درباره اعتصاب

در مرتبه اول بايد توضيحی برای وقوع و انتشار اعتصابها پيداکنيم. هر کس که اعتصابهايی را، چه از تجربيات شخصی خود و چه از گزارشات ديگران، ويا روزنامه‌ها، بخاطر بياورد فورا متوجه ميشود که هر جا که کارخانه بزرگ برپا شده وبر شماره شان افزوده ميشود اعتصاب اتفاق ميافتد و بسط مييابد. بندرت ممکن است کهحتی يک کارخانه بزرگ از ميان کارخانه‌هايی که صدها (و در برخی موارد هزارها) کارگردارند پيدا کرد که در آن اعتصاب اتفاق نيفتاده باشد. زمانی که تعداد کارخانه‌هایبزرگ در روسيه معدود بودند تعداد اعتصابها هم کم بود. ولی از زمانی که کارخانه‌هایبزرگ چه در محلات صنعتی قديم و چه در شهرها و دهات جديد شروع به زياد شدن کردند،تعداد اعتصابها هم زيادتر شده است.

به چه دليلی توليد کارخانه‌های عمده هميشه منجر به اعتصاب ميشود؟ به اين دليل کهسرمايه‌داری ناچار بايد به مبارزه کارگران بر عليه کارفرمايان منجر شود و وقتیتوليد به صورت عمده است اين مبارزه ناچار صورت اعتصاب بخود ميگيرد. اين را توضيحميدهيم.

سرمايه‌داری نام آن نظامی است که در آن زمين، کارخانه‌ها، وسائل و غيره... متعلقبه تعداد کمی از ملاکين و سرمايه‌داران است، در حالی که توده مردم يا اصلا از هستیساقط هستند يا مايملک بسيار کمی دارند و مجورند خود را به صورت کارگر کرايه بدهند.

صاحبان زمينها و کارخانه‌ها کارگران را کرايه ميکنند و آنها را به ساختن اجناسمختلف، از چه نوع فرقی نميکند، واميدارند؛ اجناسی که بعدا در بازار به فروشميرسانند. به علاوه مزدی که صاحبان کارخانه‌ها به کارگران ميدهند آنقدری است که فقطبرای ادامه يک زندگی بخور و نمير برای خودشان و خانواده‌شان کفايت ميکند در صورتیکه آنچه کارگران مازاد بر اين مقدار توليد ميکنند، به صورت سود، به جيب کارخانه‌دارسرازير ميشود. بنابراين، تحت نظام سرمايه‌داری، توده مردم کارگران مزدور ديگرانهستند، آنها برای خودشان کار نميکنند بلکه بخاطر دستمزد، برای کارفرمايان کارميکنند. قرين به عقل است که کارفرمايان هميشه کوشش در کم کردن دستمزد دارند؛ هر چهبه کارگران کمتر بدهند سود خودشان بيشتر است. کارگران سعی ميکنند که بيشترين دستمزدممکن را بدست بياورند تا بتوانند برای خانواده‌شان غذای کافی و سالم تهيه کنند، درخانه‌های خوب زندگی کنند، و مانند بقيه مردم لباس بپوشند نه بسان گدايان. بنابرايندائما دعوائی بين کارگران و کارفرمايان بر سر دستمزد جريان دارد. کارفرما آزاد استو کارگری را که بنظرش مناسبتر بيايد اجير ميکند و بنا بر اين دنبال ارزانترين کارگرميرود. کارگر هم در انتخاب کارفرمای خودش آزاد است و بنابراين دنبال گران‌ترين کسميگردد. يعنی آنکه بيشترين مزد را بپردازد. يک کارگر، چه در شهر کار کند، چه خود رابه مالک کرايه دهد و چه به يک دهقان ثروتمند، و يا يک مقاطعه کار و يا يک صاحبکارخانه، او هميشه با يک کارفرما طرف است و با او بر سر دستمزد دعوا دارد. ولی آيابرای يک کارگر تنها امکان دارد به تنهايی مبارزه کند؟‌ تعداد افراد کارگر رو بهازدياد است. دهقانان در حال خانه خرابی هستند و از ده به سوی شهر و کارخانه‌ها فرارميکنند. ملاکين و صاحبان کارخانه‌ها در حال بکار انداختن ماشين آلاتی هستند کهکارگران را از شغلهايشان محروم ميسازد. در شهرها تعداد روزافزونی بيکار و در دهاتبيش از پيش گدا پيدا ميشود. برای کارگر ديگر دارد غير ممکن ميشود که به تنهايی باکارفرما مبارزه کند. اگر کارگر تقاضای دستمزد مناسبی بکند و يا به کم کردن دستمزدهارضايت ندهد، کارفرما به او خواهد گفت: بيرون! و اضافه خواهد کرد که دم دروازه تعدادزيادی مردم گرسنه وجود دارند که با خوشحالی حاضرند با دستمزد کم کار کنند.

وقتی مردم تا حدی بيچاره شده باشند که هميشه تعداد زيادی بيکار در شهرها و دهاتوجود داشته باشد و جائی که صاحبان کارخانه‌ها ثروتهای کلان روی هم انبار ميکنند وخرده مالکين توسط ميليونرها از ميدان بدر ميشوند، آنوقت برای سرمايه‌دار ممکن ميشودکه کارگر را بکلی خرد کند، از او و زن و فرزندانش هم همچنين، تا حد مرگ کاربرده‌وار بکشد. مثلا اگر نگاهی به مشاغلی که در آنها کارگران موفق به جلب حمايتقانون از خودشان نشده‌اند و نميتوانند در مقابل سرمايه‌داران مقاومت نشان دهندبيفکنيم، مدت کار روزانه خارج از حد و حساب طولانی را، که گاهی سر از ١٩-١٧ ساعتميزند، ملاحظه خواهيم کرد. کودکان ٥ يا ٦ ساله را خواهيم ديد که فشار کارشان بيشتراز حد طاقتشان است. يک نسل از کارگران دائما گرسنه را خواهيم ديد که بتدريج ازگرسنگی ميميرند. مثلا کارگرانی که در خانه خودشان برای سرمايه‌داران کار ميکنند. بعلاوه هر کارگری ميتواند تعداد زيادی از اين مثالها بخاطر بياورد! حتی در رژيمهایبرده‌داری و فئودالی هم هيچگاه ستم کشيدگی زحمتکشان به دهشتناکی ستم کشيدگی کارگراندر رژيمهای سرمايه‌داری، وقتی که آنها نتوانند مقاومت نشان دهند و يا از حمايتقوانينی که اعمال دلبخواهی کارفرمايان را محدود کند برخوردار شوند، نبوده است.

بنابراين کارگران برای اينکه از بی‌مقدار شدن خودشان تا چنين حدودی جلوگيری کننديک مبارزه مأيوسانه را شروع ميکنند. از آنجا که ميبينند که هر کدامشان به تنهايی درمقابل سرمايه‌داری بی قدرت است و ستم سرمايه تهديد به نابود کردنشان ميکند، شروع بهطغيان دسته جمعی در مقابل کارفرمايان ميکنند. اعتصابات کارگری شروع ميشوند. درابتدا کارگران غالبا نميدانند که چه ميخواهند، چون بهاهدافاعمال خودشانآگاهی ندارند. تنها ماشينها را خرد ميکنند و يا کارخانه‌ها را خراب ميکنند. فقطميخواهند خشم خود را به صاحب کارخانه‌ها نشان بدهند؛ نيروی دسته جمعی خود را امتحانميکنند تا بتوانند از يک وضعيت غير قابل تحمل خارج بشوند؛ بدون اينکه بفهمند چراموقعيتشان اينقدر نوميدانه است و برای چه بايد تلاش کنند. در تمام کشورها خشمکارگران در اول شکل طغيانهای منفرد بخود گرفت. پليس و کارخانه‌داران روسيه به آنها "شورش" ميگويند. در تمام کشورها اين طغيانهای منفرد از يک طرف به اعتصابهای کم وبيش صلح آميز و از طرف ديگر به مبارزه همه جانبه طبقه کارگر برای آزادی خودش منجرشده.

اهميت اعتصابها (يا وقفه در کار) برای مبارزه طبقه کارگر چيست؟

برای اينکه به اين جواب بدهيم بايد اول تصوير کاملتری از اعتصاب داشته باشيم. مزد کارگران همانطور که ديديم، توسط قراردادی بين کارگر و کارفرما تعيين ميشود واگر تحت شرايطی کارگر منفرد کاملا بی قدرت باشد، واضح است که کارگران بايد برایخواستهايشان بطور دسته جمعی مبارزه کنند و برای جلوگيری از اين که کارفرما مزدها راپايين بياورد و يا برای بدست آوردن مزد بيشتر مجبورند اعتصابهايی سازمان دهند. اينواقعيت است که در هر کشور سرمايه‌داری اعتصابات کارگری وجود دارند. همه جا، در تمامکشورهای اروپايی و آمريکايی، کارگران وقتی متحد نيستند خود را زبون احساس ميکنند وفقط به صورت دسته جمعی ميتوانند در مقابل کارفرما مقاومت نشان دهند. يا با اعتصابکردن و يا با تهديد به اعتصاب، با تکامل سرمايه‌داری و باز شدن کارخانه‌ای بزرگ، وخلع يد افزون شونده خرده سرمايه‌داران توسط سرمايه‌داران بزرگ، احتياج به مقاومتدسته جمعی کارگران بيشتر و بيشتر ميشود، چرا که بيکاری زياد ميشود، رقابتسرمايه‌داران که سعی ميکنند اجناس خود را با نازلترين قيمت توليد کنند، بيشتر ميشود (که به اين منظور ميبايد به کارگران هر چه کمتر دستمزد بدهند) و نوسانات صنعتیمحسوس‌تر و بحرانها ملتهب‌تر ميشوند. وقتی که صنعت شکوفان است، کارخانه‌دارانسودهای کلانی ميبرند ولی اصلا به فکر شريک کردن کارگران در سود نميافتند. ولی باپيش آمدن بحران سعی مکنند که ضررها را به گردن کارگران بياندازند. در جوامع اروپايیلزوم اعتصابات در جامعه سرمايه‌داری تا حدی توسط هر کسی شناخته شده که قوانين اينکشورها تشکيل اعتصابات را منع نميکنند. فقط در روسيه است که قوانين وحشيانه بر ضداعتصابات هنوز اعمال ميشوند.

در هر صورت اعتصابات که ناشی از خود طبيعت جامعه سرمايه‌داری‌اند از آغاز مبارزهطبقه کارگر بر ضد اين نظام جامعه خبر ميدهند. روبرو بودن سرمايه‌داران با کارگرانمنفرد و بی چيز يعنی بردگی مطلق کارگران. ولی وقتی کارگران بی چيز با هم متحد شونداوضاع تغيير ميکند. هيچ ثروتی در دنيا به درد سرمايه‌دار نميخورد مگر او بتواندکارگرانی را پيدا کند که حاضر باشند نيروی کار خودر را بر روی وسائل و موادی کهمتعلق به سرمايه‌دارست صرف کنند و ثروت تازه‌ای توليد کنند. تا وقتی که کارگرانناچارند بطور انفرادی با سرمايه‌داران معامله کنند، بسان بردگان واقعی باقی خواهندماند که مجبورند برای بدست آوردن يک قرص نان مداوم به ديگران منفعت برسانند، کهبايد تا ابد خدمتکاران کرايه شده زبان بسته‌ای باقی بمانند. ولی وقتی کارگرانتقاضاهای خود را بصورت دسته جمعی بيان کنند و حاضر به تسليم شدن در برابر خرپولهانشوند، بردگی آنها بسر ميآيد، تبديل به انسان ميشوند، شروع ميکنند به درخواست اينکه زحمت آنها نبايد فقط در خدمت ثروتمندکردن چند تن پرور باشد، بلکه بايد آنهايیرا که زحمت ميکشند هم قادر سازد که مثل انسانهای واقعی زندگی کنند. کارگران شروع بهپيش کشيدن تقاضای آقا شدن ميکنند. تقاضای اين که زندگی آنها بايد نه آنطور کهسرمايه‌داران و ملاکين برای آنها در نظر گرفته‌اند بلکه آنطور که خودشان ميخواهندباشد. بنابراين اعتصاب هميشه سرمايه‌داران را مملو از ترس ميکند. چونکه اعتصاب شروعاز بين رفتن سروری آنهاست. يک سرود کارگری آلمانی در مورد طبقه کارگر چنين ميگويد: "تمام چرخها از گردش باز ميايستند، اگر بازوان نيرومند شما آن را اراده کند". وواقعيت هم همينطور است؛ کارخانه‌ها، زمينهای ملاکين، ماشينها، خطوط راه آهن و غيرههمه مانند چرخهايی در يک ماشين عظيم هستند - ماشينی که مواد مختلفی را استخراجميکند، عمل ميآورد، و تحويل مقاصدشان ميدهد. تمام اين ماشينها توسطکارگرکار ميکنند. کارگری که زمين را شخم ميزند، سنگهای معدن را استخراج ميکند، کالاتوليد ميکند، خانه و کارگاه و راه آهن ميسازد.

وقتی کارگران از کار کردن امتناع ميکنند خطر باز ايستادن تمام ماشين ميرود. هراعتصابی بياد سرمايه‌دار مياندازد که کارگران و نه آنها آقايان واقعی هستند - کارگران که دارند حقوق خود را با صدای هر چه بلندتر اعلام ميدارند و مطالبه ميکنند. هر اعتصاب به کارگران يادآوری ميکند که موقعيتشان نااميدانه نيست و آنان تنهانيستند. ببينيد اعتصابات هم بر خود اعتصاب کنندگان و هم بر روی کارگران کارخانه‌هایمجاور در حول و حوش و يا کارخانه‌های همان رشته صنعتی چه تأثير شگرفی دارد. دراوقات معمولی و صلح آميز کارگر بدون غر و لند کارش را ميکند، با کارفرما جر و بحثنميکند، در مورد شرايط خودش هم بحثی ندارد. در موقع اعتصاب او خواستهای خود را باصدای بلند اعلام ميکند، تمام سوء استفاده‌ها را به کارفرما خاطر نشان ميسازد، مدعیحقوق خودش ميشود، او ديگر فکر فکر خود و مزد خودش نيست بلکه در فکر تمام همکارانشاست که همراه او با او ابزار را زمين گذاشته‌اند و بدون ترس از هيچ محروميتی، برایخاطر آرمان کارگران بپا خاسته‌اند. هر اعتصاب مترادف با محروميتهای زيادی برای تودهزحمتکش است، محروميتهای وحشتناکی که فقط با بدبختی های دوران جنگ قابل مقايسه هستند - خانواده‌های گرسنه از دست دادن دستمزد، غالبا توقيف و اخراج از شهری که خانه ومحل کارشان است. عليرغم تمام اين رنجها، کارگران به آنهايی که همکاران خود را ترکميکنند تا با کارفرمايان قرارداد ببندند با ديده حقارت مينگرند. عليرغم تمام اينرنجهايی که با اعتصاب همراه است، کارگران کارخانه‌های مجاور از مشاهده اين کهرفقايشان در مبارزه درگير شده‌اند شهامت تازه‌ای پيدا ميکنند. "مردانی که برای خمکردن پشت يک بورژوا اينقدر تاب ميآورند قادر خواهند بود که قدرت تمام بورژوازی رادر هم بشکنند". اين گفته يکی از آموزگاران بزرگ سوسياليسم، انگلس، در مورد اعتصاباتکارگران انگليس است.

غالبا کافی است که يک کارخانه اعتصاب کند تا اينکه اعتصاب فورا در تعداد زيادیکارخانه شروع شود. چقدر اعتصابها بر روحيه کارگران تأثير ميگذارد و چطور آنکارگرانی را که ميبينند رفقايشان چگونه ديگر برده نيستند و فعلا اگر برای مدتی همکه شده با ثروتمندان برابر شده‌اند، متأثر ميسازد! هر اعتصابی انديشه سوسياليسم رابشدت به فکر کارگران مياندازد. انديشه مبارزه تمام طبقه کارگر برای آزادی از ستمسرمايه. غالبا اتفاق افتاده است که کارگران يک کارخانه و يا يک بخش از صنعت و يا يکشهر قبل از وقوع يک اعتصاب بزرگ تقريبا هيچ چيزی راجع به سوسياليسم نميدانستند وحتی به ندرت راجع به آن فکر کرده بودند، ولی بعد از اعتصاب گروهها و دسته‌هایمطالعه خيلی در ميان آنها مرسوم شده و تعداد بيشتر و بيشتری از کارگران بهسوسياليسم گرويده‌اند. اعتصاب به کارگران ميآموزد که بفهمند که قدرت کارفرمايان وقدرت کارگران در چه نهفته است. به آنها ميآموزد که فقط راجع به کارفرمايان خودشان ويا کارگران همکار خودشان فکر نکنند بلکه تمام کارفرمايان، تمام طبقه سرمايه‌دار وتمام طبقه کارگر را در نظر بگيرند. وقتی که يک کارخانه‌دار که از ثمره زحمت چنديننسل از کارگران ميليونها انباشت کرده است از اضافه کردن يک مبلغ جزئی به دستمزدهاامتناع ميکند و يا حتی کوشش ميکند که مزدها را به سطح باز هم کمتری تنزل دهد و اگرکارگران مقاومت نشان دهند هزاران خانواده گرسنه را بيرون ميريزد، بر کارگران روشنميشود که طبقه سرمايه‌دار در کل دشمن طبقه کارگر است و کارگران تنها ميتوانند رویخوشدان و عمل متحدشان حساب کنند.

غالبا اتفاق ميافتد که کارخانه‌داران حداکثر سعی خود را ميکنند که خود راخيرخواه نشان دهند و کارگران را فريب دهند و بهره‌کشی خود را با وعده‌های دروغين وخرده رشوه دادن پنهان کنند. اعتصاب همواره با نشان دادن اين که "خيرخواه" آنها گرگیدر لباس ميش است اين فريب را با يک ضربت نابود ميکند.

بعلاوه، اعتصاب چشم کارگران را نه فقط به ماهيت سرمايه‌داران بلکه به ماهيت دولتو قوانين نيز باز ميکند. همانطور که کارخانه‌داران سعی مکنند که خود را خيرخواهنشان دهند، مأمورين دولت و نوکران آنها هم سعی ميکنند که به کارگران اطمينان دهندکه تزار و دولت تزاری، همانطوری که عدالت اقتضا ميکند، همانقدر که در فکرکارفرمايان هستند که کارگران، کارگر درباره قوانين چيزی نميداند، با مأمورين دولتهم تماس ندارد، بخصوص با آنهايی که پستهای بالاتری دارند، در نتيجه اغلب همه آنهارا باور ميکنند. بعد اعتصاب پيش ميآيد. دادستان کل، بازرس کارخانه، پليس و غالبانيروهای ارتش در جلوی کارخانه ظاهر ميشوند. کارگران درمييابند که قانون راشکسته‌اند؛ کارفرمايان قانونا مجازند که گرد هم جمع شوند و علنا در مورد راههایپايين آوردن دستمزدهای کارگران بحث کنند. ولی کارگران اگر به يک موافقت مشترک برسندمجرم محسوب ميشوند! کارگران از خانه‌هايشان بيرون انداخته ميشوند، پليس دکانهايی راکه کارگران ميتوانند از آنها جنس نسيه بخرند ميبندند حتی وقتی رفتار کارگران کاملاصلح آميز است کوشش به عمل آورده ميشود که سربازان را ضد کارگران تحريک کند. حتی بهسربازان دستور داده ميشود که به کارگران شليک کنند و همان وقتی که آنها باتيراندازی از پشت به کارگران در حال فرار، کارگران بدون اسلحه را ميکُشند، خود تزارمراتب قدردانی خود را به نيروهای انتظامی ميفرستد (به همين ترتيب تزار از نيروهاینظامی که کارگران در حال اعتصاب در ياروسلاو در سال ١٨٩٥ کشته بودند تشکر کرد). کمکم بر هر کارگری روشن ميشود که دولت تزاری بدترين دشمن آنهاست. چرا که ازسرمايه‌داران دفاع ميکند و دست و پای کارگران را ميبندد. کارگران شروع ميکنند بهفهميدن اين که قوانين فقط برای منافع سرمايه‌داران ساخته شده‌اند، که مأمورين دولتاز اين منافع حفاظت ميکنند، که دهان توده کارگر را بسته و به او اجازه نميدهند کهاحتياجات خود را اعلام کند، که طبقه کارگر بايد برای خودش حق اعتصاب کردن، حق چاپروزنامه کارگری، حق شرکت در مجمع ملی را که قوانين را تصويب ميکند و بر اجرای آنهانظارت ميکند، بدست بياورد. دولت تخودش بخوبی ميداند که اعتصاب چشم کارگران را بازميکند و به همين دليل اين چنين از اعتصاب ميترسند و برای اينکه اعتصاب هر چه زودتردفاع شود متوسل به هر کاری ميشوند. بی دليل نبود که يکی از وزرای داخله آلمان کهبدناميش در پيگرد مستمر سوسياليستها و کارگران آگاه شهرت يافته بود در مقابلنمايندگان دولت اظهار داشت "در پشت هر اعتصاب اژدهای انقلاب خوابيده است". هراعتصابی اين مطلب را که دولت دشمن آنهاست و طبقه کارگر بايد خود را برای مبارزهعليه دولت و برای حقوق مردم آماده کند در کارگران تقويت ميکند و تکامل ميدهد. بنابراين اعتصابها به کارگران ميآموزد که با هم متحد شوند، به آنها نشان ميدهد کهآنها فقط وقتی متحد باشند ميتوانند بر عليه سرمايه‌داران مبارزه کنند. اعتصاب بهکارگران ميآموزد که بر عليه تمام کارخانه‌داران و بر عليه حکومت پليسی استبدادی فکرکنند. به اين دليل است که سوسياليستها ها اعتصاب را "مکتب جنگ" مينامند. مکتبی کهدر آن کارگران ياد ميگيرند که با دشمنانشان برای آزادی تمام مردم، تمام آنهايی کهزحمت ميکشند، از زير يوغ مأمورين دولت و سرمايه جنگ کنند.

ليکن "مکتب جنگ" خود جنگ نيست. وقتی که اعتصاب در ميان کارگران شايع است، برخیاز کارگران (از جمله برخی از سوسياليستها) گمان ميبرند که طبقه کارگر ميتواند خودرا فقط به اعتصابها، صندوق اعتصاب، و يا مجامع اعتصاب محدود کند. که فقط با اعتصابتنها طبقه کارگر ميتواند بهبود قابل توجهی در شرايط زندگی حاصل و حتی آزاديش را کسبکند. وقتی که کارگران ميبينند که چه قدرتی در اعتصاب طبقه کارگر متحد و حتیاعتصابهای کوچک وجود دارد بعضی ها فکر ميکنند که کافی است که طبقه کارگر يک اعتصابعمومی در سراسر کشور تشکيل دهد تا اينکه کارگران هر چه را که ميخواهند ازسرمايه‌داران و دولت بگيرند. اين عقيده در کشورهای ديگر هم در دورانی که جنبش طبقهکارگر در مراحل اوليه آن بود و کارگران هنوز خيلی بی تجربه بودند ابراز شده بود. اين عقيده اشتباه محض است. اعتصابها يکی از راههايی هستند که کارگران از آندر مبارزه برای آزادی خودشان استفاده ميکنند. ولی تنها راه آن نيست و اگر کارگراننظر خود را به راههای ديگر مبارزه نيز معطوف نکنند، رشد و موفقيتهای طبقه کارگر راکند خواهند کرد. درست است که اگر اعتصابها بخواهند موفقيت آميز باشند صندوق اعتصاببرای تأمين کارگران در طول اعتصاب لازم است. اين صندوقهای کارگری (معمولا صندوقهایکارگران در شعبه‌های مختلف صنعت و يا در يک کارخانه) در تمام کشورها برقرارند، ولیاينجا در روسيه، اين کار بخصوص اشکال دارد چون که پليس رد آن را برميدارد، پولها راضبط ميکند، کارگران را توقيف ميکند. البته کارگران ميتوانند از پليس پنهان کنند، وطبيعتا اينگونه صندوقها خيلی با ارزش هستند و ما نميخواهيم به کارگران نصيحت کنيمکه آنها را تدارک نبينند، ولی نبايد تصور شود که صندوق اعتصاب تا وقتی که از لحاظقانونی ممنوع است ميتواند تعداد زيادی اعانه دهنده بخود جلب کند و تا وقتی که عضويتچنين تشکلاتی ناچيز است صندوق اعتصابات خيلی مفيد واقع نخواهد شد. بعلاوه، حتی درکشورهايی که اتحاديه‌های کارگری علنا وجود دارند و مبالغ کلانی در اختيارشان است،طبقه کارگر هنوز نميتواند مبارزه خود را به اعتصاب محدود کند. فقط لازم است يک کج وکولگی در اوضاع صنعت پيدا شود (بحران مانند آنچه دارد در روسيه نزديک ميشود) تااينکه کارخانه‌داران، حتی بطور عمدی، ايجاد اعتصاب کنند چون به نفع آنهاست که برایمدتی کار را تعطيل کنند. و وجوه صندوق کارگران را به آخر صندوق برسانند. بنابراينکارگران تحت هيچ شرايطی نميتوانند خود را به عمليات اعتصابی و اجتماعات اعتصابیمحدود کنند. دوما اعتصابها فقط وقتی ميتوانند موفقيت آميز باشند که کارگران بتوانندوقت مناسب برای اعتصاب کردن را انتخاب کنند، وقتی که ميدانند چگونه تقاضاهای خود رامطرح کنند، و وقتی که با سوسياليستها تماس دارند و ميتوانند توسط آنها اعلاميه وجزوات به دست بياورند. هنوز تعداد چنين کارگران در روسيه خيلی کم است و هر کوششیبرای زياد کردن تعداد چنين کارگرانی، برای شناساندن آرمان طبقه کارگر به توده‌هایکارگر و آشنا کردن آنان با سوسياليسم و مبارزه طبقه کارگر بايد به عمل آورده شود. اين وظيفه‌ای است که سوسياليستها و کارگران آگاه بايد انجام آن را مشترکا و باتشکيل دادن حزب سوسياليستی طبقه کارگر به اين منظور به عهده بگيرند. سوما اعتصابهاهمانطور که ديديم به کارگران تمام کشورها آموخته‌اند که برای حقوق کارگران و حقوقمردم بطور کل، برعليه دولت مبارزه کنند. همانطور که گفتيم فقط يک حزب سوسياليستیطبقه کارگر ميتواند اين مبارزه را با شايع کردن مفاهيم صحيحی از دولت و آرمان طبقهکارگر انجام دهد. در فرصت ديگری اختصاصا راجع به اين که چگونه اعتصابها در روسيهرهبری ميشوند و چگونه کارگران آگاه بايد از آن استفاده کنند بحث خواهيم کرد. اينجافقط لازم است اشاره کنيم که اعتصابها، همانطور که گفتيم "يک مکتب جنگ" هستند و نهخود جنگ و اعتصابها فقط يک وسيله مبارزه و فقط يک جنبه جنبش طبقه کارگر هستند. کارگران بايد از اعتصابهای تک افتاده فراتر رفته، همانطور که عملا در تمام کشورهادارند ميروند، و به مبارزه‌ای برای تمام کسانی که زحمت ميکشند بپيوندند. وقتی کهتمام کارگران آگاه سوسياليست شوند، يعنی وقتی که آنها برای اين آزادی مبارزه کنند،هنگامی که آنها در سراسر کشور برای انتشار سوسياليسم در ميان کارگران و آموختن تمامروشهای مبارزه عليه دشمنان متحد شوند، وقتی که آنها يک حزب سوسياليستی کارگری بناکنند که برای آزادی کل مردم از ستم دولت و آزادی تمام کارگران از زير يوغ سرمايهمبارزه ميکند - فقط آنوقت طبقه کارگر جزء اساسی از آن جنبش عظيم کارگری تمامکشورها، که تمام کارگران را متحد ميکند و پرچم سرخ که بر آن اين کلمات نوشته شده راميافرازد خواهد شد: "کارگران تمام کشورها متحد شويد"

آفات انفعال در جنبش دانشجویی

آسيب شناسي انفعال در جنبش دانشجويي و راهکارهاي برون رفت از آن

دانشجویان، به دلیل آرمان گرایی، آشنایی با متون مدرن و برخورداری از سطح بالای آگاهی های سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، همواره در مبارزات ملت ها جایگاه رفیعی را به خود اختصاص داده اند.

