تحقیق درباره چاپگرهاي جوهر افشان

جوهرافشان(Ink-jet)تنها تكنولوژي رستر پايه است كه چاپ رنگي را در يك عبور ، چاپ مي كند .اين عمل به دليل آن است كه هر اينگونه چاپگرها داراي نازلهاي جوهر مختلف است و هر كدام از يكي از رنگها كم شونده استفاده مي كنند و در نتيجه ، همزمان تمام نازلها مي توانند عمل كنند .

وجود تعداد زيادي نازل به ازاي هر رنگ باعث افزايش سرعت در عمل چاپ خواهد شد به دليل نياز به گسترش (اتصال نازلها به چندين ضبع جوهر )، چاپگرهاي جوهر افشان به نسبت چاپگرهاي گرمايي ، قيمت پايين تري دارند. قيمت اين گونه چاپگرها بين 700تا 6000دلار متغير است  .چاپ جوهر افشان غير تماسي واقعي مي باشد . چاپگر ، يك قطره جوهر قابل پاشيدن به كاغذ را توليد مي كند و سپس به كاغذ مي باشد .با اين روش ، تصاوير و حروف ساخته مي شود .

به طور كلي ، سه نوع كلاس پايه براي چاپگرها ي جو هر افشان وجود دارد كه عبارتند از:

1-    افشاننده پيوسته (continuos- jet)

2-    (Diop- on- demnd)

3-    تغيير فاز ((phase- chenge

در چاپگرهاي نوع اول ، رشته اي از افشان هاي قابل پرتاب شدن با فشار از نازلها خارج مي شوند ( نوعاً 50000 در ثانيه )

 چاپگرها ي نوع دوم بسيار ساده ترند و خروج جوهر ها از نازل ، توسط كريستال پيزو الكتريك كنترل مي شود و در بعضي ديگر از اين چاپگرها ، از يك سري المانهاي كوچك گرمايي استفاده مي شود تا رنگ پاشيده شده به صورت دائمي برروي صفحه قرار گيرد .

نوع سوم چاپگرهاي جوهر افشان را ، كه به جوهر پلاستيك  plastic- Ink  معروف اند . يكي از معايب اين گونه چاپگرها ، سرعت پايين آن و قيمت نسبتاً گرانش در كيفيت بالا مي  باشد.

مكانيزم چاپگرهاي جوهر افشان

در بخش اول ،سيستم كار اين نوع چاپگر ها را بطور كامل مورد بررسي قرار داديم . در اين فصل سيستم عملكرد اين گونه چاپگرها را در عمل به طور خلاصه بحث خواهيم كرد . به طور كلي سيستم عملكرد جوهر افشان موجود در بازار را مي توان به سيستم گرمايي(thermal ) ، پيزو (pezo) ، و بابل(bubble)تقسيم كرد .

1- سيستم گرمايي :

در اين گونه چاپگرها، جوهر در اثر گرم شدن يك مقاومت الكتريكي به بخار حبابي تبديل شده و با خروج از يك نازل به روي كاغذ مقابل آن پاشيده مي شود.

اين سيستم كه اغلب چاپگرهاي جوهر افشان مدلHP و بعضي از اپسون ها از آن استفاده مي نمايند داراي معايبي نيز هستند.

 1- به دليل وجود بخار جوهر در هنگام برخورد حباب با كاغذ ، مقداري جوهر پخش مي شود در نتيجه لبه هاي شفاف نخواهد بود.

2- به دليل قطع نشدن بلافاصله جوهر بعد از دريافت فرمان قطع ، علاوه بر بروز عيب اول ، مصرف جوهر نيز بالا مي باشد

3- خرابي سريع  المان حرارتي

 2- سيستم پيزو :

 در اين تكنولوژي كه به نام تكنولوژي محرك چند لايه اي معروف است قطرات جوهر بر اثر حركت لايه هاي سراميك حاصل از ارتعاش الكتريكي از افشانك زير مخزن جوهر خارج و بلا فاصله قطع و مانع از افشاندن جوهر بر رو ي كاغذ مي  شود كه در نتيجه حاشيه حروف صاف شده ( به دليل عدم وجود بخار جوهر ) و در مصرف جوهر نيز صرفه جويي مي گردد. اغلب چاپگرهاي اپسون جوهر افشان از اين مكانيزم استفاده مي نمايند . در اين روش معايب روش گرمايي كاهش خواهد يافت .

3- سيستم يا مكانيزم بابل :

اين مكانيزم از هر دو روش گفته شده در قبل استفاده مي كند . چاپگرهاي مارك كانون از اين سيستم استفاده مي نمايند . تنها مزيت اين مكانيزم ، سرعت بلا تر آن مي باشد .

 اجزاي يك چاپگر جوهر افشان وHP 550C

يك چاپگر جوهر افشان بسيار شبيه چاپگر هاي ماتريسي سوزني مي باشد با اين تفاوت كه به جاي هد سوزني آن از يك كارتريج با نازلهاي مشخص استفاده مي نمايد . عدم وجود سوزنهاي مكانيكي ، صداي اين نوع چاپگرها را به ميزان چشمگيري در حد چاپگرهاي ليزري كاهش داده است . در يك سيستم يكسان ، هر چه تعداد نازلها بيشتر باشد كيفيت چاپ بالا تر خواهد بود . با نگاهي گذرا به چاپگرهاي جوهر افشان ، مشاهده مي شود كه شكل ظاهري اغلب آنها يكسان مي باشد . با توجه به گستردگي استفاده از HP 550c  و داشتن تمام پارامتر هاي قابل بحث در چاپگرهاي جوهر افشان ، اين چاپگر را انتخاب نموده ايم .

 بعضي از چاپگرها ي جوهر افشان داراي دو عدد كارتريج ( رنگي و يا تك رنگ ) مي باشند تا چنانچه بخواهيد تك رنگ چاپ نماييد ، از كارتريج تك رنگ كه ارزانتر است و سرعت چاپ نيز بيشتر است استفاده نماييد . ولي بعضي ديگر فقط يك كارتريج داشته كه هر نوع شكل و تصوير را با همان يكي چاپ مي كند .

1-  سويچ هاي پيكر بندي

اغلب چاپگرها  ، جهت پيكر بندي خود دارا ي سويچ هايي مي باشند كه اين سويچ ها ، در دو بانك 8 تايي بوده و در قسمت جلوي چاپگر قرار دارند .  جهت تغيير سويچ ها را از حالت Up به Down يا بالعكس تغيير دهيد . توسط اين سويچ ها، مجموعه كاراكتر، كاغذ ،طول كاغذ ، حافظه رم كارتريج، سرعت انتقال اطلاعات در پورت سريال قابل تعريف و تغيير مي باشد .

در چاپگر فوق مي توانيد نسبت به نصب 2 عدد كارتريج باندازة 256 كيلو بايت در محل اسلات مربوطه اقدام نماييد . براي فعال شدن كارتريج هاي اضافه شده بايد سويچB2در حالت Upقرار داشته باشد . اين حافظه به عنوان بافر ورودي اطلاعات در نظر گرفته مي شود و باعث افزايش سرعت خواندن اطلاعات از كامپيوتر خواهد شد .

2- مسير حركت كاغذ

همان طور كه قبلاً نيز اشاره شد شكل ظاهر و مكانيزم مكانيكي اغلب چاپگرهاي جوهر افشان با يكديگر مشابه ميباشد مسير كاغذ را از لحظه ورود تا لحظه خروج آن از چاپگر را نشان مي دهد . اين مسير از كاست ورودي كاغذ شروع و به كاست خروج كاغذ ختم مي شود .

3-كارتريج چاپ

 چاپگر ها از دو كارتريج رنگ ( رنگي و تك رنگ ) استفاده مي كند كه نحوة جايگزيني يكي در جاي ديگري يا تعويض آن  به اين صورت است .

بايد قبل از هر گونه جايگزيني ، نكات زير را در كاركردن با كارتريج ها در چاپگر جوهر افشان مورد توجه فراوان قرار داد.

1-    جهت جلوگيري از خشك شدن جوهر كارتريج ، كارتريج را در جايگاه مخصوصش ( سمت راست ) نگهداري كرد.

2-    در بين چاپ يك شي ء از خاموش كردن چاپگر خودداري كرد زيرا باعث عدم قرارگيري كارتريج در جايگاهش خواهد شد .

3-    بعد از نصب كارتريج ، از دكمة تست كارتريج استفاده نموده تا باعث اطمينان درستي نصب كارتريج رنگي يا تك رنگ شود.

4-    با توجه به سه رنگ بودن كارتريج رنگي ، زماني كه يكي از مخزنهاي جوهر خالي است از كاركردن با آن كارتريج خودداري كرده و از يك كارتريج نو استفاده كنيد و يا نسبت به شارژ مخزن خالي شده با جوهر مخصوص آن اقدام كرد.   

فونتها در چاپگر هاي جوهر افشان

·         فونت ( font) : مجموعه اي از كاراكترها و سمبولهايي كه داراي فاصله ، اندازه ، سنگيني ضربه و شكل يكسان هستند  به عنوان مثال Courier  10pitch داراي 12 نقطه در هر فونت است در حالي كه Courier  20 pitch داراي 12 نقطه بوده در نتيجه فونت آن فرق خواهد كرد .

·         تايپ فيس ( Type  face) : مجموعه از كاراكترها و سمبلها كه داراي طرح واحدي هستند .     abcde

·         سريف ( Serif) : مجموعه اي از تايپ فيس هايي است كه در بالا يا پايين هر كاراكتر داراي ضربه هاي پاياني يا تقاطع خطي مي باشد.

·         سان سريف ( Sons scerif) : به تايپ فيس هايي است داراي حالت    serif  نيستند گفته مي شود abcd

فاصله ( Spacing) : ميزان فاصلة بين كاراكترها در خواندن و تشخيص حروف بسيار مؤثر مي باشد . دو نوع فاصله وجود دارد كه عبارتند از :

الف) فاصله ثابت : در اين نوع ، فاصله بين حروف يكسان و ثابت خواهد بود . اين نوع فونتها به فونتهاي تك فاصله اي معروف هستند.

ب) فاصله تناسبي : در اين نوع ، فاصله بين حروف بسته به نوع حرف با همديگر فرق مي كند .

·         Pitch: تعداد كاراكترها ي چاپي در هر اينچ را pitch  گويند . pitch  فقط در مورد فونتهاي با فاصلة ثابت به كار برده مي شود .

·         اندازه پوينت( Point  size) : اندازه پوينت به پهناي حروف بر خواهد گشت ، به طوري كه هرچه اندازه پوينت بزرگتر باشد ارتفاع حروف بلند تر خواهد بود . هر پوينت برابر 1از يك اينچ خواهد بود . پارامتر فوق در مورد هر دو نوع فونت ثابت و تناسبي مورد استفاده قرار مي گيرد.

·         كيفيت (Quality) : اين پارامتر به كيفيت چاپ همانند درفت و LQ بستگي دارد . حالت LQ براي خروجيهاي چاپ با كيفيت بالا و خوب مورد  استفاده قرار مي گيرد .

·         فونت نگاشت بيتي ( Bitmapped  Fonts) : فونتهاي نگاشت بيتي ، مجموعه اي از كاراكترها و سمبلهاي با طرح واحد و اندازة مشخص شده از قبل و ذخيره شده با الگوهايي با نقاط كوچك مي باشند. فونتهاي فوق به صورت شبكه اي بوده و قابل تغيير نمي باشند.

1- فونتهاي ميزان پذير  

اين فونتها ( Scalable  Fonts) مجموعه اي از كاراكترها و سمبلهايي هستند كه بر اساس فرمها ي رياضي ذخيره شده اند . بنابراين ، اندازة آنها قابل تغيير ( كوچك يا بزرگنمايي ) مي باشد .

