داشته باشد، به عنوان مثال صفحه کليد داراي يک بافر حافظۀ RAM بوده که بايد ابتدا، انتها و اندازۀ آن در حافظۀ ديناميکي براي باياس مشخص باشد. براي اين منظور از آدرس 0040H:0000H به مقدار 256 بايت به عنوان محدودۀ متغيرها و پارامترهاي باياس بوده که هيچ برنامۀ کاربردي قادر به نوشتن بر روي آن نمي باشد. در اينجا سعي خواهيم کرد تعدادي از اين پارامترها را براي علاقه مندان به برنامه نويسي جهت به دست آوردن پارامترهاي سخت افزاري سيستم ها، توضيح دهيم. براي هر کدام از پارامترهاي فوق چهار مطلب را (آدرس آفست با توجه به ثابت بودن سگمنت، عملکرد، تعداد بايت اشغالي، وقفه اي که توسط آن پارامتر يا محدوده قابل دستيابي مي باشد) را توضيح خواهيم داد.

1. آفست: OOH        تعداد بايت: 64 بايت  وقفه قابل دستيابي به آن: 14H

عملکرد: آدرس پورت سريال را در خود دارد.

در هنگام بوت شدن سيستم، توسط برنامۀ POST تعداد پورت هاي سريال نصب شده بر روي سيستم مشخص شده و آدرس آن ها در اين 64 بايت قرار مي گيرد. به ازاي هر پورت RS232 دو کلمه يا چهار بايت اشغال شده است. به عنوان مثال براي پورت سريال شمارۀ يک آدرس 2F8H ذخيره مي شود. آدرس هايي که مقدار آن صفر باشد فاقد پورت تعريفي مي باشد.

2. آفست: 08H                  تعداد بايت: 64 بايت  وقفه قابل دستيابي به آن: 17H

عملکرد: آدرس پورت موازي را در خود دارد.

در هنگام بوت شدن سيستم، توسط برنامۀ POST تعداد پورت هاي موازي نصب شده بر روي سيستم مشخص شده و آدرس آنها در اين 64 بايت قرار مي گيرد. به ازاي هر پورت موازي 4 بايت جا اشغال شده است. به عنوان مثال براي پورت موازي LPT يا PRN آدرس 378H ذخيره مي شود.

3. آفست: 10H        اعداد بايت: 2 بايت    وقفه قابل دستيابي به آن: 11H

عملکرد: پيکربندي سيستم

اين کلمه، پيکربندي سيستم بعد از بوت شدن را در خود دارد، بعضي از بيت هاي آن در تمام سيستم ها استاندارد بوده ولي در بعضي ديگر ممکن است متفاوت باشد. اين کلمه را براي سيستم اين تي در زير توضيح مي دهيم:

بيت 0=1       حداقل يک ديسک درايو بر روي سيستم نصب مي باشد.

بيت 1=1       کمک پردازنده بر روي سيستم موجود مي باشد.

بيت 2 و 3      غير استفاده و رزرو

بيت 4 و 5      00= نوع کارت گرافيکEGA/VGA     10= رنگي25×40     10=رنگي25×80

11= تکرنگ 25×80

بيت 6 و 7      00=1 ديسک درايو  01=2 ديسک درايو  10=3 ديسک درايو  11=4 ديسک درايو

بيت 8= رزرو

بيت 9 و 10 و 11       = تعداد پورت هاي سريال نصب شده بر روي سيستم.

بيت 12 و 13= رزرو

بيت 14 و 15= تعداد پورت هاي موازي نصب شده بر روي سيستم.

4. آفست: 13H                  تعداد بايت=2 بايت    وقفه قابل دستيابي به آن: 12H

عملکرد: اندازۀ حافظه RAM

در اين حافظه مقدار حافظه ديناميکي نصب شده بر روي سيستم که توسط برنامۀ POST BIOS کشف شده قرار مي گيرد.

5. آفست: 17H                  تعداد بايت= 1 بايت   وقفه قابل دستيابي به آن: 16H

عملکرد: بايت خواندن وضعيت کليدهاي خاص صفحه کليد.

به وسيلۀ تابع شمارۀ 02H وقفه 16H اين بايت قابل خواندن مي باشد. چهار بيت با وزن بيشتر اين بايت توسط استفاده کننده قادر به عوض کدرن مي باشد ولي چهار بيت با وزن کمتر را نبايد تغيير داد.