این قشر به دلیل آنكه از درك فوق العاده ای برای فهم مقولات سیاسی - فرهنگی كلان كشورها برخوردار می باشند و یا اینكه ممكن است در آینده ای نزدیك مصدر مشاغل حساس و تاثیر گذار دولتی (در دانشگاهها، مدارس و یا كارخانجات و...) باشند، همواره مورد توجه طیف ها و جریان های سیاسی فرهنگی بوده و از آن جهت كه حلقه واسط میان روشنفكران، بویژه اساتید دانشگاه از یكسو و مردم عادی از سوی دیگر محسوب می شدند، در فرآیند حركتهای ملی كشورها، از جانب نخبگان این گونه حركتها، نقش تاثیر گذاری بر عهده آنها گذارده شده است.

جنبش های دانشجویی در سراسر جهان، با تكیه به مواردی كه در بالا عنوان نمودیم، آرام آرام شكل یافت و به قدرت سترگی در كشورهای در حال توسعه تبدیل شد.

به هر حال این جنبش ها (جنبش های دانشجویی) در سراسر دنیا، از اثرگذارترین و با سابقه ترین نهادهای مدنی بوده و تا كنون نیز توانسته اند گام های بلندی را در جهت تحقق عدالت، آزادی، و استقلال كشورها برداشته و تامین كننده بزرگ نیروهای انسانی (لجستیك) لازم برای حركت های سیاسی-فرهنگی احزاب و سازمان های غیردولتی در كشورهای مختلف جهان باشند.

جنبش دانشجویی به روایت ایرانی اش نیز از این امر مستثنی نبوده و این جنبش، سرشار از تجاربی است كه در طی بیش از نیم قرن تكاپوی سیاسی – فرهنگی خود و عبور از مراحل بسیار ویژه تاریخ ایران از جمله جنبش ملی شدن صنعت نفت به رهبری آزادمرد تاریخ ایران دكتر مصدق، نفوذ و حضور گسترده ای را در بدنه جبهه ملی، نهضت آزادی، سازمان مجاهدین خلق ایران، انقلاب اسلامی ایران، تصرف سفارت آمریكا، جبهه های دفاع مقدس و در نهایت جنبش اصلاحات ایران و جبهه دوم خرداد داشته است.

شایان ذكر است، عده ای برآنند كه جنبش دانشجویی ایران، به لحاظ ذاتی متعلق به نگرش های چپ گرایانه مبتنی بر عدالت اجتماعی بوده و با سپری شدن پارادایم عدالت اجتماعی، نقش و جایگاه و ضرورت وجودی خود را از كف خواهد داد و به ورطه فراموشی خواهد افتاد.

به زعم ایشان، این فترت و انفعالی كه هم اكنون گریبان گیر جنبش دانشجویی ایران شده به دلیل تغییر در همین پارادایم های غالب می باشد.

آنها برای اثبات مدعای خود، جنبش دانشجویی كره جنوبی را مثال می آورند كه پس از فروپاشی اتحاد جماهیری شوروی سابق، تغییر ماهیت سیاسی ایدئولوژیك در بلوك شرق و لیبرالیزه و مدرنیزه شدن آن كشور، آفتاب بخت حركت های دانشجویی در آن رو به افول نهاده و این جنبش كه زمانی چالش های شگفت انگیزی برای دولت های حاكم بر كره ایجاد نموده بود كم كم در قالب نهاد های مدنی غیردولتی حل شد.

اینكه این دیدگاه تا چه حدی ممكن است صحیح باشد، امری است كه به امید حق تعالی در آینده ای نزدیك به آن خواهم پرداخت اما باید توجه نمود كه امروزه كشور ما شرایط ویژه ای را در پیش رو دارد و این امر ضرورت حضور جنبش دانشجویی در عرصه سیاسی كشور را اجتناب ناپذیر كرده است.

چرا كه با ناامیدی مردم و حتی بسیاری از نخبگان سیاسی كشورمان از توفیق حركت های اصلاح طلبانه در كشور، هزینه اصلاحات در ایران بالا رفته و جنبش اصلاحات، با خطر برخوردهای شدید، (همانند برخوردی كه با دكتر سید هاشم آقاجری شد) آن هم با تمسك به قانون مواجه شده است.

به خاطر دارم، مدتی پیش كه دادگاه انقلاب، حكم ناعادلانه و نامشروع اعدام را برای دكتر سید هاشم آقاجری استاد دانشگاه به جرم توهین به مقدسات صادر نمود و در این امر از توصیه های روحانیون عالیرتبه كشور نیز بهره مند شد، این حكم موجب بروز موجی از شادی و خوشحالی بی سابقه و زایدالوصفی در اردوگاه استبداد شده و سران، تكیه گاه ها و بیرق های انحصار طلبی و معتقدان به اسلام طالبانی در ایران را به وجد آورد، به گونه ای كه نتوانستند این شوق و ذوق را در درون خود پنهان دارند و به گونه های مختلف از جمله در سخنرانی ها و مصاحبه هایشان از آن استقبال نموده و به دفاع از آن پرداختند.

اما غافل از اینكه با استقامت جنبش دانشجویی ایران، شیرینی و حلاوت این پیروزی جای خود را به شرنگ تلخ شكست خواهد داد و دانشجویان، با خیزش عمومی خود به فزون خواهی انحصار طلبان پاسخی شایسته و درخور خواهند داد.

آری، ایستادگی، حضور و جنبش دانشجویی ایران، در حمایت از دكتر سید هاشم آقاجری به آزادی وی و عقب نشینی انحصار طلبان انجامید و به بركت آن حركتهای عظیم و تاثیر گذار دانشجویی، اینك این فاضل ارجمند در میان ماست.

تجربه آزادی دكتر سید هاشم آقاجری درسی بزرگ برای ماست كه بدانیم تا جنبش دانشجویی ایران زنده، بیدار، فعال و شاداب و در جنب و جوش و شتاب قرار دارد، انحصار طلبان جرات اقدامات تندروانه نخواهند داشت و در صورت تكرار اشتباهی چون جلب و محاكمه دكتر آقاجری با پشیمانی و سرشكستگی فراوان عقب خواهد نشست. اما زمانی كه این حركت، در حالت انفعالی قرار داشته باشد، زمینه برای پیشروی انحصار طلبان برای سركوبی نیروهای اصلاح طلب، به ویژه بی دفاع ترین نیروهای جنبش اصلاحات مانند روزنامه نگاران و وبلاگ نویسان مهیا خواهد شد.

چندی است كه بسیاری از فعالان سیاسی، قربانی همین انفعال در جنبش دانشجویی ایران شده اند و بی شك در صورت ادامه این انفعال دیگرانی نیز به تعداد محكومین با حبس های طولانی مدت افزوده خواهد شد.

حداقل كاری كه در این زمینه می توان انجام داد آن است كه نخبگان جنبش اصلاحات را مجاب كنیم تا پس از این در سخنرانی ها و مقالاتشان جنبش دانشجویی ایران را بیش از پیش هدف قرار نداده و بدان آسیب وارد نسازند

دلایل رادیکال شدن جنبش دانشجویی

::« راديكال شدن فعاليت‌هاي جنبش دانشجويي، به دليل نبود تجربه و تمرين است، بايد در نظر داشته باشيم اگر جايي نتوانيم آزاديمان را تجربه كنيم، همين محروميت، خود زمينه‌ساز راديكاليزه شدن و خشونت مي‌شود. بنابراين براي اينكه بتوانيد حدود و آزادي را مديريت كنيد بايد امكان تجربه را بدهيد تا فرد بتواند بداند كه كيست و به عنوان يك شهروند خود را تجربه كند.»
«دانشجو همان‌طور كه مي گويد من معترضم، پس هستم؛ در عين حال بايد به خود بگويد من خواهان آگاهي ام پس هستم .»
دكتر سوسن شريعتي،استاد دانشگاه، در گفت‌وگويي كه به مناسبت روز دانشجو با خبرنگار سرويس تاريخ خبرگاري دانشجويان ايران (ايسنا)، انجام داد با بيان اين مطلب كاركردهاي جنبش دانشجويي در مقاطع مختلف زماني و مكاني را در ايران و كشورهاي اروپايي مورد بازبيني قرار داد و تصريح كرد :«نداشتن سياست واحد و برابر در برخورد با نهادهاي رسمي دانشجويي باعث مي‌شود، نهادي که هم سو با عرف مسلط حرف مي زند و نهادي که خود را منتقد مي داند يكي شده و يکي از آنها مي‌شود فرشته خو و ديگري اهريمني. اين مديريت است كه مي‌تواند زمينه‌هاي تشنج را كم كند.»

متن كامل اين گفت‌وگو به شرح زير است:
پرسش:« درخصوص تعريف و ترسيم حوزه فعاليت و بايد ها و نبايد هاي جنبش دانشجويي نظرهاي متفاوتي وجود دارد، در شرايط حاضر الگوي مطلقي كه بگويد "اساسا" جنبش دانشجويي بايد وارد سياست شود يا "اساسا" نبايد به اين كارها كار داشته باشد هر دو غلط است. "اساسا و اصولا" درباره دانشجويان ممكن است چندان از درون واقعيت بيرون نيايد. جنبش هاي دانشجويي تک – الگويي نبوده اند و نيستند.براي آن ويژگي‌هايي برمي‌شمرند و گروهي ديگراساسا به وجود جنبشي در دانشگاهها قائل نيستند؛ ايده‌آل تيپ جنبش دانشجويي چيست؟، شما جنبش دانشجويي را چگونه تعريف مي‌كنيد؟ »
شريعتي:«اينكه يك ايده‌آل تيپ براي جنبش دانشجويي وجود داشته باشد محل نزاع است. حرکت - هر حرکتي - هر جنبشي محصول خودآگاهي است . آگاهي نسبت به موقعيت و نقشي که مي توان در آن موقعيت عهده دار شد. عوامل کسب اين خودآگاهي ومحرك هر جنبشي در نتيجه متعدد است. مثلاً همين مورد دانشجو و دانشگاه. با شکل گيري اولين دانشگاهها در اروپا- در قرون سيزدهم –چهاردهم و پانزدهم ، استقلال « يونيورسيتا » در برابر نهاد کليسا، و از سوي ديگر در برابر قدرت لائيک ، مهمترين خواسته و محرک اصلي تحرکات دانشجويي آن زمان بود. همه‌ي نهادهاي آموزشي در آن دوره وابسته به كليسا بودند و مواد آموزشي از طرف كليسا كاملا هدايت مي‌شد. استاد و شاگرد خواهان استقلال در برابر نهاد كليسا بودند و علاقه مند به آموزش و ورود رشته هاي جديدي که در مدارس کليسايي به آن بي توجهي مي شد. همين ميل به استقلال در برابر دو قدرت عرفي و کليسايي و پي گيري آن از طرق مختلف- بست نشيني و تجمع و ... زمينه ساز نوعي استقلال شد. حتي منجر به مواجهه هاي سياسي هم مي‌شد. خواسته استقلال در برابر قدرت لائيک را دستگاه کليسايي حمايت مي کرد و استقلال در برابر قدرت کليسا را، متوليان قدرت لائيک . پرنس ها به دنبال فارغ التحصيلان اين مراکز بودند و به دنبال مشاور مي گشتند و کليسا نيز به آنها نيازمند بود . دانشگاهها در اين ايام گذار قرون وسطي که از يکي از مشخصاتش رقابت هاي شديد ميان قدرت لائيک و کليسا بود، هم نقش سياسي بازي مي کردند و هم يکي از ابزارهاي سياسي در دست اين يا آن قدرت بودند. با اين وجود اين استقلال تا قرن بيستم کاملاً بدست نيامد.
در قرن 19 که هنوز با صنعتي شدن و شهرنشيني وسيع و گسترده روبرو نيستيم، دانشگاهها محيط‌هاي بسته‌اي هستند، متعلق به طبقات برگزيده، نهادهايي براي تربيت كادرهايي كه قرار است وارد سيستم شوند و به نوعي از هنجارهاي مسلط تبعيت كنند.
پس از جنگ جهاني دوم، با افزايش جمعيت و دموکراتيزه شدن تحصيل و در نتيجه ورود گسترده دانشجويان متعلق به اقشار اجتماعي متفاوت، دانشگاه زمينه ساز شکل گيري وجدان سياسي در نزد دانشجويان مي شود. دانشگاه و دانشجو با آگاهي و اراده بيشتري به دنبال همان استقلال ديرين است ، مرکزي كه صرفا توليدكننده‌ي كدهاي فرهنگي مسلط نيست. اين باورشکل مي گيرد که دانشگاه نهادي است مستقل از قدرت مسلط فرهنگي و سياسي ، جايي است که حوزه هاي متکثر آگاهي و شناخت و علم – وجود رشته هاي مختلف- در کنار هم فعاليت مي کنند . دانشجو كسي مي شود که قاعدتاً نگاه و رويکرد انتقادي به عالم و آدم دارد و بر خلاف گذشته الزاما به خود همچون توجيه‌كننده و يا مروج سياست‌هاي فرهنگي اي كه توسط قدرت تعريف مي‌شود، نگاه نمي کند.
داشتن رويکرد انتقادي به مولفه هاي فرهنگي – آموزشي و... ، خود به خود دانشجويان اروپايي را به تقابل و به تعبير امروزي به چالش با متوليان رسمي فرهنگ مسلط کشاند و او را وارد حوزه‌اي به نام سياست کرد. نوعي‌آگاهي اجتماعي، مدني و سياسي ايجاد كرد تا دانشجو به عنوان يك انتلكتوئل جوان، جستجو براي حقيقت را حق طبيعي خود بداند و پرسش را نيز پرسش از فرهنگ مسلط ، سياست فرهنگي مسلط و.... بدين ترتيب عملا در بزنگاهي قرار مي‌گيرد كه نتيجه مشخص آن، سر زدن آگاهي و وجدان اجتماعي است ، هماني که نامش جنبش دانشجويي است. در اين مقطع جنبش دانشجويي ابعاد وسيع تري پيدا مي کند و از طريق پيوند خوردن با مبارزات کارگري و سنديکايي سرمنشاء تحولات اجتماعي وسيعي مي شود. جنبش دانشجويي مه 68 نتيجه همين گسترده شدن حيطه تحرکات دانشجويي است. همين ماجرا بحث هاي زيادي به راه مي اندازد: جنبش دانشجويي چيست، پايگاه طبقاتي اش چيست، چه وظايفي بر عهده دارد و...؟
دانشجو نمي‌تواند به خود به عنوان يك طبقه‌ي اجتماعي نگاه كند . دانشجويان از سوي طبقات اجتماعي مختلفي وارد دانشگاه ‌مي شوند و بنا بر رشته تحصيلي شان به طبقات اجتماعي مختلفي هم خواهند پيوست . دانشجو، به لحاظ طبقاتي طبيعت اجتماعي تعريف شده ندارد. به همين دليل بسياري از جريانات دانشجويي در غرب از پيوند بين جنبش دانشجويي و كارگري انتقاد مي‌كردند و معتقد بودند اين دو به هم ربطي ندارد. دانشجو هنوز وارد سيستم و سلسله مراتب توليد نشده است. هنوز كار نمي‌كند و كارگر نيست ، نه مولد است، نه توليدكننده كار و نه ارزش اضافي. اگر كارگر خواسته‌هاي سنديكايي دارد به اين دليل است كه وارد سيستم كار شده و مي‌خواهد بر سر ارزش نيروي كارش جدل كند و با قدرت چانه بزند. به همه اين دلايل، نداشتن پايگاه طبقاتي واحد و موجوديتي سيال، پروژه‌هايي كه جنبش دانشجويي براي خود تعريف مي‌كند، الزاماً مي بايست پروژه‌هايي كوتاه مدت و ميان مدت باشد.
علي رغم همه اين اوصاف، در جوامعي كه به دلايل تاريخي، مشاركت سياسي پايين وتحزب ضعيف است، ديده شده است که جنبش هاي دانشجويي خواسته با ناخواسته سهم قابل ملاحظه اي از جنبش اجتماعي و سياسي را بر عهده مي‌گيرند . به همين دليل دانشجويي كه بنا به تعريف، طبيعت تعريف شده‌ي طبقاتي و خواسته‌هاي يكپارچه ندارد و مجبوراست برنامه‌هاي كوتاه مدت داشته باشد يكباره بار جنبش سياسي هم به دوش آن مي‌افتد . در غرب هم اين ماجرا –علي رغم تحزب کلاسيک و ديرينه و قدرت جامعه مدني- در برهه هايي پيش آمده. در جنبش مه 68 اين بحث بين سردمداران نهضت دانشجويي در گرفت: آيا نقش دانشجو اين است كه تبديل به سكوي پرش جنبش مدني و اعتراض سياسي كارگري برعليه نظام هاي مسلط شود (فرانسه، آلمان، ايتاليا، کشورهاي کمونيستي) يا اينکه وظيفه اش پيش برد خواسته‌هاي کوتاه مدت تر و معطوف به سيتم ونظام آموزشي بايد باشد ؟ ورود ناگهاني و بي‌رويه دانشجويان به حوزه تقابل با قدرت موجب شكاف در ميان فعالين جنبش دانشجويي شد. درعرض يك ماه، اعتصابات دانشجويي با نارضايتي هاي کارگران پيوند خورد و دولت را فلج كرد. اين بحث در گرفت كه جنبش دانشجويي تا كجا مي‌تواند به بلندگوي سياسي يك نهضت اجتماعي عمومي‌ تبديل شود و سوالاتي از اين دست : " حيطه‌ي اختيارات دانشجو چيست؟"،" در چه مواقعي آنها نسبت به موقعيتشان دچار سوء تفاهم مي‌شوند؟" و"دلايل تاريخي كه دچار سوءتفاهم مي‌شوند چيست؟" ،"چرا يكباره جنبش دانشجويي به بلندگوي گروههايي ديگر تبديل مي‌شود". اين بحثي است كه در حوزه‌هاي ديگر هم هست. وقتي كه تحزب نباشد و جامعه مدني قدرتمند نباشد، روزنامه‌ها ،نقش احزاب را بازي مي کنند. در يک وضعيت طبيعي، روزنامه مي‌تواند ارگان يك حزب باشد، ولي قرار نيست همه‌ي بار عقب‌ماندگي فرهنگي و مدني يك جامعه را بر عهده بگيرد.
منظور از همه اين حرف ها اين بود که در ادوار مختلف ، در جوامع مختلف ، به دلايل متعدد تاريخي، اجتماعي و فرهنگي ، جنبش هاي دانشجويي اشکال متعددي به خود گرفته اند. نقطه عزيمت براي تحرک مي تواند خواسته هاي صنفي باشد، سر به سنديکاليزم بزند، با يک جنبش مدني سراسري پيوند خورد و يا سرمنشاء يک حادثه فرهنگي باشد. الگوسازي نمي شود کرد . شرايط است که تعيين مي کند.
پرسش: برخي مدعي‌آن هستند كه اساسا فعاليت سياسي وظيفه جنبش دانشجويي نيست و دانشجو بايد درس بخواند. از طرفي گروهي رسالتي هم در حوزه‌ي اجتماعي و سياسي براي دانشجو قائلند نظر شما در اين زمينه چيست؟
شريعتي: اين « اساساً » ، بيشتر به نصيحت و توصيه مي ماند و واکنشي است در برابر واقعيت و نه متکي بر واقعيت. مثل اين شعرمردمي که:
" به علي گفت خواهرش روزي . که بترس و کنار حوض نرو. رفت و اوفتاد ناگهان در حوض . بچه جان حرف خواهرت بشنو" واقعيت نشان مي‌دهد هيچ كس نمي تواند- حتي اگر بخواهد- در مقام " بايد، نبايد" و" بكن، نكن" قرار گيرد. تاريخ نشان مي‌دهد، که در بسياري از اوقات واقعيته اساساً به اصولاً هاي ما کاري نداشته و کار خودش را کرده است . حركتهاي دانشجويي همه‌ي حوزه‌هاي اجتماعي را تجربه كرده، سياست يکي از آن حوزه هاست و نه الزاماً همه آن. انگليسي ها، آلماني‌ها، فرانسوي‌ها، آمريكايي‌ها هر يك شاهد تجربيات متفاوتي در هر يک از اين حوزه ها بوده اند. الگوي مطلقي كه بگويد "اساسا" جنبش دانشجويي بايد وارد سياست شود يا "اساسا" نبايد به اين كارها كار داشته باشد هر دو غلط است. "اساسا و اصولا" از درون واقعيت بيرون نمي‌آيد و ناشي از يک نگاه ولنتاريستي است. جنبش هاي دانشجويي تک – الگويي نبوده اند و نيستند.
جنبش دانشجويي در ايران حلقه‌ي پيوند بين جنبش مدني و سياسي بر عليه نظام شاهنشاهي شد. بسياري از كساني كه امروز پرهيز مي دهند ، خود جزو اكتيويست‌هاي آن زمان هستند. دانشجويي كه وارد دانشگاه مي‌شود بنا بر تعريف به جستجوي حقيقت مي‌رود، مي خواهد نگاه کردن بياموزد و البته اطلاعات کسب کند. ترکيب همين ميل به آگاهي و شناخت و کسب اطلاعات بي ترديد منجر به نگاه انتقادي مي شود . ممکن است گفته شود چه ضرورتي دارد اين نگاه انتقادي در ميان گذاشته شود ، براي خودت نگهدار. اين توصيه ناممکني است ، آگاهي ويروسي است و پخش مي شود وتکثير و البته اين امکان را هم دارد که تبديل به يک روح جمعي شود. « اساسا و اصولا و نبايد» از دل يک رويکرد واقع بينانه ، آکادميک و مثلاً از سر علم دوستي بيرون نمي آيد، يک نوع موضع گيري است و انتخاب ايدئولوژيک.
پرهيز دادن دانشجو از مشارکت درامر اجتماعي و يا سياسي گاه برمي گردد به يک سري سرخوردگي ها ي تاريخي و در تناسب با هزينه ها و عوارضي که اين گونه مشارکت ها به دنبال داشته است. اما اگر بخواهيم صرفاً از دريچه سياست و عوارض تاريخي مشارکت در آن به جنبش دانشجويي نگاه نکنيم، مي بينيم که اعتراضات دانشجويي در شرايط مختلف ، اشکال گوناگوني به خود مي گيرد حتي اگر همگي منجر به تغييراتي در حوزه سياست و يا فرهنگ شود. دانشجو به دليل خصلت انتقادي اش در بعضي از بسترهاي اجتماعي، موجب يک اتفاق سياسي مي شود( مه 68 فرانسه) گاه يک اتفاق فرهنگي را بوجود مي آورد( دانشجويان 68 در انگليس و نقش گروههاي موزيک پاپ و...) شده است حتي که کارش به جريانات نظامي مي کشد( جريانات دانشجويي در ايتاليا)اما او در هر سه حالت سرمنشأ‌ يك اتفاق فرهنگي بسيار بزرگ شده است. در اروپاي دهه‌ي 70، بعد از فروکش کردن حرکت هاي دانشجويي ، ما شاهد سر زدن جنبش‌هاي موازي اي هستيم که از جنبش دانشجويي دهه 60 نشئت گرفته اند . ظهور فمنيست‌ها، سبزها، جريان‌هاي هيپي‌گري و ايجاد رفرم در سيستم دانشگاه ، نقد سيستم‌هاي توتاليتاريسم كمونيستي و سر زدن موزيك پاپ و . . . از آنجا شكل مي‌گيرد. مي‌خواهم بگويم كه اتفاقا حضور اجتماعي، سياسي دانشجو و حتي ورودش به عرصه سياست در اروپا، خروجي‌هاي فرهنگي بسيار جدي اي داشته است كه هنوز هم دامن جامعه‌ي اروپايي را گرفته است.
بنابراين قائل باشيم يا نباشيم اتفاقات سر مي‌زنند و گاه بسيار منفي و مخرب ، فقط به اين دليل که به روي خودمان نياورده‌ايم و ناديده انگاشته ايم. اين اتفاقات مي‌توانند سياسي نباشند و از جنس ديگري باشند و از اتفاق براي نظم مسلط حتي خطرناك‌تر باشند. ما اين را متوجه نمي‌شويم و دانشجو را صرفا از امر سياست پرهيز مي‌دهيم. بنا به تعريفي كه گفتم هميشه يك اتفاقي سر خواهد زد. اين اتفاق مي‌تواند سياسي، فرهنگي، اجتماعي و مدني و يا سنديكايي باشد. وقتي كه امكانات مختلفي را كه در برابرمان قرار دارد مشخص كرديم آنجاست كه با توجه به موقعيت امروزي خود به عنوان دانشجو، موقعيت امروزي اجتماع خود به لحاظ فرهنگي و موقعيت امروزي اجتماع خود به لحاظ سياسي مي‌توانيم اراده‌اي را وارد كنيم. دنبال كانال‌هايي برويم كه نسبت هزينه و دستاورد فاصله دار نباشد. يكي از وجوه تجربيات جنبش هاي دانشجويي، حضور در سياست بوده است. اما اينكه امروز من دانشجو که مي‌دانم عمر دانشجو بودنم كوتاه است، بايد به دنبال كدام جنس و نوع تجربه بروم بحث ديگري است.
اينجا شرايط بيروني است كه تعيين مي‌كند كدام راه مي‌تواند مفيدتر باشد. "اساسا" را شما تعيين نمي‌كنيد. واقعيت و مثلاً عقلانيت مي‌تواند بگويد فعلا بهتر است اينگونه عمل شود نه اينكه "اساسا" بايد اينگونه عمل كنيد! بين اين "اساسا" و آن "فعلا" بايد راههاي ممکن را جستجو کرد.
ايسنا:« گفتيد اهدافي كه جنبش دانشجويي براي خود متصور مي‌شود بايد كوتاه مدت و يا ميان مدت باشد از سوي ديگر جنبش دانشجويي سيال است و بايد در نظر داشت كه اين شرايط اجتماعي و سياسي است كه چيزي را براي دانشجو مسأله مي‌كند و نمي‌توان او را محدود كرد. با در نظر گرفتن شرايط سني و نبود فعاليت هاي حرفه اي در نسل جوان و دانشجو در مقاطعي از فعاليت‌ها شاهد بروز برخوردهاي تند هستيم. در اين تكثر اهداف و كنشگران و بستر فعاليت نمي‌توان به بلوغي رسيد كه حركت‌هاي متعادل را شاهد باشيم. با اين تفاسير نظرتان درباره اعتقاد كساني‌كه مي‌گويند حركتهاي دانشجويي تاحدودي كور است؛ چيست؟»
شريعتي: « بياييد به طور خاص به سياست برگرديم. چراكه در جامعه ما از نظر تاريخي جريانات دانشجويي به دليل نبود احزاب سياسي، بارسياسي پيدا كردند وحتي حلقه‌ي واسط بين جامعه‌ي مدني منفعل و امر قدرت شده‌اند. به همين دليل اگر دهه‌ي 40 را هم در نظر بگيريد جنبش‌هاي دانشجويي و جنبش‌هاي چريكي نسبت مستقيمي با هم پيدا مي‌كنند. همه‌ي جريان‌هاي روشنفكري گفته‌اند و تجربه‌ي انقلاب به ما گفته است براي اينكه فرد از رعيت به شهروند تبديل شود تجربه‌ي حضور در دانشگاه مي‌تواند يكي از دوره‌هاي خوب گذارباشد. براي اينكه بفهمي رأي هستي و نه رأس، يكي از اشكال مختلف آن به يمن انقلاب و جنبش‌هاي دانشجويي دهه 40 و 50 اين است كه بايد با امر خارج از خود پيوند بخورم و از خود بيرون آيم. هرجايي كه من ديگر من نيستم و با يك حوزه‌ي فراتر از خودم و اجتماعي‌تر از خودم پيوند دارم . بنابراين خروج از خود يكي از اشكال متعدد تجربه‌ي تبديل شدن رعيت به شهروند است.
تبديل "ما"ي رعيت‌گونه‌ي فئودالي به "ما"ي مدني. جامعه ما در حال طي كردن دوره‌ اي است که در آن "ما"ي ملي، مذهبي، تاريخي، غريزي و ارثي ، دارد به "من" اتميزه (سوژه) تبديل مي‌شود، دارد « من» بودن را تجربه مي کند . اين اتفاق ميموني است . چرا که به راحتي بسيج پذير نيست و بدون چشم انداز روشن و افق تعريف شده حرکت نمي کند. بنابراين مي توان خوش بين بود و مدعي شد که مرحله اي که در آن هستيم يک گام جلوتر از قبل است( از نقطه نظر فرهنگي) اما اتفاق بعدي هم بايد بيافتد. در جامعه‌ي ما هنوز آن اتفاق نيفتاده است. اتفاق دومي كه در جوامع متمدن و مدني صورت مي‌گيرد اين است که آن "من" بايد مسير ديگري را هم طي كند تا به يك "ما"ي مدني برسد. "ما"ي مدني، ديگر "ما"ي غريزي نيست؛ "ما"ي خودآگاه است كه تعلق‌هايش را خود تعريف كرده است. امر مشاركت هم در اينجا است که معني پيدا مي کند. چه مشارکت در سرنوشت فردي خود و چه مشارکت در سرنوشت جمعي. از سرنوشت تحصيلي تا سرنوشت اجتماعي و سياسي. مشاركت به قصد تبديل اين "ما"ي غريزي موروثي به "ما"ي مدني . تجربه‌ي نقد قدرت، چه اتوريته فرهنگي - سياسي باشد و چه اتوريته دانشگاه يكي از راه‌هاي خروج از خود و تجربه‌ي من مدني است. شريعتي هم از چند عامل در ساخته شدن خود سخن مي‌گويد يكي از آنها مبارزه اجتماعي است. در مبارزه اجتماعي است كه من نسبت خودم را با ديگري تعريف مي‌كنم و به سمت "ما"ي مدني مي‌روم.
تجربه‌ي روبرو شدن( و نه الزاماً روياروي ) با قدرت تجربه سازنده اي است. در جامعه‌ي ما ممکن است پر بها باشد (و جاي افسوس دارد) اما ضروري است براي اينكه توي رعيت ، شهروند بشوي. بسياري از بزرگترهاي ما از اين جنس تجربه در سالهاي 40-50 به افتخار و سرخوشي ياد و به آن مباهات مي کنند! ممکن است گفته شود چون در تقابل با قدرت طاغوتي بوده مشروع است . موضوع بر سر تقابل و يا تعامل نيست . اهميت موضوع در تمريني است که لازمه بلوغ اجتماعي است: براي کسي بودن، بايد تمرين کسي شدن را ازسر گذراند.
اساسا براي شكل‌گيري چيزي به نام "من" يا "ما"ي مدني تجربه‌ي نقد و از جمله نقد قدرت ضروري است و اصلا توصيه مي‌شود. اتفاقاً به دليل اينکه دستخوش تند روي نشويم. براي اينكه ياد بگيريم كجا تند برويم و كجا نه. براي اينكه بفهمم اصلا چه چيزي تند است و چه چيزي كند بايد تجربه‌اي را آغاز كنيم. نمي‌توان گفت "اگر تند نروي مي‌شود". اول بايد بدانم چيست و از چه جنس و نوعي است تا ياد بگيريم تند يا كند نرويم. جامعه‌اي كه از چنين تمريني محروم شود يا خشن مي‌شود يا به منفعل. براي اينكه وضعيت سومي را متصور شويد نمي‌توانيد از طريق توصيه‌ي اخلاقي وارد شويد و بگوييد "بهتر است اين كار را بكنيد يا فلان كار را نكنيد!". از طريق تهديد هم نمي‌توانيد. بايد بگذاريد فعاليت كند، اشتباه و خطا كند تا ياد بگيرد كه متعادل حركت كند. رفتار مدني آموزش مي‌خواهد، توصيه اخلاقي نمي‌خواهد. فراهم آوردن شرايطي مي‌خواهد تا از طريق تمرين، تعادل را ياد بگيرد.
ديالكتيك آزادي و حدود را بايد در عمل تجربه كرد. دانشگاه و دوره‌ي دانشجويي زيباترين و درست‌ترين دوره‌اي است که مي توان اين را تمرين كرد. حدود آزادي را ما در بستر تجربه تعريف مي‌كنيم كه مشخص شود تندروي مي‌كنيم يا كندروي. فراهم آوردن ظرف‌ها و موقعيت‌هايي كه در آن بتوان حدود آزادي را و شرايط تحققش را درک کرد.
ترديدي نيست كه سياست يكي از اشكال متعدد انديشيدن به نسبت خود با قدرت و يكي از اشكال تربيت شهروند است. اين را انقلاب به ما ياد داده است. هركسي آن را منكر شود منكر يكي از دستاوردهاي انقلاب است. همان انقلابي كه هر روز در ستايش آن سخن مي‌گوييم.
براي تجربه‌ي نسبت حد و آزادي بايد مديريت دانشگاه، اتوريته‌ي فرهنگي و سيستم آموزش عالي ما بتواند ظرفي را تعريف كند كه دانشجو در آن تجربه‌ي حد و آزادي را از سر بگذراند و بفهمد كجاها متعادل است و كجا نيست. اما اگر نتواند ظرف درستي تعريف كند و هوشمندانه مديريت کند، همان ظرف كوچك و خفقان‌آور شود و طبيعتاً اين ظرف هم خواهد شكست.
صرف نظر ازگرايش به راديكال شدن فعاليت‌هاي جنبش دانشجويي، به دليل نبود تجربه و تمرين بايد در نظر داشته باشيم اگر جايي نتوانيم آزاديمان را تجربه كنيم ، همين محروميت، خود زمينه‌ساز راديكاليزه شدن و خشونت مي‌شود. بنابراين براي اينكه بتوانيد حدود و آزادي را مديريت كنيد بايد امكان تجربه را بدهيد تا فرد بتواند بداند كه كيست و به عنوان يك شهروند خود را تجربه كند. شهروندي را تعريف كند و وقتي هم كه شهروند ‌شد شهروند متعادل پرهيز كننده از خشونت و راديكاليسم باشد.
در ضمن بايد تند و كند را هم تعريف كرد. اين بحث اين شعر را تعريف مي کند :" چه كنم كه ترا نازكي طبع لطيف آنچنان است كه آهسته دعا نتوان كرد"، متأسفانه در جوامعي مثل جوامع ما گاه مسئولين فرهنگي و سياسي ما طبع لطيفي دارند و زود بر مي آشوبند. دانشجو در دانشگاه بنا به تعريف به دنبال اشكال متعدد شناخت مي‌رود و يکي از عوارض آن فراهم آوردن امکان فضولي است : مقايسه بين ديروز و امروز، بين خود و ديگري، بين خصوص و عموم، جهان و طن و... نمي‌ شود فضول پروري كرد و از طرف ديگر تشر زد که فضولي ممنوع . خوب يكي از اشكال فضولي، دخالت در اموري است که به تو مربوط نيست.
جامعه دانشجويي هم نمونه اي ازجامعه‌ي مدني است: متكثر، چند لايه و با گرايشات متعدد. بنابراين نمي توان از جنبش دانشجويي صحبت کرد مگر آنکه همه وجوه اين جامعه دانشجويي نمايندگي شود. از سوي ديگر تعيين اهداف کوتاه مدت که در نسبت و تناسب با نيازها و توانايي‌هايش باشد ضروري است . اهدافي که مربوط به دنياي خود او است : دانشگاه، آموزش ، جايگاه دانشجو در سيستم آموزشي ، نحوه ورد به اين حوزه .... همه اهدافي که مي توان آنرا اهداف صنفي، اتحاديه اي و... با خروجي فرهنگي ناميد. . مثلا وارد تعامل انتقادي با سيستم آموزشي شدن. جنبش دانشجويي هميشه سياسي تعريف نمي شود مي‌تواند خود را جنبشي تعريف كند كه مي‌خواهد در درون نهاد آموزش و فرهنگ مسلط تحول ايجاد كند. دانشجويان اروپايي در سال‌هاي 48 ميلادي اين كار را كردند و به اهدافشان رسيدند. دانشجو مي‌تواند از طريق نسبت انتقادي برقرار كردن با مسوولان امر در حوزه‌ي آموزش عالي منشأ خير شود و اگر در آنجا منشأ خير شود در حوزه‌ي اجتماعي مدني منشأ‌ خير شده است و اين يكي از تعاريف ديگر تجربه‌ي امر سياسي است.
ايسنا: در بحث ديالكتيك حد و آزادي در بستر دانشگاه برخي بر اين عقيده‌اند كه دانشجو نبايد هر حريمي را بشكند تا اجازه داده باشد كه حريمش را بشكنند و براي تعيين حدود اين حريم هم برخي قانون يا مسايل ديگر را برجسته مي‌كنند. با توجه به ويژگي‌هاي دانشگاه چگونه مي‌توان در اين زمينه چاره‌انديشي كرد؟
شريعتي: دو پرسش محوري و جدي در بحث شما هست؛ يكي كه اساسا به ديالكتيك آزادي و حد مربوط مي‌شود. نسبت آزادي و حدود پرسش قديمي است. از طرفي بايد به كودك اجازه دهيم كه آزادانه راه برود، بيافتد، زخمي و خوني شود و ... تا بتواند راه برود و از طرفي نگران شکستن دست و پايش هستيم . اين سوال از ابتداي زندگي يك فرد مطرح مي‌شود. نسبت آزادي و حدود چيست؟ و ديگر اين‌كه آيا تجربه‌ي آزادي است كه به فرد را با حدودش آشنا مي کند و يا با وضع حدود مي توان آزادي را مفيد ساخت؟ وضع حد ، از ابتدا فرد را شرطي مي‌كند . در نتيجه ما دو نوع حد داريم؛ يكي حدي كه پس از تجربه‌ي آزادي به آن مي‌رسيم و به خودمان تحميل مي‌كنيم و ديگري حدي است كه بر ما تحميل مي‌شود و از همان ابتدا ما را شرطي مي‌كند. تجربه‌ي آزادي كه همراه با ريسك، خطر، سقوط و انهدام همراه است به من آرام آرام مي‌آموزاند كه در چارچوب حدودي بايد حركت كنم، اگر نه صدمه مي‌بينم.از طرفي تاريخ و تجربه نشان مي‌دهد حدودي كه از بيرون به فرد تحميل مي‌شود مي‌تواند او را چنان شرطي كند كه به محض اين‌كه اين حدود برداشته شود يا افسارگسيخته شود يا اصلا نداند چگونه راه رود. به نظر مي آيد حدودي را كه پس از تجربه‌ي آزادي دروني كرده ايم قابل اعتماد تر است. دروني كردن حدود به يمن تجربه‌ي آزادي ميسر است. مي گويند و مي شنويم که در اين تجربه، از حدودي فراتر نرويد. بايد گفت "اين ديگر توصيه‌ي اخلاقي است"
در پرسش شما بحث ديگري هم هست .آيا بايد پرسش را ازجايي به بعد تعطيل كرد؟ اصلاً مي شود پرسش را تعطيل کرد؟ پاسخ به اين پرسش بستگي به اين دارد ‌كه دانشگاه را چگونه تعريف كنيد. اساسا دانشگاه نمي‌تواند فرهنگي مسلط و تيپ واحد بپروراند.ما چون در حال طي كردن دوره‌ي گذار هستيم دركمان از محيط دانشگاه هم گذاري است. از طرفي مي‌خواهيم دانشگاه جايي باشد كه افراد خوب متحدالشكل كه مثل هم فكر كنند و به نيروي اجرايي بوروكراسي واحد تبديل شوند باشد از طرف ديگر فضايي فراهم كرديم كه قرار است افراد و آگاهي‌هاي متكثر بسازد. در اين‌جاست كه تقابل قانون و آگاهي به وجود مي‌آيد. اساسا بنا به تعريف جنبش دانشجويي هم اين‌گونه به وجود مي‌آيد. يك سيستم تعليم و تربيت عمومي كه قدرت آن را تعريف مي‌كند و زمينه‌اي كه اساسا ناراضي‌پرور است؛ چون آگاهي ناراضي‌پرور است. اين موقعيت بنا به تعريف بحراني است و جذابيتش هم در همين است.

