آثار باستانی ایلام در شوش

 آپادانا ،آکروپل ، شهر شاهی و شهر پیشه وران

منطقه باستانی شوش در زمان حفاریهای باستان شناسی برای شناسایی سهل تر به چهار قسمت تقسیم شد که آپادانا در واقع قسمت کاخ آپادانا (به معنی بار عام) پادشاهان هخامنشی است. بر روی تپه های باستانی پی و برخی تندیسها و ستون های کاخ باقیست. آکروپل و شهر شاهی در جوار آپادانا گنجینه ای از تاریخ تمدن بشر را در دل خویش داراست و لایه های تمدنی از دوره ایلامی ، هخامنشی ، پارتی ، ساسانی و دوره اسلامی به خوبی در این قسمت عیان است.

آپادانا

محوطه باستاني شوش در شهر شوش، محوطه وسيعي را در برمي‌گيرد، كه بناها و سازه‌هاي معماري بسيار متنوعي پيش از تاريخ تا دوران اسلامي را در خود جاي داده است. كاخ «آپادانا» يكي از باشكوه‌ترين كاخ‌هاي آن از شهرت عالمگير برخوردار است.

كاخ آپادانا به دستور داريوش بزرگ پادشاه هخامنشي در حدود سال‌هاي 515_521 پيش از ميلاد در شوش روي آثار و بقاياي عيلامي بنا نهاد شد. ديوارهاي كاخ از خشت و ستون‌هاي آن از جنس سنگ است.

كاخ داريوش داراي قسمت‌هاي مختلفي از جمله تالار بار عام، دروازه و كاخ پذيرايي و همچنين داراي سه حياط مركزي است. ديوارهاي كاخ از خشت با نماي آجري و ستون‌هاي آن از سنگ است. كاخ داريوش واحدهاي مختلفي از جمله تالار بار عام، حرم‌سرا، دروازه و كاخ پذيرايي و همچنين سه حياط مركزي دارد. ديوارهاي داخلي كاخ با آجر لعابدار منقوش با طرح‌هاي سربازان گارد جاويدان، شير بالدار و نقش گل نيلوفر آبي مزين بوده‌اند كه بقاياي به‌جاي‌مانده آنها در موزه‌هاي خارجي و داخلي نگهداري مي‌شوند.

زيباترين آثار به دست آمده از ايوان‌هاي كاخ، آجرهاي لعابدار منقوش، با طرح‌هاي سرباز گارد جاويدان، شير بالدار و نقش گل نيلوفر آبي است. ستون‌هاي سنگي اين كاخ متشكل از چند قسمت، زيرستون، پايه ستون، شالي‌ستون، ساقه ستون، گل ستون و  سرستون است. كه‌ سر ستون به شكل نيمه جلويي دو گاو كه زانو زده و پشت به هم داده‌اند، است.

ستون‌ها و ديوارهاي آپادانا 22 متر ارتفاع داشتند اما بلندي بقيه قسمت‌ها كمتر و سقف آن‌ها گهواره‌‌اي و از خشت ساخته شده است. از تزئينات كاخ اطلاعي در دست نيست ولي كف بسياري از قسمت‌هاي از مصالحي ساخته شده كه قرمز رنگ بوده است. 

بخش‌هاي مهمي از كاخ آپادانا در زمان اردشير اول(461 پيش از ميلاد) دچار حريق شد كه در زمان اردشير دوم(359 پيش از ميلاد) بازسازي شد. شهر شوش در حمله اسكندر مقدوني در حدود سال 320 پيش از ميلاد ويران شد.

 قلعه شوش(آكروپل)

در سال 1897 میلادی ژان ماری ژاک دو مورگان فرانسوی جهت تحقیق واکتشاف به شوش آمد و جهت اسکان او وهمراهانش و نگهداری آثار باستانی مکشوفه عمليات ساخت  قلعه شوش آغاز شد. برای این کار بلندترین نقطه تپه های شوش یعنی اکروپل انتخاب گردید و قلعه ای به شکل قلعه های قرون وسطا و ذوزنقه ای شکل بر روی آن ساخته شد.ساختمان این قلعه اغلب با خشت و بقايای باستانی آجرها و خشت های دوره های مختلف که در محوطه باستانی شوش باقی مانده بود بنا گردید ودر سال 1912 میلادی کار ساخت آن به پایان رسید.از اين قلعه اکنون نيز به عنوان مرکز نگهداری و تحقيق آثار باستانی استفاده می شود.