2- كارتريج فونتها

 كارتريج فونتها شامل فونتهاي نگاشت بيتي ذخيره شده در يك كارتريج قابل نصب بر روي چاپگر مي باشد . براي اين منظور مي توان از كارتريج فونتهاي چاپگر Deskjet ، Deskjetplus يا Deskjet  500  استفاده نمود . نحوة نصب كارتريج فونت را در چاپگر فوق نشا ن مي دهد . نحوه استفاده از فونتهاي داخل كارتريج همانند فونتهاي داخلي مي باشد .

3- فونتهاي نرم افزاري    

فونتهاي فوق ، مجموعه اي از فونت نگاشت بيتي است كه در يك ديسك قابل خريد از بازار وجود دارد . بر حسب فونتهاي نرم افزاري ، بايد حداقل يك كارتريج رم با اندازة 256 كيلو داشته باشيد كامپيوتر فونتهاي فوق را با حافظه كارتريج انتقال مي دهد (down  load ) . زماني كه فونتها در حافظة چاپگر قرار گرفته اند و راه انداز آنها نيز انتخاب شده باشد آنگاه نسبت به انتخاب فونت از طريق برنامه هاي كاربردي اقدام ميشود.

4-راه هاي انتخاب فونت

روشهايي كه جهت انتخاب فونت در چاپگر وجود دارد به برنامه هاي كاربردي مورد استفاده بستگي دارد. اين روشها عبارتند از:

(1)         استفاده از نرم افزار.

  راه انداز چاپگري كه استفاده مي كنيد تعداد فونتهايي كه در دسترس هستند را به همراه مراحل مورد نياز جهت انتخاب فونت مشخص مي نمايد . براي چاپگر c 550 HP  بايد راه انداز يا راه انداز مخصوص آنرا نصب نماييد .

(2)          استفاده از پانل كنترل.

 اگر برنامه به شما اجازه استفاده از پانل كنترل جهت انتخاب فونت را مي دهد ، كليد فونت را بزنيد  تا فونت خاص انتخاب شود . اغلب فونت ها از طريق پانل كنترل قابل انتخاب نمي باشد . براي انتخاب فونت از كارتريج فونت نصب شده بايد با كليد فونت را آنقدر بزنيد تا لامپ زير حالت انتخاب فونت از كارتريج روشن شود

(3)         استفاده از فرامين چاپگر .

 گرچه اغلب برنامه ها از فرامين جهت انتخاب فونت استفاده نمي كنند ولي يكي از راههاي انتخاب فونت چاپگر ، استفاده از فرامين كنترلي فوق مي باشند كه جهت آشنايي با آنها به دفتر چه راهنماي چاپگر خودتان مراجعه كنيد .  

عملكرد چاپگر هاي جوهر افشان

چاپگرهاي جوهر افشان ماتريسي (كه به اختصار چاپگر جوهر افشان ناميده ميشود)، امروزه به عنوان متداولترين چاپگر براي كارهاي خانگي و اداره هاي كوچك پذيرفته شده اند . در اين چاپگرها مخزن جوهر ، نقش تغذيه ي يك سري نازل بسيار كوچك پلاستيكي را به عهده دارد . بسته به ميزان پيچيدگي كارتريج يا  چاپگر ، هر كارتريج ممكن است تا 50 نازل يا حتي بيشتر داشته باشد .كارتريج هد چاپگر بر روي نقاله اي قرار دارد ، كه توسط تسمه اي بر روي ريل به سمت جلو و عقب حركت مي كند . نيروي حركت تسمه توسط موتور فراهم مي شود هد چاپگر توسط كابلي مسطح ، قابل انعطاف و بلند كه « كابل هد چاپگر » ناميده مي شود به  ECU

( سر نام كلمه هاي  EIectronic Control Unit) اعمال مي شود .

عملكرد اين چاپگرها شباهت زيادي به عملكرد چاپگرهاي سوزني دارد ( تفاوت آنها فقط در نوع هد مي باشد ) وقتي كامپيوتر ميزبان كاراكتري را براي چاپ ارسال مي كند بسته به نوع قلم و اندازه اي كه انتخاب شده است ، نوعي الگوي نقطه اي عمودي از حافظه دائمي چاپگر فراخوانده مي شود . واحد كنترل كننده الكترونيكي ECU هر بار يكي از الگوها را از طريق مدارهاي راه انداز نازل ارسال مي كند . اين مدار راه انداز،در واقع سيگنالهاي ديجيتال مدارهاي منطقي را تقويت مي كند و آن را به پالس هايي سريع و پر انرژي تبديل مي كند ، كه براي پرتاب قطره هاي بسيار كوچك جوهر از نازل ها لازم مي باشد وقتي پالسي به نازل مي رسد به صورت لحظه اي گرماي زيادي ايجاد مي كند كه موجب تشكيل حباب مي شود با تركيدن حباب مزبور، قطره اي از جوهر پرتاب خواهد شد. در كسري از ثانيه نازل دوباره بسته مي شود ، و براي پالس بندي آماده خواهد بود .

به عنوان يك قاعده كلي مي توان گفت چاپگرها ي جوهر افشان سبك و مقرون به صرفه مي باشند . هم چنين عمر مفيد طولاني و قابل اطميناني دارند . اما شرايط مختلفي نيز وجود دارد كه مي  توانند مشكل آفرين باشند . مشكل معمولاً به هد جوهر افشان ،‌ بخش جابجايي كاغذ ، بخش جابجايي كارتريج ،‌و يا واحد كنترل كننده الكترونيكي ECU مربوط مي شود .            

تعمير و نگهداري چاپگر

   همانند همة چاپگر ها ، چاپگرهاي جوهر افشان نيز از ناحية قسمتهاي مختلف دچار مشكل مي شوند كه مهمترين اين موارد به طور خلاصه مورد بررسي قرار خواهيم داد . در مورد عيب ، نوع عيب ، حالت چاپگر و راه رفع آنرا خواهيم آورد  .

1.      كار نكردن چاپگر 

 در اين حالت كاغذ باز شده است ولي چاپگر هيچ عملي را انجام نمي دهد .

      2 - خطا هاي نشان داده شده از پانل

تعدادي از خطاهاي چاپگر ، باعث روشن يا خاموش شدن چراغهاي پانل مي شود .

       3 - مشكلات تست چاپگر

       4- مشكلات كارتريج  چاپ

معمولاً مشكلات كيفيت چاپ به كاغذ مورد استفاده و عدم چاپ خط يا نقطه در خروجي چاپ به كارتريج چاپ بر مي گردد.

(1)             كارتريج را از جايگاهش خارج كرده نصب نماييد .

(2)             يك عمل تست را انجام دهيد . اگر كيفيت چاپ بهتر شد ، يك تست اختصاص كارتريج را انجام دهيد . ولي اگر برطرف نشد مراحل زير را انجام دهيد .

(3)             كارتريج را خارج كرده و آنگاه محل اتصال كارتريج با جايگاهش را با يك پنبة نرم آغشته به الكل تميز نماييد .

(4)             كارتريج را مجدداً نصب نماييد و يك تست چاپ انجام دهيد . اگر كيفيت درست نشد يك كارتريج جديد جايگزين كنيد.

مقدمه

چاپگرهاي جوهر افشان از بهترين نمونه ها در بين چاپگرهاي رنگي به شمار مي آيند . امروزه اين چاپگرها را مي توان با قيمتي كمتر از 150 دلار خريداري كرد . چاپگرهاي جوهر افشان با ارائه كيفيت ، و تفكيك پذيري بالا ، كه ديگر در دسترس همگان قرار گرفته است ، انقلابي در بازار چاپگرهاي خانگي ايجاد كرده است . چاپگرهاي جوهر افشان حتي موجب شده است چاپ رنگي مقرون به صرفه تر شود . اما در صورتي كه حفظ و نگهداري چاپگرها به خوبي صورت نگيرد هيچ چاپگري خوب كار نخواهد كرد . بايد به صورت منظم كارهاي ساده اي براي حفظ و نگهداري چاپگرتان انجام دهيد . در مورد چاپگرهاي جوهر افشان ، بايد كارهاي مربوط به حفظ و نگهداري را در هر 4 ماه يك بار ( و با هر بار كه روند چاپ دچار اشكال شد ) انجام دهيد .

رفتار شناسی در پرورش اسب

 به نظر می رسدگله های رمیده ویا درحال چرای اسب نقاشی شده در دشتهای دوردست آنچنان قرابتی با اسبهای اهلی درون اصطبلها كه ایام را به خوردن و كار كردن و یا چریدن در پادوكها می گذرانند نداشته باشند ، اعمال و رفتارشان را از اجداد وحشی خود به ارث برده وحفظ كرده اند.

اگر با اسب سرو كار دارید باید بر رفتار او اشراف داشته باشید تا از واكنشهای او در قبال محركهای خاص آگاه بوده و زبان گویای اندام او و اصوات هشدار دهنده اش را هم بدانید.عمده دلیل بر این آگاهی ، ایمنی است . برای اجتناب از هر گونه خطر و یا آسیب احتمالی . دیگر ویژگی این آگاهی حفظ سلامت جسم و روان اوست كه به موقع از بیماری و یا ناخشنودی او مطلع شده و در پی رفع آن بر آیید . و دیگر آنكه بتوانید با علم به رفتار اسب این حیوان را به بهترین نحو تر بیت نموده و ازاودر جهت های اهداف خویش استفاده كنید.

روش طبیعی زندگی اسب

امروزه گله های اندكی آن هم در دورافتاده ترین نقاط كره زمین به زندگی ادامه میدهند.دراین روش زندگی طبیعی و آزادانه آنها چراگاهها،سبزینه زارها،بوته زارهارا برای پیدا كردن آب و غذا در می نوردند.زندگی در گله حافظ امنیت آنهاست و این گله را سیلمی برتر،محافظت می كند و احتمال خطر قریب الوقوع را هشدار می دهد .

اسب وحشی باید واكنشهای سریعی داشته باشد تا بتواند به زندگی ادامه دهد.كره های نو زائیده شده باید به سرعت سرپا بایستند تا اگر گله رمید،آنرا همراهی كنند.اسب فقط به هنگامی كه گیر می افتد با لگد و سر دست زدن ویا گاز گرفتن به دفاع بر می خیزد .ضامن تنازع بقا در اسب شنوائی خوب، دید وسیع و سرعت در فرار به هنگام لزوم است .

هنوز هم بسیاری از ویژگی ها و غرایز اسبهای وحشی در مناطق امروزی به چشم می خورد برای اطلاع از واكنشهای خاص اسب باید این غرایز و ویژگی را بشناسیم.

وجوه تمایز - مشخصات

اسب دارای وجوه تمایز و مشخصاتی است كه بخشی از طبیعت او هستند و این رفتار و روش متمایز زندگی اش او را از سایر موجودات متمایز می كند .

اجتماعی بودن

اسبها به زندگی در كنار یكدیگر و گاهی در دیگر حیوانات نیازمندند .از زمانی كه اسبها به وسیله شكارچیان شكار می شدند ، زندگی گله وار امنیت آنها را ضمانت می كرده است چرا كه تعدد ، شانس بقا را بیشتر كرده، اهمیت بخش بوده و فرار را تسریع می كرده است . ممكن است در اغلب اوقات اسبها را در حال نزاع و درگیری با یكدیگر ببینید كه این ناشی از خصیصه اجتماعی بودنشان است و تنهایی اورا خمود وكج خلق می كند.

اگر اسبی در محوطه ای محصوربه تنهایی رها شود ، به وضوح دیده می شود كه سراسیمه و شیهه كشان به این طرف و آن طرف دویده و حتی از نرده ها می پرد تا خود را به دیگران و در كنارشان برساند. بعضی از اسبها از بودن در كنا رحیواناتی مثل گاو و گوسفند هم راضی به نظر می رسند ولی به ندرت تنهایی را دوست دارند.

