علل افــت تحصیــــلی

و روشهای کاهش آن در مدارس

تقديم به

همه عزیزانی که در طول این پژوهش به نحــوی مشـوق و یاور من بودند

چکیده

 افت تحصیلی یکی از مشکلات نظامهای آموزشی است،وهر سال مقادیر معتنابهی از امکانات مالی ونیرو های انسانی،آموزشی وپرورشی به این معضل اختصاص داده می یابد از آنجا که افت تحصیلی با نظام آموزشی ، فرهنگی ، اجتماعی و خانوادگی جامعه  ارتباط تنگاتنگی دارد ، بررسی آن مستلزم دقت نظر و ارزیابی دقیق عوامل عدیده ای است.

بسیاری از افراد افت تحصیلی را به معنای ناتوانی دانش آموز در یادگیری مواد درسی می دانند . بدون شک این تصوری نادرست است ناتوانی کودک در فراگیری دروس ممکن است از تواناییهای ذهنی محدود و ضعیف ناشی شود در حالی که افت تحصیلی به معنای نزول از یک سطح بالاتر به سطحی پایین تر در تحصیل و آموزش است .

مشاهده این گونه افت وخیز ها در عملکرد تحصیلی دانش آموزان ، ما را به بررسی علل ان فرا می خواند . از آنجا که نظام اموزش وپرورشیکی از سازمان ها و نهادهای پر هزینه کشور است و نیز به دلید ارزش حیاتی ان در تامین و تربیت نیروی انسانی ماهر ومتخصص جامعه و بطور کلی اعتلای فرهنگی و اقتصادی کشور ، بررسی دلایل افت تحصیلی و روش های مقابله با آن ، می تواند از به هدر رفتن سرمایه های مادی  ومعنوی مردم و مسئولان پیشگیری کند و به کارایی هر چه بیشتر افراد جامعه بینجامد.

مقد مه

 بسیاری از افراد افت تحصیلی را به معنای ناتوانی دانش آموز در یادگیری مواد درسی می دانند . بدون شک این تصوری نادرست است ناتوانی کودک در فراگیری دروس ممکن است از تواناییهای ذهنی محدود و ضعیف ناشی شود در حالی که افت تحصیلی به معنای نزول از یک سطح بالاتر به سطحی پایین تر در تحصیل و آموزش است .

به منظور تمایز این قبیل ناتوانی ها و افت تحصیلی، ارائه تعریفی از افت تحصیلی لازم وضروری است افت تحصیلی به "کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب گفته می شود" . توجه به تعریف فوق نشان می دهد که مقایسه وسنجش سطح عملکرد تحصیلی قبلی وفعلی دانش آموز  بهترین شاخص از افت  افت تحصیلی است فرض کنید که دانش آموزی در مدرسه دروس خود را به خوبی فرا میگیرد و حتی در بعضی درسها بسیار موفق و ممتاز است اما پس از مدتی سطح نمرات او نزول می کند در اینجا برای معلم و اولیا این سوال پیش می آید که علت این افت تحصیلی چیست و چه علت یا عللی موجب شده تا عملکرد تحصیلی دانش آموز تنزل یابد؟

مشاهده این گونه افت وخیز ها در عملکرد تحصیلی دانش آموزان ، ما را به بررسی علل ان فرا می خواند . از آنجا که نظام اموزش وپرورشیکی از سازمان ها و نهادهای پر هزینه کشور است و نیز به دلید ارزش حیاتی ان در تامین و تربیت نیروی انسانی ماهر ومتخصص جامعه و بطور کلی اعتلای فرهنگی و اقتصادی کشور ، بررسی دلایل افت تحصیلی و روش های مقابله با آن ، می تواند از به هدر رفتن سرمایه های مادی  ومعنوی مردم و مسئولان پیشگیری کند و به کارایی هر چه بیشتر افراد جامعه بینجامد.

 بیان مسئله

اینجانب ………… ، دارای لیسانس آموزش ابتدایی ، مدیر دبستان ……… ، مدت …… سال است که در نظام تعلیم و تربیت این مملکت مشغول به خدمت می باشم . دبستان مورد پژوهش ( ……… ) در شهرستان ……… استان …….. واقع شده است . 

موضوع بحث من در مورد یکی از دانش آموزان مدرسه به نام سمیه است که اکنون در کلاس پنجم ابتدایی است. سمیه در کلاس چهارم ابتدایی ،دانش آموز درس خوان و کوشا ،با نمرات بسیار خوب مودب و صبور و... کلاس بود که معلمان از او بسیار راضی بودند اما امسال نسبت به سال قبل ،از نظر درسی و رفتاری تغییر کرده است.

در انجام تکالیف و حل تمرینات تنبلی میکرد و تمرینات را بی دقت یا حل نکرده در دفترش وی نوشت از نظر رفتاری هم پر حرف و پرخاشگر شده و در برخورد با معلم و دوستان همکلاسی اش هم رفتار مناسبی نداشت.

 جمع آوری اطلاعات

موضوع را در شورای مدرسه مطرح کردم . نظر معلمان سالهای قبل او را جویا شدم :

نظر معلم پایه چهارم  :سمیه پارسال نسبت به درس بسیار علاقه نشان می داد مخصوصا شعر ها را خیلی با احساس و یبا می خواند .

نظر معلم پایه سوم : سمیه یکی از دانش آموزان خوب کلاسم بود و من به داشتن چنین دانش آموزی افتخار می کردم حتی به عنوان سر گروه در کلاس از او کمک می گرفتم اما امسال به گفته بچه ها همکاری نمی کند و در نمراتش افت زیادی ایجاد شده  مخصوصا از نظر رفتارهم تغییر کرده و شلوغ بی ادب شده است.

 اقدام راه حل پیشنهادی (راه حل اول):

ابتدا تصمیم گرفتم با خود سمیه صحبت کنم و دلایل افت تحصیلی و مخصوصا تغییرات نامناسب رفتارش را از او بپرسم .

در زمان مناسب با سمیه صحبت کردم و او غیر از گریه کردن و سکوت نتوانست هیچ کمکی برای حل مشکلش به من بکند . موضوع رادر جلسه شورای معلمان مطرح کردم همه قول همکاری و همراهی با مرا از همه نظراعلام کردند.

برای پیدا کردن راه حل های مفید برای حل مشکل سمیه به کتابهای مختلف مراجعه کردم تا دلایل افت تحصیلی و راه حل های مناسب برای رفع این مشکل را پیدا کنم.

مطالبی که من از کتابها و منابع اینترنتی درمورد افت تحصیلی استخراج  نمودم را بصورت زیر جمع بندی نمودم .

 منظور از افت تحصیلی چیست؟

معنای لغوی افت عبارت است از کمبود، کمی، کم و کاست و نقصان. لذا افت تحصیلی به معنای کمبود و نقصان در فرآیند تحصیل است. یا به معنای تحت اللفظی آن سنجش علل آمار تجدیدی و مردودی دانش آموزان است.  

افت تحصیلی کاهش عملکرد دانش آموز از رضایت بخش به نامطلوب است،  اگر بین استعداد بالقوه و بالفعل دانش آموزی فاصله ای ایجاد شود، از آن به عنوان افت تحصیلی یاد می شود و بهترین شاخص در این زمینه مقایسه عملکرد قبلی و فعلی است.گاهی  افت تحصیلی فراتر از اعدادی است که ذکر می شود،  گاهی اوقات با این که دانش آموز قبول می شود و به پایه بالاتر راه می یابد اما آموزش، کیفیت لازم را ندارد و دانش آموز از نظر سطح دانش و معلومات پایین است و در این خصوص می توان از افت پنهان نام برد.

افت تحصیلی کاهش نسبی فعالیت درسی و مطالعه یک دانش آموز در یک دوره نسبی  در مقایسه با دوره نسبی قبل از آن کسی که طی سه ماه نمرات در حد 15 داشته اما در دو هفته اخیر در تمامی یا تعدادی از دروس نمرات حدود 12 کسب کرده، می گوییم در حال حاضر نسبت به سه ماه پیش افت تحصیلی دارد. منظور از آوردن کلمه نسبی این است که افت تحصیلی تنها شامل دانش آموزان ضعیف نبوده حتی کسی که چند ماه پیش نمرات حدود 18 داشته اگر در حال حاضر نمرات حدود 16 کسب می کند ، دو نمره نسبت به دوره قبل افت دارد.

افت تحصیلی دانش آموزان یکی از مشکلاتی است که اگر به آن توجه نشود، گاهی موجب دلسردی و ترک تحصیل خواهد شد و شکست دانش آموز در تحصیل، اتلاف سرمایه انسانی و اقتصادی را در پی دارد. بنابراین عوامل افت تحصیلی باید به طور دقیق موشکافی و راهکارهای اساسی برای جلوگیری از آن ارائه شود.

 هنگام مواجه شدن با افت تحصیلی در دانش آموزی نباید انگشت اتهام به سمت او برده و از او به عنوان شاگردی تنبل و بی انضباط یاد شود، چون گاهی ممکن است وضعیت آشفته و نا به سامان خانواده در آن نقش داشته باشد.اولیای دانش آموزان باید ارتباط بیشتری با مدرسه برقرار کنند و در جریان تعلیم و تربیت فرزندان خود و روند آموزش آن ها قرار گیرند.

 افت تحصیلی و مردودی یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین مسائل آموزش و پرورش در بسیاری از کشورهاست و تحقیقات نشان می دهد هیچ کشوری نتوانسته است یک راهکار برای جلوگیری صد در صدی این مشکل ارائه دهد اما تمام کشورها متناسب با شرایط و وضعیت خود بررسی هایی را انجام و راهکارهایی را ارائه داده اند. پس بهتر است که بر اساس واقعیت های موجود و شناختی که از عوامل ایجاد افت تحصیلی بدست آمده است ، حتی در مناطق مختلف آموزشی ، نسخه های متفاوتی پیچید و منحصر به روش های کلیشه ای نبود .

خسارت‌هاي ناشي از افت‌ تحصيلي:

1-هزينه‌هاي تحميل‌شد‌ه به د‌ولت یاآن چه افت تحصیلی به نظام آموزشی تحمیل می کند  را میتوان شامل موارد زیر دانست :

الف: اتلاف هزينه‌هاي جاري اد‌اره و  موسسات آموزشي توسط د‌ولت.

ب: اتلاف سرمايه‌گذاري‌هاي ثابت براي احد‌اث و تجهيز فضاهاي آموزشي و پرورشي.