دراروپا هم اين تضاد در دهه‌ي 60 به وجود آمد. بنابراين دانشگاه‌هاي سومي در برخي از کشورهاي اروپايي –مثلاً در برلين - ايجاد شد. دانشگاهي كه اعلام كرد اصلا به سيستم آموزش و پرورش كه دولت براي ما تعيين مي‌كند "نه" مي‌گوييم. گفتند ما اصلا امتحان نمي‌دهيم. بهترين اساتيد در آن‌جا تدريس مي‌كردند. يك دوره‌اي 10-15 ساله اين‌گونه شد. اين‌كه مي‌فرمايند يك سري از پرسش‌ها را نبايد مطرح كرد مثل اين است كه به كسي بگوييد من براي تو از فلسفه، كلام و علوم انساني سخن مي‌گويم و دانستن اين امر كه به اندازه‌ي هزاران دل، هزاران عشق است؛ به اندازه‌ي هزاران دل، هزاران علم است. اينها را بدان ولي پرسش را در دلت نگه دار! آگاهي بنا به تعريف افسارگسيخته است. پرسش مشروع است، اما اين شكل پرسيدن است که مي‌تواند محل نزاع باشد. دانشگاه به من ياد مي‌دهد كه معضلات و آسيب‌هاي اجتماعي خود را بشناسم و درست بپرسم و نه اين‌كه نپرسم. بر استاد است كه پاسخ‌هايي بدهد كه دانشجو را قانع كند. دانشگاه جاي پرسش و انتقاد است. نمي‌توان براي پرسش و انتقاد حد قائل شد. اما براي شكل آن مي‌توان حد قائل شد. مي توانند بگويند درست پرسش کن. درست يعني چه؟ درست انتقاد كردن و يا درست پرسيدن ، يعني متناسب با شرايطي كه در آن هستيم، سطح آگاهي خودمان و واكنش مخاطبان حرف زدن.
اين حرف که پرسش و انتقاد مجاز است و بي حد، اصلا آنارشيستي نيست، چون بلافاصله مي‌گويم بستگي دارد به شكل آن و شرايط. درست بودن را، شرايط ، ميزان شناخت و آگاهي دانشجو و مخاطب تعيين مي‌كند. مهم است كه شما در حد توانايي‌هايتان ادعا كنيد.اگرچه از طريق پرسش و تمرين است كه آگاهي ما بالا مي‌رود و ياد مي‌گيريم بلوغ خود را تشخيص ‌دهيم . در عين حال قرار بر اين است كه دانشجو در دانشگاه درس بخواند. قرار نيست كه فقط تجربه‌ي مدني را از سر بگذراند؛ چون اگر قرار بود فقط تجربه‌ي مدني را از سر بگذراند لازم نبود كه به دانشگاه برود. برود در نهادهاي مدني عضو شود. چه اصراري است كه دانشجو شود؟ دانشگاه جايي است كه قرار است علم توليد شود، آگاهي پخش شود،استقلال و انتقاد ممكن شود ولي اين موارد بايد توام با هم صرف شود. جايي است كه اول قرار است بياموزي بعد صدايت را بالا ببري. در نتيجه آموزش جزو پايه‌هاي اصلي آن است.
اما به اين معنا نيست كه هرچه گفتند بپذيري. بايد درس خواند، به تعبير شريعتي "بي مايه فتيراست". كسي كه هنوز خيلي نمي داند نمي تواند سرمنشاء حرکت و جنبش خيري شود. بنابراين آموختن در دانشگاه، تمرين تواضع هم هست. يعني بداند تا كجا نمي‌داند. با صرف حضور در ميدان اجتماعي و سياسي مشکل بي فرهنگي را نمي شود حل کرد چنانچه بي اعتنايي به آنچه در برابرت مي گذرد تحت عنوان اولويت آموختن و ضرورت حفظ بيطرفي در اين دوره، نيز به تنهايي فرهنگ ساز نيست. بي مايه فتير است اما نفس حضور در ميدان –در اينجا حس مشارکت و همبستگي با ديگران- يکي از اشکال کسب آگاهي است.
يكي از دلايلي که باعث شود ما دچار افراط شويم و بگوييم دانشجو فقط بايد درس بخواند يک سري تجربيات تلخ ورودهاي ناگهاني و دفعتي به حوزه سياست است بي آنکه متکي بر شناخت از توانايي ها و آگاهي هاي اوليه ولي بنيادين باشد. بي مايه اما معترض . خوب البته آدم بي مايه اعتراضاتش مفيد که نيست هيچ، گاه منجر به فاجعه هم مي شود. اتفاقا اين سرخوردگي براي خود دانشجو بيشتر از همه ناخوشايند است؛ چون مي بيند چند سال گذشته است و هيچ چيز ياد نگرفته است. هايي و هويي بي آنکه چيزي آموخته باشد . دانشگاه اگرچه مركزي است براي توليد نگاه انتقادي و چالش و تعامل با امر مسلط ، اما در عين حال قرار است حلقه‌اي در فرآيند پيشرفت و توسعه‌ي فرهنگي جامعه‌ي نيز باشد. دانشجو همان‌طور كه مي گويد من معترضم، پس هستم؛ در عين حال بايد به خود بگويد من خواهان آگاهي ام پس هستم براي اينکه بتواند در فرآيند ترقي و توسعه و پيشرفت، نقش اساسي ايفا كند.

ايسنا:شما تخيل را درپي ريزي آينده جنبش دانشجويي سهيم و موثر دانسته ايد،‌ منظور از آن چيست؟
شريعتي: اين تعبير سارتر است در بحثي راجع به جنبش دانشجويي مه 68. جنبشي که مبتکر و مبدع روشهايي جديد بود خارج از عرف مسلط احزاب و جريانات سياسي. تخيل يعني كشف زمينه‌هاي پنهان و پيداي تجربه‌ي مدني براي دانشجو و در عين حال شناسايي حوزه‌هاي متعدد براي ارتقاي فرهنگي . يعني وقتي مي‌بينيم كه راه هميشگي جواب نمي‌دهد به دنبال راه‌هاي ديگر بروم. مه 68 در فرانسه با اعتراض به اخراج چند دانشجو شروع شد و اساساً به صف کشي هاي سياسي احزاب ذي ربط با قدرت کاري نداشت . اين‌جا بود كه تخيل آنها به کاري آمد. به همين دليل اشاره کردم که براي حرکت کردن الگوسازي نبايد کرد، دستورالعمل هم به کاري نمي آيد، روش لازم است. تغييرات اساسي در حوزه هاي مختاف (فرهنگ، سياست و...) محصول تغييرات در روش ها است اين روش است كه مرا مدرن مي‌كند يا عقب‌مانده. روش برخورد يعني كشف امكانات دروني يك موقعيت و ترسيم و تشخيص چشم‌اندازهاي جديد. در مقايسه و تحليل نيازها، تشخيص دهيم كه كدام روش پاسخ مي‌دهد.

پرسش: در دانشگاه طيف‌هاي مختلف فكري و گاه سياسي وجود دارد. پرسش از همه‌ي امور در خود دانشگاه باعث شود عملا تعدادي از دانشجويان نسبت به فضاي موجود انتقاد كنند و دودستگي‌هايي ميان دانشجويان ايجاد شود و هر گروهي خود را جنبش دانشجويي تعريف مي كند.درحالي كه ايجاد فضاي گفت و گوي آرام و به دور از تنش از مسايل لازم در دانشگاه است. چگونه مي‌توان ميان اين دو مساله تعادل ايجاد كرد؟ گفت و گو در دانشگاه چه‌طور بايد صورت بگيرد؟
شريعتي: دانشجويان ازطبقات اجتماعي و محيط هاي فرهنگي متفاوتي به دانشگاه وارد مي شوند. با حساسيت ها و پيش داوري هاي متفاوت . قرار است كه آنها وقتي خارج مي‌شوند يک سري خصلت‌هاي مشترکي را بدست آورند. زير چترواحد چيزي به نام آگاهي، اطلاعات و شناخت همبستگي فرهنگي در بين آنها به وجود ‌آيد. قرار است در دانشگاه ياد بگيريم كه تفاوت‌هاي طبقاتي، فرهنگي و سنتي كه با آن رشد كرده‌ايم را در تقابل با يكديگر قرار ندهيم و گفت و گو را ممكن كنيم. اصلا نقطه‌ي مشترك دانشجو بودن مي‌تواند نقطه‌ي عزيمت مادي محكمي براي گفت و گو باشد.
دانشگاه بايد جايي باشد كه فرد ياد بگيرد به‌رغم تفاوت‌هايش گوش كند. آن‌جا براي اولين بار شما كه همواره در يك محيط يكدست فرهنگي زندگي كرده‌ايد با وجوه متفاوت منشور فرهنگي خود مواجه خواهيد شد. اگراين تکثر درست مديريت شود دانشجو مي آموزد با متفاوت خود روبه‌رو شود و با اشکال متکثر ايراني بودن، مذهبي بودن، ملي بودن و در اين رويارويي احتمالا دنبال راه حل بگردد. اما اگر درست مديريت نشود و به شخص يا گروهي بيشتر بها داده شود طبيعتاً مشكل آفرين مي شود. وقتي گروه يا فردي پشتش به مديريت گرم است، اصلا تعامل ناممکن است. اگر همگي در موقعيت برابر باشيم ، مجبورمي شويم به دنبال زبان مشترک باشيم. محيط دانشجويي هم شبيه اجتماع ما است. اقليتي که صدايشان را مي شنويم و ديگراني که صدايشان بلند نيست. اين اقليت را متولي جنبش دانشجويي-از هر نوع مستقل يا وابسته- دانستن خطاست. آيا جامعه‌ي ما فقط هماني است ‌ كه صدايش را مي‌شنويم ؟ گروه هاي ديگري هستند كه صدايشان‌ را نمي‌شنويم يا صدايشان را به گونه‌اي ديگر بلند مي‌كنند.
در اروپا اتفاقا آنهايي كه صدايشان شنيده نمي شد ، مه 68 را ايجاد كردند. هيچکدام ، جزو احزاب سياسي و نهادهاي دانشجويي موجود معروف نبودند. آنها به دنبال راه حل‌هاي ديگري براي اثبات خودشان بودند. اتفاقا يكي از دلايلي كه بحث‌هاي ما درحوزه‌ي دانشجويي ابترمي‌ماند اين است كه تحرکات سياسي نهادهاي رسمي دانشجويي موجود را در اين سال‌ها، مساوي با جنبش دانشجويي مي‌گيريم. اين نهادها ، اگرچه فعال و هميشه در صحنه، تنها نمايندگان جريانات دانشجويي نيستند و الزاماً اکثريت هم نيستند. هم‌چنان كه نهادهاي موجود در جامعه‌ي مدني ما جامعه‌ي متكثر مدني ما را نمايندگي نمي‌كنند؛ در دانشگاه هم اين چنين است. در نتيجه ما عده‌ي بسيار زيادي را اصلا نمي‌شناسيم بعد دلمان خوش است كه صرفا اين جريانات مشخص وجود دارند و ما آنها را مي شناسيم. مثل همين تفکيک ثنوي افق فکري فرهنگي جامعه ما به روشنفکر ديني و روشنفکر سکولار.
جرياناتي يا افرادي هستند كه به حوزه‌ي روشنفكري وارد نشده‌اند ولي بسيار موثرند و گاه مخرب. از منظر سياسي نمي گويم، از نقطه نظر فرهنگي. پاي صحبت برخي از همين جرجيس هاي جديد گاه دوسه هزار مشتاق مي نشيند . کدام يک از روشنفکران –سکولار با مذهبي- قادر به جذب چنين مخاطبي است؟ اگر به تكاپو نيافتي او جامعه‌ات را نمايندگي مي‌كند. در دانشگاه هم همينطور است . هميشه اقليت فعال ، اکثريت منفعل را نمي تواند نمايندگي کند و يا به حرکت وادارد. گفت و گو بين گرايش‌هاي مختلف به اين معنا نيست كه مثلاً بين انجمن اسلامي و بسيج دانشجويي تعامل ايجاد كرد. اينها تنها شكل گفت و گو نيست. براي اين كار بايد صداهاي خاموشي را كه شنيده نمي شوند شناسايي کرد . شايد همان‌ها باشند که خصلت اساسي حرکت هاي بعدي دانشجويي را تعيين کنند ، از جنس و نوعي ديگر. ما بايد به دنياهاي يكديگر سرك بكشيم. در حوزه‌ي اجتماعي، يك سري جزيره ها يي شکل گرفته بي ارتباط با يکديگر. خوب است؛ چون نشان‌دهنده‌ي سر زدن تكثر است اما بايد بين اينها رفت و آمد ترتيب داد. ما از تفاوت مي‌ترسيم. به ما ياد داده‌اند كه از تفاوت هراس داشته باشيم. تفاوت نشان‌دهنده‌ي خطر است. ترس‌آور و اضطراب‌آور است. براي کنترل و ايجاد تغيير در اين احساس، براي پرهيز از اين نگاه سياه-سفيدي حق و باطل بايد به دنياهاي موازي يكديگر سربكشيم و خود را در معرض خطر و تغيير قرار دهيم.
شريعتي بحثي به نام "تقواي ستيز" و "تقواي پرهيز" دارد. مي‌گويد ما ياد گرفته‌ايم از طريق پرهيز، تقواي خود را حفظ كنيم؛ در حالي كه به تقوايي مي‌توان اطمينان داشت كه پس از ستيز است. يعني فردي که به استقبال تغيير و تفاوت مي رود و متقي باقي مي ماند.
بنابراين براي فراهم كردن امكان گفت و گو بدانيم كه ديگري هم هست. گاه اصلاً از آن بي خبريم. در جامعه‌ي ما و در دانشگاه ما اين ديگري پنهان است. بايد زيرزمين‌هاي فرهنگي را كشف كنيم. در پي اين اکتشافات است که هم نشيني ممکن مي شود و ترس كنار مي‌رود. يک سوي ديگر اين وضعيت البته به سياست مديريتي دانشگاه‌ها هم بر مي گردد . نداشتن سياست واحد و برابر در برخورد با نهادهاي رسمي دانشجويي باعث مي‌شود، نهادي که هم سو با عرف مسلط حرف مي زند و نهادي که خود را منتقد مي داند يكي شده و يکي از آنها مي‌شود فرشته خو و ديگري اهريمني. اين مديريت است كه مي‌تواند زمينه‌هاي تشنج را كم كند. اتخاد روشي واحد و برابر در برابر دانشجو. ايجاد فضاي امنيت و آرامش روحي و رواني، يكي از راههاي فراهم آوردن امکان گفت و گو است.
البته مقابله كردن با سياستي كه همبستگي ميان دانشجويان را در هم مي ريزد به عهده خود دانشجو است . سياست تفكيك‌گذار مانع شكل‌گيري وجدان جمعي دانشجو است و مقابله با اين سياست ، مستلزم همان چيزي است که نامش آگاهي نسبت به موقعيت خود است، آگاهي اي که منجر به حرکت مي شود. در شرايطي كه طرفين، ذيل همان وجدان جمعي خودآگاه دانشجويي نتوانند با هم صحبت کنند ، بسياري از صف و صف کشي ها کاذب مي شود. مثل همين صف کشي ميان اعتراض و دانش . يا اعتراض ، يا دانش، اين فرضيه که جستجوي دانش با تجربه اعتراض در تضاد است و بايد يا اين بود يا آن. خير. راه سومي نيز وجود دارد و آن اين‌كه ما با عطش و پافشاري و اميد، دانش را در دانشگاه بجوييم و در همان حال جستجوي دانش و آگاهي ما را به امکانات متکثر نقد و اعتراض هم آشنا کند. دانستن و شناخت، خنثي نيست و بي ترديد منجر به يک موقعيت مي شود: نقد تجربه نشان داده است که نقد نيست که به خصومت مي انجامد ، نشنيدن آن است . اين را شريعتي به ما آموخت.