موزه شوش

موزه شوش در سال 1345 در جوار قلعه و محوطه باستانی شوش گشايش يافت. اين موزه يکی از مهمترين موزه های اشيای ايران باستان است و آثار با ارزشی از دوره های مختلف تاريخی را داراست.

کاخ شاوور

اين کاخ در غرب رودخانه شاوور واقع شده است و به همين دليل به کاخ شاوور معروف شده است .و در واقع کاخ اردشير دوم هخامنشی است. تالار اصلی کاخ دارای 64 ستون و به سبک معماری هخامنشی از سنگ است.

هفت تپه

محوطه باستاني هفت تپه حدود 15 كيلومتري جنوب شرقي شهر شوش واقع شده و همانطور كه از نام آن پيداست از تپه‌هاي متعددي تشكيل شده است. گستردگي اين محوطه باستاني به مراتب باعث جلب توجه كاوشگران مختلف قرار گرفته است. اولين عمليات حفاري به سرپرستي دكتر عزت الله نگهبان در سال 1344 در اين محل آغاز گرديد كه تا سال 1357 ادامه يافت. موزه هفت تپه و مرکز مرمت چغازنبيل در جوار محوطه باستانی هفت تپه احداث شده است. آرامگاه ايلامی که دارای اولين طاق هلالی جهان است دارای قدمت حدود دو قرن قبل از احداث چغازنبيل است.برای اطلاعات بيشتر به صفحه چغازنبيل و هفت تپه برويد.

چغازنبیل

چغازنبيل در واقع زيگوراتی است که در زمان اونتاش گال پادشاه ايلامی ساخته شده است. اين بنا و آثاری که از درون آن بدست آمده از شگفت انگيزترين آثار تاريخی جهان هستند. بسیاری از آثار آن در موزه های معروف داخل و خارج قرار دارند. این بنا در حدود 30 کیلومتر با شوش فاصله دارد و برای بازديد از آن می توان از مسیر حدود 20 کیلومتری جاده شوش - اهواز تقاطع چغازنبيل مراجعه نمود و يا بعد از هفت تپه به طرف آن حرکت کرد. ابعاد بنا 105*105 مترمربع و ارتفاع در حدود 53 متر است. عمليات باستان شناسی آن در سال 1325 آغاز شد و باستان شناس و تاريخ نگار معروف گيرشمن به همراه همسرش در حفاری های آن شرکت داشتند.

ايوان كرخه

شاپور دوم ساساني(379-309) در25 كيلومتري غرب شوش بر ساحل راست رودخانه كرخه يك شهر جديد شاهي بنا كرده كه در متن پهلوي شهرستانهاي ايران از اين شهر بنام(ايران كردشاپور)نام برده است يعني شهري كه شاپور ساخته است و امروزه ان را ايوان كرخه گويند.     

پرفسور گيرشمن درسال1950 ميلادي در اين شهر دست به كاوش زد كه بقاياي معماري ان را آشكارتر ساخت.طرح شهر به روش غربي است.شهر به شكل مستطيلي است كه چهار كيلومتر طول و يك كيلومتر عرض ان است.شهر را باروي مستحكمي در بر گرفته كه اين بارو با خشت ساخته شده بود.در اين شهر آثار دو بنا كه به شاپور نسبت داده شده است به دست آمده ،يكي كاخي است كه با اجر و ساروج ساخته شده و مركب از يك تالار چهار گوش كه گنبدي آنرا پوشانيده است و در دو بخش جانبي ان با شيوه اي تازه با استفاده از طاق ضربي پوشانده شده بود.سقف آنها را با استفاده از پنج طاق عريض كه فضاي ميان آنها با استفاده طاق هاي متقاطع پر شده بود،پوشانده بود.طاقهايي كه از ديواري به ديوار ديگر زده شده و براي مقاومت در برابر فشار طاقهاي گهواره اي عرضي اختصاص يافته اند.