بيت صفر=1   کليد شيفت سمت راست فشرده شده.

بيت يک=1     کليد شيفت سمت چپ فشرده شده.

بيت دو=1      کليد CTRL فشرده شده.

بيت سه=1    کليد ALT فشرده شده.

بيت چهار=1   کليد SCROLLLOCK فعال است.

بيت پنج=1    کليد NUMLOCK فعال است.

بيت شش=1کليد CAPSLOCK فعال است.

بيت هفت=1  کليد INSERT فعال است.

6. آفست: 1AH                  تعداد بايت: 2 بايت    وقفه قابل دستيابي به آن: 16H

عملکرد: اين کلمه به آفست آدرس کاراکتر بعدي که بايد از بافر صفحه کليد خوانده شود اشاره مي نمايد. در واقع اين کلمه به عنوان اشاره گر به ابتداي بافر خالي صفحه کليد اشاره مي نمايد.

7. آفست: 1CH        تعداد بايت: 2 بايت    وقفه قابل دستيابي به آن: 16H

عملکرد: اين کلمه به آخرين بايت موجود در بافر صفحه کليد اشاره مي نمايد. (آفست آدرس آخرين بايت موجود در صفحه کليد.)

8. آفست: 1EH                  تعداد بايت: 32 بايت  وقفه قابل دستيابي به آن: 16H

عملکرد: بافر صفحه کليد. اين 32 بايت به عنوان بافر صفحه کليد جهت گذاشتن کدهاي اسکن و اسکي در ان استفاده مي شود. هر کليد زده شده داراي يک کد اسکن و يک کد اسکي در اين بافر مي باشد. اين 32 بايت به صورت دايره اي در نظر گرفته مي شود. به طوري که ابتدا و انتها ندارد بلکه دو اشاره گر، آخرين بايت گذاشته شده در بافر (آفست ICH) و آخرين بايت خوانده شده از بافر را (آفست 1AH) در خود دارند. برابر بودن اين دو اشاره گر به معني خالي بودن بافر مي باشد. براي خواندن از اين بافر مي توان از وقفه 16H با توابع مختلف آن کمک گرفت.

9. آفست: 3FH                  تعداد بايت: يک بايت  وقفه قابل دستيابي به آن: 13H

عملکرد: حالت موتورهاي ديسک درايو. چهار بيت با وزن کمتر اين بايت حالت روشن بودن يا خاموش بودن چهار عدد ديسک درايو بر روي سيستم را نشان مي دهند. يک بودن هر بيت نشاندهندۀ روشن بودن موتور آن درايو مي باشد. بيت 7 نيز معمولاً در زمان نوشتن و يا فرمت کردن يک خواهد شد. اما در زمان خواندن يا جستجو کردن اين بيت صفر خواهد بود.

10- آفست: 41H      تعداد بايت: يک بايت وقفه قابل دستيابي به آن: 13H

عملکرد: حالت خطاي ديسک. اين بابت شامل حالت ديسک در آخرين دستيابي مي باشد. اگر اين بايت صفر باشد آنگاه عمل تعريف شده براي درايو در حالت معمولي انجام شده است. مقدار ديگر اين بايت نشانۀ يک کد خطا خواهد بود که توسط کنترلر ديسک توليد مي شود.

11. آفست: 42H       تعداد بايت: 7 بايت    وقفه قابل دستيابي به آن: 13H

عملکرد: اين 7 بايت حالت کنترلر ديسک را گزارش مي نمايد. همچنين حالت کنترلر هارد را نيز نشان مي دهد.

بيت 0تا 4: 00H= هيچگونه خطايي رخ نداده است.       01H: تابع ناشناخته مي باشد.

02H: آدرس علامت شده پيدا نشد.           03H: خطاي محافظت در مقابل نوشتن

04H: سکتور پيدا نشد.                           05H: درايو پيدا نشد.

08H: خطاي سرريز DMA               09H: خطاي سرريز سگمنت DMA

0CH: فرمت ناشناخته است.                   10H: خطاي CRC در حين خواندن

بيت 5: خطاي کنترلر  بيت 6: خطاي جستجو            بيت 7: درايو آماده نيست.

12. آفست: 49H       تعداد بايت: يک بايت           وقفه قابل دستيابي به آن: 10H

عملکرد: مد جاري ويدئو. اين بايت مد جاري ويدئو که توسط باياس گزارش شده است را در خود دارد. هنگام استفاده از تابع 0H در وقفه 10H اين بايت تغيير مي نمايد.