جنبش دانشجویی و فلسطین

جنبش دانشجویی، در طول تاریخ خود همواره در دو جبهه دست به مبارزه ای آرمان خواهانهزده است. اول در مقابل استبداد داخلی و دیگر در برابر استعمار بیگانگان. در مسئلهاستعمار ،آرمان خواهی و رادیکالیسم جهانشمول ناشی از شور جوانی دانشجویان، هموارهباعث شده تا آنان مبارزات خود را در چهار چوب هیچ مرزی محدود نکنند و با نگاهیانسانی، دوشادوش تمامی آزادی خواهان و استقلال طلبان در هر نقطه از کره خاکی بهمصاف استعمار گران بروند.

و فلسطین، این عرض موعود مورد ادعای یهود، از دیر باز نقطه مشترکی بوده است برایتمامی مبارزان آزادی خواه جهان، تا فارغ از هر طرز فکر و جهت گیری سیاسی، هم صدا بافریاد مظلومانه ملت فلسطین، به اعتراض نسبت به سیاست های پلیدی بپردازند که برایبیش از نیم قرن آرامش و صلح را از خاورمیانه گرفته است.
دهه 1960 یا معادلایرانی آن دهه 1340، دهه اوج گیری «رادیکالیسم» و «انقلابی گری» در سطح جهانیبود.
 مبارزه و پایداری شجاعانه و قهرمانانه مردم ویتنام علیه تجاوز آشکار وامپریالیستی آمریکا ، بر متنی از جنگ قدرت میان ابرقدرت ها جهت تقسیم جهان ، ویتنامرا به قلب تپنده و الهام بخش این رادیکالیسم تبدیل کرده بود .
«سعیدشاهسوندی»، از فعالین دانشجویی این دهه در خاطرات خود می نویسد : «فلسطین یک کانونشورش و قیام صرفاً عربی نبود ، فلسطین سرزمین مقدس مسلمانان و جایگاه اولین قبلهآنان بود، از این رو از مصر گرفته تا ایران، از مسلمانان هند و پاکستان گرفته تاسنگال و دیگر کشورهای آفریقای سیاه همه و همه فلسطین را به نحوی از آن خود و آرمانخود می دانستند که به غصب رفته بود».
با چنین نگاهی، جنبش های دانشجوییایران نیز از آغاز تشکیل «ساف»، «سازمان آزادی بخش فلسطین»، رابطه ای تنگاتنگ با آنبرقرار کردند. 
با پیروزی انقلاب اسلامی، روابط میان انقلابیون سابق ایرانیبا همتایان فلسطینی خود، وارد مرحله ای جدید شد. ایرانی ها فرصت مناسبی یافته بودندتا کمک های برادران فلسطینی خود را به نحو شایسته ای جبران نمایند و در این راهجنبش دانشجویی نیز به مانند همیشه نقش عمده ای ایفا کرد.
امروزه  نیز شایدمسئله فلسطین را بتوان از معدود نقاط مشترک تمامی گروه های دانشجویی دانست. گویااهمیت این مسئله برای فعالین دانشجویی به حدی است که وقتی پای بحث فلسطین بهمیان می آید تمامی اختلافات خود را کنار گذاشته و یک صدا به حمایت از جنبش آزادیخواهانه مردم این کشور می پردازند.

چندی پیش، تعدادی از گروه های دانشجویی، در ميزگردی خبري با عنوان «رسالت جنبشدانشجويي در قبال دولت و ملت فلسطين» گرد

هم آمده و با اشاره به يکپارچگي غرب در اعمالفشار به دولت جديد فلسطين تاکيد کردند: «فلسطين به حمايت همه جانبه جهان اسلام نيازدارد».
در این میز گرد که با حضور «اتحادیه انجمن های اسلامی دانشجویانمستقل»، «جامعه اسلامی دانشجویان» و «بسیج دانشجويی» برگزار شد، «مهدی بلوکات»،دبیر سياسي اتحادیه انجمن‌هاي اسلامی دانشجویان مستقل، فلسطین را خط مقدم گفتمان وبيداري اسلامی دانست و تصریح كرد: «این خط مقدم انتخابی كه در فلسطین صورت گرفته،برگرفته از عدالت و آزادی خواهي اين ملت است»
روز سه شنبه (13/4/85) نیزگروهی از دانشجویان، که عمدتا وابسته به همین تشکل ها بودند، با حضور در مقابلسفارت فلسطین، خواستار فراهم شدن زمينه اعزام نيروهاي داوطلب به سرزمين‌هاي اشغاليبراي مقابله با رژيم اشغالگر قدس شدند.

شاید اعزام دانشجویان برای مقابله با ارتش اسراییل از دیدگاه  اغلب  صاحبنظرانسیاسی امری عجیب و غیرممکن به نظر برسد، اما گویا برخی تشکل های دانشجویی  حاضرنیستند تا مصلحت اندیشی های سیاسی را در اعمال و گفته های خود دخیل سازند و مصرانهخواهان اعزام به فلشسطین اشغالی هستند.
جنبش عدالتخواه دانشجویی از تشکلهای نزدیک به اصولگرایان، که علی رغم عمر کوتاه خود، با صدور بیانیه های آتشین گویسبقت را در رادیکالیسم _هرچند درکلام _از بسیج دانشجویی ربوده است ، در اطلاعیه ایاعلام کرد که اولین «کاروان دانشجویی اعزام به مناطق جنگی فلسطین و لبنان» را هفتهآینده رهسپار این کشورها خواهد کرد.
البته «علیرضا کمیلی» از اعضای شورایمرکزی جنبش عدالتخواهی، که با خبرنگار آفتاب گفت و گو می گفت: « پیش بینی می کنیمکه هفته آینده چندین اتوبوس از دانشجویان عدالتخواه ایرانی به فلسطین و لبنان اعزامشوند».
شاید اعلام حمایت این دسته از تشکل های دانشجویی از جنگ بر علیهاسراییل، امری عادی تلقی شود، اما حمایت های جنبش دانشجویی از مردم فلسطین تنها بهاین طیف محدود نمی شود. 
گویا هیچ گوشی نیست که ضجه کودکان فلسطینی را از فرسنگها آن سوتر نشنود و هیچ قلبی نیست که از این ستم به درد نیاید.
«سعیدحبیبی»، از اعضای شورای مرکزی دفتر تحکیم وحدت می گوید: «آنچه در فلطسين گذشته وتاريخي که اين سرزمين سپري کرده است، داستان پردرد و مفصلي است. اما همينقدر بگويمکه اين واقعيتي است که فلسطين و مقاومت مردم فلسطين ، اسطوره اي است که ساليان سالالهام بخش مبارزين و انقلابيون نه تنها ايران که جهان بوده است».
حبیبی، کهبرخلاف دیگر همتایانش در بسیج  و جنبش عدالت خواه دانشجویی، به راههای مسالمت آمیزبرای دفاع از حقوق ملت فلسطین اعتقاد دارد،
 می گوید: «ترديدي نيست که در نهايتامر بايد همه آوارگان فلسطيني به سرزمين خويش بازگردند و حکومت خود را بدست خويشبرپا دارند. اگر اين امر از طرق مسالمت آميز صورت گرفت، البته غايت آرزوي ما است. ولی باید در نظر داشت پيش شرط هرگونه بحث منطقي در اين زمينه ، پذيرفتن اين واقعيتاست که اسرائيل رژيمي است غاصب و نامشروع».

خصلت توده ای جنبش دانشجویی ایران - ۲۵ آذر ۸۵

کم تجربگی، بلای همیشگی
 چیزی فراتر از مطالبات صنفی

صدری نژاد

کیوان باژن- دانشگاه محل تبادل افکار و عقاید و شکل گیری اولیه آزاداندیشی است. انرژی مضاعف فکری که از گردآمدن تعداد بی شماری از افراد طالب علم، زیر عنوان دانشجو و با برقراری دیالوگ بین خود طی مدت کوتاهی به وجود می آید؛ می تواند به عنوان پتانسیلی ذخیره شده رها گردد و به تریبونی برای انتقاد از نابسامانی ها، چه درمحدوده دانشگاه و چه فراتر از آن و در سطح جامعه تبدیل شود. و از آن جا که این نیروی فکری عظیم، خصلتی روشنفکری دارد لیکن به نوعی می تواند مرز خود را با دیگر تحرکات و نهادهای اجتماعی چون «کارگری»، به راحتی مشخص کند.

دانشجو در واقع در برخورد با آرا و نظرات گوناگون، خود را محک زده و به جمع بندی آن پرداخته تا زیربنای فکری خود را در این پروسه با عنصر آگاهی و البته با سرشتی دیالکتیکی پی ریزی کند. حرکات و تحولات دانشجویان به طورکلی با همین روند است که به وجود می آید و البته اگر در همین جا متوقف شود، بی شک ناقص خواهد ماند.

آن چه را که زیر عنوان جنبش های دانشجویی می شناسیم، در دیدی کلی؛ همین تعاملات و تبادل های فکری است که دانشجو را به عنوان یک روشنفکر به تفکر وا می دارد و باعث می شود تا به اقدام دست زند.

آن چه اما این جنبش را برجسته و با ارزش می کند، خاستگاه طبقاتی آن است؛ می دانیم دانشجوها به هرحال نماینده طبقات و اقشار مختلف جامعه اند. از این رو به راحتی با «مردم» مرتبط می شوند. به عبارتی دیگر جنبش دانشجویی با دو خصلت مکمل آمیخته و تعریف می شود: از یک سو خصلتی روشنفکری و از سوی دیگر توده ای. هرگونه دیدگاهی که منجر به جدایی این دو مقوله گردد بی راهه بوده و باعث عقیم ماندن جنبش می شود.

دانشجو به هرترتیب، طلیعه دار جریان روشنفکری جامعه خویش است. از این رو باید با مسایل اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی «مردم» نه تنها همسو شده، بلکه ارتباط بگیرد تا با تریبونی که دارد بتواند ارایه دهنده مطالبات مردمی بوده، خواستار حل مشکلات شان باشد. درست همین جاست که می گوییم اگر این جنبش نتواند خود را از محدوده چهاردیواری دانشگاه بیرون بکشاند، آن گاه با عقیم ماندن خصلت توده ای اش درواقع نه تنها نمی تواند به وظیفه اش به درستی عمل کند بلکه تنها کاری صنفی انجام داده است.

اما باید خاطرنشان کرد محدود کردن این جنبش اجتماعی به مسایل صنفی، ظلمی است که به آن می شود. چراکه جنبش دانشجویی، روبنایی از حرکت های توده ای است و ماهیتی اجتماعی دارد و همانند هر جنبش اجتماعی دیگری مثل جنبش های کارگری، جنبش های رهایی بخش جهان سوم، جنبش های ضدامپریالیستی و ضداستعماری و یا جدیدترین شان: جنبش زنان، سبز یا صلح؛ حامل اصلی مطالبات مردم است و به همان اندازه و گاه بیش تر می تواند و اجازه دارد رادیکال باشد. مردمی بودن جنبش نیز، این انتظار را برمی تابد که تریبون دانشجویان به وظیفه خود در همه ابعاد اقتصادی ازیک سو و سیاسی، اجتماعی و فرهنگی از سوی دیگر؛ عمل کند و تنها به این ترتیب است که می تواند رشته صمیمی خود را با مردم محکم تر نماید.

از طرفی حرکت و تحول فکری دانشجویان به عنوان قشر روشنفکر، باعث می شود اقدام شان گاه خودجوش و ناخودآگاه باشد و در شرایطی خاص خود را نشان دهد. از این رو کسانی که آن را هرج و مرج می پندارند در اشتباه اند و به واقع یا از چگونگی آن چیزی نمی دانند و یا از چنین اقدامی وحشت دارند و به این ترتیب خواستار مرعوب کردن آن اند.

دانشجویان اما، اگر خواستار آن اند که از این اتهامات -که بخشی از آن ناشی از بی تجربگی و نابسامانی فکر جمعی اشان است- مصون بمانند؛ چاره ای ندارند جز این که هرچه سریع تر علی رغم همه فراز و فرودها، علی رغم همه سرکوب ها برای درهم شکستن و یا حداقل ناامیدکردن این حرکت جمعی؛ به اعتلای فکری خویش پرداخته، با دو عنصر «آگاهی» و «جسارت» از درون، به نقدی به شدت بی رحمانه از خود بپردازند.

با نگاهی به تاریخچه جنبش دانشجویی ایران، به راحتی می توان دید که در بسیاری از موارد این جنبش، گاه تنها به خواستهای کودکانه و حتا در مواردی به شدت سطحی پرداخته است و بس. شاید در طول این تاریخ البته جوان، تنها یکی دو مورد را بتوان شاهد آورد که در آن دانشجویان توانسته باشند ازخواست های صرفن صنفی خود فراتر رفته و به مطالبات مردمی توجه نشان داده و به این ترتیب از حیثیت این جنبش دفاع کرده باشند که از این میان به جز حرکت دانشجویی «۱۶ آذر 13۳۲» (که به نوعی آغاز جنبش های دانشجویان ایران نیز محسوب می شود) می توان به «تسخیر سفارت امریکا» اشاره کرد.

در این میان، اعتراض دانشجویان به سفر «نیکسون» و سیاست های توسعه طلبانه امریکا به خصوص در ویتنام، نیز نشان دهنده آگاهی سیاسی دانشجویان بود که البته درجریان آن؛ سه تن از شیرآهن کوه مردان ایران جان باختند و با خون خود لکه ننگین دیگری را به دامان شاه و عاملان اش باقی گذاشتند.

نمونه تسخیر سفارت آمریکا اما نه تنها به عنوان اولین آزمون جنبش دانشجویی بعد از انقلاب، بل که از نظر نمود عینی یکی شدن خواست های دانشجویان و مطالبات مردم، حائز اهمیت است.

به غیر از این ها اما، در بسیاری موارد متاسفانه دانشجویان بدون بررسی کامل و جامع مطالبات و بدون درنظرگرفتن شرایط اقتصادی - سیاسی جامعه  و درک روشن و دیالکتیکی از موقعیت؛ اقدام هایی انجام داده اند که در واقع تنها به شعارهایی محدود و گاه بی محتوا انجامید و حتا در ذهن خود دانشجویان نیز نامحسوس و غیرقابل درک ماند.

در این میان اما، آن چه که در «۱۸تیر 13۷۸» اتفاق افتاد نه تنها کاری صنفی هم نبود؛ از آن جا که خصلتی مردمی پیدانکرد -به علت نامشخص بودن شعارها و خواست ها- به نوعی بلوا و آشوب تعبیر شد که البته هیچ کدام از افراد شرکت کننده در آن خودشان هم نفهمیدند بالاخره چه اتفاقی افتاد یا قراربود بیفتد!

شاید بتوان دلیل عمده را جوانی جنبش دانشجویی ایران دانست. به هر حال عمر این جنبش در ایران، به زور به پنجاه سال می رسد و از این رو بسیار جوان است. همین طور می توان به وجود شدیدترین دیکتاتوری اعمال شده و شدیدترین سرکوب ها اشاره داشت که به هر ترتیب اجازه رشد و بلوغ سیاسی را از آن سلب کرده است. اما چیزی که هست و اتفاقن مهم هم هست، پی بردن به نقش دانشجویان و موضع گیری فعال در قبال مسایل پیرامونی اشان است که با هیچ فشاری از جانب هیچ حکومتی از بین نمی رود. به این ترتیب می توان هرچه بیش تر امیدوار بود تا اندیشه های سبز دانشجویان، حرکت های پر ثمرتری را رقم بزند.

بازماندگان پرونده ۱۸ تيرماه ۱۳۷۸ در زندان، به قلم کيانوش سنجری

۱. منوچهر محمدی.

او پيش از بازداشت در اعتراضات دانشجويی تيرماه ۱۳۷۸ دانشجوی رشته اقتصاد نظری دانشگاه تهران بود. در سال ۱۳۸۲ او که برای درمان بيماری هايش از زندان به مرخصی استعلاجی آمده بود، به دانشگاه اش مراجعه کرد تا وضعيت تحصيلی خود را پيگيری کند اما مسئولان دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران به او خبر دادند که اخراج شده است!

منوچهر محمدی که در اطلاعيه های وزارت اطلاعات پس از اعتراضات گسترده و خونين دانشجويی تيرماه سال ۷۸ به عنوان "عامل اصلی آشوبها" معرفی شد، همراه برادر خود اکبر و تعداد زيادی از فعالين و اعضای اتحاديه ملی دانشجويان و فارغ التحصيلان ايران - که خود او رهبری اش را بر عهده داشت- دستگير و در بازداشتگاه توحيد که زير نظر وزارت اطلاعات اداره می شد محبوس شد .

منوچهر محمدی خود می گويد بر اثر شکنجه های روحی و روانی و تهديد جانش بود که مجبور شد درخواست بازجوهايش را بپذيرد و جلوی دوربين تلويزيون که در بازداشتگاه توحيد بر پا شده بود بنشيند. و همگان ديديم آن چهره هراسيده و شکسته شده و نالان را که منويات حسين بازجوها را ناخواسته به زبان می آورد و از وابستگی خود و يارانش به دشمنان پرده بر می داشت. و اينکه ما پول گرفتيم تا آشوب بر پا کنيم! اما کسی باور نکرد. همانطور که وقتی علی افشاری را ديديم ، سال ها بعد از آن، که چهره اش را مانند چريک ها آراسته بودند، ما باور نکرديم.

منوچهر محمدی که در سال ۱۳۷۷ به همراه غلامرضا مهاجری نژاد به اروپا و امريکا سفر کرد و در جمع اپوزيسيون جمهوری اسلامی حاضر شد و از لزوم جدايی دين از دولت سخن گفت، در جريان اعتراضات دانشجويی تيرماه سال ۷۸ از سوی وزارت اطلاعات به عنوان "متهم رديف اول آشوبها" معرفی شد و به همين دليل در شعبه ۸ دادگاه انقلاب به اعدام محکوم گرديد .

اما فشار جامعه جهانی و سازمان های مدافع حقوق بشر باعث شد حکومت جمهوری اسلامی حکم ناعادلانه اعدام را که برای او و چند بازداشت شده ی ديگر از جمله اکبر محمدی، احمد با طبی، مهرداد لهراسبی و عباس دلدار صادر کرده بود لغو کند. لغو اين احکام اعدام که به فرمان رهبری نظام مزين شده بود، اعداميان پرونده کوی دانشگاه تهران را از مرگ رهانيد و آنها را به ۱۰ تا ۱۵ سال زندان تعزيری محکوم کرد.

با گذشت زمان و در پی صدور احکام ناعادلانه زندان برای دستگير شدگان اعتراضات دانشجويی، مبارزه و اعتراض اينبار در درون زندان از سر گرفته شد. دانشجويان بازداشت شده يک به يک فجايع رخ داده در دوران بازداشت خود در بازداشتگاه وزارت اطلاعات را در تماس های تلفنی و يا در ملاقات های ماهانه به گوش خانواده ها و دوستان خود رساندند.

شدت گرفتن افشاگری ها و اعتراضات در زندان باعث شد منوچهر محمدی در سال ۱۳۸۲ از زندان اوين به زندان مرکزی قائمشهر تبعيد شود. او در اين زندان به مرگ تهديد شد. اما اين روند تنها ۴۷ روز به درازا انجاميد، چرا که بازرسان حقوق بشر اتحاديه اروپا که برای ملاقات با زندانيان سياسی و بازديد از زندان ها به ايران سفر کرده بودند خواستار ملاقات با منوچهر محمدی شده بودند. به اين ترتيب اين دانشجوی معترض بار ديگر به زندان اوين باز گردانده شد، البته کمی ديرتر از زمان بازديد بازرسان حقوق بشر اتحاديه اروپا از زندان اوين!
علاوه بر صدور حکم ۱۵ سال زندان ، منوچهر محمدی در طی دوران حبس خود چندين بار ديگر به دادگاه عمومی و انقلاب احضار شد. اين احضارها به دليل مصاحبه هايش با رسانه های فارسی زبان در مرخصی و يا سر وقت بازنگشتن به زندان بود.

در اين رابطه او در سال ۱۳۸۲ تنها به جرم دو روز غيبت از مرخصی، از سوی دادگاه عمومی شميرانات به تحمل شلاق محکوم گرديد. مدتی بعد از آن منوچهر محمدی در بازگشت در مرخصی به بازداشتگاه ۳۲۵ يا همان بند ۵۰۰ سپاه در اوين منتقل شد تا درباره مصاحبه هايی که در مرخصی انجام داده بود بازخواست شود. به اين ترتيب او به شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب احضار شد و به تعزير با شلاق و يک سال زندان ديگر محکوم گرديد.

او در سال ۱۳۸۳ توانست از درون زندان اوين در رشته حقوق به دانشگاه غير حضوری پيام نور راه يابد. او همينک در ترم چهارم رشته حقوق مشغول به تحصيل از راه دور است اما مسئولان زندان ماه گذشته از صدور اجازه برای حضور وی در امتحانات پايان ترم خودداری کردند.

پس از گذشت ۶ سال زندان و در پی آزادی موقت و مشروطِ اکبر محمدی (که با در نظر گرفتن عدم توقف حکم صورت گرفته بود)، منوچهر محمدی نيز در سال گذشته به همين ترتيب از زندان اوين خارج شد . اين مرخصی استعلاجی ۴ ماه و ۲۰ روز به درازا انجاميد . او در تاريخ ۲۰ دی ماه سال گذشته توسط ماموران امنيتی در منزل مسکونی شان در آمل بازداشت و برای بار ديگر به زندان اوين بازگردانده شد.

منوچهر محمدی همينک در بند ۸ زندان اوين بدور از برادر و دوستان ديگرش محبوس است.

۲. اکبر محمدی.

او در جريان اعتراضات دانشجويی تيرماه سال ۱۳۷۸ دانشجوی ترم آخر رشته مددکاری اجتماعی در دانشکده علوم بهزيستی و توانبخشی در تهران بود.

اکبر محمدی نيز مانند برادرش منوچهر، در جريان اعتراضات دانشجويی ۱۸ تيرماه توسط وزارت اطلاعات بازداشت شد و به بازداشتگاه توحيد منتقل گرديد تا مانند ديگر بازداشت شدگان ِ آن روزها زير دست بازجويان وزارت اطلاعات به گناهان مرتکب نشده اش معترف شود.

اکبر محمدی ۴ ماه در بازداشتگاه توحيد محبوس ماند. او در سال های گذشته از هر فرصتی استفاده کرد و در گفته ها و نوشته هايش از وجود شکنجه در بازداشتگاه توحيد در تيرماه سال ۱۳۷۸ پرده برداشت. او در اين رابطه در کتاب خود که اخيراً در امريکا انتشار يافته است و به خاطرات دوران زندان اين دانشجوی معترض و آزاديخواه اختصاص دارد، به برپا بودن بساط شلاق زنی در زيرزمين بازداشتگاه توحيد اشاره کرده است. اکبر خود می گويد در سال ۱۳۷۸ در بازداشتگاه توحيد او را روی تختی به رنگ خون می خواباندند و دست و پايش را به تخت می بستند و به کف پاهايش کابل می زدند تا حدی که خون از شيار زخم ها بيرون می جهيد. آندسته از زندانيان سياسی که مانند نويسنده ی اين نوشتار در زندان اوين با اکبر محمدی هم سلول بوده اند به روشنی پی برده اند که شکنجه های روحی و روانی اعمال شده بر روی اين جوان ِ زجر کشيده و مظلوم باعث شده بود وی با اختلالات شديدی در خواب شبانه مواجه شود، به طوری که نيمه شب ها که او از خواب آشفته اش بيدار می شد ما می دانستيم که او باز کابوس ديده است. صداها، هر جور صدايی که بود، از صدای تلوزيون گرفته تا جر و بحث هم سلولی ها، تا صدای بلند گوها، همه و همه باعث آزردگی اکبر محمدی می شد. او خود گفته است به دليل شکنجه صوتی در بازداشتگاه توحيد که مربوط می شد به صدای گيج کننده و ممتد موتور هواکش بزرگی که درست پشت سلول او ۲۴ ساعت شبانه روز زوزه می کشيد، به علاوه ی صدای آزار دهنده ی بلندگويی که از ساعت ۵ صبح تا ۹ شب بی وقفه مرثيه های مذهبی و قرآن پخش می کرد و زندانی ها را به جنون وا می داشت، به اين عارضه غير طبيعی دچار شده است.

اکبر محمدی به دليل رفتار ناعادلانه و ضد انسانی مسئولان زندان و دستگاه قضايی بارها در زندان اقدام به اعتصاب غذا کرده است.

در آبان ۱۳۷۸ او که مانند برادر و چند زندانی دانشجويی ديگر با حکم اعدام مواجه شده بود در بازداشتگاه ۲۰۹ در اوين دست به اعتصاب غذا زد و توانست ۲۳ روز در برابر فشار گرسنگی مقاومت کند ، به طوری که در بيست و يکمين روز اعتصاب غذا وزن او از ۷۵ کيلو به ۳۵ کيلو کاهش يافته بود.

محاکمه عادلانه با حضور وکيل مدافع در دادگاه علنی، اجازه ملاقات با خانواده ، انتقال به بند عمومی و اجازه استفاده از تلفن خواسته های آن روز اکبر محمدی بود. اين اعتصاب غذا در نهايت با پادرميانی "کمالی" رئيس وقت بازداشتگاه ۲۰۹ و فردی به نام "حاج منصور" که اکبر محمدی او را بازپرس پرونده اش معرفی کرده است پايان گرفت و اکبر محمدی به بند عمومی منتقل شد و توانست با خانواده اش ملاقات کند ، اما از دادگاه علنی خبری نشد.

اکبر محمدی که تاکنون ۵ بار به اعتصاب غذا در زندان اقدام ورزيده است ديگر بار در سال ۱۳۸۲ همزمان با بازداشت خواهرش نسرين و پدرش که برای پيگيری وضعيت دو فرزند زندانی خانواده به تهران آمده بودند، و در اعتراض به اين بازداشت خودسرانه، دست به اعتصاب غذا زد و خود نيز به سلول انفرادی – که جريمه ای بود برای زندانی اعتصاب غذا کرده – روانه شد.