فهرست صفات ویژه برای به خاطر سپاری زندگی اجتماعی ( گله ) ؛پرسه زنی ، تقلید كننده،چرنده ،كنجكاوی ، حافظه قوی، قانون سلسله مراتب می باشد.

پرسه زنی

اسبها در طبیعت به دنبال غذا از مرتعی به مرتع دیگر پرسه زده و چرا می كنند.بیشتر اسبها امروزه درحصارها نگهداری می شوندولی این خصیصه را همچنان حفظ كرده اند . ممكن است اسبی در حال چریدن در محلی ناگهان به محل دیگری نقل مكان كند . نكته جالب ، غریزه میل به منزل است كه در اسبهای اهلی همچنان به قوت خود باقی است .

چه بسا اتفاق افتاده كه اسبی رم كرده با سواریابدون سوار راهی منزل شده وحتی اگر سوارراه راگم كرده باشد اسب او را به طرف آن رهنمون كرده است . اسبها باعلاقه وشوق زیاد باگامهایی بلندتربه سمت منزل واسبهای دیگربرمی گردند.

ساز و كار دفاعی

بیشتر واكنش اسبها بازتاب این حقیقت است كه آنها قربانی شكارچیان بوده اند .وسیله دفاعی آنها به ترتیب اولویت فرار و سپس جنگ است .

اولین واكنش فرار است و در صورت گیر افتادن به لگد پرانی ،جفتك اندازی و الاكلنگ و سردست زدن می پردازند ،كه در این حالت از ضربات دست همانند پا استفاده می شود.

اسبهابرسرآب وغذابایكدیگرمبارزه نموده وبرتری خودرابه رخ دیگری می كشند تااینكه رغیب راازمحیط دوركنند.

قانون سلسله مراتب

به طریق اولی اسبها آزادی خواه نیستند و به هنگام زندگی آرام و در صورت هجوم دسته ای گرگ وقت را برای فرار كردن یا نكردن تلف نمی كنند .در این حالت به تبعیت از رهبری سیلمی غالب پا به فرار می گذارند . این سیلمی محافظ گله و راهنمای آنها به طرف آب و علوفه است . در بیشتراوقات این نقش رهبری را برای اسبهای اهلی،انسان عهده دارمی شود . در گله اسبهای وحشی سیلمی ویا مادیان غالب عهده دار رهبری است كه این رهبریت تحت قانون اطاعت ازبرتریاسلسله مراتب قدرت،صورت می گیرد و برای عهده دار شدن این نقش قدرت وقاطعیت،نقش اساسی ایفا می كند .

كنجكاوی

اسبها شدیدا كنجكاوند واغلب برای كشف غیر معمول ها به این طرف و آنطرف سر می زنند ،از این خصیصه می توان برای به دام انداختن اسبهای دست نیافتنی درمزارع استفاده كرد. دراصطبلهایی كه اصولی ساخته شده اند دیواره ی كناری هرباكس طوری طراحی شده كه اسبها به راحتی قادر به دیدن هم باشند تا كنجكاویشان درمورد اسبهای دیگر ارضاء شود. اسب می خواهد بدان اسبی كه درهمسایگی اش میباشدكیست ، چه ویژگیهایی دارد،چه میكند تابتواند بااوارتباط دیداری ، علاوه برشنیداری داشته باشد.

چرنده

اسب چرنده ای است كه از هر نوع سبزینه ای تغذیه می كند . او در 24 ساعت بین 16تا20 ساعت بطور پیوسته وكم كم می چرد و زمان استراحتش كوتاه است . این نحوه چرای كم كم ، پیوسته خوردن نامیده می شود. اسبهابرای چریدن تمایل بیشتری به صورت گله ای دارند شایدمادیانهارابه همراه كره هایشان درمحیطی بازوسرسبزبسیاردیده باشیدكه مشغول چرایند.

تقلید

اسبها از یكدیگر تقلید كرده و از همین طریق عادات بد از قبیل انواع تیك و این پا، آن پا كردن را فرا می گیرند . دواسبی كه درمجاورت هم بودندیكی ازدیگری دندان كشیدن به دیواره باكس واین پا و آن پا كردن را تقلیدمی كرد.

حافظه قوی

حافظه اسب بخصوص در مورد تنبیه های دردناك بسیار قوی است . اگربه دنبال مقاطعی از طول عمر تربیتی با اوبد رفتاری شود ، در شرایط مشابه او تبدیل به موجودی نا خوشایند خواهد شد . و بنابراین خوش رفتاری با او از همان بدو شروع به كار و نو جوانی دارای اهمیت بسزایی است . اسبهابه خوبی اسبهای هم اصطبلی رامی شناسند و باهم ارتباط برقرار می كنند وتازه واردها رادیده و سعی درجهت شناخت ایجاد ارتباط برمی آیند.

غرایز

اسبها دارای رفتار های غریزی قوی هستند.این غرایزارثی اند،كه به صورت بازتابهای احساسی به شرایط و عوامل تأثیر گذار تجلی می كنند. این بازتابها را می توان در اندام یا بینی آنها مشاهده كرد . ترس ، عصبیت ، خشم ، درد ، خشنودی وناخشنودی ، توجه جلب شده

ترس

در فضای باز اسب ترسیده رم می كند.او به سرعت به دورخودمی چرخدوبعد فرارمی كند. گاهی دیده می شود كه پدیده ای باعث فرار او شده و رمیده و سپس باز گشته و به آن خیره شده است.اگر پدیده آنچنان تهدید كننده نباشد ، او با سری به پائین كشیده شده و فرنه كنان در حالی كه همچنان خود را آماده فرار كردن نگه میدارد ، به موضوع نزدیك می شود . در حال سواری ممكن است صدایی و یا حركتی ناگهانی اسب را به جهیدن به سمت مخالف آن وا دارد كه اگر خطر ادامه داشته باشد چرخیده و فرار می كند.در اصطبل اسب تا حد ممكن خود را از موضوع مورد ترس دور نگه می دارد و به گوشه ای از باكس پناه می بردوسررابالا میگیرد، مورد ترس را با چشمانی از حدقه در آمده و خیره می نگرد ، پره های بینی باز شده و فرنه میكند،گوشهایش سیخ وجنبنده اند تاهرصدایی راسریعاً بشنود،بدن خود رادرامتداد موضوع ترس نگه داشته وتامی تواندآنرا بالا كشیده وعضلات خودرامنقبض میكندوآماده دفاع ازخویش می شود.

عصبیت

سر را بالا گرفته و چشمانش راازحدقه بیرون زده وبسیار هوشیار است . پره های بینی باز شده وفرنه میكشد یاصدایی خرخر گونه از بینی خارج میكند.گوشهاسیخ،جنبان و حساسند.اندام كشیده ومنقبض وآماده فرار. اسب ممكن است بلرزد، رعشه بگیرد یاعرق كند.ضربان قلبش تندتر می شود و به تناوب پهن می ریزد.

خشم

اسب عصبانی سرش را پائین می گیرد،گوشها را به عقب می خواباند،گردن را به جلو می كشد و چشمانش تنگ می شود. لبها را برای نشان دادن دندانها از هم باز می كند و حالت پرخاش جویانه به خود می گیردوعقب خودرابه طرفین می چرخاند . ممكن است سعی كند لگد زده و یا گاز بگیرد .

رفتار شناسی در پرورش اسب

در بخش پیشین مقاله به نکاتی در خصوص رفتار شناسی اسب اشاره شد و در این بخش نیز کوشش شده تا شاخه های دیگر این موضوع مورد بررسی قرار گیرند:

درد

 ضربات دردناك اسب را فرار می دهد.اگر گیر بیافتد،گردنش افراشته، چشمانش تنگ و گاهی ممكن است سردست زده لگد بزند و گاز بگیرد. مهمترین بازتاب ضربه های دردناك ماندگاری و خاطره ناخوشایند آن است كه نه فقط رم كرده بلكه با الا كلنك و یا سردست زدن سوار را به زمین بزند . الاكلنگ واكنشی است در قبال خطری از پشت،كه ممكن است ناشی از پریدن گرگی درنده بر پشت اسب بوده باشد.الا كلنگ رامی نوان نشانی ازشادییا هیجان هم دانست.

خشنودی

اسب در این حالت در آرامش كامل و راحت، عضلاتش شل، پوستش شفاف است وگوشهایش به آرامی درجستجوی صدا می جنبند.

ناخشنودی

اسب در این حالت در خود فرو رفته،خمود،بی روحیه و بی حال است و یا برخوردی خصمانه دارد. سرش پائین و چشمان بی حال و نگاه خسته وگوشها افتاده و پوستش كدر می باشد. ادامه این حالت، اسب را به ناهنجاریهای درون اصطبل و یا پرخاش جویی مبتلا می كند .

توجه جلب شده

گردن كمانی ، پره های دماغ گشاد، گوشها جنبان ، بدون انقباض چشمان براق و پوزه به جلو كشیده شده و نگاهش كنجكاوانه هدف را می نگرد .

هیجان زده

سر را بالا گرفته ، تنفس تند ، پره های بینی باز و فرنه كنان، گوشها سیخ و چشمان براقند و اسب ورجه ورجه كرده و احتمالاً الا كلنگ می كند بدنش هوشیار ، دم سیخ و ممكن است عرق كند.

شرارت

گوشها به عقب ولی نه كاملاً خوابیده ، چشمان تنگ با نگاههایی معنی دار، پره های دماغ بسته اسب ممكن است لگد زده و یا فوراً پشت كند .

بازیگوشی

ممكن است با دست زمین را بكند،به سرعت حركت كرده ، دویده ، لگدهایش كوتاه باشدوالا كلنگ كند.كره هابیشتربازی می كنند . ولی اسبهای مسن هم گاهی از بازیگوشی غافل نیستند.

هوشیاری

گوشها سیخ و جنبان ، چشمها شفاف و هوشیار، بدن بدون انقباض و آماده است .

نبرد بر سر قلمرو

ممكن است با گردنی كشیده شده و پایین و یا با گردنی كمانی به بالا نگه داشته شده ، دندانها نمایان و لبها تهدید كننده باشند.گوشها كاملاً به عقب خوابیده،چشمها تنگ و تهدید كننده، بدن كشیده و با دست زمین را میكند یا به طرفــین پشت كرده و می چرخد و آماده لگد زدن است .

اصوات

صدای اسب می تواند مبین احساسات درونی او و یا عملی باشد كه در شرف انجام آن است .

شیهه

برای دعوت اسبهای دیگرویاوسیله ای است برای جلب توجه، اغلب این صدا به هنگام جدا شدن كره از مادر شنیده می شود.

شیهه ملایم

این نوع صدا به هنگام هیجان و یا ایجاد تنشی شنیده می شود.

هرهر

دعوت از اسبی در نزدیك،اظهار آشنایی با شخص نزدیك شونده و اظهار خوشحالی،به خصوص به هنگام دادن خوراك لذیذ.

صدای خارج شده از دماغ

نشان دهنده هیجان ،خوشحالی است . ممكن است به عنوان اولین علائم ترس هم شنیده شود ویا اسب خواسته باشد دماغ خودرا تمیز كند.

▪ شیهه جیغ مانند:

نشان دهنده خشم ، پرخاش جوئی ، ترس و درد است .

فرنه

به همگام تعیین قلمرو و بو كردن پهن به گوش می رسد .

▪Below:

نسق گیری ، معمولا به هنگام درگیری سیلمی ها شنیده می شود.

▪ جیغ:

صدای مادیان به هنگام فحلی و کره ها به هنگام بازی است و ممکن است مادیانی به هنگام تنبیه کره اش هم این صدا را خارج کند .

▪ آه:

صدائی که می تواند نشان دهنده رضایت کامل و یا خستگی باشد .