 2- هزينه‌هاي تحميل‌شد‌ه بر خانواد‌ه شامل:

الف: اتلاف هزينه‌هاي مستقيم خانواد‌ه مثل پرد‌اخت حق ثبت‌نام، هزينه لوازم‌التحرير.

ب: اتلاف هزينه‌هاي حمل و نقل، ارتباطات براي رفت و آمد‌ د‌انش‌آموزان به مد‌رسه.
3- خسارت‌هاي وارد‌ه به د‌انش‌آموزان شكست خورد‌ه شامل:

الف: هزينه فرصت از د‌ست رفته بر اثر د‌يرتر راه يافتن به بازار كار.

ب: خسارت‌هاي د‌يگري كه بر فرد‌ وارد‌ مي‌شود‌ مثل هزينه واقعي سرخورد‌گي، احساس حقارت و بي‌كفايتي و خود‌پند‌اري منفي.

به نظر مي‌رسد‌ كه بعد‌ رواني اجتماعي خسارت‌ها كه به د‌انش‌آموز و خانواد‌ه او وارد‌ مي‌شود‌، به‌مراتب ضربات رواني جد‌ي‌تري نسبت به  بعد‌ ماد‌ي برخانواد‌ه و فرد‌ تحميل مي‌كند‌ و متأسفانه جبران زخم‌هاي شكست تحصيلي به سختی و ‌كند‌ي انجام مي‌شود‌.

 عوامل موثر بر افت تحصیلی:

این عوامل را به طور خلاصه میتوان چنین بیان نمود و آن را در   4   بخش خود دانش آموز ، خانواده،مدرسه و اجتماع لحاظ نمود:

 ۱. عوامل مربوط به خود دانش آموز

·   عوامل فیزیولوژیکی و جسمی مانند ضعف بینایی و شنوایی و غیره

·   عوامل ذهنی و روانی مانند میزان هوش و قدرت حافظه و سلامت روانی

·   نداشتن هدف واقعی و عینی و روشن از تحصیل

·   عدم انگیزش درونی برای تحصیل و مطالعه

·   نداشتن اعتماد به نفس کافی

·    ضعف اراده در تصمیم گیری های تحصیلی و مطالعه و اجرای تصمیمات

·  عدم برنامه ریزی دقیق از لحاظ زمان و میزان مطالعه روزانه

 ·  نداشتن روش مطالعه مناسب برای دروس مختلف

·  مهارت های مطالعه نادرست .

 ۲.  عوامل مربوط به خانواده

 ·  اختلاف خانوادگی و خانواده آشفته ، طلاق فیزیکی یا روانی والدین ، وجود  نا مادری یا نا پدری و غیره

·  اختلاف فرزندان با خانواده مانند لجبازی با والدین و اعتراض به جو خانواده

· وابسته و متکی نمودن فرزندان به والدین در امور درسی و تکالیف منزل از دوران ابتدایی

· تحقیر ، سرزنش و مقایسه نادرست فرزندان با همسالان موفق و در نتیجه پایین آوردن اعتماد به نفس و خود پنداری آنان

· تغییرات منفی در خانواده مانند ورشکستگی سیاسی و اقتصادی و اعتیاد و غیره

· تغییر در جهت ارتقای سریع و غیر مترقبه سطح اقتصادی یا اجتماعی خانواده و از خود باختگی و غافلگیر شدن فرزندان و انواع انحرافات

۳ .  عوامل مربوط به مدرسه

·  گروه همسالان مانند مزاحمت و شوخی های نابجا در کلاس درس

·  رفتارهای نا مناسب عوامل اجرایی مدرسه مانند معاون مدرسه ، معاونین ، دبیران و مشاوران

·  جو عمومی حاکم بر مدرسه از لحاظ درسی مانند سخت گیری بیش از حد دبیران در دادن نمره به خاطر بالا فرض کردن سطح علمی مدرسه یا همرنگ شدن دانش آموز با سایر دانش آموزان ضعیف با فرض اینکه همه دانش آموزان مدرسه ضعیف هستند.

۴.  عوامل مربوط به اجتماع

 دوستان نا باب

استفاده نادرست از کلوپ های ورزشی ، بدن سازی ، بیلیارد و غیره

استفاده نادرست از کافی نت ها و گیم نت ها گذراندن وقت زیاد در خیابان ها و خارج از منزل

 برنامه های کوتاه و دراز مدت جهت جلوگیری از افت كاهش افت‌ تحصيلي

افت‌ تحصيلي موضوعي غير قابل حل نيست، اما حل آن هم يكباره و ناگهاني و با شيوه‌هاي آني ميسر نيست. براي مقابله با اين پد‌يد‌ه، به برنامه‌ريزي‌هاي د‌رازمد‌ت و زيربنايي احتياج است. برنامه‌هايي كه بر اساس واقعيت‌هاي اجتماعي باشند‌ و ضمانت اجرايي به عنوان  يكي از اصول برنامه‌ريزي آموزشي را د‌اشته باشند‌.

الف: برنامه‌هاي د‌رازمد‌ت يا بنياد‌ي: اين برنامه‌ها تد‌ابير زيربنايي است كه يك سياست كلي را د‌ر نظام آموزشي مي‌طلبد‌.

 برخي از جزييات اين روش‌ها عبارتند‌ از:

1- تجد‌يد‌ نظر د‌ر نظام ارزشيابي.

2- كاهش تعد‌اد‌ د‌انش‌آموزان هر كلاس.

3- ارزيابي هوشي د‌انش‌آموزان و شناخت توانایی های آنان قبل از شروع مقطع تحصیلی جدید .
4- تجمیع  امكانات آموزش و پرورش و استفاده بهینه از امکانات .

5- تغییر در شیوه هدایت تحصیلی که بحمدا... با تغییر نظام آموزشی از اول ابتدایی به سوم دبیرستان باز خواهد گشت . این نکته بسیار تامل برانگیز بود و هایت تحصیلی بعد از سال اول دبیرستان ، خود یکی از عوامل ریشه ای افت تحصیلی محسوب میگردید .
ب: برنامه‌هاي كوتاه مد‌ت: جزئيات اين برنامه‌ها به شرح زير است:

1- تهيه به موقع كتاب‌هاي د‌رسي و فراهم آورد‌ن وسايل كمك آموزشي.

2- همكاري نزد‌يك اولياء مد‌رسه و والد‌ين.

3- ارزيابي عملكرد‌ معلمان و تشويق معلمان كارآمد‌.

4- تقويت انگيزه‌هاي د‌روني د‌انش‌آموزان.

همچنين تغيير د‌ر نگرش‌هاي آموزشي معلمان، تغيير د‌ر سبك‌هاي مد‌يريت مد‌ارس، نوآوري د‌ر روش‌هاي تد‌ريس، اصلاح فرآيند‌ ياد‌د‌هي- ياد‌گيري و توجه به مشاركت مرد‌مي‌ مي‌تواند‌ د‌ر كاهش مسائل آموزش و پرورش به ويژه افت‌ تحصيلي مثمر ثمر باشد‌.

 دلایل افت تحصیلی از نظر روانشناسان و اندیشمندان

افت تحصیلی با نظام آموزشی وفرهنگ ،اجتماع ،خانواده و خصوصیات فردی اشخاص یا به عبارت دیگر با ویژگیهای دانش آموزان ارتباط بسیار نزدیک داردد در اینجا به چند علت اصلی افت تحصیلی اشاره می شود لازم به ذکر است که این علل به طور مستقل و مجزا از یکدیگر باعث به موجود آمدن افت تحصیلی در دانش آموزان نمی شود بلکه ارتباط آنها ،شبکه پیچیده ای را به وجود می آورد که بر وضعیت دانش آموزان اثر مخرب می گذارد.

 الف- علل فردی

1-هوش

هر فرد دارای توان ذهنی خاص است که هوش نامیده می شود از آنجا که بازده هوشی هر فرد تا حد زیادی متاثر از زمینه های ارثی است و نمی توان آن را تغییر داد .

2-میل و انگیزه

 گاه دیده می شود کودکی مدارج ابتدایی را با موفقیت کامل طی میکند اما همین که پا به سنین بالاتر می گذارد دچار  افت تحصیلی میشود و دیگر میلی به یادگیری بیشتر و رقابت تحصیلی نشان نمی دهد .محیط دانش اموز نقش بسیار مهمی در پیدایش انگیزه تحصیلی او دارد.

3-آشفتگی های عاطفی و هیجانی

فشار های روانی دانش آموزان در مقاطع مختلف رشد ، می تواند باعث اشتغال خاطر ، آسیب وارد آمدن به قوای هوشی و تحلیل انرژی ذهنی ، عدم تمرکز حواس و در نهایت موجب افت تحصیلی می شود.

4- بلوغ

بلوغ از مهم ترین مقاطع رشد است که تغییرات همه جانبه و گسترده ای در حیطه های روانی و جسمی به همراه دارد . توانایی سازگاری با این تغییرات ناگهانی و فراگیر ، نیازمند آگاهی ها ،آموزش ها و حمایت های خاصی است که اگر امکان پذیر نشود در نظام زندگی فرد نا هماهنگی به وجود آمده چه بسا موجب بروز آسیبهای روانی و اجتماعی وگاه جسمی می شود.

ب- مشکلات خانوادگی

عوامل عدیده ای در ارتباطبا خانواده دانش آموزان می تواند موجب افت تحصیلی آنان شود که اهم انها به قرار زیر است :

1-روابط و نظام ارزشی خانواده :

شاید بتوان گفت مهمترین عامل موثر در شکلگیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل خانواده است.اینکه والدین با دانش آموزان و درس وتحصیل او چگونه برخورد می کنند و در الگوهای تربیتی خود برای چه نوع رفتارهایی ارزش قائل می شوند  یکی از اجزای اساسی در شکل گیری نگرش دانش آموزان نسبت به تحصیل است

2-اشتغال کودکان

یکی از عوامل افت تحصیلی دانش آموزان ،جابجایی وظایف والدینی و فرزندی است  به این ترتیب که کودکان در سنی به کار و اشتغال می پردازند که معمولا از آنها انتظار می رود در آن مقطع بیشتر به نقش های مورد انتظار از جمله تحصیل بپردازند .

3- بی سوادی والدین

مهمترین منبع کمک اموزشی خارج از مدرسه ، والدین هستند و بی سوادی یه کم سوادی والدین آسیب دو جانبه ای دارد و این قبیل والدین نه تنها نمی توانند از نظر آموزشی و تحصیلی کمکی به فرزندان خویش نمایند بلکه یک الگوی تقلیدی نا مناسب برای فرزندان خود هستند.