اکبر محمدی که در دوران زندان بر اثر فشارهای روحی و روانی و جسمی به بيماری های متعدد و مختلفی دچار شده بود، در سال ۱۳۸۳ ابتدا در بيمارستان طالقانی و سپس در بيمارستان کسری در تهران به تيغ جراحی سپرده شد و در شرايطی که می بايست پس از عمل جراحی دوران نقاهت را در خارج از زندان و روی تخت بيمارستان سپری می کرد، بی درنگ به زندان اوين بازگردانده شد. اما در پی صدور مجوزاز سوی سازمان پزشکی قانونی که بروز بيماريهای مختلف در بدن اکبر محمدی را تاييد کرده بود، او در انتهای سال ۱۳۸۴ بصورت موقت از زندان اوين خارج شد و به زادگاه خود آمل بازگشت تا به ادامه درمان بيماری هايش بپردازد. اما اين آزادی در صبح روز ۱۹ خرداد ماه سال جاری به پايان رسيد. در اين روز ماموران امنيتی اکبر محمدی را مانند برادرش منوچهر در خانه شان دستگير کردند و او را برای بار ديگر به زندان اوين بازگردانند.

اکبر محمدی هم اينک به دور از برادر خود ، اما در کنار ساير دوستانش در بند ۳۵۰ زندان اوين محبوس است.

۳. مهرداد لهراسبی.

او پيش از بازداشت در اعتراضات خونين تيرماه ۱۳۷۸ ، در خيابان انقلاب کتاب می فروخت. اعتراض به فقر و عدم وجود عدالت و آزادی در ايران باعث شد مهردا لهراسبی نيز مانند هزاران جوان معترض و آزاديخواه ديگر به صف دانشجويان به پا خواسته بپيوندد و فرياد اعتراض خود را رساتر از هر زمان ديگر سردهد. اما اين شهامت او در سردادن فرياد اعتراض به فقر برای او به قيمت اعدام رقم خورد.

مهرداد لهراسبی که پيش از بازداشت عضو هيچ حزب و دسته و گروه و سازمان سياسی نبود به همراه صد ها جوان ديگر در اعتراضات دانشجويی تيرماه سال ۱۳۷۸ بازداشت شد و وزارت اطلاعات برای او نيز پرونده سازی کرد و به اين ترتيب او در دادگاه انقلاب به اعدام محکوم گرديد که البته او نيز مانند ديگر قرار گرفتگان در ليست اعدام ، با فرمان عفو رهبری جان سالم بدر برد و به ۱۵ سال زندان تعزيری محکوم شد.

با وجود اينکه مهرداد از حکم اعدام جان سالم بدر برد اما او در طی دوران زندان با بيماريهای متعددی مواجه شد که عرصه زندگی در زندان را بر او تنگ تر کرد به طوری که پرشکی قانونی او را ناتوان از تحمل شرايط زندان و درخور آزادی از زندان برای درمان بيماری هايش دانست، اما وی تا سال ۱۳۸۳ امکان بيرون جستن از زندان را نيافت. در سال ۱۳۸۳ مهرداد لهراسبی بصورت موقت از زندان آزاد شد و به خانه بازگشت، اما اين آزادی تنها ۲ ماه به درازا انجاميد. او را تلفنی به زندان اوين احضار کردند. مهرداد که به گمانش می رفت مرخصی اش را تمديد کند دريافت که رييس وقت زندان اوين قصد دارد او را دوباره به زندان بازگرداند. به همين خاطر ـ و به گفته خودش- اعتراض لفظی شديد الحن اش باعث شد او را به تبعيدگاه رجايی شهر در کرج منتقل کنند. او بيش از ۲ سال است که در کنار زندانيان جرايم مواد مخدر و قتل و غارت و جنايت و شرارت روزها را به شب می رسانَد و نيمه شب ها در هراس از هيکل های دشنه به کمر بسته ای که در کاريدورها زدو خورد خونين به پا می کنند، آشفته وار از خواب بر می خيزد و به کنجی می خزد تا در امان بماند.

چنين وضعی برای

 ۴. بهروز جاويد تهرانی

نيز متصور است، اما او – نيزکه در جريان اعتراضات و خيزش های تيرماه سال ۷۸ بازداشت شد و به ۸ سال زندان محکوم گرديد– ۴ سال از مدت حبس اش را در زندان رجايی شهر گذرانده است، با فضای آن زندان بيگانه نيست. بهروز جاويد تهرانی در سال ۱۳۸۲ و تنها پس از فوت مادرش ، با استفاده از قانون عفو مشروط از زندان رجايی شهر کرج آزاد شد و به خانه ای بازگشت که وجود مادر از درونش رخت بربسته بود.

بهروز پس از آزادی از زندان فعاليت های سياسی اش را از سرگرفت. او در اکثر تحصن ها و اعتراضات مدنی و مسالمت آميزی که در دفاع از زندانيان سياسی برگزار می شد شرکت می کرد. در يکی از همين تحصن ها که در خرداد ماه سال ۱۳۸۳ در مقابل دفتر سازمان ملل متحد در تهران برگزار شد، بهروز جاويد تهرانی به همراه برگزار کنندگان آن تحصن – که نويسنده اين نوشتار نيز در ميانشان حضور داشت – بازداشت شد و روانه بازداشتگاه ۲۰۹ گرديد. او سال بعد (۱۳۸۴) در منزل مسکونی اش در منطقه ظفر در تهران به دست ماموران وزارت اطلاعات گرفتار آمد و برای بار چهارم روانه بازداشتگاه ۲۰۹ در اوين شد.

بهروز جاويد تهرانی خود گفته است در مدت حبس در بازداشتگاه ۲۰۹ توسط بازجوهايش مضروب شده است. نويسنده اين نوشتار که سال ۱۳۸۴ ، صدويازده روز در بازداشتگاه ۲۰۹ محبوس بود به روشنی صدای فريادهای اعتراض بهروز را کمی آنطرف تر از سلول خود او به ۴ سال زندان محکوم شده است. بهروز خود می گويد به ارتباط با سازمان مجاهدين متهمش کرده اند ، اما او اين اتهام را سست و بی پايه می داند. او هم اينک در زندانی که سال ها قبل نيز در آن محبوس بوده گرفتار آمده است ؛ رجايی شهر کرج.

۵. عباس دلدار.

کمتر از او شنيده ايم. شايد به اين خاطر که او خود نخواسته است که خبری چيزی از خودش در رسانه ها مطرح شود. بی سرو صدا دارد روزهای حبس اش را سپری می کند. او نيز مانند مهردا لهراسبی پيش از بازداست عضو هيچ حزب و گروه و دسته و سازمان سياسی نبوده است.

عباس دلدار مدتی ست که در زندان مشمول قانون ّ رای باز ّ شده است. اين قانون به زندانيان اجازه می دهد يک هفته در ميان از زندان خارج شوند.

در پايان اين نوشتار بايد يادآور شوم که احمد باطبی را نيز بايد همچنان زندانی پرونده کوی بدانيم. چرا که او با وجود اينکه در انتهای سال ۱۳۸۳ بصورت مشروط از زندان بيرون آمد و اين آزادی موقت تاکنون ادامه داشته است اما بيم آن می رود هر لحظه که حکومت اراده کند او را به زندان بازگرداند.

احمد باطبی نيز در اعتراضات دانشجويی تيرماه سال ۱۳۷۸ بازداشت شد و در ابتدا با حکم اعدام مواجه گرديد اما حکم اعدام او نيز مانند ساير دوستانش به ۱۵ سال زندان کاهش يافت.

باطبی که پيش از بازداشت دانشجوی سينما بود در فرصت پيش آمده در زندان، مانند منوچهر محمدی، در رشته جامعه شناسی در دانشگاه غيرحضوری پيام نور شرکت کرد و به تحصيل اش ادامه داد. او در سال ۱۳۸۰ در نوشته ای از درون زندان که بخش کوچکی از خاطرات دوران زندانی بودنش در بازداشتگاه توحيد را در بر داشت ، به نمونه هايی از شکنجه های اعمال شده در آن بازداشتگاه اشاره کرد. باطبی نوشته بود يکی از بازپرس ها سر او را در توالت انباشته از گنداب فرو برد و به همين خاطر او تا مدت ها دچار بيماری عفونی شده بود.

منبع :

http://www.sharghian.com/mag2/archive/005823.html

http://emruz.info/ShowItem.aspx?ID=3549&p=1

www.aftabnews.ir/vdca0en49unay.html - 60k

http://www.jour4peace.com/main1.asp?a_id=240

http://nasour.blogfa.com/post-28.aspx

استراتژی جدید بوش در عراق

نوشته ی : آ. ک. گوپتا

برگردان: همااحمدزاده- احمد جواهریان

بعد از آن همه مطالعه و بررسی و تحقیق برای تعیین استراتژی که انعکاس یک جنگ شکست خورده با صدها هزارکشته در انتخابات بود ، سیاست هیات حاکمه‌ی بوش به این نتیجه رسیده است که باید بین نسل کشی عرب های سنی (این استراتژی به "راه حل 80 درصدی" معروف است) و یا برانگیختن دومین جنگ داخلی، یعنی این بار شیعه در مقابل شیعه -و شاید هم هردو- دست به انتخاب بزند.

سیاست جدید کاخ سفید با انتخاب " یورش های خشونت بار" شروع می‌شود. در تلاش برای دفاع از شکست، هیات حاکمه‌ی بوش تصمیم گرفته 30 هزار نفر و شاید هم بیش‌تر، نیرو به عراق گسیل دارد. انتقاد به این تصمیم از رسانه‌های ارتباط جمعی گرفته تا نظامیان و سیاسیون این است که بوش گسترش نظامی را وابسته به محدوده‌ی استراتژی سیاسی نکرده است.
در مورد وسایل ارتباط جمعی باید گفت که آن ها حتی گزارش‌های خود را هم نادیده گرفته‌اند. هیات حاکمه‌ی بوش استراتژی‌ای را درپیش گرفته که با وجود آشفته بودن، مدت‌ها روی آن کارشده است. یادداشت‌های مخفی مشاور امنیت ملی استفان هادلی که در نیویورک تایمز ماه نوامبر چاپ شده ، فاش می‌سازد که کاخ سفید درتلاش است مقتدا صدر یکی ازپایه‌های محکم نوری‌المالکی نخست وزیر عراق را منزوی کند. آن‌طور که هادلی می‌گوید هیات حاکمه‌ی بوش می‌خواهند که ائتلاف نوری المالکی به‌صورتی دربیاید که نیازی به پشتیبانی 30 عضو مجلس وفادار به مقتدا صدر نباشد. متاسفانه این سیاست ممکن است منجر به شکاف در نیروهای امنیتی عراق و "آشوب در اکثریت شیعه‌ی جنوب عراق" شود. هالی پیشنهاد می‌کند که آمریکا "با اضافه کردن نیرو از مالکی به نوعی حمایت کند" و این منطق خشونت است.
هادلی این یادداشت را در هشتم نوامبر نوشت و اکنون این نقشه دارد پیاده می شود. این طرح از یک سو هدفی سیاسی را دنبال می کند: دور نگهداشتن نیروهای مقتدا صدر از مجمع ملی، و از طرف دیگر ارتش آمریکا تلاش می‌کند که نیروی نظامی صدر، جیش المهدی را از عراق بیرون براند. البته طرح های اقتصادی‌ای نیز پیدا می‌شوند. برای مثال برنامه‌ای برای ایجاد شغل تا لژیون بی‌کاران کاری به جز حمله به نیروهای آمریکایی هم داشته باشند. اما متاسفانه بعد از به‌بارآمدن افتضاح در بازسازی، به نظر می‌آید این بسیار کم و بسیار دیراست.
پیش‌بینی شده که حزب شیعه‌ی مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق و سپاه بدر نیروی نظامی آن که پیمان دوستی با هیات حاکمه‌ی بوش دارد، نیروی‌ست که به عملیات سیاسی و نظامی علیه صدری‌ها خواهد پیوست.
در این‌جاست که دورنمای جنگ داخلی دومی خود را نشان می‌دهد. ایجاد برخورد بین نیروهای شیعه، استراتژی بوش برای داشتن دست بالاست. از آن‌جا که نیروهای مختلف سیاسی و امنیتی عراق هم درسپاه بدر و هم در نیروی نظامی مهدی نفوذ کرده‌اند، نیروهای امنیتی منشعب می‌شوند، و به سوی جنگ شیعه با شیعه که تمام جنوب عراق را فراخواهد گرفت، کشیده خواهند شد.
از آن‌جا که مجلس اعلا همواره در فکر ایجاد"منطقه ی برتر" شیعه درجنوب عراق بوده است، ایجاد درگیری سیاسی و نظامی بین شیعه‌ها ممکن است ضربت مرگ آوری را به کشور وارد کند. این کشور ممکن است به سه منطقه‌ی قومی که به دنبال ادعاها و اعمال نفوذ خود هستند، تقسیم شود، و مبدل به جرقه‌ای برای ایجاد آتش سوزی‌ای منطقه‌ای تبدیل شود.
ناظران این امکان و عواقب سوء وحشتناک آن را مد نظر قرارداده‌اند. رئول مارک گرچت مامور سابق سیا و فرد متخصص در موسسه‌ی آمریکن انترپریز در21 دسامبر به نیویورک تایمز هشدارداد که "هر برخورد خشن بین ارتش مهدی و مجلس اعلا می‌تواند به هرج و مرج در کل منطقه‌ی شیعه‌نشین عرب، از جمله شهرهای مقدس عراق و ناحیه‌ی نفت خیز جنوب، دامن بزند. چنین ستیزه ای بین شیعه ها، می‌تواند تمام منطقه‌ی عرب نشین عراق را فقرزده کرده و سطح زندگی مناطق غیرکردنشین را تا سطح زندگی افغانی‌ها تنزل دهد. در چنین شرایطی، ما شاهد تشدید سریع رادیکالیزه شدن در شیعه‌ها خواهیم بود، که از قبل هم در مقابل سرسختی و وحشیگری سنی های متمرد، ستیزه گر شده‌اند. علاوه براین، هرچه ائتلاف و همبستگی ملی در میان سنی‌ها و شیعه‌های میانه‌رو عرب باقی مانده، می‌تواند در حمام خون شیعه علیه شیعه از بین برود.
این جنگ از قبل شروع شده و نیروهای آمریکایی حمله‌ی خود به ارتش مهدی را از تابستان بیش‌ترکرده‌اند، و درهمان دوره حداقل در سه شهر جنوبی عراق درگیری‌های بزرگی بین سپاه بدر و ارتش مهدی صورت گرفته است. در برخی از موارد، نیروهای آمریکایی علیه طرفداران صدر از واحدهای سپاه بدر پشتیبانی به‌عمل آورده‌اند. افشای چنین برخوردهای پیچیده‌ای به‌عنوان سیاست رسمی کاخ سفید، قطعا موجب می‌شود که این جنگ های کوچک به جنگی تمام عیار تبدیل شود.
بهتر است پیش از بررسی استراتژی آمریکا و ارتباط آن با برانگیختن جنگ بین دو نیروی ستیزه گر شیعه، دینامیزم سیاسی انتخاب گزینه‌ی خشونت و دلایل محکوم به شکست بودن آن را مورد بررسی قرار دهیم.

انتخاب های محدود

هیات حاکمه‌ی بوش نه به‌خاطر جلوگیری از شکست در جبهه‌های جنگ عراق- چرا که مدت‌هاست جنگ را باخته است- بلکه به خاطر شکست در جنگ قدرت آمریکا، سیاست خشونت را درپیش گرفته است. بوش نتیجه‌ی مطالعات گروه بررسی عراق را به کل نادیده گرفته است. البته گزارش این گروه یک اثر داشت و آن این‌که این گزارش شرایط موجود را از منظر سیاسی غیرقابل دفاع کرد. کاخ سفید دیگر نمی‌تواند "به وضع موجود" ادامه دهد. آن ها باید تظاهرکنند که دارند کار متفاوتی می‌کنند. بنابراین، همان‌طور که لس آنجلس تایمز گفت: "آمریکا یا باید نیروهای خود را افزایش دهد- با شروع این بازی که نیروی ارتش می تواند تاحدی امنیت عراق را برقرارکند- و یا شروع به خارج کردن نیروهایش کند."
کاخ سفید می‌خواهد به مردمش امید به پیروزی در عراق بدهد، در حالی که در عین حال، بر روی بازسازی خاورمیانه از کانال جنگ، تمرکز کرده است. به همین دلیل، این گزینه نمی‌تواند بیرون رفتن از عراق باشد. البته افزایش تدریجی شدت و وسعت جنگ نیز شکست این استراتژی محسوب می شود، و به همین دلیل است که پنتاگون با آن مخالف است. در عوض هیات حاکمه‌ی بوش به عنوان پیشرو خشونت، نیازدارد که مقاومت در داخل هیات حاکمه و حکومت عراق را درهم بشکند.
نخست وزیر عراق، نوری المالکی، با گفتن این‌که "به ژنرال های آمریکایی اجازه خواهد داد خود تصمیم بگیرند که کی و کجا خشونت لازم است"خیلی صریح نشان داد که به خوبی می‌داند توپ‌های جنگی در عراق را چه کسی فرماندهی می‌کند و این برای دولت حاکم برعراق راه زیادی است.
بوش گفته است که ژنرال هایش در عراق " تصمیم می‌گیرند چه مقدار نیرو آنجا باشد"، اما هنوز هم خود او "تصمیم گیرنده است" و این‌که او تصمیم گرفته است به دامنه‌ی جنگ وسعت دهد. گزارش گروه تحقیق عراق و از دست دادن کنگره در انتخابات نیز چیزی را تغییرنداده است. یعنی این بوش، رایس، چنی و باند نومحافظه کار آن ها هستند که در مورد سرنوشت عراق و گستره‌ی پروژه‌ی آمریکایی در باره‌ی آینده‌ی خاورمیانه تصمیم خواهند گرفت.
ژنرال هایی که به گسترش جنگ رای نمی دهند، برکنارشده اند. ژنرال ابی زئید ، فرمانده ی ارشد ارتش آمریکا در خاورمیانه و مخالف گزینه‌ی خشونت، دارد بازنشسته می شود. همچنین ژنرال جرج کیسی فرمانده‌ی ارشد بغداد. وی نقشه‌ی هیات حاکمه را یک هفته پیش از کریسمس به شدت رد کرد و اظهارداشت: "برای نیروی اضافی باید هدفی تعیین شود" و سپس تغییر موضع داد و از این سیاست پشتیبانی کرد، اما این بسیار دیر بود و وی نتوانست پست خود را حفظ کند. لس آنجلس تایمز در 23 دسامبر 2006 نوشت: "یکی از آخرین موانع پیشنهاد پرزیدنت بوش برای افزایش نیرو در عراق حذف شد." وی در ماه فوریه و یا مارس به دلیل مخالفت با برنامه‌ی تابستان آینده، از عراق خارج خواهد شد. بوش امکان به‌کار‌گیری فرمانده‌ای تازه برای استراتژی جدیدا اعلام شده اش را از دست نخواهد داد. " ( ان وای تی، 2 ژانویه 2007).
وسایل ارتباط جمعی نیز نقش خود را بازی می کنند، آن ها با نادیده گرفتن واقعیت ها بر بعد خشونت متمرکز می‌شوند. بحث بر سر آن است که نیروی اعزام شونده چه میزان است، ماموریت خاص آن‌ها چیست و چه مدت زمانی می‌تواند این خشونت ادامه پیدا کند. نیروهای اعزامی شاید بتوانند تلاش کنند "از میزان خشونت سنی‌ها بکاهند" و یا "با نیروی رادیکال شیعه‌ی وابسته به متقی صدر، مثلا حمله به شهر صدر مقابله کنند " و یا سطح آموزش نیروهای امنیتی عراق را برای به دست گرفتن کنترل جنگ افزایش دهند، و یا آن‌طور که سناتور جان مک کین می‌خواهد، هرسه کار را بکنند.
یکی از دلایل مخالفت فرماندهان نظامی با افزایش نیروی نظامی در عراق، قرارداشتن ارتش در نقطه ی شکست است. برخی ها تمایل دارند نیروها را در عراق تا یک سوم تقلیل دهند، ژنرال بازنشسته ی ارتش، باری مک کافری ، در ماه نوامبر به آرمی تایمز گفته بود: "ارتش، بخصوص گارد ملی، در لبه ی پرتگاه شکست است، زیرا حرکت ها بسیاردور از تدبیراست و نمی تواند برای مدت زیادی دوام بیاورد". افسران ارتش این گزینه ی خشونت را در خلوت مسخره می کنند. در ماه نوامبر، هیچ یک از فرماندهان حتی به این گزینه فکر هم نمی کردند. واشنگتن پست می نویسد: "افزایش 20 هزارنفری نیروی پیاده- 5 یا 6 بریگارد- برای تغییر ماهیت طغیان یا جنگ فرقه ای کارچندانی نمی تواند بکند."

تمام نیروهای اعزامی نیروهای جنگی خواهند بود، هرچند که درحال حاضر از 140 هزار نفر سرباز آمریکایی در عراق 50 هزار نفر نیروی جنگی اند. پنتاگون فکر می کند از نظر تاکتیکی 50 هزار نیروی جنگی دیگر مورد نیاز است. اما این امکان به دلایل تدارکاتی فعلا قابل انجام نیست. ان وای تی در 20 دسامبر 2006 نوشت: "هیئت حاکمه ی بوش خود را با کمبود نیرو روبرو می بینند و اعزام 20 هزار و یا بیشترنیروی جدیدرا، حداقل بطور موقت، گزینه ی مهمی به شمار می آورد. واقعیت این است که تعداد نیروهای مورد بحث بسیار کمتر از نیاز تخمینی ارتش می باشد، زیرا که یورش خشونت بار یک استراتژی ای سیاسی است و نه نظامی.
قانون نسبت های نظامی می گوید هر 50 شهروند نیاز به یک سرباز اشغالگر دارد. ژنرال اریک شینکسی و سایر افسران و بسیاری از تحلیلگران نظامی این نسبت را برای جنگ مناسب می دانند. بدین ترتیب، حتی 50 هزار نیرو نیز کم است. البته این اعداد تازه اشغال بدون دردسر بعد ازجنگ ژاپن و یا کوسوو را مد نظر دارند. اگر ارتش آمریکا و متحدانش بخواهند شورش را سرکوب و کنترل کنند و جنگ داخلی را پشت سربگذارند، "حداقل به 500 هزارنفر و شاید هم بیش از 1 میلیون نفر نیروی نظامی با تجربه نیازباشد."
اضافه کردن 20 هزار نیرو مانند اضافه کردن یک قطره به یک بشکه است. اگر آمریکا بخواهد واقعا پایتخت، شهری با 5/6 میلیون نفر جمعیت را نجات دهد، به 200 تا 300 هزار نفر نیرو – بیش از تمامی نیروهای موجود آمریکا و متحدانش در عراق- احتیاج دارد.
حتی اگر با استاندارد جنگ چهارساله‌ی عراق به مسئله نگاه کنیم، این برنامه بسیار غلط است. در شروع اشغال، در اواسط ماه مه 2003، آمریکا 25 هزار نفر سرباز در بغداد داشت، و دانالد رامسفلد 15 هزارنفر از ارتش یکم و صدها نفر از دژبان را به دلیل عدم وجود امنیت به بغداد فرستاد (واشنگتن پست، 16 و 18 مه 2003).
آمریکا در سال 2007 تعداد 20 هزارنفر نیروی تازه نفس به بغداد اعزام کرد. امروز میزان نیرو هنوز کمتر از نیروی ارتش آمریکا در پایتخت پیش از شروع شورش است. در الانبار ، جایی که گزارشی محرمانه از نیروی دریایی اعلام کرده، آمریکا جنگ را در آن‌جا باخته، شرایط به‌قدری وحشتناک است که نیروهای هوایی علی‌رغم حضور 30 هزار سرباز آمریکایی، ناوی، و ملوان، به نیروی دیگری – بیش از 15هزار نیرو- نیاز دارد (نسبت نیروهای عراقی به آمریکایی درالانبار زیر 50 به یک است).
دلیل این‌که چرا کاخ سفید به ایده‌ی خشونت چسبیده را مشاوران نظامی رئیس جمهور "محدودیت بدیل‌ها" می‌دانند. آن‌ها دلیل می آورند که این گزینه ممکن است نتیجه‌ی عکس بدهد زیرا که "کمی خشونت ممکن است منجر به حمله‌ی بیش‌ترالقاعده، ایجاد اهداف بیش‌تر برای سنی‌های شورشی و تحریک اشتهای جهادگران برای جنگجویان خارجی شود، تا به طرف عراق سرازیر شوند." و شبه نظامیان شیعه در دوران خشونت آمریکا به سادگی ممکن است به درون جامعه برگردند و صبرکنند تا نیروهای آمریکا خارج شوند، و دوباره قد علم کنند."پنتاگون حق دارد از تاثیر غیرمنتظره و ناخواسته‌ی افزایش تدریجی وسعت و شدت میدان جنگ نگران باشد. از زمانی که نیروهای آمریکایی درماه اوت در بغداد مستقرشدند، تلفات به بالاترین حد خود از شروع جنگ رسیده است. آن ها هم‌چنین در محافظت ازغیرنظامیان هم موفق نبوده‌اند. 5 و یا حتی 10 بریگارد چه تاثیری در شرایط می‌تواند داشته باشد.
چرا باید روی استراتژی ای که محکوم به مرگ است، پافشاری کرد؟ حتما به‌خاطر این‌که انتخاب باقی مانده خارج شدن از عراق است. در حالی که خارج شدن تنها راه سالم نگهداشتن عراق است – با حذف حمایت آمریکا احزاب شیعه به راه حل سیاسی با شورشیان سنی خواهند رسید- هیات حاکمه‌ی بوش مجبور است از پروژه ی خود مبنی بر بازسازی خاورمیانه دست بردارند و دیگر بهانه‌ی مهمی برای دنبال کردن مداخلات علیه ایران و سوریه باقی نخواهد ماند. کویت که قسمت شمالی کشور خود را در اختیار ارتش آمریکا قرارداده است، از این منظر دیگر فایده‌ای ندارد.