سوارکاران ، پرستاران و اسبداران پس از مدتی که با اسب سر و کار داشته باشند با این صداها به خوبی آشنا شده و آن را به عنوان زبان و بیان اسب تلقی می کنند . به عنوان مثال مراقبی با شنیدن صدای جیغ از داخل پادوک اطمینان پیدا می کند که درگیری اتفاق افتاده است .

رفتار با اسب

اصول كلی رفتار با اسب

رفتار خوش ،ارتباط و انضباط ،به همان اندازه كه در رفتار انسان با دیگر انسانها دارای اهمیت است در مورد رفتار با اسب نیز دارای جایگاه خاص خود می باشد .

خوش رفتاری

همانگونه كه بازتاب رفتاری انسانها نمودار تربیت آنهاست، رفتاراسبها نیزنشان دهنده نوع تربیت آنهاست. اسبهابه طور كلی نه فقط به مهترومربیان خود وابسته هستندبلكه نسبت به رفتاروخصوصیات اخلاقی سواركارانشان حساسیت نشان میدهند. اسب برای خوش رفتاری باید آموزش دیده شود ، و ساده ترین این آموزشها عبارتند از :

آرامش كامل به هنگام تیمار،بلند كردن دست وپاهاباآرامش برای نظافت

ارتباط

آنهایی كه با اسب سر و كار دارند باید بیاموزند كه در امر آموزش مثبت بوده و كارشان تداوم داشته باشد . اگر خواسته های آموزش دهنده مبهم و متغیر باشد اسب به سرعت

سردرگم می شود. بنابر این لازم است بدانیم كه چه نكته ای را چگونه بیاموزیم و این امكان پذیر نیست ،مگر روش صحیح كار با اسب را آموخته و به هنگام كار با او كاملا متكی به نفس باشیم .

انضباط و تشویق

روان اسبها در كره گی پاك است و رفتار آنها در آینده پی آمد چگونگی خوش و یا بد رفتاری آنها در طول نگهداری از آنها می باشد. به هنگام كار با اسب انضباط اهمیت خاصی دارد. اگر حركتی غلط را اصلاح كرده و حركت صحیح را پاداش دهیم ، اسب به زودی در می یابد كه كدام حركات صحیح است و سعی در تداوم آنها خواهد داشت.حركت غلط اسب باید قاطعانه وبا صدائی بلند سرزنش شود.اغلب این روش موثر می افتد،ایجاد كمی تفاوت در صدا و قاطعانه بیان شدن آن كافی به نظر می رسد. اگر مربی به طور دائم بر سر اسب فریاد بكشد، اسب به صدای بلند خو كرده و برایش عادی میشود.

اگر صدای بلند فایده نكرد ،ضربه های كف دست روی گردن و كپل و در صورتی كه گاز میگیرد روی پوزه لازم است.تنبیه باید بلا فاصله باشد تا او در یابد از او چه می خواهند.به محض انكه اسب درسش را آموخت ، دادن پاداش واجب می شود .نوازش،صدائی مهربان ،و یا حبه ای قند، به او می فهماندكه پی آمد رفتار صحیحش ، خوش رفتاری است.خوش رفتاری اعتماد اسبها را جلب كرده و متكی به نفس و خوش رفتار شده و به موجوداتی دوست داشتنی تبدیل می شوند.

چگونگی رفتار با اسب

اسب دو تصویر جدا از هم را به یك باره می بیند یكی را با چشم راست و دیگری را با چشم چپ.اسب با بالا و پایین آوردن سرخود اشیاء را در كانون چشمهای خود متمركز میكند چون مردمك چشم اسب بر خلاف مردمك چشم ما قادر به حركت و جابجائی برای تمركز بر روی اشیاء نیست.

حس بویایی اسب تكامل یافته و قوی است . اسب می تواند خانه اش ، چراگاه و دوستانش را با بوئیدن به خوبی تشخیص دهد .

هر نوع شیء یا حیوان بیگانه را ارزیابی كند و تشخیص دهد كه آیا خطر ناك است یا بی خطر . اگر حس بویائی حافظه اسب رابه كارانداخته و به یاد آورد كه آن شیء یا حیوان ناآشنا ، زمانی باعث هراسش شده است . از آن شیء یا حیوان می گریزد یا به آن حمله می كند. حس لامسه اسب نیز قوی است به دلیل برخورداری از گیرنده های لامسه به راحتی قابل كنترل است بخصوص نواحی بینی ،دهان ،گوشها ، گردن ، جدوگاه و دنده هایش بسیار حساسند .

به هنگام نزدیك شدن به اسب با او صحبت كنید تا مطمئن شوید كه متوجه شما شده است . زیرا اسبها در حالت ایستاده چرت می زنند و ممكن است وقتی به آنها نزدیك می شوید خواب باشند و واكنش نشان دهند.به یك اسب هراسان و وحشت زده فرصت دهید تا آرامش خود را باز یابد و سپس به كار كردن با او ادامه دهید . اگر حیوان متوجه حضور شما نشده باشد ممكن است ترسیده و در خطر صدمه دیدن قرار گیرید . باید سعی كنید با حالات و تغییرات سر ، گوشها و چشمهای اسب آشنا شوید.

عوامل محیطی مانند رعد و برق ، باد و نزولات آسمانی بر چگونگی رفتار اسب اثر می گذارند . رفتار و واكنش اسبها در روزهایی كه هوا منقلب و متغیر است باروزهایی كه هواآرام است كاملاً متفاوت می باشد . اگر اسب را در یك اصطبل انفرادی یا حصار محدود ومحصور نمائید به راحتی به یك برنامه غذایی خاص خو می گیردواگراین عادت را از آن بگیرید رفتارش تغییرمیكند .

اسبها به راحتی رفتارهای ناپسند را فرا می گیرند آنها حالات و رفتار یكدیگررا تقلیدمیكنند ثمره این تقلید اسبهای افساركش،لگدزن،گاز گیر و هواخوار است. می توان با درك صحیح روحیه وروان اسب و تربیت مناسب او از بروز این رفتارهای ناپسند و نامطلوب پیشگیری کرد. برای نزدیك شدن ، گرفتن و افسار كردن اسبی كه خوب تربیت شده است نیازی به مهار فیزیكی وجود ندارد. به جای آن می توانیدباتكیه برشرایط وحالات روانشناسانه كسب شده از سوی اسب از بدو تولد تا كنون اورا صدا بزنید و انتظار داشته باشیدكه توقف كند،آرام بایستد و به شما اجازه نزدیك شدن و افسار بستن را بدهد . بسیاری از سوار كاران دریافته اند شناخت حالات ، روحیات ، شخصیت ، رفتاراسبهادرشرایط مختلف بایكدیگرفرق میكندوهمانند ما انسانها خصوصیات روحی و روانی خاص خودرادارند.

نتیجه

شمابه عنوان یك مالك،مربی،سواركارویامهتریك اسب باشناخت حالات و خصوصیات واخلاق اسب خودمی توانیدبه بهترین نحواوراتربیت كرده واز اودر جهت اهداف خود استفاده كنید. درصورت شناخت رفتارهای اسب میتوان این موجودزیباوقدرتمندرادرورزشهایی مثل چوگان،كورس،پرش،استقامت،درساژ ودرزمینه های تفریحی وآموزشی وتحقیقاتی وعلمی و بهبودصنعت پرورش ودرزمینه پزشكی استفاده نمود.حتی میتوان درجایگاه یكی ازبهترین دوستان انسان ،اسب راقرارداد.

اسب انسانی است كه قادر به سخنگویی نیست.

  رفتارشناسیسگها

فصل اول:

بسياري اعتقاد دارند كه انگلستان سرزمين دوستداران سگ است و در ميان حيوانات خانگي سگ يكي از محبوب‌ترين و رايجترين آنها در اين كشور مي‌باشد. البته قبول اين موضوع خيلي سخت نيست زيرا كه سگ‌ها طبيعتاً حيواناتي اجتماعي هستند و به راحتي با انسانها ارتباط برقرار و با آنها زندگي مي‌كنند. رفاقت و دوستي سگ با انسانها مي‌تواند كاملاً واقعي و محسوس باشد در حاليكه مثلاً دوستي با يك گلدفيش (ماهي طلايي) تنها به صورت خيالي امكان‌پذير است.

از سويي ديگر اما چنين رابطه دوستانه‌اي هزينه‌هايي هم دارد. سگ‌ها و گاهي صاحبان آنها، انتظار دارند با يكديگر رابطه‌اي صميمي داشته باشند و اين مسئله فضا را براي عدم درك و رنجش متقابل مهيا مي‌كند.

مقايسه رفتار سگ‌ها و گربه‌ها مي‌تواند در توضيح اين مسئله راهگشا باشد. با وجود آنكه ظرفيت شناخت1 گربه‌ها مانند سگ‌ها است، ولي اشتياق دروني آنها به ايجاد رابطه اجتماعي مانند سگ‌ها نمي‌باشد. گربه‌ها معمولاً در خانه مكان خلوت و جداگانه‌اي را به خود اختصاص مي‌دهند. آنها به شيوة خود زندگي مي‌كنند و مطابق خواسته‌هاي صاحبشان رفتار نمي‌كنند.

براي مثال صاحب گربه نبايد از صاحبش انتظار محبت بي‌دليل داشته باشد؛ گربه‌ها تنها در صورت مورد توجه قرار گرفتن  واكنش نشان مي‌دهند. همچنين اطاعت خود به خود و بي‌اختيار در آنها ديده نمي‌شود. براي مثال صاحب گربه بايد همواره مراقب غذاي روي ميز آشپزخانه باشد، در غير اينصورت بايد عواقب اين غفلت را بپذيرند.

در عوض سگ‌ها به طور مداوم به صاحبان خود اظهار محبت مي كنند. صاحبان سگ اغلب به سگشان به چشم عضوي تقريباً انساني از خانواده نگاه مي‌كنند (Wilbur,1976) و بلطبع از سگ خود هم انتظار دارند كه مسئوليت‌هاي  اجتماعي پيوستن به خانواده را بپذيرند. به همين دليل بسياري از اين افراد از ناخنك زدن حيوانشان به غذاي روي ميز ممكن است عصباني شوند.

در نتيجه بنابر آنچه گفته شد، وقوع بالاي مشكلات رفتاري در سگ‌ها خيلي نبايد تعجب برانگيز باشد. در آزمايشي كه در كلينيك آموزش علمي حيوانات كوچك مدرسه سلطنتي دامپزشكي ديك (Dick) (واقع در انگلستان) انجام شد و در آن 50 صاحب سگ به طور غير انتخابي شركت داشتند، مشخص شد كه 10 قلاده از سگ‌هاي اين افراد رفتارهاي كاملاً دردسرساز (مانند تهاجم به افراد) داشتند. 30 قلاده ديگر هم به مشكلات رفتاري كم اهميت‌تري مانند هيجاني شدن و زود به خشم آمدن در برابر افراد يا ترس از جاروبرقي و.... مبتلا بودند. تنها 10 صاحب دام بيان داشتند كه سگشان رفتار مناسبي دارد. در مطالعات ديگري كه با همكاري صاحبان بيشتري (1500-350) به طور جداگانه توسط هوپت2 در سال 1976 و ويلبر3 در سال 1976 در آمريكا انجام شد، معلوم شد كه حدود 42-25 درصد اين افراد متوجه مشكلات رفتاري سگهايشان شده‌اند. تفاوت درصدهاي ذكر شده احتمالاً به علت اختلاف تعريف‌هاي موجود از مشكلات رفتاري مي‌باشد.