ج-مشکلات محیطی و اجتماعی

1-عدم وجود فضای آموزشی مناسب :

گاه دانش آموزی از توانایی ذهنی و نسبتا خوبی برخوردار است به موازات اینکه به کلاس های بالاتر می رود نیازمند به امکانات بیشتری برای فراگیری دروس پیچیده تر می شود و اگر از داشتن محیطی نسبتا آرام وخلوت برای مطالعه محروم باشند موجب افت تحصیلی وی خواهد بود.

2-فقر و محرومیت اقتصادی

3-مهاجرت و انتقال

جابجایی دانش آموز از محیطی آشنا به محیطی ناآشنا اغلب تعادل عاطفی و هیجانی او را بر خم می زند . انتقال و جابجایی مستلزم این است که دانش آموز مدرسه ویا حتی کلاسقبلی خود را ترک نماید و خود را با مکان جدید هماهنگ کند و این تغییر وجابجایی یکباره حائز فشار روانی شدیدی است که تحمل آن ممکن است برای او بسیار مشکل باشد .

 شیوه های مقابله با افت تحصیلی

افت تحصیلی موضوعی غیر قابل حل نیست اما حل آن هم یکباره و ناگهانی میسر نیست و به برنامه ریزی های دراز مدت و زیر بنایی نیاز دارد برنامه هایی کهبر اساس واقعیت اجتماعی باشند.

1-تربیت معلمان و آموزش ضمن خدمت آنان به مسائل یادگیری، روانی،...

2- ارزیابی هوشی دانش آموزان

3- تقویت انگیزه های درونی دانش آموزان

4-همکاری نزدیک اولیا ی مدرسه و والدین

یکی از کارامد ترین مکانیزم های مقابله  با افت تحصیلی وجود رابطه نزدیک میان اولیای مدرسه و خانواده و دانش آموزان است . تبادل اطلاعات خانواده و معلم و اولیای مدرسه می تواند موجب شناخت هر چه بیشتر مشکلات موجود در راه تحصیل دانش آموزا و موانعی که باعث افت تحصیلی وی می شود ، گردد .

بنابر این از والدین انتظار میرود اطلاعات خود را راجع به فرزندانشان در اختیار اولیای مدرسه بگذارند و از مسائل کودک و فرزند خود آگاه شوند .

یافته های علمی

افت تحصیلی و روشهای ایجاد انگیزه درسی در دانش آموزان

  مهارت های صحیح مطالعه

 مطالعه با فاصله: مطالعه بی وقفه و مستمر موجب خستگی و بیزاری از مطالعه می شود؛ روش درست ، مطالعه ی با فاصله و استراحت در میان دو وعده مطالعه میباشد. مورد زیر الگوی مناسبی است ‍‍» 90 دقیقه مطالعه و 15 دقیقه استراحت ، 75 دقیقه مطالعه و 30 دقیقه استراحت ، 60 دقیقه مطالعه و 45 دقیقه استراحت ، 45 دقیقه مطالعه و استراحت نسبی زیاد و انجام سایر امور روزانه » یادتان باشد به هر میزان که میزان مطالعه در یک روز افزایش می یابد خستگی زیاد شده و به دقایق استراحت زیادتری نیاز دارید و مدت زمان مطالعه مرحله بعدی باید کاهش یابد.

·        عدم مطالعه در کنار وسایل صوتی و تصویری روشن

·        لب خوانی به جای بلند خوانی

·        مطالعه در حالت نشسته و آرامش به جای حالت حرکت و قدم زدن

·        مطالعه به موقع و بیدار نماندن در شب برای حضور مناسب در کلاس یا جلسه امتحان روز بعد

·        مطالعه نکردن در موقع خستگی

·        عدم مطالعه طوطی وار (بدون درک و تلخیص و طبقه بندی)

·        مطالعه نکردن با حالت افسردگی

·        شروع مطالعه از مطالب آسان به مشکل

·        مطالعه نکردن در حالت نگرانی و اضطراب

·        اظهارات نامناسب در حضور دانش آموزان

گاهي اوقات يکي از عوامل افت تحصيلي دانش آموزان معلمها هستند. گاهي ديده شده تعدادي از معلمان بعضي اوقات در سر کلاس درس شروع به شکايت از وضع مادي خود مي کنند و ناخواسته اين پيغام را براي دانش آموزان مي فرستند که تحصيل در شرايط امروز جامعه فايده اي ندارد و کساني که در جستجوي وضع مادي بهتري مي گردند بايد آينده بهتر را در بازار کار جستجو کنند. بايد به خاطر داشت که اين تبليغات سوئ دانش آموزان را منحرف مي کند و همين انحراف از تحصيل زمينه ساز افت تحصيلي آنها مي شود. 

اعتماد به نفس دانش آموز خود را تقويت کنيد

 کمبود اعتماد به نفس در دانش آموزان يکي از عواملي است که دانش آموزان را از تلاش و خودباوري باز مي دارد و سبب افت تحصيلي شديد آنها مي شود. والدين بايد به دانش آموزان خود کمک کنند تا خودشان را باور کنند و بتوانند خلاقيت هاي تحصيلي خودشان را بروز دهند. ترس از رفوزه شدن يا گرفتن نمرات بد در امتحانات آخر سال يکي از عوامل خطرناکي است که سبب افت تحصيلي شديد دانش آموزان مي شود.

ترس از شکست ، انرژي دانش آموزان را ضعيف مي کند و آنها را به عقب هل مي دهد. مي شود با صحبت کردن و تعريف خاطراتي از دوراني که خودتان نيز دانش آموز بوديد ترس آنها را از امتحانات کاهش دهيد. بعضي از دانش آموزان خيلي زودرنج هستند و به همين علت زود به مرز افسردگي مي رسند. والدين بايد به آنها راه مبارزه با مشکلات را بياموزند.

 بايد به فرزند دانش آموز خود بياموزيد تمام مشکلاتي که بر سر هر انساني مي آيد به خاطر اين است که آنها نتوانند خوب پيشرفت کنند و مشکلات نيز همين را مي خواهند. به فرزند دانش آموز خود بياموزيد که مقاومت و استقامت را در خود تقويت کند. البته والدين خود بايد الگوي مناسبي براي فرزندان باشند. هر گام موثري که شما در راه تقويت اعتماد به نفس فرزندتان بر مي داريد زمينه سازي براي پيروزي هاي تحصيلي آينده آنها خواهد شد

به همين ترتيب والدين نيز در افت تحصيلي خيلي نقش دارند. يک حرف مي تواند سرنوشت دانش آموزي را عوض کند و سبب دلسردي او از ادامه جدي تحصيلات شود. بايد مراقب اظهاراتي که در حضور دانش آموزان درخصوص آينده و فارغ التحصيل شدن آنها مي شود باشید . بعضي از والدين ناخواسته اين طرز فکر را در ذهن فرزندان خود به وجود مي آورند که درس خواندن به بيراهه رفتن است. به خاطر داشته باشيد از آنجا که فرزندان شما در سن کم تجربگي هستند و از اظهارات اطرافيان نزديک خود الگوبرداري مي کنند نبايد در حضور آنها چيزهايي را بيان کرد که تاثيرات منفي بر آنها داشته باشد.

 عدم نشست و بر خاست با دوستان ناباب

 يکي از عوامل ديگر که سبب افت تحصيلي شديد دانش آموزان مي شود معاشرت با افراد ناباب است. فراموش نکنيد که دوستان در سرنوشت فرزندان شما نقش خيلي موثري دارند. بکوشيد به طور غير مستقيم کنترلي روي دوستان فرزندان خود داشته باشيد و مراقب ارتباطهايي که آنها با ديگران در خارج از محيط خانواده برقرار مي کنند باشيد. در مدرسه دانش آموزان زيادي با افکار و شخصيت هاي متفاوت وجود دارند که همگي آنها مي توانند تاثيرات مثبت و گاه نامطلوبي روي فرزند شما داشته باشند. طبيعتا شما هميشه نمي توانيد همراه فرزند خود باشيد ، ولي مي توانيد به او بياموزيد هر کسي را به دوستي قبول نکند. بکوشيد علاوه بر داشتن شناختي از دوستان نزديک فرزندان خود ،  شناختي نيز از خانواده آنها داشته باشيد.

 تكليف در خانه

تكليف دانش آموزان در منزل فعاليتي هدفدار، تكنيكي و وسيله اي در خدمت يادگيري است لذا نبايد آنرا به منزله وسيله اي جهت پركردن اوقات فراغت دانش آموزان و يا سرگرم كردن آنان تلقي نمود. تكليف بايد با تواناييها و علايق دانش آموزان مطابقت داشته باشد.

 مدت تكليف بايد متناسب باشد با مدت زماني كه لازم است دانش آموز در منزل صرف امور درسي كند. ولي گهگاه اين تناسب رعايت نمي شود. و تكاليف سنگين بر دانش آموزان تحميل مي شود كه موجب خستگي و دلسردي مي شود.

 محتواي كتب درسي

 از عوامل مهم و تعيين كننده در افت يا پيشرفت تحصيلي دانش آموزان كتابهاي درسي است كه به دانش آموزان ارائه مي شود. اين مسئله از دو جهت در نظام آموزشي حائز اهميت است. اول آنكه: ارزشيابي تحصيلي و استخدامي، تعيين صلاحيت علمي افراد و نيز ملاك ورود به دانشگاهها و مراكز آموزشي عالي، و... بر محور كتابهاي درسي و فهم محتواي آن استوار است. پنجم اينكه: اگر بگوييم كتب درسي تنها وسيله آموزشي است كه در اختيار معلمين قرار مي گيرد، سخني به گزاف نگفته ايم.

 اكنون اين سئوال به جاست كه آيا تنها هدف نظام تعليم و تربيت ،  انتقال محتواي كتب درسي به دانش آموزان است؟ آيا انتظار جامعه، از نظام آموزشي تنها انباشته كردن اصطلاحات و مفاهيم موجود در كتب درسي است در ذهن دانش آموزان يا نه آنچه مهم است، تربيت صحيح و اسلامي دانش آموزان است. يعني ايجاد جو و محيطي مطلوب در مدرسه براي رشد و پرورش استعداد هاي نهفته و شكوفا كردن قوه ابتكار و خلاقيت، آموزش آداب و ارزشهاي اسلامي به دانش آموز است تا با آمادگي قبلي كافي افرادي سازنده براي جامعه تربيت شوند.