13- آفست: 4ah       تعداد بايت: دو بايت يا يک کلمه                وقفه قابل دستيابي به آن: 10h

عملکرد: تعداد ستون هاي صفحۀ نمايش در مدهاي کارکرد صفحه نمايش در خود دارد.

14. 4CH        اندازه: يک کلمه                 وقفه: 10H

عملکرد: اندازۀ صفحۀ نمايش. تعداد بايت هاي لازم براي يک صفحۀ تصوير کامل را در مد ويدئوي جاري در خود دارند. به عنوان مثال در مد متن 25×80 به 4000 بايت نياز داريم.

15. 4EH        اندازه: يک کلمه                 وقفه: 10H

عملکرد: آدرس آفست شروع صفحه جاري را نشان مي دهد و مقدار آن به آدرس شروع حافظۀ ديناميکي ويدئو بستگي دارد.

16. 62H        اندازه: يک بايت                  وقفه: 10H

عملکرد: شمارۀ صفحۀ جاري را نشان مي دهد.

17. 63H        اندازه: يک کلمه                 وقفه: 10H

عملکرد: آدرس پورت کنترلر ويدئو. اين کلمه شامل آدرس پورت کارت گرافيک بوده و اگر چند کارت به طور همزمان نصب باشد، آنگاه آدرس پورت کنترلر ويدئو کارت فعال در آن خواهد بود. اين آدرس براي کارت تکرنگ 384H و CGA و EGA و VGA آدرس 304H مي باشد.

18. 65H        اندازه: يک بايت                  وقفه: 10H

عملکرد: محتويات رجيستر انتخاب کنندۀ مد. اين رجيستر مد کارت گرافيک را تعيين مي نمايد.

19. 66H        اندازه: يک بايت                  وقفه: 10H

عملکرد: محتويات رجيستر ظرف رنگ. اين بايت ظرف رنگ فعال را از بين 4 ظرف رنگ در مد 200×320 رنگي CGA انتخاب مي کند.

20. 72H        اندازه: يک کلمه                 وقفه: POST

عملکرد: در طي برنامۀ POST، يک فرمان رست جهت کنترلر صفحه کليد فرستاده مي شود. زمان انجام يک رست گرم (WARM) يا سرد (COLD) اين عمل انجام مي شود. بعد از روشن شدن سيستم در اين کلمه مقدار 1234H قرار مي گيرد. حال اگر يکبار ديگر رست گرم انجام شود و در اين محل مقدار فوق باشد آنگاه حافظه تست نخواهد شد.

21. 74H        اندازه: يک بايت                  وقفه: 13H

عملکرد: اين بايت، حالت عملکرد آخرين عمل هارد ديسک را گزارش مي نمايد.

01H= تابع تعريف شده در دسترس نيست يا درايو تعريف شده در دسترس نيست.

02H= آدرس علامت زده شده پيدا نشد.    04H= سکتور پيدا نشد.

05H= خطا در رست شدن کنترلر              07H= خطا در هنگام برنامه ريزي کنترلر

09H= خطا در انتقال DNA                       0AH= سکتور خراب است.  0BH= ترک خراب است.

0DH= تعداد سکتورهاي تعريف شده در ترک دست نيست.        0EH= آدرس مشخص شده پيدا نشد.

0FH= خطاي سر ريز DMA                       10H= خطاي خواندن

11H= خطاي خواندن ECC که اصلاح شده است.             20H= ناقص بودن کنترلر

40H= خطاي دستيابي                                    80H= خطاي زمان خروج درايو (time out)

AAH= درايو آماده نيست.                        CCH= خطاي نوشتن.

22. 75H        اندازه: يک بايت                  وقفه: 13H

عملکرد: (فقط در AT): تعداد هارد ديسک هاي وصل شده به سيستم را در خود ندارد.

23. 76H        اندازه: يک بايت                  وقفه: 13H

عملکرد: (فقط در AT): بايت کنترل مربوط به هارد درايو.

24. 77H        اندازه: يک بايت                  وقفه: 17H

عملکرد: (فقط در AT): اين بايت آدرس پورت هارددرايو را در خود دارد.