مشكلات رفتاري در جدي‌ترين شكل خود مي‌تواند تهديدي براي زندگي سگ باشد. زيرا كه به علت غير قابل تحمل بودن تنها مرگ شفقت‌آميز برايش توصيه مي‌شود. علاوه بر اين بسياري از مشكلات رفتاري وجود دارند كه تحمل آن براي صاحب دام آشكارا بر كيفيت زندگي آنها و يا خود سگ تأثير منفي مي‌گذارد. بسيارند خانواده‌هايي كه داشتن مهمان در خانه را به علت رفتار تحريك پذير و مهاجم حيوانشان متوقف كرده‌اند و يا بيرون رفتن به همراه سگي كه پارس مي‌كند يا در هنگام عدم حضور ايشان رفتار مخربي انجام مي‌دهند را ترك كرده‌اند.

چنين تحملي ممكن است از نظر ديگران شگفت‌انگيز باشد، ولي براي اين افراد دلايل بسياري وجود دارد تا چنين وضعي را ادامه دهند. وويث4 در سال 1981 در مصاحبه با صاحبان سگ و گربه‌هايي كه مشكلات رفتاري داشتند مشاهده كردند كه رايجترين دليل آنها براي اين كار احساس نزديكي و وابستگي به حيوان5 مي‌باشد. البته تذكر اين نكته ضروري است كه اغلب مشكلات اين حيوانات تنها بخش كوچكي از فعاليت‌هاي معمول آنهاست و بيشتر اوقات آنها حيواناتي با محبت و دوست داشتني هستند. يكبار صاحب سگي بيش فعال كه مدام پارس مي‌كرد وضع بغرنج و هميشگي خود را اينگونه توضيح مي‌داد: «گاهي اوقات فكر مي‌كنم كه ديگر نمي‌توانم اين شرايط را تحمل كنم ولي وقتي تصور مي‌كنم كه همراه سگم در مطب دامپزشكي منتظر تزريق داروي كشنده نشسته‌ام، در مي‌يابم كه قادر به انجام چنين كار نيستم.»

علت ديگري كه باعث مي‌شود اين افراد سگ مشكل‌دار خود را تحمل كنند احساس مسئوليت و گناه در برابر رفتارهاي دام است. در ميان صاحبان سگ‌هاي مشكل‌دار ديدگاه در «سگ بد وجود ندارد و تنها صاحبان بد وجود دارند» بسيار رايج است و اغلب آنها اين جمله را در ضمير خود تكرار مي‌كنند. اين افراد در زمان حال و گذشته به دنبال رفتارهاي اشتباهي كه با سگ داشته‌اند مي‌گردند و البته هميشه موضوعي براي احساس گناه پيدا مي‌كنند. در اين شرايط اظهارنظر ديگران هم كه هميشه وجود دارد. در جامعه ما (انگلستان) همانند انتقاد از شيوه تربيت كودكان، ايراد گرفتن از ديگران در مورد روش تربيت و بارآوردن حيوانات خانگي هم نقل محافل مي‌باشد. يكي از نتايج ميل به سرزنش افراد به خاطر رفتار حيواناتشان اين است كه فرد مي‌پندارد چون مشكل رفتاري سگش به خاطر اشتباهات او به وجود آمده است پس او مجبور است كه به زندگي با آن ادامه دهد. بسياري از دارندگان سگهاي مشكل‌دار با مشكل خود تنها هستند و برخي از آنها هم به كلاس‌هاي فرمانبرداري يا به تعليم دهندگان مراجعه مي‌كنند و تنها درصد كمي از آنها با دكتران دامپزشك مشاوره مي‌كنند.

شايد دانستن اين موضوع كه در 10 سال گذشته دامپزشكان هيچ تخصص حرفه‌اي براي درمان مشكلات رفتاري حيوانات نداشتند، زياد تعجب برانگيز نباشد، ولي به هر حال دامپزشكان بسياري بوده‌اند كه بر  حسب مورد مطالب مفيدي براي ارائه داشته‌اند و البته علت اين امر هم ساده است چون آنها سگ‌هاي زيادي را ديده و مطالعه كرده بودند و تجربه زيادي داشته‌اند.

يك پرورش دهنده يا يك تربيت كننده آگاه به كار خويش به راحتي مي‌تواند به چنين نتيجه‌اي برسد كه اين قبيل راهنمايي‌ها برخلاف ساير نظريات حرفه‌اي دامپزشكان بر پايه و اساس ساختار عملي دانش بنا نشده است.

دامپزشكاني كه در نظر دارند درمان مشكلات رفتاري حيوانات را هم در رديف خدمات مطب خود بگنجاند بايد توجه داشته باشند كه ممكن است قبل از پرداختن مراجعينشان به اين موضوع نياز باشد تا خودشان به ارائه اطلاعات اقدام كنند. يك راه براي انجام اين كار اين است كه به عنوان قسمتي از معاينه عمومي سلامتي حيوان، در مورد رفتار آن نيز پرسش‌هايي را مطرح كنند.

تاريخچه روانشناسي ناهنجاري‌هاي گوشتخواران

در حدود 20 سال پيش (دانشمندان) دريافتند كه با روشهاي عملي و نظري علوم مختلف روانشناسي مي‌توان به شيوه‌اي براي درمان اختلالات رفتاري حيوانات دست يافت. در اين رابطه نظريه‌ها و آزمايش‌هاي بسياري در طول 20 سال اخير مورد پژوهش قرار گرفته‌اند ولي تاكنون ارتباط آنها با صاحبان حيوانات خانگي كشف نشده است.

بيشتر تحقيقات مفيد صورت گرفته با استفاده از نظريه آموزش بوده است. اين نظريه مجموعه‌اي از روشهاي واقعاً متفاوتي مي‌باشد كه همگي تجربي بوده و هدفش تشريح چگونگي آموزش و بدست آوردن الگوهاي رفتاري در موجودات زنده از جمله انسان مي‌باشد. روانشناساني كه در دهه‌هاي 1940 و 1950 روي اين زمينه كار مي‌كردند به دنبال اثبات اعتباري همانند علوم فيزيكي براي روانشناسي به عنوان يك علم بودند. آنها اعتقاد داشتند كه مطالعه روي نكات قابل لمس و مشاهده داده‌هاي سخت (hard data)، بيشترين اهميت را دارد و فرايند تفكر و ذهن را چون غير قابل اندازه‌گيري و قياس بود، امري پيچيده مي‌دانستند و بنابراين خود را تنها به مطالعه روي رفتارها و كنش‌ها محدود ساختند. با در نظر گرفتن اين عقيده محققيني كه زمينه تحقيقاتشان روي حيوانات است امتيازات بيشتري نسبت به محققين انساني دارند. رفتارهاي حيوانات روي همرفته از پيچيدگي كمتري برخوردار است و آسانتر مي‌توان بر جنبه‌هاي مختلف زندگي آنها نظارت و كنترل داشت. به اين ترتيب هزاران حيوان از گونه‌هاي مختلف تحت انجام آزمايشهاي گوناگون آموزش و يادگيري (Learning experiment) قرار گرفتند كه احتمالاً پر كاربردترين آنها سگ‌هاي پاولوف6 كبوترهاي نگهداري شده در قفس‌هاي اسكينر7 و رت‌هاي نگهداري شده در هزار تو8 بوده‌اند.

حداقل ميزان زجر و ناملايمتي وارد شده به اين حيوانات و اخلاقي بودن اين آزمايشها، كه شامل تعدادي از آزمايشهاي اين كتاب هم مي‌شود، مشخص نمي‌باشد و قابل ذكر نيست. با اين حال بي‌توجه بودن و انكار نتايج بدست آمده از اين آزمايشها تنها به همين دليل كاري احمقانه است. به ويژه اينكه حاصل اين آزمايشها امروزه براي زندگي حيوانات بسيار سودمند بوده است.

اين بخش از نظريه (يادگيري) كه بر مبناي تحقيق روي حيوانات شكل گرفت. از همان ابتداي شكل‌گيري، در حوزه‌هاي (روانشناسي) انساني كاربرد بسياري پيدا كرد و در دهه 1950 ارتباط آن در درمان تعدادي از ناهنجاري‌هاي رواني در دستور كار قرار گرفت و اين موضوع در درمان بعضي بيماري‌ها مورد پذيرش قرار گرفت؛ اگر بيماران رواني بتوانند بياموزند كه خود را درگير رفتارهاي غيرطبيعي خود نسازند و به صرف همين واقعيت ماهيتاً درمان آنها ممكن خواهد بود. اگر يك بيمار گذر هراس9 بتواند بياموزد كه از خانه خارج شود و به بيرون برود يا به فردي مبدل پوش10 بتوان آموخت كه لباس‌هاي زنانه بر تن نكند احتمال درمان بيماري آنها بالا خواهد بود و به اين ترتيب با درمان نشانه‌ها اختلال درمان خواهند شد. عملكرد رفتار درماني كه خود مجموعه‌اي از روشهاي درماني بر پايه اين نظريه است در درمان بسياري از ناراحتي‌هاي رواني كه تا آن موقع درماني نداشتند بسيار موفقيت‌آميز بود و شايد بيشتر اختلالاتي كه با استفاده از اين روش درمان شد ترس‌هاي مونوسيمپتوماتيك (يعني ترس از چيزهايي تقريباً خاص يا موقعيت‌هاي مشخص مثل ترس از عنكبوت يا پرواز با هواپيما) در بيماراني كه از نظر ساير ويژگي‌هاي شخصيتي سالم هستند، باشد. ادامه اين موفقيت‌ها در دهه 1960 موجي از تشويق‌ها و حمايت‌ها را براي اين روش درماني در پي داشت ولي ادامه اين كار در پي كشف فرايندهاي ذهني بيماران توسط (روان) درمانگران در دهه 1970 كاهش يافت. در فرايند ذهني، توانايي بيمار به بازتاب و واكنش به اعمال خود به صورت سمبول‌سازي و استفاده از چيزي به عنوان نماد چيزي ديگر، اغلب موجب بي‌اطلاعي آنها نسبت به معني كارهاي قابل مشاهده خودشان مي‌شود. بنابراين يك بيمار گذر هراس ممكن است نسبت به چيزهايي مانند خيابان و فضاهاي باز، بيشتر از تنهايي و ساختارهايي كه نماينده اين چيزها هستند بترسد. به همين ترتيب بيماري در يك فرد مبدل پوش متمايل به لباس‌هاي زنانه ممكن است به شكل اختلال در ايجاد ارتباط با ساير انسانها بروز كند.

همزمان در همين دوران رفتارشناسان حيوانات مستقلاً به كاربردهاي بلقوه رفتار درماني در گونه‌هايي كه اين عمل براي اولين در آنها اجرا شد پي بردند و همانطور كه انتظار مي‌رفت اين روش در حيوانات بيشتر از انسان‌ها اجرا شد و توسعه يافت.

فرايند شناخت در حيوانات نسبت به انسانها پيچيدگي كمتري دارد. فكر آنها مشغول اتفاقات گذشته نمي‌شود و دغدغه آينده ندارند و از همه مهمتر آنها فاقد تفكر سمبوليك هستند.

فرايند شناختي حيوانات بيشتر تحت تأثير شرايط و زمان حال است. بنابراين اگر سگي از چيزي هراس (fear) دارد بايد نوع آن مشخص شود، مثلاً صداي تفنگ، يا اگر سگي رفتار جنسي غير متعارف دارد، نوع رفتار بايد مشخص شود. براي مثال پريدن روي كوسن كاناپه و مبلمان. حسن اين مسئله آن است كه در حيوانات اين عوارض تنها ناشي از يك پاسخ اكتسابي و آموخته شده در برابر يك محرك ناشناخته است و برخورد با آن نسبتاً آسانتر از بيماري‌هاي انسان است، در انسان اين رفتارها ‌مي‌تواند علائم يك ترس ريشه‌دار و گسترده‌تر باشد يا ريشه در اختلالات شخصيتي عميق داشته باشد.