 «آنچه بايد در هر نظام تعليم و تربيت و ملحوظ باشد، تربيت شهروندان سازگار، ساختن و پرداختن شخصيتهاي سالم، انتقال علوم و معارفي است كه ابعاد وجود مختلف جهان هستي را مي شناسانند. » پر واضح است كه انتقال علوم و معارف تنها نقش ابزار و مقدمه دارند نه هدف. لكن متأسفانه آنچه در نظام آموزشي ما به عنوان هدف اصلي قلمداد مي شود تنها انتقال دانش و معارف موجود در كتابهاست!

 نقش انگیزش درپیشرفت تحصیلی دانش آموزان ویادگیری آنها و متعاقب آن کاهش افت تحصیلی

 ایجاد هوشیاری وتوجه دردانش آموزان،  وجوددقت  ،  ازعوامل مهم درفراگیری مطالب درسی است ودقت وتوجه کم سبب یادگیری ضعیف دردانش آموزان می گردد.بنابراین معلمان ومربیان برای افزایش سطح توجه ودقت دانش آموزان، باتوسل به تدابیروروشهای مختلف،می توانند توجه دانش آموزان رابه مطالب درسی جلب نمایند

.درحقیقت معلم بایددرکلاس درس ، نقش یک محرک رابازی کند.معنی دار کردن مطالب،پیچیدگی وسهولت یاسختی وآسانی مطالب وگفته ها،رفتارهای معلم ازقبیل نگاه کردن یکسان وهمه رامخاطب قراردادن،کیفیت نوشته های معلم برروی تخته،همه به طورمستقیم توجه ودقت دانش آموزان راتحت تأثیرقرار می دهد.معلم بااستفاده ازتدابیرآموزشی می تواند بعدازایجادتوجه ودقت دردانش آموزان آن رادرسطح مطلوب حفظ نماید.

ازسوی دیگرکم یازیادبودن علاقه دانش آموزان نسبت به یادگیری وآموختن موضوعهای مختلف درسی به تجارب آنها دربرخوردبااین موضوع ها ارتباط دارد.تجارب یادگیری دانش آموزان دردرسهای مختلف وقتی به صورت موفقیت ها یا شکست های پی درپی باشد، سبب ایجاد تصوراتی نسبت به تواناییهادررابطه بایادگیری موضوع های مختلف می شودوحتی انگیزه آنهارادررابطه باموضوع های مشابه،تحت تأثیرقرار میدهد

.اگردانش آموز معتقد باشدکه درگذشته،دریادگیری مطالب مشابه بامطالب جدید موفق بوده است باعلاقمندی ودقت به مطالب جدیدگوش فراداده وآنها رامی آموزد، اما اگر به این اعتقاد رسیده باشدکه یادگیری مطالب جدید نیزمانند یادگیری مطالب مشابه درگذشته منجر به شکست خواهد شد،نسبت به یادگیری آن مطلب ازخودعلاقه نشان نخواهد داد.این انگیزه های مثبت ومنفی ابتدا مشخص ومحدود به موضوعهای خاص درمدرسه هستند،اما باافزایش تجارب مثبت یامنفی، گسترش مییابند وتا آنجا پیش میروند که تمام دروس رافرامی گیرند.

اگر تجارب داتش آموزازمحیط مدرسه خصوصاً درسالهای نخست تحصیلی حاکی از وجودشایستگی ولیاقت درمدرسه باشد،تجارب احساس موفقییت وافزایش اعتماد به نفس درسالهای آتی نیزتکرار خواهد شد.چنین فردی قادرخواهد بود باتکیه براین تجارب موفقیت آمیزدرحین تحصیل آن رابه زندگی واقعی خودتعمیم دهد وبدون تحمل سختی بربحران ها،فشارهاواسترس های شدیددرزندگی غلبه کند.این احساس لیاقت وشایستگی که در مدرسه آموخته می شود،وی راقادرمی سازددرحل مسائل ازروشهای واقع بینانه ای استفاده کند.ازسوی دیگر،تجارب شکست وعدم شایستگی طی سالیان تحصیل درمدرسه دردانش آموزان سبب ایجاد علائمی ازاحساس حقارت وخودکم بینی وپریشانی می شودوبرارتباطات آنها دردنیای خارج ازمدرسه نیز تأثیرمی گذارد.

  جمع بندی

به این ترتیب و در یک نگاه کلی افت تحصیلی معضل چند جانبه ای است که شیوه های جلوگیری و پیشگیری از آن نیز چند جانبه و نیازمند همکاری و آگاهی مستمر  والدین ، مربان و دانش اموزان از یک سو ، و برنامه ریزی های مسئولان آموزش و پرورش از سوی دیگر است .

والدین و معلمان می توانند از روشهای دیگر مانند پاداشت های مالی ،و غیر مالی، سفر های علمی و . . . استفاده کرده . با ایجاد انگیزه در کودکان ودانش آموزان برای ادامه ی تحصیل ، از افت تحصیلی انان جلوگیری نمایید .

با توجه به این مطالب با ارزش ، شروع به فعالیت و اقدام در مورد سمیه کردم اما باعث ایجاد موانع مختلف گردید .

 موانع و محدودیت ها

در تماس با مادر سمیه او را به مدرسه دعوت کردیم . بعد از مطرح کردن مشکل سمیه ، مادر سمیه از دادن توضیح در این مورد خودداری کرد و هیچ کمکی به ما نکرد و فقط گفت چون سمیه ، کلاسش عوض شده و از دوستان پارسالش دور شده است شاید این مسئله برایش پیش امده باشد . سمیه نیز فقط ساکت نشسته بود و هیچ حرفی نمی زد.

در این رابطه با دوستانش صحبتی انجام دادم که آنها جابجایی کلاس را تنها عامل افت تحصیلی و رفتاری اش می دانستند و نوانستند کمک زیادی در این رابطه به من کنند .

 اجرای راه حل پنجم

دوباره با مادر سمیه تماس گرفتیم و از اوخواستیم مجداد در رابطه با مشکل پسرش به مدرسه بیایید . با صحبت های زیاد در مورد مشکلات پسرش و مشخص کردن موقعیت نا مناسب پسرش ، موافقت کرد با ما همکاری کند

پس از صحبت های زیاد معلوم شد که پدر سمیه معتاد بوده است و به تازگی هم دست از کارش برداشته است و در خانه هم مشکلات زیادی بوجود اورده است . دائم در خانه کشمکش و اختلاف وجود داردو سمیه به علت این اختلافات و بی توجهی مادرش نسبت به درس های او ، علاقه اش به درس کم شده است و رفتاری پرخاشجویانه پیدا کرده است .

در طی چند جلسه صحبت با مادر سمیه ، که ابتدا با من هیچکونه ارتباطی برقرار نکرده بود و فقط سکوت و گریه میکرد ولی در جلسات بعدی  از صحبت  های او ، توانستم علت افت تحصیلی و رفتاری او را بفهمم .

علل افت تحصیلی سمیه

1- به دلیل اعتیاد پدرش و اختلاف داخل خانه و نداشتن محیط ارام برای درس خواندن نسبت به درس و مدرسه بی تفاوت شده بود

2-چون سال قبل ، مادرش در درسها به او کمک می کرد و امسال به دلیل مشکلات خانوادگی نمی تواند به او کمک کند و دردرس هایش عقب ماندگی دارد

3- بیکاری پدر سمیه و مشکلات اقتصادی خانواده

4- عوض شدن کلاس سمیه و دور شدن از دوستانش

5- شرایط دوران بلوغ و تغییرات این دوران به مشکلات سمیه اضافه کرده است

 نظرات و پیشنهادات

پس از اینکه از دلایل افت تحصیلی سمیه متوجه شدم درصدد بر آمدم به حل مشکلش بپردازم . در شورای مدرسه از همکاران برای حل این مشکل کمک خواستم و آنها نظرات خود را مطرح کردند و از مجموع نظرا ت آنها چنین نتیجه گرفتم :

1-  احضار پدر سمیه به مدرسه و مطرح کردن مشکلات فرزندش

2- صحبت با معاون آموزشی در رابطه با تغییر کلاس و بر گشتن سمیه به کلاس قبلی ورفتن به پیش دوستانشدر صورت امکان

3- صحبت با مادر سمیه در رابطه با محبت و توجه بیشتر به روحیه های فرزندش او

4- صحبت با دوستان سال گذشته اش در رابطه 

5- صحبت با دانش آموزان  همکلاسی اش در رابطه با محبت بیشر با سمیه

6- آگاهی دادن به تمامی معلمین مدرسه از اوضاع خانوادگی و روحی دانش آموزان و مراعات حال و اوضاع سمیه و در صورت امکان کمک به تغییر وضعیت او

7- کمک گرفتن از دانش آموزان ممتاز کلاس برای ایجاد انگیزه بیشتر در سمیه برای گرفتن نمرات بهتر و پیشرفت درسی او

8-  تشویق سمیه در کلاس و یا حتی در برنامه های مختلف مدرسه و دادن جوایز مناسب برای پیشرفت تحصیلی او

9-  محول کردن مسئولیت یک گروه درسی ضعیف تر به او

10-  ارتباط عاطفی بیشتر خودم و معلمان نسبت به سمیه

 ارزشیابی و بررسی نتایج کار

پس از اجرای پیشنهادات وکمک گرفتن از بقیه همکاران در اجرای آن ، البته با مشکلات زیاد و موانع گونگون روبرو بوده است ، کمکم متوجه تغییرات در رفتار و نمرات سمیه شدم .

او دوباره به یک دانش اموز مسئولیت پذیر و درس خوان و کوشا ،مودب تبدیل شده و نمرات او نیز رو به پیشرفت بوده است .

با مطرح شدن موضوع در شورای مدرسه ، همکاران هم متوجه این تغییرات شده و از اوضاع جدید بسیار خوشحال بودند . من هم از خداوند متعال استعانت می جویم که مرا ابتدایی کند و یاریم نماید تا بنوانم این وظیفه ی خطیر معاون مدرسهیت را به خوبی انجام دهم .

