تحقیق درباره تیموریان

تیموریان یا گورکانیان ایران (۷۷۱ – ۹۱۱ ه‍. ق.) (۱۳۷۰ - ۱۵۰۶ م.) دودمانی مغول تبار بودند. بنیادگزار این دودمان تیمور گورکانی بود که در آسیای میانه می‌زیست و سمرقند پایتختش بود. امیر تیمور کشوری گسترده و دولتی سترگ ایجاد کرد و سرزمین فرارود را به مقامی از اهمیت رسانید که تا آن زمان هیچگاه بدان پایه نرسیده بود. او مرزهای خود را نخست در سرتاسر آسیای میانه و آنگاه سرتاسر خراسان و آنگاه همهٔ بخش‌های ایران و عثمانی و بخش‌هایی از هندوستان گسترد. و چون فتوحات تیمور بیشتر جنبهٔ یورش و هجوم داشت تا تسخیر واقعی غالب کشورها باز به زودی از تصرف تیموریان بیرون شد. با این حال فرارود مدتی مرکز دولتی شد که بیشتر ایران و افغانستان را افزون بر ولایت ماوراءالنهر دربرگیرنده بود. هنگامی که کشورهای گسترده تیموری تجزیه یافت دورهٔ هرج و مرج پیش آمد. به محض اینکه تیمور مرد، ترکان عثمانی و آل جلایر و ترکمانان درصدد تصرف کشورهای ازدست‌رفتهٔ خود برآمدند. بااین همه، فرزندان تیمور موفق شدند که شمال ایران را در مدت یک سده جهت خود نگاهدارند. ولی آنان بیشتر با یکدیگر در کشمکش بودند. سرانجام شاهرخ موفق شد که مناقشات اقوام خود را تا حدی رفع و قدرت و اعتبار کشور را نگهداری کند. ولی پس از مرگ او ممالکش به قسمت‌های کوچکتر مجزا شد و به همین سبب صفویان و امرای شیبانی آنها را به متصرفات خود پیوست کردند. با این حال خاندان تیموری از میان نرفت و نوادگان تیمور چندی پستر فرمانروایی خود را به هندوستان بردند و دولت سلسلهٔ بابری را بنیاد گذاردند که اروپائیان آن را مغول کبیر می‌نامند.

لشگرکشی تیمور :

مقارن انحطاط و اضمحلالایلخانانو حکومت های محلی بازمانده از آندوران, امواج یک سلسه مهاجمات تازه ای, ازماوراءالنهربا لشگر خونریزتیمور به سوی ایران به حرکت درآمد که تمامخراسان, جبال یا همان منطقه غرب ایران وفارس و قسمتی از نواحی مجاور را در سیل خون انداخت. ااین لشگرکشی ها تنها به ایرانمحدود نماندند بلکه حتی تاشهر مسکوو از سویی دیگر تادمشق درسوریهفعلی و تاکشورهند و از سویی دیگر تا غربامپراطوری عثمانیادامه یافت و همه جا باپیروزی همراه شد .

نتیجه حمله های تیمور :

این حمله ها در قسمتهای گوناگون تأثیرات مختلف برجای گذاشت اما درایران و تمدنایرانی به سلسله هایی ازترکماناناز یک سو و بهجانشینانخود تیمور از سوی دیگر منجر شد .
در بخش های غربی و مرکزی ایران و حتی بخشهای جنوبی ترکمانان به قدرت رسیدند . دولت ترکمانان از تیرهقراقویونلو وآققویونلودر جای جای این فلات باقی ماند و تا ظهورصفویه ادامه پیداکرد.

جانشینان تیمور :

شاهرخ میرزافرزند تیمور که پس از او بهحکومت رسید ، درست نقطه مقابل پدرش بود . فردی فرهنگ دوست ، با رفتاری غیر نظامی وبه شدت ترویج کننده هنر و معماری و فرهنگ . همین ویژگی ها در پاره ای از جانشینانشاهرخ نیز ، ادامه یافت و حتی کسانی همچونالغ بیکخود از هنرمندان و دانشمندان عصرخود محسوب می شدند .