شاخه ديگري روانشناسي كه براي درمان اختلالات رفتاري حيوانات استفاده شده است، رفتارشناسي يا اتولوژي مي‌باشد.

در اين علم درباره رفتارهاي آموخته شده يا فراموش شده مطالعه مي‌شود. اين علم در دهه 1940 توسط دانشمنداني چون لورنز و تينبرگن11 گسترش يافت. شنكل12 در سال 1947 با استفاده از چارچوب علم اتولوژي به عنوان مرجع، مطالعات خود را بر روي نزديك‌ترين خويشاوند سگها در طبيعت يعني گرگها آغاز كرد ولي در دهه 1970 بود كه ارزش‌هاي اين علم براي استفاده در حيوانات خانگي مورد توجه قرار گرفت.

روانشناسي رشد مطالعه چگونگي رشد انسانها و حيوانات و تغييرات ذهني و رفتاري آنها در طول زندگي، يكي ديگر از علومي است كه امروزه بسيار مورد تأئيد قرار گرفته است. مشهورترين محققيني كه در اين زمينه كار كرده‌اند اسكات و فولر13 در دهه 1940 و فوكس14 در دهه 1950 مي‌باشند. اين دانشمندان روي رشد فيزيولوژيك توله سگها و راه تأثير محيط روي آنها كار كردند. اگرچه نتايج كار آنها مانند نظريه آموزش و اتولوژي در درمان مشكلات رفتاري مفيد نبوده است، ولي اين نتايج در توصيف علل مستعد بودن بعضي سگها به مشكلات رفتاري بسيار مفيد بود؛ كه براي افرادي مانند پرورش دهندگان سگ كه در موقعيتي هستند كه قادر به جلوگيري از مشكلات رفتاري سگ‌ها مي‌باشند مفيد و كاربردي است.

روانشناسي باليني انسانها حوزه‌اي است كه به تازگي ارتباط آن با حيوانات روشن شده است. با توجه به رشد رابطه ميان صاحب حيوان و حيوان (كه گاهي به آن زوج همكار انسان و حيوان مي‌گويند) روانشناسان و روانپزشكاني چون بك و كاتچر در سال 1983 به جاي استفاده صرف و خشك از تشويق بيماران به تمرين و فعاليت يا ايجاد علاقه در آنها به امتيازات و سودهاي حيوانات خانگي براي انسانها پي بردند. با استفاده از حيوانات مي‌توان رابطه‌اي به وجود آورد كه نيازهاي روانشناختي فرد را كه از ساير راه‌هاي ديگر قابل تأمين نيستند برآورد كرد؛ يك سگ براي صاحبش معمولاً چيزي بيش از يك سگ است؛ نه تنها آنها عضوي از خانواده محسوب مي‌شوند بلكه بوسيله آنها مي‌توان احساسات و حالات روحي را كه هيچ راهي براي بروز يا تخليه ندارند را مصرف كرد. همچنين با استفاده از آنان مي‌توان شيوه قابل قبولي براي تخليه رفتار تهاجمي و عصبانيت پيدا كرد. در حال حاضر شواهدي وجود دارد كه استفاده از سگها بدين منظور مي‌تواند عامل به وجود آمدن مشكلات رفتاري در اين حيوانات بشود، بنابراين هنگام استفاده از چنين روشهايي بايد به اين موضوع نيز توجه داشت(O’Ferral 1992).

هدف اين كتاب، اين است كه با ارائه اطلاعات كافي از شاخه‌هاي مختلف روانشناسي و كاربرد آنها در درمان مشكلات رفتاري، دامپزشكان بخش باليني قادر باشند حداقل تعدادي از مشكلات رفتاري بيمارانشان را به تنهايي حل كنند. همانطور كه در ساير بيماري‌ها پيش مي‌آيد گاهي مشكلات رفتاري جدي و حادي وجود دارند كه براي درمان آنها بايد به متخصصين رجوع كرد ولي با اين حال به ازاي هر مورد جدي و خطرناك موارد عادي زيادي وجود دارند كه درمانشان از عهده دامپزشكان عمومي كه به خوبي آموزش ديده باشند برمي‌آيد.

مشكلات رفتاري را با بكار گرفتن كوركورانه روش‌هاي مكانيكي نمي‌توان درمان كرد بلكه براي هر مورد به طور اختصاصي بايد تركيب منحصر به فرد علل مختلف بررسي و ارزشيابي شود.

پی نوشت :

1-recognation

2 –Houpt,1976

3 –Wilber,1976

4 –Voith,1981

5 –Attachment to animal

6 -Pavlov’s dogs

7 –Pigeons in Skinner

8 –rats in maze

9 –agoraphobicترس قرار گرفتن در محيط‌هاي باز=

10 –transvestiteميل به پوشيدن لباس‌هاي جنس مخالف=

11 –Lorenz and Tinbergen

12 -Schenkel

13 –Scott&Fuller

14 –Fox

منبع:

رفتارشناسي سگ ازانتشارات جامعه دامپزشكي حيوانات كوچك انگلستان

تحقیق درباره زنبورعسل

بسم الله الرحمن الرحیم                       
و اوحی ربک الی النحل ان اتخذی من الجبال بیوتا و من الشجر ومما یعرشون.ثم کلی من کل الثمرات فاسلکی سبل ربک ذللا یخرج من بطونها شراب مختلفالوانه فیه شفاء للناس ان فی ذالک لایه لقوم یتفکرون.(نحل 67-69               (
پروردگارت به زنبور الهام کرد که در کوهها و درختان و در آنچه سقف دارندلانه کن، آنگاه از هر میوه ای بخور و راه هموار پروردگارت را بپوی ، و از شکم آنهانوشابه ای که رنگهای مختلف دارد بیرون می آید، که آن باعث درمان مردم است، به راستیدر این کار نشانه ای برای اندیشمندان است.

مقدمه

زنبور عسل یکی از حشرات مفید برای انسان است که متعلق به رده دوبالان می‌باشد. زنبور عسل خیلی پیش از انسان در روی زمین بوجود آمده و زندگی می‌کرده است. زنبور عسل حدود 150 میلیون سال قبل وجود داشته و مشغول زاد و ولد بوده است. منتها با این تفاوت که در آن فاقد یک زندگی اجتماعی بوده و مثل خیلی از زنبورهای غیر عسلی امروزی ، زندگی انفرادی داشته و هر زنبور لانه مخصوص بخود را داشته و در آن زندگی می‌کرده است. کندو محلی است که زنبورها در آن تولد یافته ، کار کرده ، خواهران و برادران خود را پرورش داده و مواد غذایی لازمه را در آن انبار و ذخیره می‌کنند. زنبور عسل دارای نژادهای مختلف است و ساختمان بدنی پیچیده‌ای دارند.

ساختار بدن زنبور عسل

سر

در جلوترین قسمت بدن قرار داشته و شامل اعضای زیر است: دو عدد چشم مرکب ، سه عدد چشم ساده ، دو عدد آنتن و دهان با خرطوم. بزرگی چشمها وسیله‌ای است که زنبوردار به کمک آن به راحتی می‌تواند زنبور نر را از کارگر تشخیص دهد. زیرا چشمهای زنبور نر بزرگتر بوده و از عقب سر بهم می‌رسند، ولی در زنبور کارگر و ملکه بهم نمی‌رسند. کار آنتنها ، لمس کردن و بوییدن است. زنبور به کمک خرطوم ، شهد را از روی گلها جمع آوری و از راه دهان به داخل کیسه عسلی می‌فرستد.

سینه

از سه حلقه کیتینی درست شده و اعضای زیر به آن اتصال دارند: چهار عدد بال یا پر که دو عدد آنها بالهای جلویی و دو عدد دیگر بالهای عقبی هستند. شش عدد پا که جفت عقب آن دارای حفره‌هایی به نام سبد می‌باشند و زنبور عسل در دوران فعالیت خود گرده‌های گل در آن پر و با خود به کندو حمل می‌کند. این سبدها در کارگران بزرگتر از نرها هستند.

شکم

در قسمت انتهایی بدن قرار داشته، از 6 حلقه کیتینی پشتی و 6 قطعه شکمی تشکیل شده است. در انتهای شکم مخرج برای دفع مدفوعات دیده می‌شود. از راه همین مخرج ، زنبور قادر است خاری را که در داخل بدنش جای دارد، خارج کرده و نیش بزند. زنبور نر نمی‌تواند نیش بزند، چون اصلا نیش ندارد.

غده های مهم

• در داخلا دو طرف سر کارگر یک جفت غده‌ای به نامغده‌های شیریوجود دارد که از خود ماده‌ای به نامشیر یاژله شاهانهترشح می‌کند و با آنملکه و لاروهای خیلی جوان را تغذیه می‌نمایند.
• غده‌های بزاقیهمراه با یک جفت غدهسینه‌ای بوسیله یک کانال مشترک ، ترشحاتشان را به داخل دهان زنبور می‌ریزند. ترشحاتاین غده‌ها در موقع لارو بودن صرف تنیدن به دور خود شده و پس از رشد و تبدیل به یکزنبور کامل ، نقش غده بزاق دهان را در زندگیشان بازی می‌کنند.
• غدد زیر آرواره‌ایکه در کارگرانخیلی کوچک و غیرفعال بوده و در ملکه بسیار بزرگ و فعال است. ماده‌ای بوسیله این غدهترشح می‌شود که با بوی مخصوصش باعث تمیز ملکه از سایر زنبورها می‌شود.
• در زیر شکم زنبورها 4 جفتغده‌هایمومیوجود دارد که سه جفتش فعال هستند و موم ترشح می‌کنند و بکار ساختنسلولها و شان می‌خورند.
• غده‌های بویایی:در پشت زنبورهاغده‌ای به نام غده بویایی دیده می‌شود که کارش تشخیص بوهاست.
• غده‌های مخزنی:سه عدد غده در مخزنبه نام غده‌های مخزنی ، مدفوعاتی را که در آنجا ذخیره شده‌اند، مرتب ضد عفونیمی‌کنند.

زنبورعسل عسل و زنبور عسل از زمانهای بسیار دور شناخته شده‌است و در باره آن سخن گفته‌اند، در زمان قبل از اسلام مردمان پیشین درباره عسل و استعمال آن سخن گفته‌اند، در ایام جاهلی عربهای ما قبل از اسلام و در اشعار شاعران نام عسل و زنبور عسل بسیار ذکر شده‌است. در عصر اسلام خداوند تبارک وتعالی سوره‌ای بنام :(سُورَة الَنحَل) یعنی «زنبورعسل»، نازل فرموده‌است. و در آیاتی مُبین و مُنَزَه فوائد ومنافع عسل بر انسان بیان فرموده‌است. در جمعیت سالم وکامل سه نوع زنبورعسل وجود دارد:

1.      یک ملکه .

2.      چندصد تا حدود یک هزار عدد زنبورنر .

3.      چندهزار تا چند ده هزار زنبور کارگر .

ملکه عسل وهمه زنبورهای کارگر ماده‌اند و فرق بین این دو در این است که دستگاه تناسلی کارگران ناقص بوده وجفتگیری برایشان ممکن نیست. وحال آنکه دستگاه تناسلی ملکه کامل است، امکان جفت گیری برایش وجود دارد وجفت گیری هم می‌کند.

جمعیت زنبورعسل

مجموعهٔ زنبورهای نر و کارگر و ملکه هر کندوه را «یک جمعیت زنبورعسل» می‌نامند.

کندو

محلی که یک جمعیت زنبورعسل در داخل آن زندگی، تولید ورشد می‌کند یک «کندو» نامیده می‌شود. کندو خانهٔ زنبورعسل است.