برنامه‌ی خشونت

به همین دلیل، سناریوی بعدی افزایش تدریجی شدت جنگ می باشد که سیاست همیشگی آمریکا در عراق بوده است. اما یک سئوال باقی می‌ماند، این نیروی اضافی چه کاری خواهد کرد؟ نقشه های بسیاری ریخته شده است:
• تمرکز بر جنگ با شورشیان سنی. همان‌طور که گفته شد، الانبار به تنهایی می تواند تمامی نیروی اضافی ارسال شده را، بدون کم‌ترین تاثیر، ببلعد. بیش از 40 درصد کشتار صورت گرفته از نیروی آمریکایی در الانبار اتفاق افتاده است و نیروی اضافی فقط به معنای هدف بیش‌تراست. حتی اگر به الانبار فشار زیادی وارد شود، نیروهای مقاومت به راحتی عملیات را به بغداد و چهار استان دیگری منتقل می‌کنند که شورشیان پایگاه قوی‌ای در آن دارند، و خارج از نقشه‌ی پروژه یورش خشونت بار قرار دارند.
• گسترش نیرو در منطقه‌ی بغداد به قصد متوقف کردن تصفیه‌ی قومی. " نیروی نظامی آمریکا در 23 منطقه ای که سنی ها و شیعه ها با هم در آن زندگی می کنند، مستقرخواهند شد تا از مردم محافظت بهتری بکنند." همان‌طور که در کوزوو مشخص شد، مشکلی وجوددارد و آن این‌که این نیروها باید به اندازه‌ی یک نسل و حتی بیش‌ترآن‌جا مستقرشوند تا اختلافات به وجودآمده از بین برود. و مسئله‌ی بزرگ‌تر این است که در طول زمان که نیروها گسترش می یابند، ممکن است تصفیه‌ی همگانی کامل شود. در اطراف بغداد حداقل 10 جامعه‌ی مشترک شیعه و سنی نشین براثر زور اسلحه، شیعه نشین شدند.
• سازمان دادن آموزش ارتش عراق. این استراتژی جذبه‌ی زیادی دارد، و این نه بخاطر این است که کارایی دارد، بلکه بواسطه‌ی این‌که بسیاری از آمریکایی ها خواستار یک عقب نشینی محترمانه اند. آن‌ها اعتقاد دارند که نیروهای عراقی فاسد، فرقه گرا، بدآموزی شده و دارای سلاح های عقب مانده می‌توانند یاغیان را شکست دهند و جنگ داخلی ای را متوقف کنند که نیرومندترین ارتش جهان نتوانست مانع آن شود. حتی اگر پنتاگون مشاورانش را سه برابر کند و به 15000 نفر برساند، تاثیری نخواهد داشت. برخی از آموزش دهند‌گان می گویند "تمام کاری که ارتش آمریکا دارد می کند، آموزش دادن و مسلح کردن عراقی ها برای مقابله با جنگ داخلی درحال بروز است"، مثلا در استان دیالا در شمال عراق. برخی نگرانند که " آموزش ارتش کنونی عراق- در کمپ های فعال آمریکا- مهارت هایی را انتقال دهد که علیه نیروهای آمریکایی به‌کار گرفته خواهد شد."بسط تک تیراندازها درمیان متمردین باعث بالاتر رفتن میزان تلفات در نیروهای آمریکایی می شود. حتی اگربه نیروهای عراقی آموزش هم داده شود، بیش‌تر آن‌ها فرارمی کنند. براساس آماری " 75 درصد سربازان عراق در سرپست های خود حاضر نمی شوند." ریشه‌ی مشکل در این است که نیروی امنیتی قابل تنها زیر نظر یک حاکمیت متمرکز و قوی شکل می گیرد، و این توانایی فراتر از منطقه ی سبز وجود خارجی ندارد.
• متلاشی کردن ارتش مهدی. این محتمل ترین گزینه است. درضمن این‌که هیات حاکمه‌ی بوش احتمالا برای تمامی گزینه های بالا تلاش می کند، یکی از سیاست های ثابت آن از بین بردن صدر و نیروی نظامی وی می باشد. بهارگذشته، کاخ سفید برای بار دوم مانع نخست وزیرشدن ابراهیم آل جعفری شد. بوش وی را " نخواست، نپذیرفت و حمایت نکرد" زیرا حس کرده بود که "ابراهیم آل جعفری برای کنترل کردن صدر تلاش زیادی نخواهد کرد". بعد مالکی را به بازی گرفتند، زیرا که وی "مستقل" از سایر جریان ها بود، و به نظر می رسید هر پیشنهادی از طرف آمریکا را اجرا می کند. اما به واسطه‌ی نیازمالکی به جناح صدر در پارلمان، این برنامه نیز جواب نداد.
این ما را به بازبینی استراتژی آمریکا در عراق باز می گرداند. شاید این همان برنامه "راه حل 80 درصدی باشد" و یا دامن زدن به برخورد شیعه با شیعه. (راه حل 80 درصدی اشاره به درصد عراقی‌هایی دارد که عرب های شیعه و یا کرد هستند.) طبق گفته ی واشنگتن پست، که به تشریح نظرات کاخ سفید پرداخته، این سیاست ممکن است منجر به رها کردن سیاست "تلاش های مصلحت جویانه با متمردین سنی شده و به‌جای آن اولویت دهی به شیعه ها و کردها شود." رهاکردن سیاست های مصلحت جویانه می تواند بدین معنا باشد که "نیروهای آمریکایی بدون درک ریشه ای مسائل، به جنگ متمردین سنی بروند- و این یعنی به حاشیه راندن اقلیت قدرتمندی درعراق."
به عبارت دیگر، آمریکا یک جنگ فرقه ای علیه عرب های سنی یعنی نسخه ای برای کشتارجمعی با گرایش به نسل کشی را احیاء می کند. در سه شهر مهم درگیر جنگ عراق- بغداد، کرکوک و موسل- استفاده از نیروهای امنیتی به‌طورکلی بر دوش کردها و شیعیانی‌ست که علیه سنی ها عمل می کنند. همین سیاست در شهرهای کوچک‌تر که نیروهای مقاومت فعال هستند، نیزجاری است. هدف قراردادن در هم شکستن نیروهای مقاومت سنی، و ترکیب این اقدام با تصفیه‌ی وسیع قومی توسط نیروهای کردها و شیعه ها و گسترش فعالیت جوخه های مرگ، موجب خواهد شد که سنی های عرب به عنوان جامعه ای نژادی- مذهبی در عراق محو شوند.
تنها چیزی که بازدارنده ی کاخ سفید است ترس از فعال شدن سایرکشورهای مهم سنی مانند اردن و عربستان سعودی به نفع کشور عراق است.
استراتژی دیگر، افزودن عملیات جنگی علیه نیروهای صدر با تلاش برای منزوی کردن وی از نظر سیاسی است. این ممکن است موجب جرقه زدن جنگ داخلی بین شیعه ها و باعث تجزیه عراق شود. کاخ سفید برروی این گزینه برای درهم شکستن ائتلاف حاکم شیعه و ایجاد یک حکومت جدید، کار می کند. کلیدهای اصلی عراق سیاستمداران نیستند، بلکه روحانیون شیعه هم‌چون صدر، آبت الله علی سیستانی، و عبدل عزیر حکیم، رئیس مجمع اعلای انقلاب اسلامی می باشند.

دشمن شماره یک

مجلس اعلا که توسط ایران در سال 1982 در زمان جنگ ایران و عراق تشکیل شده، تبدیل به متحد کلیدی آمریکا در عراق شده است. این سازمان یکی از اعضای کمیته ی هماهنگ کننده مخالفین عراق بود که پیش از حمله‌ی ماه مارس 2003 تشکیل شده بود و آمریکا از آن حمایت می کرد. این سازمان در مجمع حکومتی عراق که منتخب آمریکا بود فعالیت داشت و در بیش‌تر موارد از اشغال حمایت کرده است (و برای حفاظت به آن تکیه دارد).
خلاصه ی کلام هیات حاکمه ی بوش تلاش دارند ساتراپ های خود را در عراق - کردها، مجلس اعلا و یک حزب سنی ( حزب اسلامی عراق) – قرار داد ه و با دورهم جمع کردن آن ها اکثریتی را تشکیل دهد که حامی آمریکا در متلاشی کردن صدر است.
روزنامه لس آنجلس تایمز برنامه را این‌طور توصیف کرده است:" در پنتاگون ائتلافی قوی پشت سر برنامه ی نظامی با هدف زمین‌گیرکردن مقتی صدرشکل گرفته که امکان دارد به تهاجم دوباره ی سنی‌های پناه گرفته در استان الانبار دامن زند. این برنامه انرژی زیادی را می طلبد و پیشنهادی است برای افرایش نیروهای نظامی آمریکا در عراق."چنین استراتژی ای یک قمار است و به هرحال آن‌چه در قدم اول باید توسط مقامات سفارت آمریکا در بغداد شکل داده شود، قدرت گیری ائتلاف جدید خواهان مقابله با میلیشا ست." و به این علت است که بوش با دو تن از سیاستمداران عراق در اوایل دسامبر ملاقات مهمی کرد. واشنگتن پست گزارش داد که بوش برای جلوگیری از باخت در قمار هیات حاکمه ی خود برروی دولت ضعیف مالکی، در 4 دسامبر با حکیم ملاقات کرد. وی هم‌چنین با معاون رئیس جمهور سنی عراق طریق ال هاشمی، رهبر حزب اسلامی عراق ملاقات کرد.
این استراتژی در اواسط دسامبر، زمانی که " گروهی متشکل از سیاستمداران کرد، شیعه و سنی اعلام کردند... در جستجوی راهی برای شکل دادن ائتلافی هستند که بتواند تعادل قدرت در عراق را جابه‌جا کند"، به اجرا گذاشته شد. نمایندگان صدر در تنگنا قرار گرفتند، " نشانه ای حاکی از این که گروه مذکورممکن است تمایل به منزوی کردن این روحانی شیعه از نظر سیاسی داشته باشد." می توان متوجه شد برنامه ای که به‌طور مخفیانه در هادلی ریخته شده بود، در تمامی این حرکت ها صورت عمل به خود می گیرد.
باب کیلبروی ، یک استراتژیست نظامی، می گوید برای پایان دادن به عملیات نیروهای مسلح، به راه انداختن جنگ دوم می تواند هدف مشترک یک ائتلاف عراقی- آمریکایی باشد. نیروهای ما، و نه مشاوران ما، برای از بین بردن ارتش مهدی و سایر نیروهای مسلح، مجبورخواهند شد که با نیروهای عراقی متحد شوند."
البته تمامی نیروهای مسلح مورد هدف قرار نمی گیرند. این عملیات نظامی از طرف نیروی مسلح مجلس اعلا که همانا سپاه بدر است ، علیه ارتش مهدی صدر حمایت خواهد شد. سودارشان راقاوان گزارشگر واشنگتن پست می نویسد: "از دید هیات حاکمه ی بوش، عبدالعزیز حکیم یک میانه رو و مقتی صدر یک تندروست"، هرچند که "هردوی آن ها نیروی مسلحانه دارند و در به راه انداختن جوخه های مرگ معروفند. البته " میانه رو" واژه ای است برای تایید ضمنی همدستانی هم‌چون مجلس اعلا یا حزب عراق اسلامی. این در حالی ست که طرفداران صدر " تندرو" تظاهرات خیابانی به راه می اندازند، اسلحه برمی‌دارند و سیاست بازی می کنند و تلاش دارند اشغالگران را مجبور به عقب نشینی کنند. در واقع متحدان صدر ترتیبی دادند که 131 نفر از نمایندگان مجلس، تقریبا نصف آن ها، دادخواستی حاکی بر " تقاضای جدول بندی برای عقب نشینی نیروهای آمریکائی" را امضاء کنند.
هیچ شکی نیست که درحال حاضر ارتش مهدی فعال در بغداد و منطقه ی شیعه نشین جنوب عراق، دشمن شماره یک است. برآوردها نشان از آن دارد که قدرت آن بسیار افزایش یافته است. درحالی که در سال 2005 تعداد نیروهای مسلح این ارتش را 10 هزار نفر تخمین می زدند، این تخمین اکنون به 60 هزار نفر می رسد.
بدر نقش جوخه ی مرگ را زیرپرچم کماندوهای مخصوص پلیس اجرا می کند. در آغاز سال 2004 ،آمریکا با الهام از نیروهای امنیتی صدام حسین، کماندوهای پلیس را سازماندهی کرد، آموزش داد، مسلح نمود و ارتش نئو باتیست و جوخه مرگ را برای سرکوب متمردین سنی پدید آورد. تحت فرماندهی دولت عراق که در آوریل 2005 قدرت گرفت، بیان جابر، فرمانده ارشد سپاه بدر، به عنوان وزیر داخلی، کنترل کماندوها را برعهده گرفت. جابر افراد سنی را از این سپاه اخراج کرد، و 3000 نفر از نیروهای بدر را جایگزین آن ها کرد و آن‌ها نیز بلافاصله شروع به حاکم کردن جو رعب و وحشت علیه سنی ها کردند.
از فوریه ی گذشته، یعنی از زمان گسترش کامل جنگ داخلی، بدر به پشت صحنه برده شد. ا پی در یکی از گزارش هایش مدعی می شود که "برخلاف دیگرنیروهای مسلح شیعه در عراق، سپاه بدر، رقیب ارتش مهدی ضدآمریکایی مقتدا صدر، بهتر سازماندهی شده، نظم بیش‌تری دارد و سری تراست. این برتری ها عمدتا باعث شده که از سرتقصیرات بدر گذشته و توجه ی وسایل ارتباط جمعی به ارتش مهدی جلب شود. مقام های رسمی آمریکا نیز هرگاه به ازبین بردن نیروهای مسلح در عراق اشاره دارند، استنادشان به ارتش مهدی ست (ا پی. دوم دسامبر 2006).
البته این تمام حقیقت نیست. مقام های برجسته ی آمریکا به پنهان کردن نقش بدر در شکنجه و اعدام کمک می کنند. برای مثال، استیون کاستیل که تجارب و تکنیک های تبلیغی خود در جنگ کثیف آمریکای لاتین را برای پشنیبانی از جنگ را به عراق آورده، جنایتکاران را تحت این نام که "این متمردین اند که می‌خواهند نقش پلیس را به خود بگیرند"، مخالفین را سرزنش می کنند و ادعا می کند که: " بررسی های ما نشان می دهد آن‌چه به عنوان جنایت اتفاق افتاده بیش‌تر شایعه است تا واقعیت. در فوریه ی 2006، بعداز ماه ها گزارش دقیق از گرداندن جوخه ی مرگ و اتاق های سری شکنجه توسط بدر، آمریکا به نیابت از دستگاه های آموزشی پلیس این ادعا را رد کرد. آن‌طور که بی بی سی گزارش می دهد، ژنرال جوزف پترسون اعلام کرد که وی قانع شده است که "وزیرامور داخلی، بیان جابر، عضو مجلس اعلا هیچ آگاهی و نقشی در جوخه های مرگ نداشته است. وی ادعا کرد که وزیر داخلی در تلاش بوده است که این افراد را شناسائی کند." (بی بی سی، شانزدهم فوریه ی 2006).
این روشن می کند که جنگ بین بدر و مهدی فقط درگیری بین دو نیروی مسلح مخالف نیست، بلکه ناشی از سیاست آمریکا در پشنیبانی از یک طرف در جنگ طولانی مدت است. در آغاز تابستان 2005، تمامی شهرهای جنوب عراق در جنگ های خیابانی بین دو نیروی مسلح تخریب شدند. از اوت 2006 در پنج شهر جنگ شدیدی شروع شد و دو نیروی مسلح درگیردر جنگ متحدان امنیتی خود را به میدان کشیدند. در شهر دیوانیه در استان قادسیه، در اواخر ماه اوت، طی شش هفته سه بار جنگ به وقوع پیوست. در تمامی این جنگ ها نیروهای آمریکایی پشت سرنیروی امنیتی کنترل کننده ی سپاه بدر- از جمله نیروهای پلیس - برعلیه نیروی مهدی بود.
تاریخدان و تحلیلگر جوآن کل جنگ اول را " میلیشیا در برابر میلیشیا" توصیف کرد که در آن تا 81 نفر کشته شدند. جوآن کل توضیح می دهد که در قادسیه، جایی که "حزب حاکم، مجمع اعلای انقلاب اسلامی عراق است، سپاه بدر در نیروی پلیس و نیروهای امنیتی نفوذ کرده است." در همین حال "در جنوب جنبش صدر هم‌چون شعله های آتش همه جا را فرامی گیرد، و مردم را به مبارزه ای علیه ساختار پلیس محلی فرا می خواند."
بنا بر گفته‌ی ا اف پی نیروهای آمریکایی در جنگ مداخله کرده و 500 پوند بمب "برسر دشمن" ریخته اند. جوآن کل در وب سایتش نوشت:" حدس من این است که سپاه بدر محلی ( که در نیروی پلیس و امنیتی دیوانیه نفوذ کرده)، تکاورهای ویژه ی پلیس سپاه بدر، و سربازان نیروهای عراقی همراه با یک بمب 500 پوندی آمریکایی به‌کار گرفته شد تا شرایطی به‌وجود آید که میلیشیا تا حد مرگ بجنگد. در مقاله‌ای دیگر کل اضافه می کند که با بمباران کردن مواضع ارتش مهدی، ارتش آمریکا " در واقع حکومت محلی مجلس اعلا را پشتیبانی می کند."
در ماه سپتامبر در همان شهر نیروی مشترکی از نظامیان عراقی و آمریکایی به یکی از دفاتر صدر حمله بردند که منجر به سه ساعت جنگ و مبادله ی آتش بین نیروهای نظامی و کماندوهای پلیس عراقی شد." در 8 اکتبر، " ارتش های عراق و آمریکا در شهر جنوبی دیوانیه جنگ وحشیانه ای را علیه نیروی مهدی به راه انداختند."
کم‌تر از دو هفته‌ی بعد، جنگ وحشیانه ی دیگری در عماره، شهری با 250 هزار نفر جمعیت در نزدیکی مرز ایران صورت گرفت. حدود 200 نفر در این درگیری بین سپاه بدر و مهدی کشته و یا زخمی شدند. حدود 2300 نیروی عراقی که به شهر حمله برده بودند را "نیروهای کماندوی پلیس حمایت می‌کرد." در همان زمان، درگیری بین دو نیروی مسلح در دوشهر جنوبی دیگر نیز به‌وقوع پیوست. سپس در سامره در اواخر دسامبر، بین نیروهای مهدی و نیروی پلیس محلی متحد با مجلس اعلا مبادله‌ی آتش بیش‌تری صورت گرفت.
تکرار جنگ بین نیروهای مسلح بسیار خطرناک است، زیرا نشان می دهد این احزاب سیاسی و قومی اند که از واحدهای امنیتی عراقی استفاده می کنند، نه دولت. دولت آمریکا با پشنیبانی از سپاه بدر علیه نیروهای مهدی نشان داد که برای منافع خود از برپا کردن جنگ و دامنه زدن به آتش آن بین اقوام نیز ابایی ندارد.
آخرین فصل این سناریو لشگرکشی آمریکایی ها علیه نیروی مسلحانه‌ی مهدی است. از زمان دزدیده شدن یک سرباز آمریکایی در اواخر اکتبر، نیروهای آمریکایی و عراقی 57 عملیات جنگی را به پیش برده‌اند که بیش‌تر در مناطق شیعه نشین تحت کنترل ارتش مهدی است. در حالی که پنتاگون ادعا می‌کرد درپی یافتن سرباز گم شده است، نصیر سعید، قانونگذار طرفدار صدر، نیروهای آمریکایی و عراقی را متهم کرد که به بهانه ی جستجوی سرباز گمشده، به جنبش وی ضربه می زنند."
می گویند این حملات را نخست وزیر مالکی نیز پشتیبانی می کند. درگیری بین وی و طرفداران صدر بعد از ملاقات 30 نوامبر مالکی با بوش در اردن شدت بیشتری گرفته است. جناح طرفداران صدر در مجلس همراه با 5 وزیرکابینه ی طرفدار وی خود را از دولت کنارکشید. (واشنکتن پست، 30 نوامبر 2006). حملات آمریکا علیه ارتش مهدی نقش مهمی در این بایکوت دولتی دارد. یکی از فرماند‌هان ارشد ارتش آمریکا از عملیات بدین‌گونه صحبت می کند: ما از دولت عراق:" چک سفید" در دست داریم.
لس آنجلس تایمز گزارش می دهد که عراقی هایی که در این حملات به سپاه بدر کمک می کنند، از نیروهای تحت کنترل آمریکایی ها هستند که به آن " سپاه عراقی کثیف" گفته می شود. آن‌ها نیروی عراقی ویژه ای هستند که یا عضو نیروی ضد تروریسم عراقی تحت کنترل نیروی ویژه‌ی آمریکا اند که شیعه و بسیار قدرتمند اند، و یا عضو واحد دیگری که قبلا به گردان کماندویی 36 ام ، دیگر که عمدتا از جنگنده های تحت کنترل کرد تشکیل شده است.

سقوطی شدید تر

بدون توجه به ماهیت پیچیده ی سیاست ها در عراق، شکل دادن ائتلاف دولت و کاخ سفید با مقاومت مالکی- که نگران کنارگذاشته شدن خویش است- و آیت الله سیستانی که مخالف درهم شکسته شدن ائتلاف شیعه هاست، روبرو می باشد. البته کمی مخالفت به هیچ‌وجه مانع هیات حاکمه‌ی بوش نخواهد شد. چنین به نظر می رسد که هرچه در جبهه ی سیاست به وقوع بپیوندد، منجر به بکارگیری سیاست یورش های خشونت بار و فرقه گرا در سازمان های عراقی آمریکایی می شود، که در نهایت به تادیب سیستماتیک ارتش مهدی ختم می شود.
رئول مارک گرچ در مجله ی تایمز می نویسد: "چنین مقابله ای، فردای شکست سیاسی در عراق، احتمالا اجازه می دهد که بدترین عوامل مجمع اعلا- کسانی که رویای دیکتاتوری مذهبی نظیر حکومت ایران را درسرمی پرورانند- در حزب قدرتمندتر شوند."

با جنگ داخلی دوگانه ای که درعراق زبانه می کشد، ممکن است مجلس اعلا درپی ایجاد یک استان مستقل شیعه نشین در جنوب عراق شود که دارای بیش‌ترین تاسیسات نفتی است. درهم شکستن عراق می تواند با مطرح کردن ادعاهایی توسط همسایگانش، منجر به جنگ گسترده تری شود. جنگ منطقه ای خاورمیانه‌ای ممکن است به سرعت برق فراگیرشود. نمونه آن را در جنگ کنگو یا به عبارت دیگر"جنگ سراسری آفریقا" شاهد بودیم که باعث شد همسایه های ترسان از قدرتمند شدن رقیب منطقه ای وارد جنگ شوند. هیات حاکمه ی بوش می داند که استراتژی آن ممکن است منجر به ازبین رفتن عراق شود، اما آن ها برای آن آمادگی دارند. " یک گزارش محرمانه از" حالات پایانی" ممکن در عراق توسط مامورین تحت رهبری ژنرال پیتر دبلیو چیاریلی بدترین حالت را تقسیم کشور به قومیت های جداگانه ای می داند که حاکمیت کشور را بین خود تقسیم می کنند.(ان وای تی، 2 ژانویه 2007).
هم‌چنین امکان وقوع جنگ داخلی ای وجود دارد که منجر به نسل کشی می شود. این روایت را گرچت پیش بینی کرده است. " بعد از جنگ بین شیعه ها، مرجعیت سنتی و مذهبی که بعد از حمله ی آمریکا به عراق دربین شیعه ها بیش‌تر باقی مانده تا بین سنی ها، از بین رفته و منجر به برخورد بین شیعیان و سنی ها خواهد شد که یک نسل کشی واقعی در عراق خواهد بود.
بدین ترتیب، تکه های پازل در جای خود قرار می گیرند و حکومت ائتلافی عراق هرآن شکننده تر می‌شود. هیات حاکمه ی بوش تلاش می کند آخرین تیرترکش خود را بزند. احزاب عراقی پیش از اشغال برای جایگزین کردن دولت جدید به مانور پرداخته اند. مهم‌ترین هدف این است که طرفداران صدر تا حد امکان از نظر سیاسی منزوی شوند. در ضمن، در حالی که سپاه بدر پشتیبانی شده از طرف آمریکا با ارتش مهدی می جنگد، پنتاگون برای حمله علیه ارتش مهدی قدم به پیش گذاشته است.
شاید این یک دیوانگی به نظر رسد اما هیات حاکمه‌ی بوش در پی چنین برنامه ای ست و حرکت ها شروع شده است. باید به خاطر داشت که کاخ سفید در هر موقعیت بحرانی، به شعله ی جنگ دامن زده است: از دستگیری و شکنجه ی توده ای که عامل قیام اولیه در 2003 شد، تا حمله ی مشترک به نیروهای فلوجه و مهدی در 2004 تا استفاده از جوخه ی مرگ در 2005 که منجر به ظهور سیاست یورش خشونت بار شده است.
گزینه ای به‌جز یا گسترش جنگ و یا عقب نشینی باقی نمانده است. حتی اگر تنها راه محتاطانه عقب نشینی باشد، هیات حاکمه ی بوش شکست را قبول نکرده و عقب نشینی نخواهد کرد. هیات حاکمه‌ی بوش برای ادامه ی یک سیاست شکست خورده، چهارسال با زندگی عراقی ها و سربازان آمریکایی قمارکرد. حتی برای اشاره به استراتژی جدید کلمه‌ی قمار نیز به‌کارگرفته شد. بک مامور عالیرتبه‌ی وزارت دفاع گفت که گسترش جنگ سقوطی شدید تر است. (ال ا تایمز، 31 دسامبر 2006).
بوش در آخرین پیشنهاد ناامیدانه اش برای به‌دست گرفتن ابتکار امور، آخرین کارتش را رو کرده است. این بدان معنی ست که چیزهای بیش‌تری برای باخت وجود دارد. این قماری است که می تواند جنگ را در دو جبهه، یعنی علیه مقاومت سنی ها و نیز شیعه ها دامن بزند و زمینه را برای وارد شدن عراق به جنگ جهانی خاورمیانه ای آماده کند. اما گزارش های ارایه شده از سوی کاخ سفید، امکان موفقیت زیادی را نشان نمی‌دهند

آبا ابان

آبا ابان سیاستمدار معروف یهودی و وزیر خارجه پیشین اسرائیل در فوریه 1915 در افریقای جنوبی به دنیا آمد. وی در کالج کوئینز در دانشگاه کمبریج لندن تحصیل کرد. در جنگ دوم جهانی افسر رابط انگلیسی ها با یهودیان بیت المقدس بود. در 1947 مدیر آژانس یهود و نیز افسر رابط کمیته ویژه سازمان ملل در مسئله فلسطین شد و تا دو سال بعد از آن نماینده دائمی اسرائیل در سازمان ملل بود. آبا ابان از 1950 تا 1959 سفیر اسرائیل در واشنگتن بود و در فاصله سالهای 1959 تا 1974 وزیر مشاوره در امور خارجی ( یک سال)، وزیر آموزش و پرورش و فرهنگ(3 سال)، معاون نخست وزیر(3 سال) و وزیر امور خارجه اسرائیل(8 سال) بوده است. او بالاترین نقش را در توجیه سیاست اسرائیل در جنگ 6 روزه نزد دولتهای عمده جهان ایفا کرد. و همچنین از 1974 به بعد وی نماینده کنست( پارلمان اسرائیل) بوده است.

آباابان از زمان تأسیس اسرائیل تا نیمه نخست دهه 70، یعنی نزدیک به 30 سال از موثرترین شخصیتهای سیاسی حکومت تل آویو در امر انتقال یهودیان جهان به فلسطین اشغالی بوده است. افزایش تعداد یهودیان فلسطین اشغالی در دهه های اول تأسیس رژیم صهیونیستی تا حد قابل ملاحظه ای نتیجه فعالیتها و تلاشهای بین المللی آباابان در سمتهای مختلف بوده است. او از نظر آمریکا و دولتهای اروپایی از مطمئن ترین عناصر سیاسی حکومت اسرائیل به شمار می رفت.

آتاتورک

مصطفی کمال پاشا معروف به آتاتورک در 1881 میلادی متولد شد. وی بنیانگذار جمهوری ترکیه بود پس از پایان جنگ اول جهانی در رأس افسران جوان ناسیونالیست طی یک کودتا امپراطوری عثمانی را منحل کرد و جمهوری ترکیه را بنیان نهاد. آتاتورک اولین رئیس جمهور ترکیه از 1923 تا 1938 بود. سیاست کلی داخلی ،خارجی حکومت او عبارت بود : جدایی دین از سیاست. تأسیس دولت لائیک در ترکیه، ایجاد نظام حقوقی و قضایی اروپایی در ترکیه، اتخاذ سیاست بی طرفی در مناسبات بین المللی ترکیه به منظور حفظ استقلال این کشور، پایه ریزی صنایع جدید در ترکیه مطابق الگوهای غربی، ترویج فرهنگ اروپایی، و اتکا با ناسیونالیسم ترک.