عصر پس از تیمور :

همه این عوامل و خصوصاتجمع ثروتی که تیمور فراهم آورده بود و میزان بالایی از هنرمندان که در مناطقی نظیرسمرقند گرد آمده بودند ، سبب شد تا با حمایت کسانی همچون شاهرخ تیموری و همسرشگوهرشادآثار درخشانی از هنر و معماری ونقاشی و خطاطی پدید بیاید .
گویی بازی روزگار کار را با تیمور و فرزندان وجانشینانش به آخر برده است که از پدری تا آن درجه خونخوار و زورگو ، فرزندانی چنینهنرپرور و فرهنگ دوست به وجود بیاید .
چنانچه حتی علم و دانش نیز در این دورهدرخششی کوتاه مدت داشته است ورصدخانه الغ بیگیکه با حمایتالغ بیک تیموریو با نظارت دانشمند بزرگ عصریعنیغیاث الدین جمشید کاشانیبنا شد ، نمونه ایاز این موارد است .

عصر درخشان هنرها :

پاره ای از زیباتریننقاشی ها ، ریشه درمکتب هراتدارند که بطور کامل با حمایتشاهزاده های تیموری در شهرهراتشکل گرفت و استاد بزرگ نقاشی یعنیکمال الدین بهزادبرخاسته از چنین مکتبی است .

خطوط زیبای فارسی نظیرخط نستعلیقدر دوره جانشینان تیمور شکل گرفتو آخرین مراحل تکاملی اش را در این دوره طی نمود .

پاره ای از زیباترینآثار معماری ایرانی در این دوره به وجود آمد که از آن جمله می توان بهمسجد گوهرشاددر شهرمشهدو در کنار بارگاهامام رضا علیه‌السلاماشاره نمود . این مسجدکه با حمایت گوهرشاد همسر شاهرخ تیموری ساخته شده است ، یکی از درخشان ترین آثارمعماری ایرانی است . در گوشه ای کتیبه های این مسجد و در سمتایوان مقصورهآن ، کتیبه ای ازبایسنقر میرزااز شاهزادگان تیموری وجوددارد که خود از خطاطان بزرگ عصر خویش بود .

میراث تیموریان در اختیارصفویه :

معماری صفوی و یا نقاشی و خطاطی آنها ، کاملا ادامه میراثی است کهازتیموریانبرجای ماند . خصوصا که صفویه با حمایت گسترده خویش ، این میراث رادرخشان تر نموده ، باعث رشد و گسترش آن گشتند .

یکصد و پنجاه سالتهاجم:

این مدت از فاجعه تهاجمچنگیزتا یورشهای مصیبت بار تیمور, تقریباًیکصد و پنجاه سال به طول انجامید. سپس در پایان یک سده دیگر که از پایان حیات تیمورمی گذشت, ایران واپسین دوران ملوک الطوایفی ( یا حکومت های کوچک محلی ) خود را پشتسر گذاشت و وارد دوره صفوی شد که مورخان جدید, غالباً آن را اعتلای ایران به مرحلهدولت ملی خوانده اند .

فاجعه چنگیز در قلمرو پارسی زبانان, عاقبت بهماوراءالنهر محدود شده امّا شگفت آنکه, فاجعه غمبار تیمور از همان ماوراءالنهر آغازشد . چرا که دولت خونین تیمور, از میان ویرانه های دولت های بجای مانده از حملهچنگیز شکل گرفت .

مضاف بر اینکه در مدت فرمانروایی تیمور و سپس در دورانبعد از او , سراسر ایران زمین, از خراسان تامازنداران و فارس و آذربایجان عرضه تاخت و تاز ترکمانانآسیای صغیرو ترکانآسیای میانهشد.

• آذربایجان در آن زمان شامل استان هایآذربایجانشرقی وآذربایجانغربی واردبیل و همچنینجمهویآذربایجانوجمهویارمنستانو بخش هایی ازترکیهفعلی نیز بود .

کسان خاندان تیموری از این قرارند:

تیمور (۷۷۱ – ۸۰۷ ه‍. ق) (۱۳۷۰ - ۱۴۰۵ م.)

