دسته بندي: تحقیق و پروژه رایگان,پروژه و تحقیق رایگان,دانش آموزی,تحقیق دانشجویی,

تاریخ فلسفه

تاریخ فلسفه،تاریخ سیرآراء و افکار فلسفیدر طول زمان یا بهعبارتی دیگر، تاریخ بحث و تفکر نظری در حوزهمسائلفلسفی است.
در طول تاریخ،فلاسفه مختلف ومکاتبفلسفی متعددی ظهور کرده اند. تاریخفلسفه به مطالعهافکار این مکاتب و نظامهای فلسفی، روابط آن ها با یکدیگر، روابط آن ها با محیط زمانخود، و کشف دلیل ظهور این مکاتب می پردازد.
در حقیقت، در تاریخ فلسفه سعی بر آناست تا آراء و افکار فلسفی در پرتو موقعیت تاریخی آن و در ارتباط با نظامهای دیگرفهمیده شود.
میان تاریخ فلسفه با تاریخ سایر رشته ها وعلومدیگر تفاوت بنیادی وجوددارد:
در سایر علوم و رشته ها، تاریخ آن علم جزء اصلی آن علم محسوب نمی شود؛بلکه جدا از آن و به عنوان حاشیه برای آن علم مطرح است.
اما تاریخ فلسفه علاوهبر اینکه در خود علم فلسفه اهمیت بسیار زیادی دارد، به نوعیموضوعاین علم نیز محسوب می گردد.
برای روشن تر شدن موضوع، مثالی میزنیم:
به عنوان مثال،فیزیکدانانبهتاریخ فیزیکعلاقه بسیار زیادی دارند؛ امادانستن تاریخ فیزیک پایه و مبنای علمفیزیک نیست.
فیزیک، شاخه ای از دانش است و تاریخ فیزیک توضیح چگونگی دست یافتن به ایندانش است و این دو موضوعاتی جداگانه اند. یعنی یک فرد می تواند علم فیزیک را بهخوبی درک کند ، بی آنکه تاریخ این علم را مطالعه کرده باشد.
در صورتی کهتاریخ فلسفه و فلسفه به یک معنا ، یک چیزند؛ چرا که مطالعه فلسفه، مطالعه سیر بحثها، اندیشه ها و مناظره ها درباره موضوع ها و مسائل فلسفی است و اساسا همین اندیشهها است که تاریخ فلسفه را تشکیل داده است.
به سخن دیگر:
فلسفه یعنیاندیشه درباره مسائل و موضوعات فلسفی و تاریخ فلسفه تاریخ این اندیشه هاست.
با مثال دیگری، این تمایز را روشن تر می سازیم:
واژه فیزیک با آثاراسحاقنیوتن،اینشتینو سایرفیزیکدانان بزرگاز نظر معنا برابر نیست؛ درحالی که واژه فلسفه و آثارافلاطون،ارسطو،کانت،ملاصدرا و سایر فلاسفه بزرگ تقریبا از لحاظ معنا برابرند.
در حقیقت، آثار بزرگان فلسفه،بیش از آنچه در سایر رشته ها دیده می شود، موضوع و حقیقت فلسفه را تشکیل می دهد.

تاریخ فلسفه به سه بخش اصلی تقسیم می شود:

تاریخفلسفه غرب
تاریخفلسفه شرق
تاریخ فلسفه اسلامی

تاریخ فلسفه چیست؟

تاریخ فلسفهتاریخ آراء و افکارفلسفی در طولتاریخ و ارتباطآنها با وقایع دوران آن ها است.
از اولین روزهای حیات انسان بر این کره خاکی،پرسشهای اساسی فلسفیی مطرح شد که ناشی از حس کنجکاوی و حقیقت جویی انسان بود. طبیعتا از سوی اشخاص مختلف پاسخ هایی نیز به این پرسش ها داده می شد.
ما ازآنچه بدست ما نرسیده است، خبر نداریم؛ اما می توانیم نخستین افکار فلسفی را هفت قرنقبل از میلاد، درایونیاواقع درآسیای صغیربیابیم.
از آن هنگام تا کنون،آرا و افکار فلسفی بسیار زیادی در زمینه ها و شاخه های مختلف فلسفه اعم ازمسائلاصلی یامسائلفرعی آن مطرح شده است.
تاریخ فلسفه تاریخ این آرا و افکار و سیر کلی آنهاست.
اماباید به چند نکته توجه داشت:
1-تاریخ فلسفه با دیگر تواریخ فرقدارد. می شودتاریخ علم فیزیکرا ندانست و در عین حالفیزیکدانبزرگی بود. می توانتاریخریاضیات را ندانست و در عین حال در ریاضیات متبحر بود. چرا؟
زیرا تاریخریاضیات و آراء و افکار مطرح شده در تاریخ ریاضیات، یک چیز است و ریاضیاتی که ما هم اکنونمی خوانیم چیز دیگر؛ یعنی آنچه از آرا و افکارریاضیدانان قبلی درست و صحیح بوده گرفته شده و امروز به کار می رود و آنچه درست نبوده، کنارگذاشته شده است و احتیاجی به مطالعه آن افکار نادرست نیست.
اما تاریخ فلسفهبه دلیل ویژگیی که دارد اینگونه نیست. اساسا فلسفه به یک اعتبار، عبارت است ازتاریخ فلسفه؛ یعنی افکار و عقایدی فلسفی که در طول تاریخ ارائه شده اند و بررسینقادانه آنها.
بنابراین، فلسفه چیزی جدای از تاریخ فلسفه نیست.
2-تاریخفلسفه مسلما فقط گرد آوری عقاید و آرافلاسفه یانقل مطالب فلسفی، که هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشته باشند نیست.
اگر فقط به عنوانفهرستی از عقاید گوناگون که در طول تاریخ از سوی فلاسفه مطرح شده اند به تاریخفلسفه بنگریم، این تاریخ به صورت داستانی بی فایده و یا حداکثر مطالبی که ذکر شدهاند ومی توان آن را ها خواند یا نخواند، در می آیند.
در صورتی که با کمی تامل درمی بابیم که افکار و عقاید فلسفی با همدیگر، چنان درهم پیچیده اند که آن ها را فقطباید در ارتباط با یکدیگر خواند و فهمید. به طور کلی هیچ فلسفه ای نمی تواند به طورکامل درک شود، مگر آنکه ارتباطش بانظامهای دیگر فهمیده شود.

مثلا چگونه کسیمی تواند واقعا بفهمد که چه چیزافلاطون را بر آن داشته تا آنچه را گفته، بگوید، جز این که چیزی درباره فکرهراکلیتسوپارمنیدسوفیثاغورسبداند؟ و یا چگونه کسی می تواندافکارملاصدرا را درفلسفه اسلامیبخواند، مگر این که از افکارابنسینا وسهرودیاطلاع داشته باشد؟
بنابراین میبینیم که تاریخ فلسفه را باید به عنوان یک کل در نظر گرفت و ارتباطات میان آن رادرک نمود.

3-همچنین افکار و عقاید فلسفی با تاریخ دوره خود و حوادث وجریانات آن و روح حاکم بر آن روزگار نیز ارتباط بسیار نزدیکی دارند و هیچمکتبفلسفی یا آرای خاص یکفیلسوف رابه راستی نمی توان فهمید، مگر این که تاریخ روزگار آن نیز خوانده شود.

ممکناست در ابتدا، ارتباط افکار و عقاید با حوادث روزگار مقداری دور از ذهن به نظربرسد؛ اما با کمی تامل به این نکته پی خواهیم برد که افکار و آرا فلاسفه و مکاتبفلسفی به نوعی نتیجه جریانات تاریخی و ناشی از روح حاکم برروزگار آن فلاسفه ومکاتب بوده است.

گواه این مطلب، پیدایشفلسفه مسیحیپس از فراگیر شدنمسیحیتدراروپاطیقرون وسطی؛ پیدایشمکاتب تجربیپس ازرنسانس علمی و فرهنگی؛ پیدایش مکاتباگزیستانسیالیسم ونهیلیسمدر اروپا پس ازجنگ های جهانیو پیدایش مکتبمارکسیمپس ازانقلابصنعتی می باشد و نیز نمونه های دیگر .