 آتاتورک در چهارچوب سیاست اسلام زدایی- که انگلیسی ها به وی دیکته کرده بودند- ابتدا خلافت را ملغی کرد و سپس وزارت شریعت و امور خیریه و دادگاههای مذهبی را منحل نمود و کلیه تحرکات مذهبی را تحت کنترل دولت در آ ورد. او تعطیلات هفتگی را بعد از ظهر شنبه تا پایان روز یکشنبه اعلام کرد و مانند کشورهای اروپایی ، یکشنبه به جای جمعه روز استراحت تعیین شد. به دستور آتاتورک زیارت گاه ها و اماکن مقدس ترکیه بسته شدندو مورد تمسخر قرار گرفتند. وی این مقررات را در کشور به صورت قانون در آورد همچنین استفاده از چادر و روبنده زنان و عمامه های سنتی ترکان عثمانی( فینه) را ممنوع کرد. او در سال 1926 تقویم میلادی را جانشین تقویم اسلامی کرد و در 1928 دین اسلام را به عنوان یک دین اصلی به کنار نهاد و حکومت ترکیه را رسماً حکومتی سکولار (Secular) یا غیر مذهبی تعیین کرد. سپس الفبای لاتین را جایگزین الفبای ترکی ساخت و در 1929 تدریس زبان عربی و فارسی را در مدارس ترکیه ممنوع، و دولت را موظف به ستردن زبان از لغات و اصطلاحات فارسی و عربی کرد. در 1932 آتاتورک دستور داد تا موذنین اذان را به جای زبان عربی به زبان ترکی بخوانند و از آن پس به جای کلمه ا... کلمه ترکی تانری را بکار برند.  البته این اقدام آتاتورک با اعتراض عمومی و فراگیر علمای اسلام در ترکیه مواجه شد و موجب عقب نشینی رژیم لائیک وی گردید. با این حال اقدامات وی در جهت تبدیل نظام اجتماعی ترکیهبه نظام لائیک متوقف نشد. آتا تورک در1935 انتخاب نامهای خانوادگی عربی را ممنوع ساخت و استفاده از نامهای ترکی را اجباری کرد. از این رو مردم ترکیه مجبور به تغییر نام و ترجمه نام عربی خود به ترکی شدند. همچنین لازم بود که افراد تحصیل کرده، دانشمندان، و اهل ادب ترکیه با الفبای جدید آشنا شوند. از طرف دیگر وزارت فرهنگ ترکیه نیز سعی بلیغ در برگرداندن  کتابهای ادبی قدیم به زبان لاتین کرد. و ناگزیر کتابهای متعددی را در باب لغت و رسالت تدوین کرد. آتاتورک نام شهر اسلامبول- پایتخت وقت ترکیه- را در راستای سیاستهای لائیکی خود به استانبول تبدیل کرد و شهر آنکارا به عنوان پایتخت برگزید. حکومت اتاتورک مبتنی بر یک نظام تک حزبی  و دیکتاتوری بود. او از ابتدای حکومت خود به اجرای برنامه های وسیعی برای اروپایی کردن کشور همت گماشت و در راستای تحقق این هدف قانون مدنی سوئیس، قانون جذایی ایتالیا و قانون بازرگانی آلمان را در ترکیه رواج داد.

جمهوری ترکیه در مدت کوتاهی به دیکتاتوری کامل مبدل شد. کلیه امور مملکت با صدور فرمان از سوی آتاتورک انجام می گرفت و در برابر خواست او مجلس و پارلمان اجازه هیچ گونه اعتراض و مخالفتی نداشتند با این حال آتاتورک سعی می کرد خود را در سیاست خارجی صلح جو نشان دهد و به همین سبب قراردادها و پیمان های دوستی متعددی را با کشورهای جهان به امضاء رسانید. اتاتورک چهار بار به ریاست جمهوری ترکیه انتخاب شد و سرانجام در 1938 میلادی در اسلامبول درگذشت. پس از وی عصمت اینونو، که در دوران حکومت وی نخست وزیر ترکیه بود به ریاست جمهوری این کشور رسید.

آدنائر

دکتر کنراد آدنائر اولین صدر اعظم  آلمان غربی سابق پس از جنگ دوم جهانی  و تجزیه این کشور بود. او در 5 ژانویه 1876 بدنیا آمد و دوره حقوق و اقتصاد را در دانشگاه های فریبورگ ،مونیخ و بن به پایان رساند. در 1917 میلادی شهردار کلن شد و این سمت را تا 1933 که به دستور نازی ها  از کاربر کنار گردید، حفظ کرد. در این سال به هنگام دیدار آدولف هیتلر از کلن آدنائر دستور داد پرچم های نازیها را پایین بکشند( این اقدام قبل از پیروزی نازیها در انتخابات 1933 صورت گرفت)  آدنائر در فاصله سالهای 1933 تا 1945 دوبار توسط نازیها دستگیر و سپس آزاد شد.  با این حال در طول جنگ دوم جهانی مجدداً شهردار شد ولی بعد از جنگ اشغالگران انگلیسی به بهانه بی لیاقتی اورا از کار برکنار کردند. وی که رهبری حزب دموکرات مسیحی آلمان را بر عهده  داشت در 1949 پس از رسمیت یافتن تجزیه آلمان به عنوان اولین صدر اعظم آلمان غربی منصوب شد و این سمت را تا 15 اکتبر 1963 حفظ کرد. وی اقتصاد ویران شده آلمان را به کمک ارهارد، وزیر اقتصاد خود بازسازی کرد و آنرا به کشور شایته ای در بین کشورهای صنعتی جهان تبدیل کرد. او سرانجام در 19 آوریل 1967 در سن 90 سالگی درگذشت.

آدنائر را معمار سیاست داخلی و خارجی آلمان بعد از جنگ دوم جهانی مینامند.

آراپ موئی

دانیل توریجی آراپ موئی در 1924 نایروبی متولد شد. وی از 1934 در مدرسه ای وابسته به کلیسای اینلند در منطقه کابارتونجر شروع به تحصیل کرد. این منطقه رد شمال نایروبی و در 45 کیلومتری محل سکونت موئی واقع بود. او سپس به مدرسه کابساتب منتقل شد و کاپیتان تیم فوتبال این مدرسه گردید. در 1944 در امتحان ورودی به یکی از بهترین مدارس افرایقایی کنیا، به نام کیکویريا، قبول شد اما مسئولان مدرسه به وی اجازه تحصیل ندادند. سپس به مدریه تربیت معلم منتقل شد و دوره آموزگاری را گذراند. او تا سال 1954 معلم بود.

آراپ موئی در اکتبر 1956 عضو مجلس شد و در 1962 به عنوان نماینده مجلس در وزارت فرهنگ برگزیده شد. به هنگام  استقلال کنیا موئی مدتی وزیر دولت جوموکنیاتا بود و سپس در 1966 به مقام معاونت ریاست جمهوری رسید و تا زمان مرگ رئیس جمهور سابق کنیا این سمت را حفظ کرد وی در زمان معاونت ریاست جمهوری هیئت های اعزامی کنیا به جامعه مشترک المنافع اروپا سازمان ملل ، سازمان وحدت افریقا و بسیاری از مجامع بین المللی را رهبری و سرپرستی کرد.

آراپ موئی پس از مرگ کنیاتا- رئیس جمهور پیشین کنیا- در اوت 1978 در انتخابات عمومی این سال به ریاست جمهوری کنیا انتخاب شد. او این سمت را در انتخابات سالهای 1983 و 1988 نیز حفظ کرد. وی در  1980 به آمریکا رفت و در ازای دریاف6ت کمکهای اقتصادی و نظامی این کشور یک پایگاه بزرگ دریایی در بندر مومباسا در اختیار آنها قرار داد که مورد استفاده نیروهای واکنش سریع آمریکا قرار گرفت. آراپ موئی از 1981 تا 1983 ریاست سازمان وحدت امریکا را به عهده داشت. او در سال بعد از یک کودتای خونین و پر تلفات جان سالم به در برد و موفق شد شبکه کودتا را سرکوب کند.آراپ مویی دزر زمان انتشار این کتاب علاوه بر سمت ریاست جمهوری فرماندهی کل قوای مسلح کنیا و ریاست حزب حاکم کشور (حزب اتحاد ملی) را عهده دار است.

آلنده

سالوادور گونسز آلنده، سیاستمدار سوسیالیست شیلیدر 22 ژوئیه 1908 در شهر والپارز و شیلی به دنیا آمد، تحصیلاتش را در رشته طب به پایان رساند و در بیمارستانهای زادگاهش به طبابت پرداخت. آلنده در 1933 از پایه گذاران حزب سوسیالیست شیلی بود و در 1942 دبیر کل این حزب شد. او در 1939 در دوره حکومت آگیره سردا وزیر بهداری شیلی شد.

آلنده در انتخاب عمومی 1942 به نمایندگی مجلس شیلی انتخاب شد. وی از 1945 تا 1970 یکی از اعضای مجلس سنای این کشور بود و علاوه بر آن در سمت معاونت ریاست جمهوری نیز فعالیت می کرد. آلندره در انتخابات ریاست جمهوری دوره های 1952و1958و1964 شرکت کرد اما موفقیتی کسب نکرد.

سر انجام در انتخابات ششم اوت 1970 با تفاوت اندکی بر رقیب خود پیشی گرفت و به ریاست جمهوری شیلی برگزیده شد. وی بدون توجه به بافت جامعه و به ویژه ارتش شیلی که کاملاً غربی بود- تلاش کرد سیاستهای اقتصادی مارکسیستی را در شیلی به اجرا در آورد. او معتقد بود با موفقیتی که در اجرای نظام اقتصادی مارکسیستی در کشور به دست خواهد آمد مردم شیلی از او حمایت خواهند کرد وئ این مهمترین مایه دوام حکومتش خواهد شد. اما او در حل عاجل معضلات اقتصادی شیلی ناکام ماند و اقتصاد سوسیالیستی وی با توجه به مقاومت شدید سرمایه داران داخلی و خارجی جزء تورم و رکود صنایع ثمره دیگری نداشت هرچند که در ارائه خدمات عمومی و بهبود وضع کارگران و دهقانان و طبقات کم درآمد بسیار کار آمد بود.

ملی کردن صنایع و تأسیساتی که متعلق به آمریکایی ها بود با خروج کارشناسان آمریکایی مواجه شد و این امر به تدریج موجب تعطیل شدن این صنایع گردید.

آلنده در طول سه سال زمامداری خود اقدامات ضد آمریکایی بسیاری در صحنه سیاست و اقتصاد شیلی به عمل آورد و اموال دهها شرکت را ملی و  مصادره کرد. احزاب و روزنامه های دست راستی طرفدار آمریکا تعطیل شدند وشیلی رابطه خود را با دولتهای کمونیست جهان توسعه بخشید. با وجود این او در به وجود آوردن نظام اقتصادی مورد نظرش در شیلی کاملاً موفق نبود و این امر که ناشی از بی پایگی راه حلهای اقتصاد سوسیالیستی و خرابکاری آشکار و پنهان غرب و سرمایه داران خرد و کلان  وابسته داخلی بود، رفته رفته از نفوذ وی در بین قشر متوسط جامعه شیلی کاست. کاهش اعتبار نسبی او نزد مردم به عنوان بزرگترین خطر با عث شد دولت آلنده با کودتای خونین 1973 ساقط شود.

در آن زمان ژنرال پینوشه در دستگاه حکومت آلنده دو سمت مهم یعنی وزارت دفاع و فرماندهی  نیروهای دریایی شیلی را به عهده داشت. وی که یکی از عوامل مهم سازمان سیا در نظام رهبری شیلی محسوب می شد. در شرایطی که طبقات متوسط و مردم کشور از وضع نابسامان اقتصادی شیلی نا راضی بودند.

در یازدهم سپتامبر 1973 با بمباران  کردن کاخ ریاست جمهوری و سپس روانه ساختن هزاران سرباز نیروی زمینی به خیابانهای سانتیاگو مراکز مهم کشور را به تصرف خود در آورد و دولت آلندره را سر نگون ساخت.  آلنده و کلیه همراهان وی در جریان مقاومت در برابر کودتای پینوشه جان خود را از دست دادند. طی این کودتا هزاران نفر از کارگران و روشنفکران طرفدار آلندره قتل عام، زندانی یا تبعید شدند که در آمارهای رسمی تعداد اعدام شدگان بالغ بر ده هزار نفر ذکر شده است.

آندرو پوف

یوری  و لادیمیر یوویچ آندروپف در پانزدهم ژوئن 1914 متولد شد و تحصیلات خود را در رشته راه و ساختمان به پایان رسانید. او پس از لئونید برژنف ، دبیر کل حزب کمونیست شوروی سابق شد.

آندروپف از 1953 تا 1957 پست سفارت شوروی سابق  در مجارستان را بر عهده داشت. او در 1956 که نیروهای شوروی سابق وارد بودا پست شدند، رهبری اصلی عمملیات اشغال نظامی این شهر و سرکوب خونین اصلاح طلبان مجاری را بر عهده داشت. آندروپوف در 1961 به عضویت کمیته مرکزی حزب کمونیست شوروی سابق در آمد  و در 1973 عضو پلیت بورو یا دفتر سیاسی حزب شد. وی رد 1967 به ریاست سازمان جاسوسی شوروی سابق ( ک.گ.ب) منصوب شد و تقریباً تا زمان مرگ برژنف، در نوامبر 1982، به مدت 15 سال این سمت را  عهده دار بود.

هفت ماه پس از مرگ برژنف وی به دبیر کلی حزب کمونیست شوروی سابق که بالاترین مقام رسمی آن کشور محسوب می شود، منصوب شد و تا زمان مرگش به مدت 15 ماه این سمت را به عهده داشت. آندروپوف مبارزه ای را برای ریشه کن ساختن فساد سیاسی و اقتصادی بازمانده از دوران برژنف آغاز کرد و مشوق تولید و بهره وری بیشتر بود. او همچنین دست به تصفیه بسیاری از مقامات شوروی سابق زد. اما در سیاستهای خود چندان موفق نشد.

آندروپوف مذاکرات محدود ساختن سلاحهای استراتژیک( سالت) را به بن بست کشاند و سیاست غیر فعالی را در جهان، مخصوصاً در رابطه با برخوردهای تهاجمی آمریکا در خارج از قلمرو نفوذ شوروی سابق ارائه داد. بطوری که شوروی سابق تنها به محکوم ساختن آمریکا اکتفا می کرد. در  دوره زمامداری آندروپوف مسابقه تسلیحاتی افزایش یافت، خصوصاً ساخت سلاحهای استراتژیک در برنامه کار هر دو ابر قدرت قرار گرفت. در این دوره 15 ماهه میزان کمکهای خارجی شوروی سابق کاهش یافت که کشورهای کمونیستی، مخصوصاً در جنوب آفریقا، از این بابت اظهار نگرانی می کردند.

آندروپوف از بیماری کلیوی و دیابت رنج می برد توانایی کمترین تغییراتی را در سیاستهای داخلی و خارجی در دوره زمامداریش نداشت. او سرانجام بعد از ماهها غیبت و حاضر نشدن در ملأ عام در دوازدهم فوریه 1984 در سن 69 سالگی در مسکو در گذشت.

آیزنهاور

دوایت آیزنهار سی و چهارمین رئیس جمهوری آمریکا  بود که بعد از ترومن به این سمت منصوب شد. او که عضو حزب جمهوریخواه آمریکا بود پس از 20 سال حکومت ممتد دموکراتها توانست زمام امور کشور را در دست گیرد. آیزنهاور در چهردهم اکتبر 1890 در شهر دمی سن واقع در ایالت تگزاس آمریکا متولد شد. پدرش یک کشیش بود ولی خود او پس آنکه تحصیلاتش را در دانشگاه نظامی واشنگتن به پایان زرساند وارد ارتش شد. در جنگ جهانی اول در مقام یک افسر نیروی زمینی شرکت داشت و در 1941، طی جنگ جهانی دوم، ریاست ستاد مشترک ارتش آمریکا را بر عهده داشت. در 1942 فرماندهی نیروهای آمریکایی شرکت کننده در جنگ را عهده دار شد و در 1943 فرمانده عالی نیروهای متفقین گردید. در 1948 به ریاست دانشگاه عالی کلمبیا منصوب شد و در  1950 فرمانده سازمان پیمان آتلانتیک شمالی( ناتو) گردید. وی سرانجام در 1953، در 63 سالگی، چس از هاری ترومن، به عنوان رئیس جمهور امریکا وارد کاخ سفید شد. مهمترین حادثه دوران حکومت آیزنهاور پایان جنگ خونین و مرگبار کره بود.

جنگی که از دوره ترومن آغاز شده بود در اولین سال حکومت آیزنهاور، به دنبال یک رشته مذاکرات میان هیئتهای نمایندگی آمریکا، شوروی چین و دوکره، و با امضای معاهده ترک مخاصمه در 27 ژوئیه به پایان رسید. این جنگ سه ساله جمعاً 1،800،000 نفر- از طرفین درگیر- تلفات بر جای گذاشت که از این رقم 150 هزار کشته و زخمی متعلق به ارتش آمریکا بود.

اعلام دکترین آیزنهاور از جمله فرازهای مهم دوره زمامداری وی می باشد. طبق این دکتر ین که ژانویه 1957 به تصویب کنگره آمریکا رسید، رئیس جمهور آمریکا اجازه می یافت به هر دولتی که به کمک نظامی یا حتی به مداخله نظامی آمریکا احتیاج داشت فوراً یاری رساند.

دکتر ین آیزنهاور نیز همچون دکترین ترومن و طرح مارشال دارای بار اقتصادی نیز بود، با این تفاوت که دکتر ین ترومن عمدتاً مصرف اروپایی داشت ولی دکترین آیزنهاور مصرف آسیایی.

تفاوت دیگر این دو استراتژی در تهاجمی تر بودن دکتر ین آیزنهاور نسبت به دکترین ترومن بود.

بدین معنی که دکترین ترومن بیشتر به منظور کوتاه کردن دست کمونیست ها در اروپا بود ولی دکتر ین آیزنهاور ایجاد پایگاه سیاسی نظامی را در خاور دور، خاورمیانه و خاورنزدیک دنبال می کرد. دکتر ین آیزنهاور نقطه آغاز فعال شدن دیپلماسی آمریکا در خاور میانه و خلیج فارس بود.

آیزنهاور دردو دوره کامل یعنی تا 1961 ریاست جمهوری آمریکا را بر عهده داشت و در 1969، در 79 سالگی در گذشت.

آیشمن

آدولف آیشمن که صهیونیست ها از او به عنوان دشمن شماره دو یهودیان جهان یاد می کنند طراح کوره های ادم سوزی در دوره حکومت هیتلر بود.

هنگامی که لهستانبه دست قوای آلمان، اجساد یهودیان و اسرای بازداشت شده در لهستان را در این کوره ها می انداختند و انها را در کمترین زمان خاکستر می کردند. ادولف آیشمن با شکست آبمان نازی در جنگ دوم جهانی موفق شده بود با لباس مبدل از کشور بگریزد. وی پس از 15 سال اختفا، در 23 ماه مه 1960، در آرژانتین شناسایی شد.

صهیونیستها پس از ربودن وی، او را بیهوش کردند و به وسیله صندوقی که از مصونیتهای سیاسی بر خوردار بود وی را مخفیانه به اسرائیل انتقال دادند. آیشمن در اسرائیل پس از 15 روزمحاکمه طولانی در اول ژوئن 1961 به دار آویخته شد. سپس جسدش را سوزاندند و خاکسترش را به دریا ریختند. مقامات صهیونیست می گفتند که او نیز باید همچون هزاران یهودی که در اروپا به دستورش سوزانده می شدند و از خاکسترشان اثری برجای نمی ماند، سوزانده و خاکسترش به باد داده شود.

نقل می کنند در لحظه ای که می خواستند وی را دار بزنند، خواسته ای را مطرح کرده بود. مأموران اسرائیلی دار زدنش را متوقف کردند تا آیشمن خواسته اش را مطرح کند. او خواسته بود که یهودی بشود. یکی از خاخامهای حاضر در پای چوبه دار با شنیدن این عبارت از زبان آیشمن به درنگ به گریه افتاد و این را به حساب جذابیت دین یهود گذاشتند  که می تواند یک ادمکش را نیز متحول کند.  اما آیشمن گفته بود: مایلم یهودی بشوم تا وقتی کشته شدم باز هم یک یهودی کشته شود...!

ابوایاد

صلاح خلف، موسوم به ابوایاد، از سیاستمداران مبارز فلسطینی، در 1933 در شهر یافا متولد شد. در 1948 همزمان با اولین جنگ اعراب و اسرائیل همراه با خانواده اش به غزه عزیمت کرد. ابوایاد تحصیلات متوسطه خود را در قاهره به پایان رسانید و در سالهای دهه 1950 با یاسر عرفات آشنا شد و همدوش با او در چندین عملیات ضد صهیونیستی شرکت کرد.

ابوایاد از ابتدای امر از تشکیل یک سازمان چریکی برای مبارزه خالصانه با اشغالگران صهیونیستی در فلسطین جانبداری می کرد، از این رو به کویت رفت و در آنجا ضمن تدریس زبان عربی با فاروق قدومی و ابوجهاد آشنا شد. ابوایاد در 1967 از کویت به دمشق رفت تا بتواند در جنگ علیه اسرائیل شرکت کند، اما جنگ شش روز بیشتر به طول نینجامید.

پس از جنگ شش روزه وی مسئول روابط الفتح با دولتهای عربی شد. او با جمال عبدالناصر در مصر و عبدالسلام عارف در عراق ملاقات کرد و توانست حمایتهای آنان را از جنبش چریکی الفتح جلب کند.

او در 1970 به دنبال کشتار فلسطینیان در فاجعه سپتامبر سیاه توسط مأموران اردن دستگیر شد اما با وساطت جمال عبدالناصرآزاد گردید و مجدداً به قاهره رفت. ابوایاد مرد شماره دو سازمان ازادیبخش فلسطین پس از عرفات محسوب شد. او همواره سیاستهای محافظه کارانه و نرمشهای سیاسی یاسر عرفات را مورد انتقاد قرار می داد. با این حال عرفات به دلیل روند تمرد در ساف هرگز حاضربه حذف وی از این سازمان نشد. ابوایاد سرانجام در 14 ژانویه 1991، در خانه خود در تونس، توسط عوامل رژیم صهیونیستی به شهادت رسید.

ابوجهاد

خلیل الوزیر، موسوم به ابو جهاد عالیترین مقام نظامی سازمان آزادیبخش فلسطین و فرمانده این سازمان پس از عرفات محسوب می شود. ابو جهاد در 1941  در غزه متولد شد. وی با خواهر عرفات ازدواج کرد و یکی از موسسان اصلی سازمان الفتح و فرمانده گروه العاصفه شاخه نظامی این سازمان بود.

ابو جهاد در جمهوری خلق چین آموزشهای نظامی را دید و به عنوان کلنل در خدمت سازمان آزادیبخش فلسطین در آمد. او مسئول گرد اوری سلاح از دولتهای مختلف جهان برای ساف بود. ابو جهاد اغلب یکی از اعضای بلند پایه هیئتهای فلسطینی عازم به کشورهای جهان بوده است. وی رهبر سازمان فلسطینی سپتامبر سیا بود. سازمانی که پس از قتل عام فلسطینیان بوسیله ارتش اردن در حوادث سپتامبر 1970 بوجود آمد.

تروی و صفی تل نخست  وزیر اردن در 28 نوامبر 1971 و قتل عام ورزشکاران اسرائیلی در المپیک 1972 مونیخ به دست همین سازمان انجام گرفت.

ابو جهاد فرماندهی دهها عملیات چریکی پر تلفات علیه نیروهای اشغالگر قدس را در دهه 70 بر عهده داشت.  با این حال به عرفات کاملاً وفا دار بود و از مواضع محافظه کارانه عرفات در خصوصروی اوردن به راه حلهای سیاسی به جای حرکتهای نظامی حمایت می کرد به همین دلیل هم در آوریل 1978 از نیروهای العاصفه جهت سرکوب فلسطینیان مخالف سیاست محافظه کارانه الفتح استفاده کرد در 1978 بمبی به قصد ترور کردن او در مسیر عبور اتومبیلش منفجر شد که آسیبی به وی نرسید.

ابو جهاد پس از حمله نیروهای اسرائیل در 1982 به لبنان به تونس رفت و تا زمان مرگ خود در این کشور باقی ماند. او سر انجام در 15 آوریل 1988 در محل سکونت خود به دست عوامل رژیم صهیونیستیبه شهادت رسید.

ابوموسی

سرهنگ سعید موسی معروف به ابو موسی دبیر کل مرکزی جنبش الفتح و سرهنگ شورشی اردن در 1970 می باشد. او در دوم مارس 1932 در بیت المقدس متولد شد. هفت سال بیشتر درس نخواند  و در بیست  سالگی به ارتش اردن پیوست. او از سال 1952 تا 1970 به مدت 18 سال سلسله مدارج نظامی ارتش اردن را تا درجه سرهنگی پیمود.

ابو موسی در سپتامبر 1970 به دلیل اعتراض به سرکوب وحشیانه پناهندگان فلسطینی  در فاجعه موسوم به سپتامبر سیا از ارتش اردن خارج شد و به حمایت نظامی از فلسطینیان پرداخت.  او پس از جنگ از اردن خارج شد و در جنوب لبنان به متشکل ساختن شبه نظامیان فلسطینی برای رویارویی با رژیم صهیونیستی دست زد و چندین بار برخورداهای نظامی با سربازان اسرائیلی را رهبری کرد. او در 1977 مدیر مرکزی انقلاب فلسطین شد لیکن در 1983 با تصمیم یاسر عرفات برای خروج نیروهای فلسطینی از لبنان مخالفت کرد. این مخالفت منجر به برخوردی خونی و پر تلفات میان وی که طرفدار باقی ماندن نیروهای فلسطینی در لبنان و رویارویی با صهیونیست ها بود با یاسر عرفات روی میانه رو تری طبعیت می کرد شد.

ابو موسی از مبارزان فلسطینی و مخالفان سیاستهای سارژگرانه رهبری ساف می باشد. اکنون او جناح انشعابی  الفتح را رهبری می کند و هم پیمان با رهبران رادیکال فلسطینی در همسویی و هماهنگی کامل با سیاستهای حافظ اسد، از پذیرش هر گونه راه حل آمریکایی برای سازش با اسرائیل سر باز زده است.

ابو نضال

رهبری جناح انشعابی از سازمان آزادی بخش فلسطین بود که مدتی تحت حمایت رژیم بعث عراق قرار گرفت. و در مخالفت با عرفات به ترور چندین تن از شخصیتهای مشهور الفتح در نقاط مختلف جهان مبادرت ورزید سپس وی به لیبی رفت و تحت حمایت قزاقی قرار گرفت. و هنوز نیز در همانجا اقامت دارد.

ابو نضال که نام واقعی اش صبری النبا می باشد در ماه مه 1937 در حیفا متولد شد. پدرش باغ پرتغال داشت که سال 1948 هنگام پیشروی صهیونیستها از حیفا گریخت و خانواده اش را به نابلس منتقل کرد و تحت حمایت سلطنت اردن قرار گرفت.

پدرش دو زن و دوازده فرزند داشت. و مادرش که خدمتکار بود پس از مرگ پدر در 1954 از خانه بیرون کردند. ابو نضال در 1955 در 18 سالگی به ملی گرا های افراطی حزب بعث پیوست . سه سال پس وی به عربستان رفت و درانجا یک مغازه الکتریکی دایر کرد و در دهه های 50 و 60 گروههای فلسطینی مختلفی در شیخ نشینان حاشیه جنوبی خلیج فارس به وجود امدند.

 ابو نضال نیز به دلیل  بوجود اوردن یک سازمان مخفی فلسطینی در سال 1967  از عربستان اخراج شد و در اردن به جنبش چریکی الفتح  که تازگی توسط یاسر عرفات شکل گرفته بود پیوست.