فرق ظاهری بین ملکه وکارگر در طویلتر بودن شکم واندام است. شناختن ملکه در داخل جمعیت وبین دهها هزار زنبور عسل کار ساده‌ای نیست، ولی زنبوردارهای با سابقه وکار کشته ومجرب با کمی زحمت ودقت ملکه را از بین آنهمه از زنبورها پیدا می‌کنند. فرق ظاهری بین زنبورهای «نر» با «کارگران» و «ملکه» در این است که:

• اولاً: چشمهای مرکب زنبور نر از پشت سر به یگدیگر می‌رسند وحال آنکه چشمهای کارگران وملکه مثل هم بوده وبه همدیگر نمی‌رسند.
• دوم: زنبورهای نر چاقند وکلفتر از کارگران وملکه‌اند.
• سوم: انتهای شکم زنبور نر گرد است ولی ملکه وکارگران دارای انتهای نوک تیز می‌باشند.

ملکه زنبورعسل

ملکه تنها موجود مادهٔ کامل وتنها تخمگذار جمعیت است که مثل زنبور کارگر از تخم بارور شده به وجود می‌آید. «ملکه» مادر تمام زنبورهایی است که باوی در یک کندو زندگی می‌کنند. مدت رشدش از تخم تا موجود کامل ۱۷ تا ۱۸ روز بوده وپس از رسیدن به سِّن بلوغ (۴ تا ۵ روز بعد از تولد) در یک یا چند روز آفتابی قبل از ظهرها از کندو به خارج پرواز نموده وبا چند یا چندین زنبور نر جفتگیری می‌کند. بنا براین خیلی از زنبورهای یک جمعیت باوجودی که از یک ملکه به وجود می‌آیند باز هم نسبت نا خواهری دارند، چون دارای پدرهای متفاوتی می‌باشند. به همین دلیل هم خیلی از اوقات زنبورهایی که از ملکه تولید شده‌اند رنگهای مختلفی دارند. پس از شروع تخمگذاری ملکه معمولاً تا آخر عمر دیگر کندویش را ترک نمی‌ کند مگر هنگام بچه زادن. ملکه معمولاً ۵ سال وبه طور استثنایی ۶ سال هم ممکن است عمر کند، ولی اگر بخواهیم جمعیت پر محصول باشد باید وی را حد اکثر در سِّن سه سالگی حذف نموده ویک ملکه جوان وفعال به جای آن به جمعیت داد، به زبان زنبورداران (ملکه را جانشین نمود)، چون با بالا رفتن سِّن وپیری، قدرت تخم گذاری ملکه نیز کمتر می‌شود، در نتیجه جمعیت پس از مدتی ضعیف وضعیفتر می‌گردد، از یک جمعیت ضعیف هم هرگز نباید انتظار محصول عسل فراوان را داشت.

زنبور نر

زنبورهای نر از تخمهای بارور نشده بوجود می‌آیند، یعنی پدر نداشته وتنها دارای مادرند، ولی از جانب مادری دارای پدر بزرگ هم می‌باشند. مدت رشدشان «از تخم تا زنبور کامل» ۲۴ روز است. زنبور نر ۱۲ روز پس از تولد به سِّن بلوغ رسیده وقادر به جفتگیری می‌باشد. زنبورهای نر از اواسط فروردین تا نیمه دوم تابستان در کندوها وهمراه کارگران وملکه زندگی می‌کنند. جمعیتهایی که دارای ملکه‌اند از نیمهٔ دوم تابستان نرها را به زور از داخل کندو بیرون می‌رانند ویا مانع ورودشان به کندو می‌شوند تا از گرسنگی بمیرند. این پدیده به نام «نرکشی» معروف است. بنا براین در حالت طبیعی در فصول پائیز وزمستان در کندوها از زنبور نر خبری نیست. وجود زنبورهای نر تنها برای جفتگیری با ملکه‌هایی است که معمولاً در جمعیت تولید می‌ گردند واین کار همیشه در خارج از کندو ودر هوای آزاد وآفتابی انجام می‌گیرد. هر زنبور نر تنها یکبار در زندگی می‌تواند جفت گیری کند چون هنگام جفت گیری دستگاه تناسلی وقسمتی از بدنش پاره شده ودر داخل بدن ملکه باقی می‌ماند. وی در اثر این زخم می‌میرد وزندگیش پایان می‌پذیرد. بدین طریق زنبور نر هرگز فرزندش را نمی‌بیند.

زنبور کارگر

زنبور کارگر مانند ملکه همیشه از تخم بارور شده بوجود می‌آید وباز مانند ملکه از جنس ماده‌است. دوران رشدش «از تخم تا زنبور ماکل» ۲۱ روز است. تمام کارهای داخلی وخارجی کندو وجمعیت را کارگران انجام می‌دهند که مهمترینشان عبار تند از:

·        زنبور عسلتمیز کردن داخل سلولهای مومی.

·        تغذیه ملکه.

·        تغذیه لاروها.

·        گرم کردن لاروها.

·        تنظیم گرمای داخلی کندو.

·        تولید موم.

·        ساختن سلولهای مومی.

·        دفاع.

·        تعویض هوای داخلی کندو.

·        جمع آوری شهد وگرده گل.

·        تهیه بره موم.

·        آوردن آب به داخل کندو ... وغیره.

·        دونوع زنبور کارگر وجود دارد که از لحاظ شکل ظاهری کوچکترین فرقی بین آنها دیده نمی‌شود:

·        کارگران بهاری که از اوائل بهار تا نیمهٔ تابستان متولد می‌گردند وحد اکثر سنشان «از تولد تا مرگ» از شش هفته تجاوز نمی‌کند.

·        کارگران پُائیزی که از نیمهٔ دوم تابستان به بعد تولد می‌یابند وحد اکثر سِّن آنها اغلب از هفت ماه بیشتر است.

تعداد زنبورهای کارگر یک جمعیت نسبتاً خوب در حد اکثر قدرتش درسال «حدود خرداد ماه» به ۶۰۰۰۰ عدد یا بیشتر هم می‌رسد. در صورتیکه که در زمستان تعدادشان از ۸۰۰۰ الی ۱۲۰۰۰ تجاوز نمی‌کند.

زنبورها از گلهای خوشبو ومعطر بهاری تغذیه می‌کنند. در فصل بهار و پائیز کندوها پر می‌گردد و هرکندو در حدود یک تا دو کیلو واحیاناً ۴ کیلو در فصلهای پُربار عسل بدست می‌آید. با مهارت خیلی بسیار کسانی که شغل جمع آوری عسل پیشه گرفته‌اند عسل از این کندوها خارج و در ظرف خالی می‌نمایند و کندو را بیرون نمی‌آورند، چون زنبور عسل طبق عادت همیشه یک جاه سکن می‌نماید بشرطی که کسی اذیت وآزار بر او ننماید.

زیبایی کندو

هنگامیکه در یک جای خانه (کندو) می‌سازند خانه‌های آنها به شکل «مسدس متساوی الاضلاع» است در حالیکه مسطر وبیکار وسایر آلات ندارند، ساختن همه آشیانه‌ها به یک شکل منتظم موجب حیرت است. حکماء می‌گویند که اگر از مسدس کدام شکل دیگر اختیار می‌شد در بین خواه نا خواه یک مقداری جای خالی می‌ماند. سردار این زنبورها «یعسوب» نام دارد که با آن جماعت زنبورها می‌رود. خداوند آنهارا فطرتاً به‌طرف شکلی راهنمائی فرموده که یک فرجه جزئی هم بیکار نماند. همه اوامر تکوینیه‌است، خداوند به او هدایت داده که فطرتا مطابق خواست و استعداد مزاج خود غذای خودرا از اقسام میوه‌ها و گلها بدست آورد، چنانکه زنبورها از آشیانه خود بیرون آمده ومیوه و گلهای مختلف و رنگارنگ را که از آنها شهد و موم وغیره بدست می‌آید می‌مکند. وچون برای بدست آوردن غذا بهر طرف پرواز می‌کنند در حین مراجعت راه را کم نکرده ومستقیما به آشیانه خود بر می‌گردند. وبدین مطلب گرفته‌اند که به آن راههای فطری که قدرت برای عمل وتصرف تو مقرر کرده‌است مطیع ومنقاد بوده روان باش مثلاً گل و میوه را می‌مکد و بنا به سرشت خود شهد (عسل) را فراهم می‌کند. شعد دارای رنگهای مختلف است، سفید، سرخ، و زرد وسیاه، می‌گویند رنگها در اثر اختلاف موسم، غذا وعمر زنبور و غیره تفاوت می‌کند.

نژادهای زنبور

زنبور هندی Aspis Indica

کمی کوچکتر از زنبور عسل معمولی بوده ، قدرکارگرش 13 میلیمتر می‌باشد. سلولهایی را که با موم در روی شانها درست می‌نماید ازسلولهای زنبور عسل کوچکتر هستند.

زنبور درشت Apis Dorsata

در هندوستان و چین زندگی نموده و بزرگترین نوعزنبور عسلی است که تاکنون شناخته شده است. به حالت وحشی زندگی کرده و در زیرشاخه‌های درخت شانش را می‌چسبانند. سالانه چند بار از نقطه‌ای به نقطه دیگر کوچمی‌نمایند.

زنبور ریزApis Florea

از همه زنبورها کوچکتر بوده و فقط یک شان درستمی‌کنند که مثل زنبورهای درشت به زیر شاخه درخت می‌چسباند به حالت وحشی در هندوستانو جنوب ایران یافت می‌شوند.

زنبور عسل معمولی Apis Meaifica

همان زنبور عسل معمولی است که فقط آنها رادر دهات و شهرها برای تولید عسل در کندوها نگهداری می‌کنند. خواصی را که از یک نژادخوب باید انتظار داشت عبارتند از: آرام باشند و نیش نزنند، پر محصول باشند، بچه بهاندازه لازم بدهند، گلهای شهددار را به سرعت پیدا کنند، در مقابل امراض مقاومباشند، مصرف عسل زمستانی آنها کم باشد، رشد سالانه‌شان را هر چه زودتر شروع کرده وسریع به حداکثر رشدشان برسند. از مهمترین نژادهای این زنبور می‌توان بهزنبور عسل اروپای مرکزی،زنبور سیاه،زنبور ایتالیایی قفقازیوزنبور نژاد ایرانینام برد.

آفات و بیماریهای زنبور عسل

از مهمترین بیماریها می‌توان به لوک آمریکایی، لوک اروپایی ، نوزما ، کنه دونی ، یبوست ، شپشک زنبور عسل و کرم موم خوار اشارهکرد.

ساختمان مورفولوژیکی زنبور عسل

• بدن زنبور عسل بطور متراکم از موهایی پوشیده است که دارای تارهای (Barbs) جانبیکوتاهی می‌باشد. و به راحتی دانه‌ها گرده را می‌گیرند. در چشم‌های مرکب و پاها ،موهای صاف وجود دارد پاهای جلویی در حاشیه ساق (tibia) موهای راست و خشن و کوتاهیرا دارد و برای تمیز کردن چشم‌ها از گرده گل بکار می‌رود و برس چشمی (Eye bursh) می‌گویند.
• بالهای زنبور در هنگام رواز بوسیله قلاب‌هایی بهم درگیر می‌شوند و یا بال بهنظر می‌رسند. و نوک این بالها مسیر شکل را طی می‌کند. ممکن است 400 بار در ثانیهمرتعش شوند. آرواره‌های زیرین mandibles در کارگران صاف برای جمع آوری گرده و ساختنشاخه‌ها بکار می‌رود. آرواره‌های زیرین maxillae مانند قاشقک‌های طویلی بوده و برایجمع آوری گرده‌های گل بکار می‌رود.
• لب تحتانی تبدیل به خرطوم شده و ضمایم حسی - بی (Cabialplas) در اطراف آن قراردارد. مایع شهد در اثر عمل مکنده حلق به درون چینه‌دان بزرگ یا معده عسل (Money Stomash) کشیده می‌شود. چهار لب مثلثی دریچه‌ای را درست می‌کند و از ورود عسل بهمعده جلوگیری می‌کند. بجز موقعی که جهت تغذیه مورد نیاز است. روده زنبور عسل باریکو دراز است. و تقریبا به 100 لوله کوچک ، مالپیکی اتصال دارد و روده راست ، بزرگاست و به مخرج ختم می‌شود. در انتهای بدن سوزن وجود دارد که فقط در کارگرها وملکه‌ها دیده می‌شود. حس بویایی در زنبوران عسل بسیار قوی و تیز است و چشم‌ها دارایتعداد فراوانی واحدهای بینایی است و دارای مغز نسبتا بزرگ است: زنبوران عسل قادر بهتشخیص رنگ قرمز و سیاه از هم نمی‌باشند.