خلیل سلطان (۸۰۷ – ۸۱۲ ه‍. ق.) (۱۴۰۵ - ۱۴۱۰ م.)

شاهرخ (۸۰۷ – ۸۵۰ ه‍. ق.) (۱۴۰۵ - ۱۴۴۷ م.)

بایسنقر میرزا

الغ بیک (۸۵۰ – ۸۵۳ ه‍. ق.) (۱۴۴۷ - ۱۴۴۹ م.)

عبداللطیف (۸۵۳ – ۸۵۴ ه‍. ق.) (۱۴۴۹ - ۱۴۵۰ م.)

عبدالله (۸۵۴ – ۸۵۵ ه‍. ق.) (۱۴۵۰ - ۱۴۵۱ م.)

ابوسعید (۸۵۵ – ۸۷۳ ه‍. ق.) (۱۴۵۱ - ۱۴۶۹ م.)

سلطان حسین بایقرا در هرات (۸۶۲ – ۹۱۱ ه‍. ق.) (۱۴۷۰ - ۱۵۰۶ م.)

سلطان احمد (۸۷۳ – ۸۹۹ ه‍. ق.) (۱۴۶۹ - ۱۴۹۴ م.)

سلطان محمود (۸۹۹–۹۰۰ ه‍. ق.) (۱۴۹۴ - ۱۴۹۵ م.)

دورهٔ هرج و مرج (۹۰۰ تا ۹۱۱ ه‍. ق) (۱۴۹۵ - ۱۵۰۶ م.)

این سلسله بدست امرای شیبانی منقرض شد.

دانش و هنر در زمان تیموریان

تیمور با اینکه بسیار خونریز بود ولی به دانش و هنر کشش نشان می‌داد، از اینرو هنرمندان و صنعتگران از کشتارهایش در امان می‌ماندند. فرزندان او نیز سیاست بنیادگذار دودمان تیموریان را پی گرفتند که می‌توان به راه اندازی رصدخانه، مسجد و مدرسه اشاره کرد. هنر ریزنگاره نیز در این دوره از تاریخ ایران به اوج خود رسید. خلیل نوهٔ تیمور که آغاز هیچگونه شباهتی نداشت، کوشش کامل به رفاه و خوشبختی کشور معطوف داشت و خدماتی به دانش و ادب کرد. شاهرخ پیرو جدی علوم و صنایع بود و مسجد و بقعهٔ مقدس رضوی که زیارتگاه شیعیان است از اوست. پسر او، الغ‌بیک فرمان داد زیجی ترتیب دادند. حسین‌بن بایقرا نیز حامی علوم و ادبیات بود. ابوسعید پادشاه توانا، با کفایت، هنر دوست این خاندان نیز خود هنرمند بود. او پیرو متصوفه و اهل عرفان بود و مشایخ صوفیه را گرامی می‌داشت و بعد او بود که خاندان تیموریان به صوفی گری روی آوردند.

بازماندگان تیموریان

نوادگان پادشاهان تیموریان هنوز ساکن ایران هستند و اکثریت آنان در نواحی اطراف تهران(به ویژه رودهن) و همدان پیرو مسلک صوفی گری هستند. زبان مادری بازماندگان این سلسله گویشی از ترکی است که ویژه و ویژه خودشان است و پیوندهای خانواگی در بینشان بسیار رایج است. گفته می‌شود آنان گاهی شاخه‌ای از اهل حق نیز می‌باشند. ولیکن اختلاف عقیدهٔ بسیاری میان آنان و دیگر پروان اهل حق است. برای نمونه سبیل خود را کوتاه نگاه داشته، محمد را خاتم انبیا دانسته و حتی علی را تنها یک انسان ولی با روحیات خداوندی می‌شناسند.

همچنین گفته می‌شود آنان همچنین به مانند اجداد خویش و بر خلاف دیگر پیروان اهل حق، به دانش و هنر بسیار دلبستگی داشته و در کارهای اقتصادی تندرست بسیار پرکار هستند.

منابع:

www.fa,mikipedia.org

www.daneshnameh.roshd.ir