25. 78H، 7CH                   اندازه: هر کدام 4 بايت                  وقفه: 14H، 16H

عملکرد: هر بايت در هر کدام از اين چهار بايت مربوط به زمان استراحت آن پورت مي باشد. 78H مربوط به چهار پورت موازي و 7CH مربوط به پورت هاي سريال مي باشد. اگر زمان استراحت يا جواب دادن بيشتر از اين زمان شود آنگاه يک خطا رخ خواهد داد. (time out error)

26. 97H        اندازه: يک بايت                  وقفه: 16H

عملکرد: حالت LED هاي روي صفحه کليد. اين بايت حالت فعال يا غير فعال بودن سه چراغ LED مربوط به سه کليد (Scrollock, Capslock, Numlock) را گزارش مي دهد.

بيت صفر: 1= روشن بودن Scrollock                   بيت يک: 1= روشن بودن Numlock

بيت دو: 1= روشن بودن Capslock            بيت 3 تا 7: توسط باياس متفاوت به شکل متفاوت بکار برده مي شود.

27. A1H        اندازه: 95 بايت                 

عملکرد: روزرو براي باياس هاي مختلف و برنامه هاي مختلف.

آشنايي با خطاي سخت افزاري سيستم از طريق بوق آن

همانطور که ميدانيد يکي از اصلي ترين عمليات کامپيوتر در هنگام روشن شدن عمليات POST يا Power On Self Test ميباشد. که تمامي نرم افزارها و قطعات سخت افزاري لازم براي بوت سيستم را تست کرده و آماده به کار ميکند و در واقع کامپيوتر شما بعد از فشردن کليد Pwoer توسط شما، در ابتدا تمامي فرمانها را از بايوس کامپيوتر دريافت مي کند. از اينرو بايوس وظيفه دارد که مشکلات سخت افزاري را به شما گوشزد کند. همه بايوس ها در هنگام درست بوت شدن سيستم يک بوق کوتاه در شروع کارد ميزنند که اين بوق به معني درست و کامل کار کردن تمامي نرمافزارها و سخت افزارهاي اصلي سيستم است، اما گاهي نيز اتفاق مي افتد که يک يا چندي از برنامه ها يا قطعات معيوب شده يا به عللي از انجام وظيفه باز مي مانند، اينجاست که بايوس با تنها راه ارتباطي مستقيم با کاربر ( بوق ) شما را آگاه مي سازد. اما تا وقتي که از مفهوم بوقهاي بايوس اطلاع نداشته باشيد تشخيص اينکه کدام يک از قطعات وظيفه خود را به خوبي انجام نميدهد، تقريبا غير ممکن است. ورفع اشکال را با سختي و مشقت بسيار همراه ميکند. در ادامه بوقهاي اصلي دو شرکت بزرگ توليد کننده تراشه بايوس (AWARD و AMIBIOS) را شرح داده ايم.

كدهاي بوقي بايوس AWARD :

بايوس آوارد عمدتا به پيامهاي خطا براي آگاه کردن کاربران از وجود مسئله اتکا دارد، اما چند کد

بوقي مشهور وجود دارد که اين تراشه بايوس توليد ميکند:

تعداد بوقها در عمليات Post مفهوم بوق

نا محدود (تکرار شوند) خطاي حافظه سيستم

يک بوق بلند پس از دو بوق کوتاه خطاي کارت گرافيک

يک بوق باند پس از سه بوق کوتاه خطاي گرافيک يا حفظه گرافيک

بوقهاي با ارتفاع بالاي نا محدود (تکرار شونده) خطاي داغ شدن پردازنده

بوقهاي با ارتفاع بالا ،با ارتفاع پايين ( تکرار شونده) خطاي پرازنده

کدهاي بوقي بايوس AMIBIOS :

بايوس AMIBIOS محصول شرکت American Megatrends يکي از بايوسهاي متداول

 است و آخرين نگارش تعدادي کد بوقي دارد که اشکالات زمان بوت شدن را به کاربران مي گويد:

تعدا بو قها در زمان راه اندازي (پيش از POST) مفهوم بوقها

1 ديسکت را در ديسکران A: قرار دهيد

2 فايل AMIBOOT.ROM بر روي ديسکت بوت شدني نيست

3 خطاي حافظه سيستمي

4 عمليات روز آمد سازي بايوس موفقيت آميز بوده است

5 خطاي خواندن ديسک

6 خرابي فرمان صفحه کليد

7 حافظه فلش بايوس تشخيص داده نشده است

8 خرابي کنترل کننده ديسکت ران

9 خطاي مجموع بررسي (checksum) بايوس

10 خطاي پاک کردن حافظه فلش

11 خطاي برنامه سازي حافظه فلش

12 اندازه فايل AMIBOOT.ROM درست نيست ( يا حضور ويروس)