چرا باید تاریخ فلسفه را مطالعه کرد؟

مطالعهتاریخفلسفه به دلایل زیادی برای هر انسان فرهیخته و علاقمند به دانش و فرهنگ لازم وضروری است.
ما در این جا سه دلیل عمده را ذکر می کنیم:

1-ما کسی را کهازتاریخ چیزی نمیداند، دانش آموخته و با اطلاع نمی نامیم. ماهمگی معترفیم که آدمی باید چیزی دربارهتاریخ کشور خویش، پیشرفت سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و موفقیتهایادبیوهنری آن بداند.
حتی برچنین کسی لازم است تا اندازه ای در محیطی وسیع تر حتی درباره تاریخ دنیا وکشور های دیگر، چیز هایی بداند.
مثلا ازیک ایرانی دانش آموخته و با فرهنگ، انتظارمی رود که شناختی دربارههخامنشیان،ساسانیان،تاریخاسلام و وقایع آن، جنگ های مهمی که در کشور اتفاق افتاده و نیز شخصیت هایتاریخی این سرزمین بداند.

به همین دلایل، این امر نیز واضح است که چنینشخصی باید در مورد کسانی چونابنسینا،ملاصدرا،فارابی،افلاطون وارسطو چیزهاییبداند.
یعنی اگر از یک ایرانی دانش آموخته انتظار می رود که در بارهایران،اسلام و جهانچیزهایی بداند، صحیح نیست که او درباره چیزی که تاریخ بر پایه آن بنا شده است، یعنیفلسفه، نداند.

بی معنی است اگر معتقد باشیم که باید درباره فاتحان و ویرانگران بزرگ آگاهیداشته باشیم، اما از سازندگان و آفرینندگان بزرگ و کسانی که واقعا به فرهنگ و تمدنبشریت کمک کرده اند، غافل بمانیم.

اساسا هیچ کس نمی پندارد که اتلاف وقتاست که دیوانحافظ یاسعدی یا کتاب هایدانتهوگوتهرا بخواند و آثار هنری دوران باستان راتماشا کند؛ زیرا اینها به خودی خود، ارزش ذاتی دارند و با آنکه تا کنون سالها ازمرگ آفرینندگان آنان گذشته است، با این حال چیزی از ارزش آنها کاسته نشدهاست.
بر همین اساس نیز مطالعه فکر افلاطون یا ابن سینا را نباید اتلاف وقتانگاشت؛ زیرا آفرینش های فکری آنها به عنوان پیشرفت ها و موفقیتهای برجسته فکری وروحی انسانی، پایدار و ماندنی است.

شاعران بزرگی پس از حافظ و سعدی و گوتهآمده اند؛ اما این امر از ارزش این سه شاعر گرانقدر نکاسته است.
متفکران دیگرینیز پس از افلاطون و ارسطو درتاریخفلسفه غرب و پس از ابن سینا درفلسفه اسلامیآمده اند؛ اما این امر اهمیت وزیبایی فلسفه اینفلاسفه رااز میان نبرده است.

2-ممکن است گفته شود که:
"مکاتبمختلف فلسفی گذشته بقایای کهنه ای بیش نیستند و تاریخ فلسفه تاریخ نظامهای فکریمردود و ازلحاظ معنوی مرده است؛ زیرا می بینیم که هر یک از این مکاتب، مکتب دیگریرا کنار گذاشته است. هر فلسفه ای دوره های شهرت و قبول عام داشته است؛ اما پس ازمدتی مورد انتقاد و اعتراض واقع شده است. پس چرا باید این تاریخ را مطالعه میکنیم؟"
پاسخ این است که حتی اگر فرض کنیم که تمام فلسفه های گذشته تماما مردودبوده اند(که ابدا چنین نیست)، باز هم این مطلب درست است که:
اشتباهات همیشهآموزنده اند.

ملاحظه این که چه نتایجی از مقدمات صحیح و ناصحیح به وجودمی آید، آموزنده خواهد بود و ما را از دچار شدن دوباره به آن خطاهای فکری باز خواهدداشت.
اشتباهات فکری به دلیل ویژگی هایذهنآدمی اشتباهاتی است که در هر لحظه و هرجا امکان گرفتار شدن بدان ها وجود دارد و بدون مطالعه فکر گذشتگان و درک اشتباهاتعقاید آن ها، ما بازدر دام خطاهای فکری آن ها گرفتار خواهیم شد.

3-ممکناست گفته شود:
" مطالعه تاریخ فلسفه می تواند منجر به پدید آمدنشکاکیتدر انسان شود."