 منابع

1-  احمدی احمد . روانشناسی جوانان و نوجوانان . چاپ سمو انتشارات مشعل تهران 1369

2-  امین فر مرتضی . علل و عوامل افت تحصیلی و چگونگی کاهش آن . فصل نامه  تعلیم و تربیت 1367

3- پورافکار نصرا...  (مترجم)  فقر و کم هوشی و رابطه ی انها 1362

4-  ماشینی جمیله . عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی . فصل نامه  تعلیم و تربیت 1370

5- صرافان عبدالرضا (مترجم)  تالیف کریستیان توماس . فرزندتان را در یاد گیری دروس یاری کنید . 1370

6-  شریفی  حسن پاشا . افت تحصیلی و تربیت معلم

افت تحصیلی و راههای مقابله با آن

چکیده

       بسیاری از افراد افت تحصیلی را به معنای ناتوانی دانش آموز در یادگیری مواد درسی می دانند . بدون شک این تصوری نادرست است ناتوانی کودک در فراگیری دروس ممکن است از تواناییهای ذهنی محدود و ضعیف ناشی شود در حالی که افت تحصیلی به معنای نزول از یک سطح بالاتر به سطحی پایین تر در تحصیل و آموزش است .

افت تحصیلی از مباحث مورد توجهی میباشد که در سنوات اخیر ذهن دلسوزان نظام تعلیم و تربیت را به خود مشغول نموده و جهت جلوگیری از این پدیده راهکارهای متفاوتی ارائه شده است . راهکارهای عملیاتی و کاربردی که بعضا مثمر ثمر بوده و نتایج مثبتی نیز در بر داشته است . در این مقاله نیز سعی گردیده که با تجمیع آن دسته از راهکارهای آموزشی که زمینه کم رنگ شدن این پدیده مخرب را بدنبال می آورند ،  به بحث و بررسی پرداخته  و پیشنهاداتی در این باب که فراخور دانش آموزان،   باشد ،  ارائه شود

واژگان کلیدی : افت تحصیلی – تعلیم و تربیت -راهکار های آموزشی

مقد مه

 افت تحصیلی یکی از مشکلات نظامهای آموزشی است،وهر سال مقادیر معتنابهی از امکانات مالی ونیرو های انسانی،آموزشی وپرورشی به این معضل اختصاص داده می یابد از آنجا که افت تحصیلی با نظام آموزشی ، فرهنگی ، اجتماعی و خانوادگی جامعه  ارتباط تنگاتنگی دارد ، بررسی آن مستلزم دقت نظر و ارزیابی دقیق عوامل عدیده ای است.

بسیاری از افراد افت تحصیلی را به معنای ناتوانی دانش آموز در یادگیری مواد درسی می دانند . بدون شک این تصوری نادرست است ناتوانی کودک در فراگیری دروس ممکن است از تواناییهای ذهنی محدود و ضعیف ناشی شود در حالی که افت تحصیلی به معنای نزول از یک سطح بالاتر به سطحی پایین تر در تحصیل و آموزش است .

به منظور تمایز این قبیل ناتوانی ها و افت تحصیلی، ارائه تعریفی از افت تحصیلی لازم وضروری است افت تحصیلی به "کاهش عملکرد تحصیلی دانش آموز از سطحی رضایت بخش به سطحی نامطلوب گفته می شود" . توجه به تعریف فوق نشان می دهد که مقایسه وسنجش سطح عملکرد تحصیلی قبلی وفعلی دانش آموز  بهترین شاخص از افت  افت تحصیلی است فرض کنید که دانش آموزی در مدرسه دروس خود را به خوبی فرا میگیرد و حتی در بعضی درسها بسیار موفق و ممتاز است اما پس از مدتی سطح نمرات او نزول می کند در اینجا برای معلم و چهارمیا این سوال پیش می آید که علت این افت تحصیلی چیست و چه علت یا عللی موجب شده تا عملکرد تحصیلی دانش آموز تنزل یابد؟

مشاهده این گونه افت وخیز ها در عملکرد تحصیلی دانش آموزان ، ما را به بررسی علل ان فرا می خواند . از آنجا که نظام اموزش وپرورشیکی از سازمان ها و نهادهای پر هزینه کشور است و نیز به دلید ارزش حیاتی ان در تامین و تربیت نیروی انسانی ماهر ومتخصص جامعه و بطور کلی اعتلای فرهنگی و اقتصادی کشور ، بررسی دلایل افت تحصیلی و روش های مقابله با آن ، می تواند از به هدر رفتن سرمایه های مادی  ومعنوی مردم و مسئولان پیشگیری کند و به کارایی هر چه بیشتر افراد جامعه بینجامد.

 بیان مسئله

موضوع بحث من در مورد یکی از دانش اموزانم به نام هدیه است که اکنون در کلاس پنجم ابتدایی است. هدیه در کلاس چهارم ابتدایی ،دانش آموز درس خوان و کوشا ،با نمرات بسیار خوب مودب و صبور و... کلاس بود که معلمان از او بسیار راضی بودند اما امسال نسبت به سال قبل ،از نظر درسی و رفتاری تغییر کرده است.

در ابتدای سال تحصیلی در امتحان تشخیصی که تکرار قواعد درسهای سال گذشته بود او نمره 17 گرفت بعد در پرسش امتحانات دیگر به وضوح کاهش نمره را در درسهای او مشاهده در انجام تکالیف و حل تمرینات تنبلی میکرد و تمرینات را بی دقت یا حل نکرده در دفترش وی نوشت از نظر رفتاری هم پر حرف و پرخاشگر شده و در برخورد با معلم و دوستان همکلاسی اش هم رفتار مناسبی نداشت.

 اقدام راه حل پیشنهادی (راه حل چهارم):

ابتدا تصمیم گرفتم با خود هدیه صحبت کنم و دلایل افت تحصیلی و مخصوصا تغییرات نامناسب رفتارش را از او بپرسم .

در زمان مناسب با هدیه صحبت کردم و او غیر از گریه کردن و سکوت نتوانست هیچ کمکی برای حل مشکلش به من بکند . موضوع رادر جلسه شورای معلمان مطرح کردم همه قول همکاری و همراهی با مرا از همه نظراعلام کردند.

برای پیدا کردن راه حل های مفید برای حل مشکل هدیه به کتابهای مختلف مراجعه کردم تا دلایل افت تحصیلی و راه حل های مناسب برای رفع این مشکل را پیدا کنم.

مطالبی که من از کتابها و منابع اینترنتی درمورد افت تحصیلی استخراج  نمودم را بصورت زیر جمع بندی نمودم .

 منظور از افت تحصیلی چیست؟

معنای لغوی افت عبارت است از کمبود، کمی، کم و کاست و نقصان. لذا افت تحصیلی به معنای کمبود و نقصان در فرآیند تحصیل است. یا به معنای تحت اللفظی آن سنجش علل آمار تجدیدی و مردودی دانش آموزان است.  

افت تحصیلی کاهش عملکرد دانش آموز از رضایت بخش به نامطلوب است،  اگر بین استعداد بالقوه و بالفعل دانش آموزی فاصله ای ایجاد شود، از آن به عنوان افت تحصیلی یاد می شود و بهترین شاخص در این زمینه مقایسه عملکرد قبلی و فعلی است.گاهی  افت تحصیلی فراتر از اعدادی است که ذکر می شود،  گاهی اوقات با این که دانش آموز قبول می شود و به پایه بالاتر راه می یابد اما آموزش، کیفیت لازم را ندارد و دانش آموز از نظر سطح دانش و معلومات پایین است و در این خصوص می توان از افت پنهان نام برد.

افت تحصیلی کاهش نسبی فعالیت درسی و مطالعه یک دانش آموز در یک دوره نسبی  در مقایسه با دوره نسبی قبل از آن کسی که طی سه ماه نمرات در حد 15 داشته اما در دو هفته اخیر در تمامی یا تعدادی از دروس نمرات حدود 12 کسب کرده، می گوییم در حال حاضر نسبت به سه ماه پیش افت تحصیلی دارد. منظور از آوردن کلمه نسبی این است که افت تحصیلی تنها شامل دانش آموزان ضعیف نبوده حتی کسی که چند ماه پیش نمرات حدود 18 داشته اگر در حال حاضر نمرات حدود 16 کسب می کند ، دو نمره نسبت به دوره قبل افت دارد.

افت تحصیلی دانش آموزان یکی از مشکلاتی است که اگر به آن توجه نشود، گاهی موجب دلسردی و ترک تحصیل خواهد شد و شکست دانش آموز در تحصیل، اتلاف سرمایه انسانی و اقتصادی را در پی دارد. بنابراین عوامل افت تحصیلی باید به طور دقیق موشکافی و راهکارهای اساسی برای جلوگیری از آن ارائه شود.

 هنگام مواجه شدن با افت تحصیلی در دانش آموزی نباید انگشت اتهام به سمت او برده و از او به عنوان شاگردی تنبل و بی انضباط یاد شود، چون گاهی ممکن است وضعیت آشفته و نا به سامان خانواده در آن نقش داشته باشد.چهارمیای دانش آموزان باید ارتباط بیشتری با مدرسه برقرار کنند و در جریان تعلیم و تربیت فرزندان خود و روند آموزش آن ها قرار گیرند.

 افت تحصیلی و مردودی یکی از قدیمی ترین و شناخته شده ترین مسائل آموزش و پرورش در بسیاری از کشورهاست و تحقیقات نشان می دهد هیچ کشوری نتوانسته است یک راهکار برای جلوگیری صد در صدی این مشکل ارائه دهد اما تمام کشورها متناسب با شرایط و وضعیت خود بررسی هایی را انجام و راهکارهایی را ارائه داده اند. پس بهتر است که بر اساس واقعیت های موجود و شناختی که از عوامل ایجاد افت تحصیلی بدست آمده است ، حتی در مناطق مختلف آموزشی ، نسخه های متفاوتی پیچید و منحصر به روش های کلیشه ای نبود .

خسارت‌هاي ناشي از افت‌ تحصيلي:

1-هزينه‌هاي تحميل‌شد‌ه به د‌ولت یاآن چه افت تحصیلی به نظام آموزشی تحمیل می کند  را میتوان شامل موارد زیر دانست :

الف: اتلاف هزينه‌هاي جاري اد‌اره و  موسسات آموزشي توسط د‌ولت.

ب: اتلاف سرمايه‌گذاري‌هاي ثابت براي احد‌اث و تجهيز فضاهاي آموزشي و پرورشي.

 2- هزينه‌هاي تحميل‌شد‌ه بر خانواد‌ه شامل:

الف: اتلاف هزينه‌هاي مستقيم خانواد‌ه مثل پرد‌اخت حق ثبت‌نام، هزينه لوازم‌التحرير.

ب: اتلاف هزينه‌هاي حمل و نقل، ارتباطات براي رفت و آمد‌ د‌انش‌آموزان به مد‌رسه.
3- خسارت‌هاي وارد‌ه به د‌انش‌آموزان شكست خورد‌ه شامل:

الف: هزينه فرصت از د‌ست رفته بر اثر د‌يرتر راه يافتن به بازار كار.