13 نا همساني تصوير BIOS ( فايل ROM دقيقا همان نسخه درون بايوس نيست)

تعداد بوقها در زمان POST

1 خطاي Timer احياي حافظه سيستم

2 خطاي پريتي حافظه سيستم

3 خطاي آزمايش خواندن / نوشتن حافظه سيستم

4 زمان دار تخته مدار مادر کار نميکند

5 خطاي پردازنده

6 کامپيوتر نمي تواند به حافظه حالت حفاظت شده برود

7 خطاي استثناي عمومي (مربوط به پردازنده)

8 خطاي حافظه نمايش ( مربوط به کارت ويدئويي)

9 خطاي مجموع بررسي AMIBIOS ROM

10 خطاي خواندن / نوشتن رجيستر CMOS

11 اشکال آزمايش حافظه نهانگاهي (cache)

نکته : اگر موقع عمليات POST يک ، دو يا سه بوق بشنويد، تعويض کارتهاي RAM را در نظر بگيريد يا دست کم آنها را بررسي کنيد تا اطمينان يابيد که درست نصب شده اند. اگر در عمليات POST هشت بوق بشنويد اطمينان يابيد که کارت ويدئويي درست نصب شده است، ممکن است لازم باشد که آن را عوض کنيد. اگر موقع عمليات POST تعداد بوقها با آنچه گفته شد متفاوت بود ( چهار تا هفت يا 9 تا يازده بوق)، ممکن است يک مطئله جدي در تخته مدار مادر يا قطعات ديگر وجود داشته باشد، کامپيوتر را به يک تعميگاه تخصصي ببريد.

باياس داراي پارامتر GREEN (محافظ المانهاي بيکار) مي باشد:

• داراي حالت PLAG AND PLAY, DARK GREEN  مي باشد.
• پيکربندي خودکار براي کارت هاي PCI.
• پالس توقف CPU، پالس صفر واقعي براي پردازنده.
• ذخيرۀ توان ابزارهاي I/O (ورودي/ خروجي) در زمان بيکاري آن.

ROM  پايدار (FLASH ROM)

از نظر فني ROM پايدار كه EEPROM ناميده مي شود و به اين معني است كه شما مي توانيد برنامه موجود درتراشه را بر روي كامپيوتر خود و از طريق نرم افزار تغيير دهيد. برنامه تغيير يافته حتي در زمانيكه براي مدتي طولاني كامپيوتر خود را خاموش مي كنيد حفظ خواهد شد .EEPROM   به كاربر اجازه مي دهد كه بدون اين كه حافظه ROM  خود را عوض كند سيستم را ارتقا دهد.

اين نوع ROM ها قابليت اين را دارند كه از طريق اينترنت UPGRADE  شوند يعني اينكه براحتي مي توان كد هاي BIOS  را از طريق اينترنت دريافت و به  BIOS منتقل كرد.

چگونه BIOS را Update كنيم؟
 در اين قسمت به اين موضوع پرداخته مي شود  كه چگونه مي توانBIOS  را  FLASHكرد.  اصلي  ترين  قسمت  هر كامپيوتر ، سيستم  ورودي  خروجي  اوليه آنست. تغيير دادن اطلاعات موجود دربايوس FLASH كردن يا بروز رساني ناميده مي شود.

FLASH   كردن بايوس كه قدري از تغيير دادنتنظيمات بايوس پيچيده تر است برنامه تعبيه شده در هسته بايوس را تغيير مي دهد.اماچرا بايد بخواهيد نحوه عملكرد بايوس (اصلي ترين جزء سيستم )را تغيير دهيد؟ اول اينكه FLASH كردن بايوس خرده اشكالاتي را كه از زمان توليد مادر برد كشف شده اند،تصحيح و برطرف مي كند. چه قابليت هاي مربوط به مديريت جريان برق به درستي عمل نكنندو چه كامپيوتر نتواند دستگاه هاي  PLUG AND PLAY را بطور خودكار تشخيص دهد،عمل FLASH كردن مي تواند بايوس را طوري ارتقاء دهد كه ميزان پاسخگويي يك كامپيوتر افزايشيابد. دوم اينكه يك بايوس ارتقاء يافته اغلب سازگاري با سخت افزار و ادواتي را كهپس از ساخت مادربرد توليد شده اند، بهبود مي بخشد. هارد دسيك هاي حجيم تر درايوهايخارجي (EXTERNAL ) و كارت هاي گرافيكي نوظهور ،هر يك ممكن است با يك بايوس قديمي تركار نكنند.سوم اينكه،چند ماه پس از نصب يك تراشه بايوس بر روي يك مادربرد بخصوصممكن است راه هاي بهتر و كارآمدتري براي تبادل داده ها و پيكر بندي اجزاي سختافزاري ابداع گردند. بنابراين بروز رساني تراشه بايوس باعث نيل به بهترين كاراييخواهد شد.