او در 1969 به عنوان نماینده ساف به خارطوم فرستاده شد و در ژوئیه 1970 با همان سمت به بغداد منتقل شد  وی در بغداد به صورت یکی از عوامل اطلاعاتی حزب بعث عراق در آمد او رد 1983 وارد سوریه شد و تحت الحمایه رژیم بعث این کشور قرار گرفت. سپس در 1985 ستاد عملیاتی خود را از سوریه به لیبی انتقال داد که در حال حاضر نیز در لیبی اقامت دارد  او و گروه چریکی تحت فرمانش دارای سوابق زیادی در ترور سیاستمداران  اردنی و شخصیتهای معروف فلسطینی هستند.

افراد وی در هواپیما ربایی ، کشتی ربایی، انفجارو تهدید منافع دولتهای مخالف لیبی نیز نقش عمده ای دارند.

اجویت

بلنت اجویت، سیاستمدار مشهور ترکیه و نخست وزیر پیشین این کشور، در 28 مه 1924 در شهر استانبول به دنیا آمد. خانواده او در سال 1929 به انکارا منتقل شدند زیرا پدرش از سوی حزب جمهوری خواه به عنوان نماینده مجمع بزرگ ملی انتخاب شده بود. اجویت دوره ابتدایی را در مدرسه معمار کمال- تا سال 1936- و دوره متسطه را در دبیرستان آتاتورک آنکارا گذراند و پس از آن وارد کالج  رابرت استانبول شد.

اجویت رشته هایی را انتخاب کرد که او را به سوی حرفه روزنامه نگاری و نوشن خلا قانه هدایت میکرد.اوپس از دریافت مدرک لیسانس در 1944 دوباره به انکارا برگشت و مدتی به عنوان مترجم شفاهی در وزارت مطبوعات و رادیو و سازمان جهانگردی ترکیه کار کرد.در عین حال او به تحصیل زبان و ادبیات انگلیسی در دانشکده زبان و تاریخ وجغرافیا در دانشگاه انکا را مشغول شد.هنگامی که رییس او در وزرات مطبوعات در 1946  به عنوان دبیر مطبوعاتی به لندن اعزام شد اجویت نیز به عنوان دبیراین شخص به لندن فرستاده شد. اجویت در اوقات فراغت به تحصیل خود ادامه داد و در دانشکده مطالعات شرقی و آفریقایی دانشگاه لندن به تحصیل زبانهای سانسکریت و بنگالی  و تاریخ هنر پرداخت و همزمان در موسسه کونو به تحصیل مشغول شد.

در 1949 اجویت به درجه وابسته مطبوعاتی ارتقا یافت و تا 1950 در همین سمت در لندن باقی ماند و سپس به ترکیه بازگشت. در همان سال او به عضویت حزب جمهوریخواه خلق درامد و به عنوان سر دبیر خارجی وارد هیئت تحریریه روزنامه اولوش که ارگان تبلیغاتی حزب جمهوریخواه بود، شد.

اجویت در سال 1951 و 1952 برای انجام خدمت وظیفه به عنوان افسر احتیاط در بخش تشریفات ستاد ارتش ترکیه از این روزنامه مرخصی گرفت.

در سال 1952 اجویت به روزنامه اولوش بازگشت و نه سال بعد مدیر اجرایی و سرانجام مدیر سیاسی آن شد. او در همین سمت تفسیرهای سیاسی می نوشت و اغلب از دولت عدنان مندرس که درآن زمان نخست وزیر ترکیه بود، انتقاد می کرد.

اجویت از سالهای 1954 تا 1957 ابتدا با بورس تحصیلی وزارت امور خارجه به عنوان نویسنده میهمان روزنامه ژورنال و سنتینل به کارولینای شمالی آمریکا سفر کرد و سپس با استفاده از بورس بنیاد راکفلر در دانشگاه  هاروارد برای تحصیل تاریخ عثمانی عازم این کشور شد و بدین ترتیب افقهای فعالیت روزنامه نگاری وی توسعه یافت.

اجویت بین سالهای  1950 تا 1957 مقدار زیادی از وقت خود را وقف کارهای ادبی غیر روزنامه  نگاری کرد و به عنوان یک مدرس، مترجم، نویسنده و منتقد شهرت قابل ملاحظه ای به دست آورد.

او در سال 1957 برای احراز کرسی نمایندگی مجمع بزرگ ملی ترکیه از شهر آنکارا و از سوی حزب جمهوری خواه خلق فعالیت کرد و موفق شد . او رد اندک مدتی یکی از اعضای جوان این حزب به شمار آمد و وارد شوراهای عالی این حزب گردید. چند عامل به ترقی سریع او در حزب کمک کرد که از جمله به مناسبات حسنه او با عصمت اینونو، رهبری این حزب به شمار آمد و وارد شوراهای عالی این حزب گردید. چند عامل به ترقی سریع او  در حزب کمک کرد که از جمله بهمناسبات حسنه او با عصمت اینو نو  رهبر این حزب استعداد او در سازمان دادن شاخه جوانان حزب سمت برجسته او به عنوان سخنگوی مطبوعاتی حزب و علاقه اش به فعالیت در کمیته سیاست خارجی مجمع بزرگ ملی می توان اشاره کرد.

پس از کودتای نظامی 1960 حزب جمهوریخواه خلق اجویت را به عنوان عضو مجمع موسسان انتخاب کرد. این مجمع از سوی حکومت نظامی در ژانویه 1961 مأمور تنظیم یک قانون اساسی جدید بود. اجویت در اکتبر 1961 مأمور تنظیم  یک قانون اساسی جدید بود. اجویت در اککتبر 1961 بار دیگر به عنوان نماینده شهر آنکارا در حزب جمهوریخواه خلق انتخاب  شد و در هیئت مرکزی اداری این حزب سمتی به دست آورد. در نوامبر 1961 عصمت اینونو اعتماد بسزایی نسبت به اجویت داشت. از 1963 تا 1967 منسبات شخصی این دو به قدری نزدیک بود که اظهارات عمومی اینونو به منزله طنین  اظهارات اجویت تلقی می شد. در فوریه 1966 فتحی چلیک باش، رهبر حزب جمهوری خواه خلق اجویت را بعنوان با نفوذ ترین مشاور اینونو می شناخت. سیاست های اجویت در مدتی که وی وزیر کار بود گرایش های چپی داشت. او از خط مشی سوسیالیستی در برنامه حزبی دفاع می کرد.

اجویت در اکتبر 1966 به دبیر کلی حزب جمهوریخواه خلق انتخاب شد. و به انتخاب حامیان خود سیاست حزبی را به سوی چپ میانه رو تغییر داد. اما  این کار با مخالفتهایی روبرو شد در مه1967 عده ای از انتقاد کندگان از اجویت به عنوان اعتراض علیه تغییر مشی حزب کناره گیری کردند و حزب اتکار را تشکیل دادند. با وجود چنین  اختلافی برنامه اجویت و حیثیت و قدرت او در داخل حزب، در کنوانسیونهای حزبی در سالهای 1967  و 1970 تائید شد. در  1968 اجویت برجسته ترین مدعی ریاست حزب جمهوریخواه خلق در صورت کناره گیری یا مرگ اینوو تلقی شد. هر چند بعضی از رهبران حزب او راجوانتر از آن می دانستند که بتواند پشتیبانی عناصر محافظه کارتر حزب را جلب کند.

بلنت اجویت از سال 1972 ریاست حزب جمهوریخواه خلق را بر عهده گرفت و در 25 ژانویه 1974 به نخست وزیری رسید. او در مقایسه با سایر زمامداران ترکیه سیاستهای مستقل تری در برابر آمریکاییها دارد و به همین سبب نظامیان ترکیه به وی بدین هستند.

اجویت چند ماه پس ازاغاز نخست وزیری خود به بهانه حفاظت از جان ترکهای قبرس به مدد 25 هزار نیروی نظامی دستور لشکر کشی به خاک این جزیره را صادر نمود و بدین ترتیب قبرس را به دو بخش ترک نشین و یونانی نشین تقسیم کرد. در پی این واقعه کنگره امریکا حمایتهای مالی خودرااز رژیم اجویت به مدت چهار سال قطع کرد و دولت ترکیه نیز متقابلا پایگاههای امریکا در شهر ادانا را تعطیل کرد و امریکاییهای مستقر در ان اخراج نمود.(این بحران در1978 با گشایش مجدد پایگاههای امریکا خاتمه یافت.)دولت اجویت در 1975 سقوط کرد اما دو سال بعد مجددا با پیروزی حزب جمهوریخواه خلق درانتخابات پارلمانی اجویت دولت چپگرای خود را تشکیل داد این دولت 10 روز بعد سقوط کرد.او یک سال بعد مجددا در راس دولت قرار گرفت اما چند ماه بعد در 1979 بار دیگر دولت اجویت ساقط شد.از 1972 تاکنون مقام نخست وزیری ترکیه همواره میان سلیمان دمیرل بلنت اجویت دست به دست شده است.

در حاشیه" دومین گردهمائی در باره کشتار سراسری زندانیان سیاسی" قسمت (3) 

لائیسیته ضرورت اجتناب نا پذیر شرایط کنونی

18.06.2007

لائیسیته به مفهوم عام خود یعنی جدائی کامل و بدون قید و شرط قلمرو مذهب از دستگاه دولت کمتر مورد مطالعه نیروهای مختلف قرار گرفته و به عبارتی اهمیت چندانی به آن داده نشده است. در حالی که، با توجه به شرایط خاص کشورمان،یکی از اصول لائیسته یعنی برابری تمام مردم در مقابل قانون بدون هیچگونه تبعیض جنسی، ملی، نژادی،قومی و مذهبی می-تواند یکی از مسائل مهم برنامه-ای نیرو-های انقلابی و محور حرکت-ها و مبارزات مردم در این مرحله باشد. به دلیل اهمیت موضوع، ارتباط آن با سرکوب ملیت-های مختلف، اقلیت-های مذهبی و وجود زندانیان عقیدتی، بویژه در سال-های گذشته، همینچنین مبارزات همه جانبه زنان در رابطه با سرکوب-های مذهبی و قوانین مربوط به آن، و به بند کشیدن فعالین این جنبش، ضروری است که به اهمیت لائیسیته بعنوان یک اصل بنیادین، پرنسیپ و ارزشی که تضمین کننده آزادی-های دمکراتیک، اندیشه، بیان و قلم نیز است پرداخته شود.

از چند ماه گذشته، علیرغم سرکوب شدید رژیم اسلامی، شاهد گسترش جنبش-های اجتماعی در سطح کشورمان هستیم. مبارزات معلمان و بویژه حرکت-های دانشجویی، مقاومت و ایستادگی زنان در رابطه با قوانین زن ستیز اسلامی در خیابان-ها، شروع مرحله جدیدی از مبارزه مردم کشورمان است. مضمون دمکراتیک حرکت-ها و اعتراضات دانشجوئی در سطح دانشگاه-ها، خواستها و مطالبات آنان کاملا روشن و گویا است. ولی مبارزات چند ماه اخیر زنان بنیان-های مذهبی رژیم، یعنی بعد ایدئولوژیکی آنرا مورد هدف قرار داده است. به همین دلیل، ضرورت ارزیابی هر چند کوتاه از شرایط موجود و نگرش ما نسبت به نقش مذهب در قدرت سیاسی، به عبارتی اسلام سیاسی و دولتی، تاثیر آن در تخریب ارزش-های بنیادین جامعه مدنی، موضوعی است که باید راجع به آن تامل کرد و نباید به سادگی از کنار آن گذشت.

بجز تنگنا-ها و فشار-های اقتصادی که مردم ما با آن روبرو هستند، تورم سرسامآور، بیکاری انفجاری، گرانی مایحتاج عمومی، فقر و بدبختی، مردم ما، بویژه زنان، با مشکلات پیچیده-تری در زمینه-های حقوق قضائی و اجتماعی روبرو هستند. قوانین،سنت-ها و روابط اجتماعی-فرهنگی پوسیده و عقب مانده دوران قومی قبیله-ای شبه جزیره عربستان سرنوشت اجتماعی و فراتر از آن زندگی خصوصی زنان را در قرن 21 تعین میکنند. نا دیده گرفتن و بها ندادن به بعد مذهبی-ایدئولوژیک رژیم موجود و واگذار کردن مبارزه با آن به مرحله-ای دیگر اشتباه بزرگی است از درک شرایط ویژه جامعه، واقعیت-های آن و نهایتا درک ضرورت-ها.

در ایران، دولت اسلامی تنها ابزار قدرت طبقاتی، به معنی کلاسیک خود نیست، بلکه بعد مذهبی و ایدئولوژیک این دولت که واقعیتی است انکار ناپذیر، وسیله سرکوب مضاعف و ابزار تحمیق توده-ها بویژه نسل جوان و نسل-های آینده را باید در نظر گرفت.

در گذشته، نیروهای مترقی و چپ بدلیل عدم شناخت و دلائل دیگر، که بحث آن در محدوده این نوشتار نیست، تنها به محور-های مبارزه طبقاتی و ضد امپریالیستی بها دادند. به همین دلیل، دولت مذهبی، نقش بازدارنده آن در رشد مبارزه طبقاتی، سرکوب ایدئولوژیکی، نقش تخریبی آن و مشکلات حقوقی- اجتماعی زنان و سایر اقشار مردم برایشان چندان اهمیتی نداشت. از آن مهمتر، تخریب بافت سیاسی و فرهنگی جامعه بطور گسترده و اسلامیزه کردن آن موضوع مورد بحث این نیرو-ها نبود. با گذشت 28 سال، یکی از مسائلی که باید بدون هیچ تردیدی و با جدیت به آن پاسخ داد، جدائی کامل و بدون قید و شرط مذهب از دستگاه دولت، و یا به عبارت دیگر لائیسیته است.

جدائی مذهب از قدرت سیاسی برای اروپائیان موضوعی تقریبا حل شده است. هر یک از این کشور-ها به نوعی و با تفاوت-هائی به این مهم پاسخ داده-اند.برای آگاهی 3 نمونه کاملا متفاوت مطرح میگردد.

لائیسیته در فرانسه

 قبل از هر چیز، لائیک یک کلمه یونانی است که ریشه آن "Laos" یعنی "مردم" در قرن 19 وارد زبان فرانسه شده و فرانسویان معتقدند که این کلمه تنها در زبان فرانسه وجود دارد و از این زبان وارد سایر زبان-های دنیا شده است

.

در واقع، لائیسیته دستاورد و ره آورد انقلاب بزرگ 1789 فرانسه بود. همراه با تحولات سیاسی عظیم، نخستین گام در جهت قطع سلطه و نفوذ کلیسای کاتولیک برداشته شد و آزادی مذاهب در ماده 10 قطعنامه حقوق بشر 26 اوت 1789 مطرح شد. ولی این قانون تنها آزادی پرتستان_ها را تضمین می-کرد و هنوز یهودیان جزء شهروندان برابر الحقوق محسوب نمی-شدند. تنها در 1791 و طی یک مبارزه سخت یهودیان هم مانند بقیه شهروندان توانستند در انتخابات شرکت کنند. در واقع، کلیسا قدرت خود را در سال 1791 از دست داد. کشاکش و مبارزه بین کلیسا کاتولیک و دسگاه دولت همچنان ادامه داشت بطوری که در سال 1801( دوره ناپلئون) یک قرار داد یا توافق (Concordataire) بین کلیسا و دولت به امضاء رسید، که 100 سال ادامه یافت. بالاخره، در 9 دسامبر 1905 جدائی کامل و بدون قید و شرط قلمرو مذهب و دستگاه دولت بوجود آمد، و لائیسیته بعنوان یک اصل بنیادین و ارزش قانونی برسمیت شناخته شد.

لائیسیته به شیوه آلمانی

در آلمان علیرغم وجود فیلسوفانی که بنیان گذاران فلسفه علمی بودند و اینکشور از این نظر بسیار معروف است، ولی هرگز این جدائی عملی نشد. در آلمان کشاکش-هائی از سال 1848 بین کلیسا و دولت وجود داشت، مثلا، دولت ضد کاتولیک Bismarck ، ولی این درگیری-ها و مخالفت-ها هیچوقت به نقطه نهائی یعنی جدائی دستگاه دولت از دستگاه مذهب نرسید. در سال 1918، دولت وقت و کلیسا موافقتنامه (Constitution Weimar) را امضاء میکنند که طبق آن برای اولین بار آزادی مذاهب و بی طرفی دولت مطرح می-شود. از این تاریخ، کلیسا دیگر کلیسای " دولتی" نیست بلکه  بعنوان کلیسای" مردم" مطرح می-شود. در این زمان، کلیسا همچنان در سیستم آموزشی آلمان حضور داشت. حتی پس از جنگ جهانی دوم در سال 1949 کلیسا در دولت نقش مهمی را بعهده داشت.

در حال حاضر کلیسا 10% مالیات بر در آمد مردم را دریافت می-کند و 700,000 نفر از کارکنان و کادر-های کلیسا جزء حقوق بگیران دولت آلمان محسوب میشوند. در واقع کارکنانی که از مالیات مردم آلمان تامین میشوند و مهمتر از آن هرگز طعم تلخ بیکاری را نمی چشند.

لائیسیته در ترکیه

در سال 1923،مصطفی کمال لائیسیته را برای مدرنیزاسیون ترکیه بکار گرفت و سعی کرد زندگی مردم ترک را با مدل-ها فرمول-ها و ارزش-های اروپائی وفق دهد، حتی سعی کرد.قوانین قضائی را هم، تا آنجا که ممکن است در این جهت تغیر دهد. ولی تا زمانی که سیستم حکومتی خلیفه-ای وجود داشت، مذهب اسلام از دستگاه دولتی جدا نشد، در 3 ماه مارس 1924 ماده 2 قانون اساسی به صراحت مطرح میکند که اسلام دین رسمی دولت ترک محسوب میشود.

ولی در 10 اوریل 1928، طی اصلاحاتی دین اسلام بعنوان دین رسمی از قانون اساسی حذف میشود. بالاخره، در سال 1931، پرنسیپ-های جمهوریت، پیشرفت، پوپولیسم، آتئیسم،و ناسیونالیسم بعنوان 5 پرنسیپ در قانون اساس نوشته میشود و ترکیه بعنوان تنها کشور مسلمان لائیک در دنیا مطرح میگردد.

ولی با همه اینها، جدائی دستگاه دولت از مذهب بطور کامل انجام نمی شود. دولت کنترل کامل در امور مربوط به مذاهب بویژه اسلام را در دست داشت. "اداره امور مذاهب" که زیر نظر نخست وزیر اداره می-شود کنترل مساجد، انتصاب امام-ها پس از تحصیلات فقهی، کنترل کتاب-های مذهبی و بطور کلی هر چیزی که در حیطه مذهب باشد را در دست داشت. بطور کلی لائیسیته، در سطح شهر-های بزرگ، در بین کارمندان دولت، معلمان و روشنفکران و از نظز جغرافیائی بیشتر در غرب کشور رشد کرده و جای گرفته است.ارتش یا به عبارت دیگر بوراکرات-های ارتشی زمام امور را از 90 سال پیش در دست دارند. و تا کنون 3 کودتای نظامی به بهانه حفاظت از لائیسیته انجام شده است( 1960، 1971،و 1980).

در مورد حزب اسلامیAKP از سال 1950 که ترکیه از حالت تک حزبی "کمالیست" بیرون آمد اسلام کم کم وارد حوزه سیاست شد و از همان سال ساختن مساجد و کلاس-های خصوصی اسلامی شروع به رشد کرد. با روی کار آمدن رژیم اسلامی در ایران احزاب و جریانات اسلامی در ترکیه فعال تر شدند. و هم اکنون این حزب در قدرت سیاسی نقش برجسته-ای دارد.

در مورد کشور-های عربی و بطور کلی کشور-هائی که اسلام مذهب اکثریت مردم است، جدائی مذهب از قدرت سیاسی و یا حذف آن از نهاد-های اجتماعی هرگز مطرح نبوده و اساسا چنین ایده-ای در بین مردم این قسمت از دنیا نه تنها دور از ذهن بلکه نا ممکن به نظر میرسد. مذهب اسلام، با باور-ها، سنت-ها، روابط حقوقی-اجتماعی و زندگی خصوصی مردم تنیده و پیچیده شده است.

اساسا مردم این منطقه از دنیا از نظر ذهنی به ضرورت و یا نیاز این جدائی نرسیده-اند. این موضوع میتواند دلائل مختلف داشته باشد. عدم وجود عنصر مخالف یا " عنصر آزادیخواه" ( فیلسوف و نظریه پرداز)، بافت اجتماعی قومی-قبیله-ای و جنگ-های داءمی در گذشته و هم اکنون، می-توانند دلائل این موضوع باشند. در حالی که در اروپا، در دوره-های فکری مختلف، نظریه پردازان و فیلسوفان در مورد مسائل پایه-ای و ایدئولوژیک از جمله مذهب و آتیسم تئوری و نظرات مختلفی را در سطح جهانی ارائه داده-اند. نکته دیگر سیستم حکومتی واپس مانده امیر نشین و خلیفه-ای اکثر کشور-های عربی، عربستان، کویت، امارات و ..... در قرن 21 است. سیستم عقب مانده-ای که متکی به رای و انتخابات در سطح مردم نیست، یا به عبارتی مردم نقشی در تعین سر نوشت خود ندارند.

در مورد کشورمان ایران، فکتور-های و دلائل گوناگونی را میتوان در مورد عدم جدائی مذهب اسلام از قدرت دولتی در رژیم گذشته، و هم اکنون که دولت اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه بر فراز و در راس قدرت سیاسی است مورد بررسی قرار داد.

1- بافت اقتصادی: بافت و ساختار اقتصادی عقب مانده و رشد ناموزون نیرو-های مولده در 5 دهه اخیر، نا همگونی اجتماعی، تخصصی، و فرهنگی طبقه کارگر، در حالی که در کشور-های اروپائی یک نوع همگونی تخصصی، فرهنگی و اجتماعی، یا به عبارتی  یک نوع یکدستی طبقاتی را میتوان مشاهده کرد.

2- محدوده جغرافیائی: نزدیکی جغرافیائی با کشور-های عربی و تائیر فرهنگی،اجتماعی،زبانی و مذهب این کشور-ها موضوعی مهم و قابل تاملی است. وجود مراکز و شهر-های مذهبی کربلا، نجف، مکه و مدینه و سایر نقاط که تاثیر غیر قابل انکاری در رشد و گسترش ایده-ها، افکار مذهبی، و سنت-های آن دارند.

3- بی-سوادی و نا آگاهی: بی-سوادی در صد قابل توجهی از مردم، یکی از عوامل اصلی نا آگاهی سیاسی و اجتماعی است. این موضوع زمینه و بستر مناسبی برای نفوذ قدرت رهبران مذهبی در بافت اجتماعی جامعه و همچنین گسترش سنت-های و اعتقادات پوسیده مذهبی در بین مردم است.

4- دیکتاتوری و سرکوب تاریخی: دیکتاتوری بعنوان یکی از خود وپژگی-های تاریخی قدرت سیاسی در کشور ما است. ساختار قدرت سیاسی نقش مهمی در رشد و یا بر عکس در عقب نگهداشتن و نا آگاهی سیاسی-اجتماعی مردم جامعه دارد. به صلیب کشیدن و سرکوب عنصر رشد و حرکت، یعنی "آزادی" و کنار گذاشتن مردم در تصمیم گیری–های سیاسی و اجتماعی هدف اصلی تمامی دیکتاتور-ها و سیستم-های این چنینی است. سرکوب آزادی-های دمکراتیک، اندیشه، بیان و قلم، ایجاد وحشت و ترور دائمی برای محروم کردن مردم از قدرت تصمیم گیری هدف تمام رژیم-های دیکتاتوری بوده و هست.

تجربه 28 سال اخیر، این موضوع را به خوبی ثابت می-کند که ما، تنها با دولت بعنوان قدرت و ابزار طبقاتی سرمایه داری روبرو نیستیم. بلکه بطور مشخص با پدیده-ای درعین پوسیدگی ولی جدید یعنی سرمایه داری و مذهبی مواجه هستیم. که علاوه بر استثمار و بهره کشی با استفاده از ابزار و قوانین مذهبی، سرکوب دو جانبه-ای را به تمامی مردم اعمال میکند. به همین دلیل مبارزه با رژیم جمهوری اسلامی ابعاد چندگانه-ای دارد که ضرورتا باید به تمامی آنها اهمیت داد و نباید به سادگی از کنار یکی به نفع دیگری گذشت.

این اصل که دوران انقلاب-های بورژوا دمکراتیک در سراسر جهان بپایان رسیده، و تنها انقلاب سوسیالیستی رسالت تغیر و تحولات بنیادین را در عصر کنونی بعهده دارد، هیچگونه مانع و ضدیتی با لائیسیته بعنوان یک ضرورت اجتناب ناپذیر این مرحله از مبارزه نداشته و ندارد.

با توجه به اعتقادات، باور-های فرهنگی-مذهبی و سنت-های عقب مانده دوران فئودالی، و با گذشت نزدیک به 30 سال از عمر نکبتبار جمهوری اسلامی، تخریب و اسلامیزه کردن بنیان-های جامعه مدنی، تبلیغ و ترویج جدائی دستگاه دولت از مذهب ضرورتی است الزامی و اجتناب ناپذیر.

لائیسیته یا جدائی کامل و بدون قید و شرط مذهب از دستگاه دولت، باید نه تنها بعنوان یک اصل و پرنسیپ بنیادین سیاسی بلکه بعنوان یک ارزش حقوقی و انسانی برای مردم ما نهادینه شود. این موضوع تنها با تبلیغ و ترویج وسیع اهداف و دستاورد-های آن امکان پذیر است. مردم ما باید بیاموزند که داشتن و نداشتن مذهب امری کاملا شخصی و خصوصی است. تدریس آموزش-های دینی باید از سیستم آموزشی حذف شده و اجازه داده شود تا جوانان و نو جوانان ما آزادانه و آگاهانه، بدون هیچگونه ترس و وحشتی در هر زمینه-ای ابراز نظر کنند.

زنان و مردان ما باید اصل برابری در مقابل قانون را، بدون هیچگونه تبعیض جنسی، ملی، مذهبی و نژادی بعنوان ارزش-های انسانی، حقوقی و فرهنگی بپذیرند. اصل برابری زن و مرد در مقابل قانون، نباید تنها ارزش قانونی داشته باشد، بلکه فرا تر از آن هنر با هم زیستن و احترام به حقوق فردی و اجتماعی، با هم ساختن یک جامعه بدون دخالت مذهب و رهبران مذهبی بدون دخالت هیچ آیه آسمانی و بدون ترس و وحشت از قدرت-های مذهبی در هر شکلی و در هر لباسی است.

تنها و نتها در چنین صورتی است که نه تنها به حجاب اجباری، سنگسار و قتل-های ناموسی پاسخ داده خواهد شد، بلکه با فرهنگ-های سنتی و عقب مانده دوران فئودالی، مانند ازدواج اجباری و یا ازدواج دختران خردسال، مردسالاری بعنوان فرهنگ مسلط بر جامعه و تمام نمود-هادی دیگر فرهنگی و اجتماعی برخواسته از مذهب، میتوان مبارزه کرد. با توجه به شرایط کنونی، مبارزه برای جدائی مذهب از دستگاه دولت و قانونی کردن لائیسیته، می-تواند اولین گام برای بر قراری و تثبیت آزادی-های دمکراتیک باشد.زنان و مردان ما باید یک بار برای همیشه تکلیف خود و آینده فرزندان خود را با مذهب دولتی و نمود-های قانونی، اجتماعی و فرهنگی آن روشن کنند.

امیل: eftekhari_marjan@yahoo.com