ب: خسارت‌هاي د‌يگري كه بر فرد‌ وارد‌ مي‌شود‌ مثل هزينه واقعي سرخورد‌گي، احساس حقارت و بي‌كفايتي و خود‌پند‌اري منفي.

به نظر مي‌رسد‌ كه بعد‌ رواني اجتماعي خسارت‌ها كه به د‌انش‌آموز و خانواد‌ه او وارد‌ مي‌شود‌، به‌مراتب ضربات رواني جد‌ي‌تري نسبت به  بعد‌ ماد‌ي برخانواد‌ه و فرد‌ تحميل مي‌كند‌ و متأسفانه جبران زخم‌هاي شكست تحصيلي به سختی و ‌كند‌ي انجام مي‌شود‌.

 عوامل موثر بر افت تحصیلی:

این عوامل را به طور خلاصه میتوان چنین بیان نمود و آن را در   4   بخش خود دانش آموز ، خانواده،مدرسه و اجتماع لحاظ نمود:

 ۱. عوامل مربوط به خود دانش آموز

·   عوامل فیزیولوژیکی و جسمی مانند ضعف بینایی و شنوایی و غیره

·   عوامل ذهنی و روانی مانند میزان هوش و قدرت حافظه و سلامت روانی

·   نداشتن هدف واقعی و عینی و روشن از تحصیل

·   عدم انگیزش درونی برای تحصیل و مطالعه

·   نداشتن اعتماد به نفس کافی

·    ضعف اراده در تصمیم گیری های تحصیلی و مطالعه و اجرای تصمیمات

·  عدم برنامه ریزی دقیق از لحاظ زمان و میزان مطالعه روزانه

 ·  نداشتن روش مطالعه مناسب برای دروس مختلف

·  مهارت های مطالعه نادرست .

 ۲.  عوامل مربوط به خانواده

 ·  اختلاف خانوادگی و خانواده آشفته ، طلاق فیزیکی یا روانی والدین ، وجود  نا مادری یا نا پدری و غیره

·  اختلاف فرزندان با خانواده مانند لجبازی با والدین و اعتراض به جو خانواده

· وابسته و متکی نمودن فرزندان به والدین در امور درسی و تکالیف منزل از دوران ابتدایی

· تحقیر ، سرزنش و مقایسه نادرست فرزندان با همسالان موفق و در نتیجه پایین آوردن اعتماد به نفس و خود پنداری آنان

· تغییرات منفی در خانواده مانند ورشکستگی سیاسی و اقتصادی و اعتیاد و غیره

· تغییر در جهت ارتقای سریع و غیر مترقبه سطح اقتصادی یا اجتماعی خانواده و از خود باختگی و غافلگیر شدن فرزندان و انواع انحرافات

۳ .  عوامل مربوط به مدرسه

·  گروه همسالان مانند مزاحمت و شوخی های نابجا در کلاس درس

·  رفتارهای نا مناسب عوامل اجرایی مدرسه مانند معاون مدرسه ، معاونین ، دبیران و مشاوران

·  جو عمومی حاکم بر مدرسه از لحاظ درسی مانند سخت گیری بیش از حد دبیران در دادن نمره به خاطر بالا فرض کردن سطح علمی مدرسه یا همرنگ شدن دانش آموز با سایر دانش آموزان ضعیف با فرض اینکه همه دانش آموزان مدرسه ضعیف هستند.

۴.  عوامل مربوط به اجتماع

 دوستان نا باب

استفاده نادرست از کلوپ های ورزشی ، بدن سازی ، بیلیارد و غیره

استفاده نادرست از کافی نت ها و گیم نت ها گذراندن وقت زیاد در خیابان ها و خارج از منزل

 برنامه های کوتاه و دراز مدت جهت جلوگیری از افت كاهش افت‌ تحصيلي

افت‌ تحصيلي موضوعي غير قابل حل نيست، اما حل آن هم يكباره و ناگهاني و با شيوه‌هاي آني ميسر نيست. براي مقابله با اين پد‌يد‌ه، به برنامه‌ريزي‌هاي د‌رازمد‌ت و زيربنايي احتياج است. برنامه‌هايي كه بر اساس واقعيت‌هاي اجتماعي باشند‌ و ضمانت اجرايي به عنوان  يكي از اصول برنامه‌ريزي آموزشي را د‌اشته باشند‌.

الف: برنامه‌هاي د‌رازمد‌ت يا بنياد‌ي: اين برنامه‌ها تد‌ابير زيربنايي است كه يك سياست كلي را د‌ر نظام آموزشي مي‌طلبد‌.

 برخي از جزييات اين روش‌ها عبارتند‌ از:

1- تجد‌يد‌ نظر د‌ر نظام ارزشيابي.

2- كاهش تعد‌اد‌ د‌انش‌آموزان هر كلاس.

3- ارزيابي هوشي د‌انش‌آموزان و شناخت توانایی های آنان قبل از شروع مقطع تحصیلی جدید .
4- تجمیع  امكانات آموزش و پرورش و استفاده بهینه از امکانات .

ب: برنامه‌هاي كوتاه مد‌ت: جزئيات اين برنامه‌ها به شرح زير است:

1- تهيه به موقع كتاب‌هاي د‌رسي و فراهم آورد‌ن وسايل كمك آموزشي.

2- همكاري نزد‌يك چهارمياء مد‌رسه و والد‌ين.

3- ارزيابي عملكرد‌ معلمان و تشويق معلمان كارآمد‌.

4- تقويت انگيزه‌هاي د‌روني د‌انش‌آموزان.

همچنين تغيير د‌ر نگرش‌هاي آموزشي معلمان، تغيير د‌ر سبك‌هاي مد‌يريت مد‌ارس، نوآوري د‌ر روش‌هاي تد‌ريس، اصلاح فرآيند‌ ياد‌د‌هي- ياد‌گيري و توجه به مشاركت مرد‌مي‌ مي‌تواند‌ د‌ر كاهش مسائل آموزش و پرورش به ويژه افت‌ تحصيلي مثمر ثمر باشد‌.

 دلایل افت تحصیلی از نظر روانشناسان و اندیشمندان

افت تحصیلی با نظام آموزشی وفرهنگ ،اجتماع ،خانواده و خصوصیات فردی اشخاص یا به عبارت دیگر با ویژگیهای دانش آموزان ارتباط بسیار نزدیک داردد در اینجا به چند علت اصلی افت تحصیلی اشاره می شود لازم به ذکر است که این علل به طور مستقل و مجزا از یکدیگر باعث به موجود آمدن افت تحصیلی در دانش آموزان نمی شود بلکه ارتباط آنها ،شبکه پیچیده ای را به وجود می آورد که بر وضعیت دانش آموزان اثر مخرب می گذارد.

 الف- علل فردی

1-هوش

هر فرد دارای توان ذهنی خاص است که هوش نامیده می شود از آنجا که بازده هوشی هر فرد تا حد زیادی متاثر از زمینه های ارثی است و نمی توان آن را تغییر داد .

2-میل و انگیزه

 گاه دیده می شود کودکی مدارج ابتدایی را با موفقیت کامل طی میکند اما همین که پا به سنین بالاتر می گذارد دچار  افت تحصیلی میشود و دیگر میلی به یادگیری بیشتر و رقابت تحصیلی نشان نمی دهد .محیط دانش اموز نقش بسیار مهمی در پیدایش انگیزه تحصیلی او دارد.

3-آشفتگی های عاطفی و هیجانی

فشار های روانی دانش آموزان در مقاطع مختلف رشد ، می تواند باعث اشتغال خاطر ، آسیب وارد آمدن به قوای هوشی و تحلیل انرژی ذهنی ، عدم تمرکز حواس و در نهایت موجب افت تحصیلی می شود.

4- بلوغ

بلوغ از مهم ترین مقاطع رشد است که تغییرات همه جانبه و گسترده ای در حیطه های روانی و جسمی به همراه دارد . توانایی سازگاری با این تغییرات ناگهانی و فراگیر ، نیازمند آگاهی ها ،آموزش ها و حمایت های خاصی است که اگر امکان پذیر نشود در نظام زندگی فرد نا هماهنگی به وجود آمده چه بسا موجب بروز آسیبهای روانی و اجتماعی وگاه جسمی می شود.

ب- مشکلات خانوادگی

عوامل عدیده ای در ارتباطبا خانواده دانش آموزان می تواند موجب افت تحصیلی آنان شود که اهم انها به قرار زیر است :

1-روابط و نظام ارزشی خانواده :

شاید بتوان گفت مهمترین عامل موثر در شکلگیری نگرش دانش آموز نسبت به تحصیل خانواده است.اینکه والدین با دانش آموزان و درس وتحصیل او چگونه برخورد می کنند و در الگوهای تربیتی خود برای چه نوع رفتارهایی ارزش قائل می شوند  یکی از اجزای اساسی در شکل گیری نگرش دانش آموزان نسبت به تحصیل است

2-اشتغال کودکان

یکی از عوامل افت تحصیلی دانش آموزان ،جابجایی وظایف والدینی و فرزندی است  به این ترتیب که کودکان در سنی به کار و اشتغال می پردازند که معمولا از آنها انتظار می رود در آن مقطع بیشتر به نقش های مورد انتظار از جمله تحصیل بپردازند .

3- بی سوادی والدین

مهمترین منبع کمک اموزشی خارج از مدرسه ، والدین هستند و بی سوادی یه کم سوادی والدین آسیب دو جانبه ای دارد و این قبیل والدین نه تنها نمی توانند از نظر آموزشی و تحصیلی کمکی به فرزندان خویش نمایند بلکه یک الگوی تقلیدی نا مناسب برای فرزندان خود هستند.

ج-مشکلات محیطی و اجتماعی

1-عدم وجود فضای آموزشی مناسب :

گاه دانش آموزی از توانایی ذهنی و نسبتا خوبی برخوردار است به موازات اینکه به کلاس های بالاتر می رود نیازمند به امکانات بیشتری برای فراگیری دروس پیچیده تر می شود و اگر از داشتن محیطی نسبتا آرام وخلوت برای مطالعه محروم باشند موجب افت تحصیلی وی خواهد بود.

2-فقر و محرومیت اقتصادی

3-مهاجرت و انتقال

جابجایی دانش آموز از محیطی آشنا به محیطی ناآشنا اغلب تعادل عاطفی و هیجانی او را بر خم می زند . انتقال و جابجایی مستلزم این است که دانش آموز مدرسه ویا حتی کلاسقبلی خود را ترک نماید و خود را با مکان جدید هماهنگ کند و این تغییر وجابجایی یکباره حائز فشار روانی شدیدی است که تحمل آن ممکن است برای او بسیار مشکل باشد .