بطور معمول اين كارها هنگام ارتقا انجام مي شود:

1- تنظيم يك جامپر بر روي برد سيستم كه به  BIOS مي فهماند كه نسخه ارتقا يافته خود را قبول كند.

2- كپي نرم افزار ارتقاي BIOS بر روي ديسك راه انداز .

3- بوت كردن سيستم و راه اندازي آن بوسيله ديسك بوت و كار كردن با منو هاي نرم افزار براي ارتقاي  BIOS .

4 _ باز گزداندن تنظيمات جامپر به حالت اصلي ، را ه اندازي مجدد سيستم و بررسي اينكه همه چيز خوب كار مي كند.

اگر بنا داريد خودتاناقدام به انجام اين كار كنيد،به وب سايت كارخانه سازنده مادربرد خود برويد و بهدنبال صفحات مربوط به پشتيباني پس از فروش بگرديد. از آنجا لينك مربوط به Download نرم افزار را پيدا كنيد. پس از يافتن محل مربوط به مادر بردخود آخرين نسخه موجود ازنرم افزار بايوس آن را دريافت نماييد. توجه داشته باشيد كه نسخه اي را كه مختصمادربردتان ساخته نشده به هيچ وجه دريافت نكنيد. نصب گونه ديگري از بايوس مادربردبر روي سيستم ممكن است باعث شود كه بايوس و در نتيجه مادربرد غيرقابل استفادهگردد.اگر در وب سايت فوق دو نسخه ”فقط Update ”و Update به همراه برنامه نصبكننده ”وجود داشت،گزينه” به همراه نصب كننده ”را انتخاب نماييد.اگر نمي توانيداين دو را با هم دانلود كنيد،اطمينان حاصل نماييد كه ابتدا برنامه نصب كننده و سپسخود update را دريافت مي نماييد. سپس آن دو را روي يك فلاپي ديسك كپي كنيد،ديسك رادر درايو قرار داده و كامپيوتر را از نو بوت نماييد. قبل از بالا آمدن سيستم،واردبرنامه BIOS شويد (معمولا” از طريق دكمه Delete يا F2 ،در غير اين صورت به مستنداتمادربرد خود رجوع كنيد). در منوي Boot يا Drives ،بررسي كنيد كه تنظيمات به گونه ايباشد كه فلاپي ديسك قبل از هارد ديسك بوت شود. تغييرات انجام داده را ذخيره كنيدوسيستم را بوت كنيد. حالا سيستم از فلاپي ديسك بوت مي شود. براي اجرا برنامه update ،كافيست فقط نام فايل EXE .آن را تايپ كرده و Enter را بزنيد.سپس نام update جديدبايوس خود را انتخاب نماييد. در خلال انجام عمليات Flash بايوس،به هيچ عنوان بهكامپيوتر خود دست نزنيد،اگر وقفه اي در اين عمليات به وجود آيد باعث مي شود سيستمغير قابل بوت شدن گردد. به همين دليل توصيه مي شود دستگاه خود را به يك منبع مطمئنوصل كنيد و يا از UPS استفاده نمائيد. پس از اتمام عمليات Flash ،برنامه از شما ميخواهد ديسكت را از درايو خارج كرده و سيستم را بوت نماييد. اگر برنامه بخواهد خودشسيستم را بوت كند،نبايد مانع از انجام اين كار بشويد(اگر اين طور باشد،پيغامي بهشما خواهد داد.(

پس از راه اندازي مجدد سيستم خواهيد ديد كه اينك كامپيوترتانبا ثبات تر و با سخت افزار ها سازگارتر است و كارايي بهتري ارائه مي نمايد.