اثرات آلودگي هوا بر انسان

مساله آلودگي هوا اگر يکي از حادترين مسائل ناشي از تمدن صنعتي نباشد ، بدون شک از بغرنج ترين آنهاست .

اگرچه در حالت عادي تنها به اثرات سوء وارد به انسان توجه مي شود اما اين تعريف آلودگي را تنها به اين اثرات محدود نمي نمايد . مواد نامطلوب مي توانند برانسان ، گياه ،  مواد و اشياء يا محيط زيست جهاني تاثير گذاشته ويا با مه آلود کردن هوا و ايجاد بوهاي نامطلوب جلوه هاي نامناسب ايجاد نمايند .

روز ۲۹ دي ماه ششمين سالي است که روز هواي پاک را تجربه مي کنيم . بدون استفاده از ابزارهاي پايش هوا نمي توان تصور کرد که روزانه چه مقدار آلاينده از طريق نفس کشيدن وارد دستگاه تنفسي و بدن مي شود . سال گذشته وضعيت آلودگي هواي شهري مثل تهران تنها در هفت دهم روزهاي سال پاک بوده و در ۵۶٪ روزها در شرايط ناسالم و در ۳۱٪ روزها در شرايط بسيار ناسالم قرار داشت .

آلوده کنندهاي مختلفي که ممکن است از منابع طبيعي و يا مصنوعي وارد اتمسفر گردد عبارتند از :

·         دي اکسيد گوگرد : SO₂ حتي در غلظت هاي بسيار کم موجب ايجاد واکنش هايي  در مغز ، تحريک غشاء مخاطي دستگاه تنفس ، افزايش مقاومت ريه به جريان هوا ، درد در ناحيه سينه ، گاهي ريزش خون از بيني ، اثر بر سيستم گوارش ، تحريک چشم ، تنگي نفس ، افزايش ضربان قلب ، افزايش سرعت حرکات تنفسي ، توسعه بيماريهاي مزمن ريوي بخصوص برونشيت ، سرفه و کاهش ظرفيت تنفسي مي گردد همچنين خون افرادي که در معرض اين گاز قرار گرفته اند نشان مي دهد که اين گاز سنتز DNA(عامل انتقال وراثت ) را مختل مي کند و ازرشد برخي از گلبولهاي سفيد خون (لنفوسيتها) جلوگيري مي کند که در نتيجه سيستم دفاعي بدن کاهش مي يابد 

·         اکسيدهاي ازت : اکسيدهاي ازت به دو طريق مستقيم و غير مستقيم بر سلامت انسان اثر مي گذارند . اثر مستقيم آنها بستگي به نوع اکسيد دارد زيرا NO₂ نزديک به چهار برابر بيشتر از NO سمي است و در غلظت هاي مساوي با CO از آن زيان آورتر است . اثرات ثابت شده NO₂ بر روي انسانها کاملا به اثر تنفسي محدود مي شود که باعث پيامدهائي نظير اختلال در بويائي ، بيحالي ، خستگي ، ناراحتي هاي حفره بيني ، اشکالات تنفسي ، تحريک گلو ، چشم ، ناراحتي هاي اعصاب ، گشادي مردمک چشم ، افزايش برونشيت حاد و توليد نيتروزامين .

·         هيدروکربنها :عمومأ مدرکي دال بر اثرات نامطلوب هيدورکربن ها در غلظت جاري هوا بر روي  انسان وجود ندارد بلکه اثر مضر آنها اغلب از طريق واکنشهاي فتوشيميايي که مواد ثانوي آلوده ساز توليد مي کنند مي باشد .

·         اکسيدان هاي فتو شيميايي : علائمي از قبيل سرفه ، کوتاه شدن تنفس ، انقباض مجاري هوايي ، سردرد ،‌تنگي نفس ،‌اختلالات تنفسي ، تغيير گلبولهاي قرمز خون ، التهاب حلق و گلو ، تحريک چشم و آبريزش چشم مي تواند نتيجه تماس با اين آلاينده باشد .

·         منواکسيد کربن :  ميل ترکيبي هموگلوبين (Hb) خون که عامل انتقال اکسيژن به بافتهاي بدن است با منو اکسيد کربن تقريبا ۰۰۲ برابر بيشتر از ميل ترکيبي آن با اکسيژن است . از اين رو وجود CO در هواي تنفسي قادر است مقادير زيادي از هموگلوبين خون را به کربوکسي هموگلووبين ( COHB) که يک ترکيب پايدار است تبديل کند و از مقدار هموگلوبين که اکسيژن را به بافتها مي رساند بکاهد و باعث اختلالات جزئي در برخي اعمال بدن ، اثر بر سيستم اعصاب مرکزي ، اختلال در تشخيص زمان ، اشکالات بينايي ، تغيير در اعمال قلب ، تنفس ، خستگي ، خواب آلودگي ، حالت کما و مرگ  گردد .

·         ذرات : ذرات استنشاق شده ممکن است در مجاري  تنفسي فوقاني اثر تحريکي داشته و يا در داخل شش ها نفوذ نمايد وايجاد عوارضي در ششها نمايد که منجر به اختلالاتي در اعمال تنفسي گردد . از جمله ذرات معلق در هوا عنصر سرب است که بيشتر از طريق تنفس وارد بدن مي شود و قابليت حمل اکسيژن در خون را کم مي کند ، لذا اکسيژن کافي به مغز نمي رسد . اين نارسائي در کودکان مي تواند منجر به عقب ماندگي ذهني شود و يا سرب مي تواند بر روي دستگاه خون ساز کليه و مجاري ادراري اثر گذارد . اثرات مزمن ممکن است نظير سردرد ، ضعف ، سستي يبوست ، خط آبي يا بورتون در سرتا سر لثه ها ، بي اشتهايي و کم خوني باشد . از اثرات نامطلوب ديگر کاهش ميدان ديد است . بر اثر اين کاهش حمل و نقل زميني و هوايي با اشکالاتي روبرو گرديد . بعلاوه اثرات رواني کاهش ميدان ديد در يک منطقه که ساکنان آن از تماشاي زيبايي هاي طبيعي محروم مي شوند قابل ملاحظه است .

·         مواد راديو اکتيو:

مخفي ترين و وحشتناک ترين منبع آلودگي هوا مواد راديو اکتيو هستند که اثرات جسماني و ژنتيکي را در انسان بوجود خواهد آورد