 شیوه های مقابله با افت تحصیلی

افت تحصیلی موضوعی غیر قابل حل نیست اما حل آن هم یکباره و ناگهانی میسر نیست و به برنامه ریزی های دراز مدت و زیر بنایی نیاز دارد برنامه هایی کهبر اساس واقعیت اجتماعی باشند.

1-تربیت معلمان و آموزش ضمن خدمت آنان به مسائل یادگیری، روانی،...

2- ارزیابی هوشی دانش آموزان

3- تقویت انگیزه های درونی دانش آموزان

4-همکاری نزدیک چهارمیا ی مدرسه و والدین

یکی از کارامد ترین مکانیزم های مقابله  با افت تحصیلی وجود رابطه نزدیک میان چهارمیای مدرسه و خانواده و دانش آموزان است . تبادل اطلاعات خانواده و معلم و چهارمیای مدرسه می تواند موجب شناخت هر چه بیشتر مشکلات موجود در راه تحصیل دانش آموزا و موانعی که باعث افت تحصیلی وی می شود ، گردد .

بنابر این از والدین انتظار میرود اطلاعات خود را راجع به فرزندانشان در اختیار چهارمیای مدرسه بگذارند و از مسائل کودک و فرزند خود آگاه شوند .

 یافته های علمی

افت تحصیلی و روشهای ایجاد انگیزه درسی در دانش آموزان

  مهارت های صحیح مطالعه

 مطالعه با فاصله: مطالعه بی وقفه و مستمر موجب خستگی و بیزاری از مطالعه می شود؛ روش درست ، مطالعه ی با فاصله و استراحت در میان دو وعده مطالعه میباشد. مورد زیر الگوی مناسبی است ‍‍» 90 دقیقه مطالعه و 15 دقیقه استراحت ، 75 دقیقه مطالعه و 30 دقیقه استراحت ، 60 دقیقه مطالعه و 45 دقیقه استراحت ، 45 دقیقه مطالعه و استراحت نسبی زیاد و انجام سایر امور روزانه » یادتان باشد به هر میزان که میزان مطالعه در یک روز افزایش می یابد خستگی زیاد شده و به دقایق استراحت زیادتری نیاز دارید و مدت زمان مطالعه مرحله بعدی باید کاهش یابد.

·         عدم مطالعه در کنار وسایل صوتی و تصویری روشن

·         لب خوانی به جای بلند خوانی

·         مطالعه در حالت نشسته و آرامش به جای حالت حرکت و قدم زدن

·         مطالعه به موقع و بیدار نماندن در شب برای حضور مناسب در کلاس یا جلسه امتحان روز بعد

·         مطالعه نکردن در موقع خستگی

·         عدم مطالعه طوطی وار (بدون درک و تلخیص و طبقه بندی)

·         مطالعه نکردن با حالت افسردگی

·         شروع مطالعه از مطالب آسان به مشکل

·         مطالعه نکردن در حالت نگرانی و اضطراب

·         اظهارات نامناسب در حضور دانش آموزان

گاهي اوقات يکي از عوامل افت تحصيلي دانش آموزان معلمها هستند. گاهي ديده شده تعدادي از معلمان بعضي اوقات در سر کلاس درس شروع به شکايت از وضع مادي خود مي کنند و ناخواسته اين پيغام را براي دانش آموزان مي فرستند که تحصيل در شرايط امروز جامعه فايده اي ندارد و کساني که در جستجوي وضع مادي بهتري مي گردند بايد آينده بهتر را در بازار کار جستجو کنند. بايد به خاطر داشت که اين تبليغات سوئ دانش آموزان را منحرف مي کند و همين انحراف از تحصيل زمينه ساز افت تحصيلي آنها مي شود. 

اعتماد به نفس دانش آموز خود را تقويت کنيد

 کمبود اعتماد به نفس در دانش آموزان يکي از عواملي است که دانش آموزان را از تلاش و خودباوري باز مي دارد و سبب افت تحصيلي شديد آنها مي شود. والدين بايد به دانش آموزان خود کمک کنند تا خودشان را باور کنند و بتوانند خلاقيت هاي تحصيلي خودشان را بروز دهند. ترس از رفوزه شدن يا گرفتن نمرات بد در امتحانات آخر سال يکي از عوامل خطرناکي است که سبب افت تحصيلي شديد دانش آموزان مي شود.

ترس از شکست ، انرژي دانش آموزان را ضعيف مي کند و آنها را به عقب هل مي دهد. مي شود با صحبت کردن و تعريف خاطراتي از دوراني که خودتان نيز دانش آموز بوديد ترس آنها را از امتحانات کاهش دهيد. بعضي از دانش آموزان خيلي زودرنج هستند و به همين علت زود به مرز افسردگي مي رسند. والدين بايد به آنها راه مبارزه با مشکلات را بياموزند.

 بايد به فرزند دانش آموز خود بياموزيد تمام مشکلاتي که بر سر هر انساني مي آيد به خاطر اين است که آنها نتوانند خوب پيشرفت کنند و مشکلات نيز همين را مي خواهند. به فرزند دانش آموز خود بياموزيد که مقاومت و استقامت را در خود تقويت کند. البته والدين خود بايد الگوي مناسبي براي فرزندان باشند. هر گام موثري که شما در راه تقويت اعتماد به نفس فرزندتان بر مي داريد زمينه سازي براي پيروزي هاي تحصيلي آينده آنها خواهد شد

به همين ترتيب والدين نيز در افت تحصيلي خيلي نقش دارند. يک حرف مي تواند سرنوشت دانش آموزي را عوض کند و سبب دلسردي او از ادامه جدي تحصيلات شود. بايد مراقب اظهاراتي که در حضور دانش آموزان درخصوص آينده و فارغ التحصيل شدن آنها مي شود باشید . بعضي از والدين ناخواسته اين طرز فکر را در ذهن فرزندان خود به وجود مي آورند که درس خواندن به بيراهه رفتن است. به خاطر داشته باشيد از آنجا که فرزندان شما در سن کم تجربگي هستند و از اظهارات اطرافيان نزديک خود الگوبرداري مي کنند نبايد در حضور آنها چيزهايي را بيان کرد که تاثيرات منفي بر آنها داشته باشد.

 عدم نشست و بر خاست با دوستان ناباب

 يکي از عوامل ديگر که سبب افت تحصيلي شديد دانش آموزان مي شود معاشرت با افراد ناباب است. فراموش نکنيد که دوستان در سرنوشت فرزندان شما نقش خيلي موثري دارند. بکوشيد به طور غير مستقيم کنترلي روي دوستان فرزندان خود داشته باشيد و مراقب ارتباطهايي که آنها با ديگران در خارج از محيط خانواده برقرار مي کنند باشيد. در مدرسه دانش آموزان زيادي با افکار و شخصيت هاي متفاوت وجود دارند که همگي آنها مي توانند تاثيرات مثبت و گاه نامطلوبي روي فرزند شما داشته باشند. طبيعتا شما هميشه نمي توانيد همراه فرزند خود باشيد ، ولي مي توانيد به او بياموزيد هر کسي را به دوستي قبول نکند. بکوشيد علاوه بر داشتن شناختي از دوستان نزديک فرزندان خود ،  شناختي نيز از خانواده آنها داشته باشيد.

 تكليف در خانه

تكليف دانش آموزان در منزل فعاليتي هدفدار، تكنيكي و وسيله اي در خدمت يادگيري است لذا نبايد آنرا به منزله وسيله اي جهت پركردن اوقات فراغت دانش آموزان و يا سرگرم كردن آنان تلقي نمود. تكليف بايد با تواناييها و علايق دانش آموزان مطابقت داشته باشد.

 مدت تكليف بايد متناسب باشد با مدت زماني كه لازم است دانش آموز در منزل صرف امور درسي كند. ولي گهگاه اين تناسب رعايت نمي شود. و تكاليف سنگين بر دانش آموزان تحميل مي شود كه موجب خستگي و دلسردي مي شود.

 محتواي كتب درسي

 از عوامل مهم و تعيين كننده در افت يا پيشرفت تحصيلي دانش آموزان كتابهاي درسي است كه به دانش آموزان ارائه مي شود. اين مسئله از دو جهت در نظام آموزشي حائز اهميت است. چهارم آنكه: ارزشيابي تحصيلي و استخدامي، تعيين صلاحيت علمي افراد و نيز ملاك ورود به دانشگاهها و مراكز آموزشي عالي، و... بر محور كتابهاي درسي و فهم محتواي آن استوار است. پنجم اينكه: اگر بگوييم كتب درسي تنها وسيله آموزشي است كه در اختيار معلمين قرار مي گيرد، سخني به گزاف نگفته ايم.

 اكنون اين سئوال به جاست كه آيا تنها هدف نظام تعليم و تربيت ،  انتقال محتواي كتب درسي به دانش آموزان است؟ آيا انتظار جامعه، از نظام آموزشي تنها انباشته كردن اصطلاحات و مفاهيم موجود در كتب درسي است در ذهن دانش آموزان يا نه آنچه مهم است، تربيت صحيح و اسلامي دانش آموزان است. يعني ايجاد جو و محيطي مطلوب در مدرسه براي رشد و پرورش استعداد هاي نهفته و شكوفا كردن قوه ابتكار و خلاقيت، آموزش آداب و ارزشهاي اسلامي به دانش آموز است تا با آمادگي قبلي كافي افرادي سازنده براي جامعه تربيت شوند.

 «آنچه بايد در هر نظام تعليم و تربيت و ملحوظ باشد، تربيت شهروندان سازگار، ساختن و پرداختن شخصيتهاي سالم، انتقال علوم و معارفي است كه ابعاد وجود مختلف جهان هستي را مي شناسانند. » پر واضح است كه انتقال علوم و معارف تنها نقش ابزار و مقدمه دارند نه هدف. لكن متأسفانه آنچه در نظام آموزشي ما به عنوان هدف اصلي قلمداد مي شود تنها انتقال دانش و معارف موجود در كتابهاست!