محصولات زنبور عسل و نحوه گردآوری آنها

می‌توان به شهد یا عسل و گردهزنبور عسل و بره "موم" که از صمغ‌ها بوجود می‌آید، اشاره کرد. گرده زنبور عسل دارایانواع مواد الی و ویتامین‌ها می‌باشد. گرده شامل قندهای احیا کننده می‌باشد که درکل 31% در گروه کربوهیدرات وجود دارد. میزان متوسطپروتئین گروه حدود 22% است و تماماسیدهایآمینه ضروری مورد نیاز انسان در ترکیب پروتئینی دانه گروه وجود دارد. عصارهاتری گروه حاوی چربی‌ها و روغن‌ها ، پیگمان‌ها ، دونین‌ها ، ویتامین‌ها و هورمونرشد می‌باشد. گروه حاوی 13 نوع اسید چرب و دو استدول عمده بنام‌های 24- متیلنکلسترول "و بی سی توسترول" است. برای جمع آوری دانه گرده می‌توان از تله گرده ،استفاده کرد، ولی اینکار توصیه می‌شود، چون جمعیت زنبورها را تضعیف می‌کند.

بعضی از مصارف گرده زنبور عسل

دانه گرده درپزشکی اهمیت خاصیدارد. در درمان بیماری‌های پروستات و آلرژی و در حال بی‌اشتهایی از داروهایی که ازدانه گرده ساخته می‌شوند، استفاده می‌کنند. دانه گرده بعنوان مکمل غذایی بکارمی‌رود و از آن در رفع چین و چروک و لکه‌های صورت استفاده می‌گردد. از داروهایمشهور می‌توان به Prostaflor , Ofilorex اشاره کرد.  

نیش زنبور

از نیش زنبور عسل بعلت خاصیت قلیایی و اسیدی بودن آن در درمانبیماریها ، استفاده می‌کنند.

تولید مثل

• در کارگرها تنها اثری دیده می‌شود و ولی در ملکه به خوبی توسعه یافته است. ملکهجوان 6 روز بعد از بیرون آمدن ، با یک زنبور نر جفتگیری می‌کند، اندام‌های جفت گیرینر پاره شده و در کیسه تناسلی ماده باقی می‌ماند و تا اینکه بعد از بازگشتن به کندو، کارگرها آنرا از بین می‌برند. اسپرماتوزوئیدهایی که بدین صورت در کیسه ذخیرهاسپرم ، جای می‌گیرد، بکار همه تخم‌های لقاح یافته‌ای که ملکه خواهد گذاشت، بکارمی‌رود. تخمدان‌های ملکه پر شده و شکم را پر می‌کند و ظرف دو روز ، شروع به تخمگذاری می‌کند.
• از تخم‌های لقاح نیافته ، زنبورهای‌نر (هاپلوئید 16 کروموزوم) و از لقاحیافته‌ها ، زنبورهای ماده (دیپلوئید و دارای 32 کروموزوم) تولید می‌شود. تخم‌هاتبدیل به لاروکرمی شکل کوچک فاقد پاها و چشم می‌شوند و از ژله شاهانه که توسطغده‌های حلقی کارگران جوان تولید می‌گردد، تغذیه می‌کنند. ولی لاروهای ملکه بیشتربه تغذیه شاهانه می‌پردازند و به همین جهت با سرعت زیاد بزرگ و تمایزمی‌یابند.
• دم لارو چندین بار ، پوست اندازی می‌کند روی سلول بوسیله موم پوشیده می‌شود. ولارو در داخل آن قرار گرفته و شفیره نام دارد و دگردیسی را کامل نموده و به کمکآرواره‌های زبرین ، سرپوش حجره را پاره کرده و به شکل یک نوزاد جوان بیرون می‌آید. بعد از عمل جفت گیری زنبوران نر ، به بی‌غذایی می‌افتند و می‌میرند.

درمان بيماري هاي کليوي با عسل

عسل به عنوان يک مدر در درمان ناراحتي هاي کليوي سودمند است زنبور عسل حشره اي است که حاصل آن ،محصولات با ارزشي از قبيل عسل ، ژله رويال ، موم و زهر است معروف ترين محصول زنبور عسل ، همان عسلي است که از محصولات ديگر بيشتر به مصرف مي رسد.

عسل ،ماده غذايي بسيار غني و انرژي بخشي است که حدود80 درصد از قندهاي ساده يا مونوساکاريدها ساخته شده و هر10 گرم آن 320 کالري ايجاد مي کند اين مونو ساکاريدها بسرعت جذب مي شوند و اثر انرژي بخشي خود را آشکار مي کنند .

گفتني است ، علاوه بر اثر کالري زايي ، عسل داراي ويتامين هاي متعددي از قبيل تيامين ، ريبوفلاوين ، اسيدنيکوتينک ، اسيد اسکوربيک ، پيريدوکسين و ويتامين کا است.

خواص فيزيکي عسل ، اثر ضد باکتريايي دارد و از زمانهاي قديم انسانها از خاصيت ضد ميکروبي عسل سود جسته و آن را در درمان ناراحتي هاي پوستي از قبيل زخمها و سوختگي ها به کار برده اند و يکي از بهترين پانسمانها محسوب ميشود.

همچنين ، عسل را در درمان بيماري هاي دستگاه تنفسي و عفونت هاي ناحيه حلق به کار مي برند و خاصيت ضدباکتريايي آن موجب اثربخشي عسل مي شود و خاصيت ضد التهابي آن نيز مشاهده شده که به هيگروسکوپيک بودن آن نسبت داده شده است.

محصول ديگر زنبور عسل ، ژله رويال است که حاوي مواد مغذي در حالت تغليظ يافته اي است که زنبور براي نوزادان خود مي سازد، به اين ماده اکسير جواني لقب داده اند وشکي نيست که با محتويات انرژي زا و پرپروتئين ، ماده بسيار مقوي است.

تحقيقات نشان داده است ، ژله رويال نيز داراي پروتئين ضد ميکروبي است و نظر بيشتر محققان بر اين است که اين ماده ، سيستم ايمني بدن را تحريک مي کند

ژله رويال در درمان عفونتهاي ويروسي و سرطان موثر است.شايان ذکر است ، موم زنبور عسل نيز در پزشکي و داروسازي مصرف زيادي دارد؛ در اکثر فرمولاسيون هاي کرمها، پمادها و لوسيون ، به عنوان جزء با ارزش از پايه استفاده مي شود .

به دليل بي اثر و غير فعال بودن موم زنبور عسل ، براحتي با داروها مخلوط مي شود، بدون اين که هيچ واکنش ناخواسته اي بين مواد موثره و موم زنبور عسل رخ دهد.

مصارف ديگر موم : امروزه براي حفاظت داروهاي حساس به هيدروليز و اکسيداسيون ، آنهارا با لايه اي نازک از موم زنبور عسل مي پوشانند، موم عسل به عنوان لايه هيدروفوب پوششي در اطراف دارو ايجاد مي کند و سبب آهسته شدن انحلال و آزاد سازي دارو مي شود.

گفتني است ، عسل به عنوان دارو هيچ اثر سوء، عارضه يا بيماري را به دنبال ندارد ؛ مگر آن که فقط حساسيت هاي محدودي را به وجود بياورد، بنا بر اين در حالت آلرژي ، امراض عفوني ، سل ، امراض رواني ، بيماري هاي کبد و معده ، امراض غدد فوق کليه ، نارسايي قلب و عروق ، ناراحتي هاي عصبي ، امراض خوني و ضعف شديد، بايد از تجويز زهر زنبور عسل خودداري کرد.

زهر زنبور عسل از فعال‌ترين تركيبات آنتي بيوتيك است

زهر زنبور عسل از فعال‌ترين تركيبات آنتي بيوتيك است 10 مهر 1384 براساس يافته‌هاي محققان، زهر زنبور عسل از فعال‌ترين مواد آنتي بيوتيك است مهندس زهره تابعي، كارشاس صنايع غذايي در گفت‌وگو با خبرگار علمي خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) - منطقه خراسان، با بيان اين مطلب افزود: تجزيه شيميايي زهر زنبور عسل نشان مي‌دهد كه در آن اسيد فرميك، اسيد كلريدريك، اسيد ارتوفسفريك، هيستامين كولين تريپتوفن و گوگرد به وفور يافت مي‌شود. اين كارشناس صنايع غذايي در ادامه خاطر نشان كرد: خاكستر اين ماده سرشار از مواد ازته، چربي‌هاي فرار، مس و كلسيم مي‌باشد. وي در خصوص خواص درماني زهر زنبور عسل گفت: زهر، مانع انعقاد خون مي‌شود. همچنين باعث گشاد شدن رگها مي‌شود كه در نتيجه فشار خون پائين مي‌ايد. مهندس تابعي تصريح كرد: زهر زنبور عسل با مكانيسم‌هاي نامشخص سبب درمان برخي امراض نيز توصيه مي‌شود. وي گفت: همچنين استفاده از اين زهر، باعث درمان رماتيسم و التهاب مفاصل و پوست مي‌شود و در درمان كامل سندرم رايتر و درمان پسوريازيمس و مالتيپل اسكلروزيس و استئو آرتريت موثر است. گفتني است، زهر زنبور عسل آبگونه‌اي شفاف با بوي مشخص عسل مزه‌اي تلخ، گس و با چگالي ‌١٣١٣/١مي‌باشد. از هر كلني زنبور عسل يك گرم زهر خالص خشك شده به دست مي‌آيد و هر يك هزار زنبور قادر به توليد ‌٥٠ ميلي‌گرم سم مي‌باشند.

زنبور، بزرگ‌ ترین‌ هواشناس‌ دنیا است‌

انگلیسی‌ها می‌گویند اگر زنبورها کمی‌ زود تر از موعد مقرر بیایند، بطور قطع‌ دمای‌ هوا در آینده‌ نزدیک‌ تغییر خواهد کرد.زنبورها معمولا در فصل‌ سرما به‌ خواب‌ زمستانی‌ می‌روند، اما اگر زود از این‌ خواب‌ بیرون‌ بیایند نشان‌ می‌دهد که‌ هوا زود گرم‌ شده‌ است‌.دانشمندانی‌ که‌ امسال‌ این‌ قضیه‌ را در جای‌ جای‌ دنیا بررسی‌ کرده‌ اند دریافته‌ اند این‌ زنبورها نه‌ تنها در بریتانیا، بلکه‌ در دیگر کشورهای‌ دنیا زود از خواب‌ زمستانی‌ بیدار شده‌ اند که‌ این‌ امر نشان‌ می‌دهد گرمای‌ جهانی‌ بسیار افزایش‌ یافته‌ است‌. محققان‌ می‌گویند به‌ نسبت‌ افزایش‌ زنبورها، گرمای‌ جهانی‌ نیز بالا خواهد رفت‌.به‌ هر حال‌ توجه‌ داشته‌ باشید زنبورها بزرگ‌ ترین‌ هشداری‌ هستند که‌ خطرات‌ گرمای‌ جهانی‌ را به‌ ما گوشزد خواهند کرد.