این گفته درستاست؛ اما باید به خاطر داشت که توالی نظامها و زیاد بود آن ها لزوما ثابت نمی کندکه پس هر فلسفه ای نادرست است؛ زیرا ممکن است مکاتب بعدی، یک مکتب را به دلایل غیرکافی و به اشتباه دور انداخته باشند و یا مقدمات غلطی اختیار کرده باشند.
گواهاین مطلب این که جهان،ادیانبسیاری به خود دیده است؛ مانندمسحیت،یهودیتو اسلام.
اما این امر دلیل نمیشود تا کسی بگوید که چون تعداد ادیان زیاد است، پس اسلام دین بر حق نیست.

به عبارت دیگر، صرف این که مکتبی مکتب دیگر را رد کرده باشد، ثابت نمی کندکه آن مکتب واقعا نادرست بوده، بلکه برای این امر دلیل و برهان واستدلالکافی لازم است.
به همین دلیل، بیمعنی است که بگوییم که توالی و تعاقب فلسفه ها و تعداد زیاد مکاتب فلسفی دلیل و حجتاست بر این که هیچ فلسفه درستی وجود ندارد و هیچ فلسفه صحیحی نمی تواند وجود داشتهباشد.
مضافا بر این که بسیاری از آراء و افکار در میان فلاسفه و نیز مکاتب فلسفیمشترک است و نباید چنین پنداشت که به تعداد مکاتب فلسفی و به تعداد فلاسفه، فلسفههای واقعا متمایز و متفاوت وجود دارند.

به طور خلاصه تاریخ فلسفه برای هرکسی که بخواهد در دام اشتباهات فکری گذشتگان گرفتار نشود و دلیل بسیاری از وقایعجهان و تاریخ را بداند، حتمی و ضروری است.

چگونه تاریخ فلسفه را مطالعه کنیم؟

1- نخستین مطلبی که در مطالعهتاریخفلسفه اهمیت دارد، فهم نظامفلسفی و ارتباطآن با محیط و وضع تاریخی دوره خود است.
آشکار است که ما فقط وقتی می توانیم حالتذهنی یکفیلسوف ودلیل وجودی فلسفه او را به قدر کافی دریابیم که ابتدا خاستگاه تاریخی و سرچشمه آنرا بفهمیم.
مثلا ما هنگامی می توانیم گفته هایارسطو را کاملادرک کنیم که بدانیمافلاطون چه گفته است و محیط آن زمان چگونه بوده است.
بنابر این ما باید هم تاریخ زمانفیلسوف را بدانیم و هم تفکراتی را که قبل از او وجود داشته و منجر به پدید آمدنفلسفه وی گشته است.

2- برای مطالعه سودمند تاریخ فلسفه، همچنین به نوعیهمدلی یعنی تقریبا به نوعی نزدیکی و برخورد روان شناسانه با فلسفه مورد نظر، نیازاست؛ باید راه و روش فیلسوف را کاملا حس کنیم و از دید خود او به فلسفه اش بنگریم وطعم و اوصاف ویژه آن را دریابیم.

به سخن دیگر، ما باید بکوشیم تاخود رابجای فیلسوف قرارداده و سعی کنیم افکار وی را از درون خودش ببینیم تا بفهمیم که چهعواملی موجب شده تا آن فلسفه توسط وی ایجاد گردد.
در حقیقت، برای مطالعه یکفلسفه باید تا حدی که امکان دارد همه اصولی را که درذهنداریم کنار گذاریم و تا جایی که ممکناست با ذهنی خالی وارد حیطه آن افکار و عقاید بشویم.

البته باید توجه داشتکه ذهن ما نباید به اندازه ای با فلسفه آن فیلسوف مشغول شود که حقیقت یا خطای افکاروی که باید حتما منظور گردد؛ و یا رابطهمنطقی نظام فلسفی وی باافکار قبلی نادیده گرفته شده و مورد بی توجهی قرار گیرد.
یعنی باید از طرفی باآن فیلسوف همراه شد و عقایدش را از منظر درونی او دنبال کرد؛ اما از طرف دیگر بایداز وی جدا شد و افکار و عقایش را از بالا و جدا از او دید و به نقادی آن ها پرداخت.