 نقش انگیزش درپیشرفت تحصیلی دانش آموزان ویادگیری آنها و متعاقب آن کاهش افت تحصیلی

 ایجاد هوشیاری وتوجه دردانش آموزان،  وجوددقت  ،  ازعوامل مهم درفراگیری مطالب درسی است ودقت وتوجه کم سبب یادگیری ضعیف دردانش آموزان می گردد.بنابراین معلمان ومربیان برای افزایش سطح توجه ودقت دانش آموزان، باتوسل به تدابیروروشهای مختلف،می توانند توجه دانش آموزان رابه مطالب درسی جلب نمایند

.درحقیقت معلم بایددرکلاس درس ، نقش یک محرک رابازی کند.معنی دار کردن مطالب،پیچیدگی وسهولت یاسختی وآسانی مطالب وگفته ها،رفتارهای معلم ازقبیل نگاه کردن یکسان وهمه رامخاطب قراردادن،کیفیت نوشته های معلم برروی تخته،همه به طورمستقیم توجه ودقت دانش آموزان راتحت تأثیرقرار می دهد.معلم بااستفاده ازتدابیرآموزشی می تواند بعدازایجادتوجه ودقت دردانش آموزان آن رادرسطح مطلوب حفظ نماید.

ازسوی دیگرکم یازیادبودن علاقه دانش آموزان نسبت به یادگیری وآموختن موضوعهای مختلف درسی به تجارب آنها دربرخوردبااین موضوع ها ارتباط دارد.تجارب یادگیری دانش آموزان دردرسهای مختلف وقتی به صورت موفقیت ها یا شکست های پی درپی باشد، سبب ایجاد تصوراتی نسبت به تواناییهادررابطه بایادگیری موضوع های مختلف می شودوحتی انگیزه آنهارادررابطه باموضوع های مشابه،تحت تأثیرقرار میدهد

.اگردانش آموز معتقد باشدکه درگذشته،دریادگیری مطالب مشابه بامطالب جدید موفق بوده است باعلاقمندی ودقت به مطالب جدیدگوش فراداده وآنها رامی آموزد، اما اگر به این اعتقاد رسیده باشدکه یادگیری مطالب جدید نیزمانند یادگیری مطالب مشابه درگذشته منجر به شکست خواهد شد،نسبت به یادگیری آن مطلب ازخودعلاقه نشان نخواهد داد.این انگیزه های مثبت ومنفی ابتدا مشخص ومحدود به موضوعهای خاص درمدرسه هستند،اما باافزایش تجارب مثبت یامنفی، گسترش مییابند وتا آنجا پیش میروند که تمام دروس رافرامی گیرند.

اگر تجارب داتش آموزازمحیط مدرسه خصوصاً درسالهای نخست تحصیلی حاکی از وجودشایستگی ولیاقت درمدرسه باشد،تجارب احساس موفقییت وافزایش اعتماد به نفس درسالهای آتی نیزتکرار خواهد شد.چنین فردی قادرخواهد بود باتکیه براین تجارب موفقیت آمیزدرحین تحصیل آن رابه زندگی واقعی خودتعمیم دهد وبدون تحمل سختی بربحران ها،فشارهاواسترس های شدیددرزندگی غلبه کند.این احساس لیاقت وشایستگی که در مدرسه آموخته می شود،وی راقادرمی سازددرحل مسائل ازروشهای واقع بینانه ای استفاده کند.ازسوی دیگر،تجارب شکست وعدم شایستگی طی سالیان تحصیل درمدرسه دردانش آموزان سبب ایجاد علائمی ازاحساس حقارت وخودکم بینی وپریشانی می شودوبرارتباطات آنها دردنیای خارج ازمدرسه نیز تأثیرمی گذارد.

  جمع بندی

به این ترتیب و در یک نگاه کلی افت تحصیلی معضل چند جانبه ای است که شیوه های جلوگیری و پیشگیری از آن نیز چند جانبه و نیازمند همکاری و آگاهی مستمر  والدین ، مربان و دانش اموزان از یک سو ، و برنامه ریزی های مسئولان آموزش و پرورش از سوی دیگر است .

والدین و معلمان می توانند از روشهای دیگر مانند پاداشت های مالی ،و غیر مالی، سفر های علمی و . . . استفاده کرده . با ایجاد انگیزه در کودکان ودانش آموزان برای ادامه ی تحصیل ، از افت تحصیلی انان جلوگیری نمایید .

با توجه به این مطالب با ارزش ، شروع به فعالیت و اقدام در مورد هدیه کردم اما باعث ایجاد موانع مختلف گردید .

 موانع و محدودیت ها

در تماس با مادر هدیه او را به مدرسه دعوت کردیم . بعد از مطح کردن مشکل هدیه ، مادر هدیه از دادن توضیح در این مورد خودداری کرد و هیچ کمکی به ما نکرد و فقط گفت چون هدیه ، کلاسش عوض شده و از دوستان پارسالش دور شده است شاید این مسئله برایش پیش امده باشد . هدیه نیز فقط ساکت نشسته بود و هیچ حرفی نمی زد.

در این رابطه با دوستانش صحبتی انجام دادم که انها جابجایی کلاس را تنها عامل افت تحصیلی و رفتاری اش می دانستند و نوانستند کمک زیادی در این رابطه به من کنند .

 اجرای راه حل پنجم

دوباره با مادر هدیه تماس گرفتیم و از اوخواستیم مجداد در رابطه با مشکل دخترش به مدرسه بیایید . با صحبت های زیاد در مورد مشکلات دخترش و مشخص کردن موقعیت نا مناسب دخترش ، موافقت کرد با ما همکاری کند

پس از صحبت های زیاد معلوم شد که پدر هدیه معتاد بوده است و به تازگی هم دست از کارش برداشته است و در خانه هم مشکلات زیادی بوجود اورده است . دائم در خانه کشمکش و اختلاف وجود داردو هدیه به علت این اختلافات و بی توجهی مادرش نسبت به درس های او ، علاقه اش به درس کم شده است و رفتاری پرخاشجویانه پیدا کرده است .

در طی چند جلسه صحبت با مادر هدیه ، که ابتدا با من هیچکونه ارتباطی برقرار نکرده بود و فقط سکوت و گریه میکرد ولی در جلسات بعدی  از صحبت  های او ، توانستم علت افت تحصیلی و رفتاری او را بفهمم .

علل افت تحصیلی هدیه

1- به دلیل اعتیاد پدرش و اختلاف داخل خانه و نداشتن محیط ارام برای درس خواندن نسبت به درس و مدرسه بی تفاوت شده بود

2-چون سال قبل ، مادرش در درسها به او کمک می کرد و امسال به دلیل مشکلات خانوادگی نمی تواند به او کمک کند و دردرس هایش عقب ماندگی دارد

3- بیکاری پدر هدیه و مشکلات اقتصادی خانواده

4- عوض شدن کلاس هدیه و دور شدن از دوستانش

5- شرایط دوران بلوغ و تغییرات این دوران به مشکلات هدیه اضافه کرده است

 نظرات و پیشنهادات

پس از اینکه از دلایل افت تحصیلی هدیه متوجه شدم درصدد بر آمدم به حل مشکلش بپردازم . در شورای مدرسه از همکاران برای حل این مشکل کمک خواستم و آنها نظرات خود را مطرح کردند و از مجموع نظرا ت آنها چنین نتیجه گرفتم :

1-  احضار پدر هدیه به مدرسه و مطرح کردن مشکلات فرزندش

2- صحبت با معاون آموزشی در رابطه با تغییر کلاس و بر گشتن هدیه به کلاس قبلی ورفتن به پیش دوستانشدر صورت امکان

3- صحبت با مادر هدیه در رابطه با محبت و توجه بیشتر به روحیه های فرزندش او

4- صحبت با دوستان سال گذشته اش در رابطه 

5- صحبت با دانش آموزان  همکلاسی اش در رابطه با محبت بیشر با هدیه

6- آگاهی دادن به تمامی معلمین مدرسه از اوضاع خانوادگی و روحی دانش آموزان و مراعات حال و اوضاع هدیه و در صورت امکان کمک به تغییر وضعیت او

7- کمک گرفتن از دانش آموزان ممتاز کلاس برای ایجاد انگیزه بیشتر در هدیه برای گرفتن نمرات بهتر و پیشرفت درسی او

8-  تشویق هدیه در کلاس و یا حتی در برنامه های مختلف مدرسه و دادن جوایز مناسب برای پیشرفت تحصیلی او

9-  محول کردن مسئولیت یک گروه درسی ضعیف تر به او

10-  ارتباط عاطفی بیشتر خودم و معلمان نسبت به هدیه

 ارزشیابی و بررسی نتایج کار

پس از اجرای پیشنهادات وکمک گرفتن از بقیه همکاران در اجرای آن ، البته با مشکلات زیاد و موانع گونگون روبرو بوده است ، کمکم متوجه تغییرات در رفتار و نمرات هدیه شدم .

او دوباره به یک دانش اموز مسئولیت پذیر و درس خوان و کوشا ،مودب تبدیل شده و نمرات او نیز رو به پیشرفت بوده است .

با مطرح شدن موضوع در شورای مدرسه ، همکاران هم متوجه این تغییرات شده و از اوضاع جدید بسیار خوشحال بودند . من هم از خداوند متعال استعانت می جویم که مرا ابتدایی کند و یاریم نماید تا بنوانم این وظیفه ی خطیر معاون مدرسهیت را به خوبی انجام دهم .

 منابع

1-  احمدی احمد . روانشناسی جوانان و نوجوانان . چاپ سمو انتشارات مشعل تهران 1369

2-  امین فر مرتضی . علل و عوامل افت تحصیلی و چگونگی کاهش آن . فصل نامه  تعلیم و تربیت 1367

3- پورافکار نصرا...  (مترجم)  فقر و کم هوشی و رابطه ی انها 1362

4-  ماشینی جمیله . عوامل موثر بر پیشرفت تحصیلی . فصل نامه  تعلیم و تربیت 1370

5- صرافان عبدالرضا (مترجم)  تالیف کریستیان توماس . فرزندتان را در یاد گیری دروس یاری کنید . 1370

6-  شریفی  حسن پاشا . افت تحصیلی و تربیت معلم

 توجه.

برای حمایت از سایت ما و ایجاد انگیزه برای سایت ما برای گذاشتن بیشتر تحقیقات و جواب سوالات کتاب ها بصورت رایگان برای شما  ، بر روی لینک های زیر هر چند بار خواستید (بعد خواندن مطلب یا قبل از آن ) کلیک کنید :

لیست کلیه اقدام پژوهی ها

لیست کلیه تحقیقات و تجربیات ارتقای شغلی دبیران

لیست کلیه پایان نامه ها

لیست کلیه مقالات و تحقیقات

لیست کلیه پروژه های آماری

لیست کلیه پروژه ها کارآموزی و مالی