3- برای مطالعه تاریخ فلسفه باید به جزئیات توجه کافی داشته باشیم؛ یعنی نهتنها عبارات و کلمات موجود در آثار یک فیلسوف را مطالعه کنیم، بلکه همچنین اختلافجزئی معنایی که وی قصد انتقال آن را داشته و ملاحظه آن جزئیات در رابطه با کل نظامفلسفی او و دریافت کامل آن و مستلزمات آن، ضروری است.
پس باید صبر و حوصله بهخرج داده و دقت فراوان داشته باشیم.

4- مطالعه حقیقی تاریخ فلسفه کار سادهای نیست، بلکه به تخصص نیاز دارد.
برای مثال دانش تخصصی دربارهآراءو افکار افلاطون علاوه بر احاطه کامل برزبان یونانیو تاریخیوناننیازمند شناختریاضیات یونانی،دین یونانیو غیره... است.
بدین سانمطالعه حقیقی تاریخ فلسفه به تخصص های زیادی نیازدارد.

تاریخ فلسفه غرب

منظور ازفلسفه غرب،فلسفه ای است کهدر جهان غرب به وجود آمده و بر همین اساس،تاریخ فلسفه غربیعنی تاریخ فلسفهای که در این قسمت ازکرهزمین ایجاد شده است؛ یعنی تاریخ سیر و تحول اندیشه ها و آراء فلسفی در دنیایغرب.
در تاریخ فلسفه، آنچه در خارج ازآسیاوآفریقا پدید آمده باشد، در حیطه فلسفه غرب قرار گرفته و تاریخ آن، تاریخ فلسفه غرب محسوبمی گردد.
در این مورد فقط یک استثنا وجود دارد:
فلاسفه ای را که در دورانآغازین فلسفه، در بخشآسیای صغیرمتولد شدند، با این که در قسمتاروپایینبوده اند، جزوفیلسوف غربیو فلسفه آن ها را جزو فلسفهغربی به شمار می آورند.

به طور کلی تاریخ فلسفه غرب را می توان به چهاردوره اصلی تقسیم نمود. معیار ما برای این تقسیم، محتوا و روح کلی اندیشه ها وارتباط آن ها با تاریخ آن دوره است؛ به عبارت دیگر، تاریخ فلسفه غرب رابطه مستقیمیبا تاریخ جهان غرب دارد.
این دوره ها عبارتند از:

تاریخ فلسفه باستان
تاریخ فلسفه قرون وسطی
تاریخ فلسفه جدید
تاریخ فلسفه معاصر

در هر یکاز این دوره هافیلسوف زیادی ظهور کرده و افکار فلسفی جدیدی از سوی این فلاسفه ارائه شد.
تمام این دورهها با هم در ارتباط بوده و هر دوره ای مهیا کننده زمینه برای دوره دیگر و افکار وآراء آن بوده است.

تاریخ فلسفه شرق

منظور ازفلسفه شرق،فلسفه ای است کهدر جهان شرق به وجود آمده و بر همین اساس،تاریخ فلسفه شرقیعنی تاریخ فلسفهای که در این قسمت ازکرهزمین ایجاد شده است؛ یعنی تاریخ سیر و تحول اندیشه ها و آراء فلسفی در دنیایشرق.
در تاریخ فلسفه، آنچه داخل درآسیاوآفریقا پدید آمده باشد، در حیطه فلسفه شرق قرار گرفته و تاریخ آن، تاریخ فلسفه شرق محسوبمی گردد.

به طور کلی تاریخ فلسفه شرق را می توان به سه قسمت اصلی تقسیمنمود. معیار ما برای این تقسیم، محتوا و روح کلی اندیشه ها و ارتباط آن ها با تاریخآن دوره و نیز محیط جغرافیایی آن ها است؛ به عبارت دیگر، تاریخ فلسفه شرق رابطهمستقیمی با تاریخ جهان شرقی دارد.
این دوره ها عبارتند از:

تاریخ فلسفه چین باستان
تاریخ فلسفه هند باستان
تاریخ فلسفه شرق در دوران معاصر

در هر یک از این دوره هافلاسفه زیادی ظهور کرده و افکار فلسفی جدیدی از سوی این فلاسفه ارائه شد.
تمام ایندوره ها با هم در ارتباط بوده و هر دوره ای مهیا کننده زمینه برای دوره دیگر وافکار و آراء آن بوده است.