اثرسمپاتيكبر قلب

مقدمه

کنترل  سمپاتيك عمل قلب :

تحريك دستگاه عصبي سمپاتيك موجب افزايش فعاليت قلب مي شود گاهي تعداد ضربانات قلب را به 3 تا 4 برابر افزايش داده و قدرت انقباض را به 2 برابر مي رساند از سوي ديگر تحريك پاراسمپاتيك موجب كاهش فعاليت قلب مي شود. دستگاه عصبي سمپاتيك موجب تنگي عروق و در موارد معدودي مثلا عروق كرونري  موجب گشادي خواهد شد .دستگاه عصبي سمپاتيك با كنترل عروق خوني ،مي تواند برون ده قلبي و فشار خون شرياني را براي مدت كوتاهي تنظيم كند .تنگي وريد ها و انبارهاي وريدي موجب افزايش برون ده قلبي ميشود . و تنگي شريان ها مقاومت محيطي را افزايش فشار شرياني ميشود .

کنترل پاراسمپاتیکی عمل قلب

اگر چه سیستم عصبی پاراسمپاتیک نقش فوق‌العادهمهمی در سایر اعمال خود مختار بدن دارد، فقط بخش کوچکی در تنظیم گردش خون بازیمی‌کند. تنها اثر واقعا مهم گردش خونی آن در کنترل تعداد ضربان قلب از راه فیبرهایپاراسمپاتیک است. تحریک پاراسمپاتیک موجب یک کاهش بارز در تعداد ضربان قلب و یککاهش مختصر در قدرت انقباضی عضله قلب می‌شود

سیستم گشاد کننده رگی سمپاتیک و کنترل آن بوسیله سیستم عصبی مرکزی

اعصابسمپاتیک عضلات اسکلتی حامل فیبرهای گشاد کننده رگی سمپاتیکی علاوه بر فیبرهای تنگکننده هستند. در انسان از انتهای این فیبرهااپی‌نفرینترشح می‌شود که گیرنده‌های بتا رادر عروق عضلات تحریک می‌کند. ناحیه اصلی مغز که این سیستم را کنترل می‌کندهیپوتالاموس قدامی است.

اهمیت سیستم گشاد کننده رگی سمپاتیک

این موضوع که سیستم گشاد کننده رگیسمپاتیک نقش بسیار مهمی در کنترل گردش خون داشته باشد مورد تردید است زیرا بلوککامل اعصاب سمپاتیک عضلات ، اثری بر روی قابلیت عضلات برای کنترل میزان جریان خونخود در جواب به نیازهایشان ندارد. امکان دارد که در شروعفعالیت عضلانی، سیستم گشاد کننده رگیسمپاتیک سبب گشاد شدن رگی ابتدایی در عضلات اسکلتی می‌شود و موجب می‌گردد که میزانجریان خون آنها افزایش یابد.

بخش مرکزی غدد فوق کلیوی

این بخش هیچ ارتباطی به بخش قشری ندارد. در واقعبخش مرکزی غده فوق کلیوی را می‌توان جزئی از دستگاه عصبی سمپاتیک دانست، زیرا ایناعصاب به سلولهای بخش مرکزی وارد شده اند و هر بار که تحریک دستگاه سمپاتیک رخمی‌دهد، این سلولها تحریک می‌شوند وهورمون آدرنالینآزاد می‌کنند این هورمون بههمراه گردش خون به رگها ، ماهیچه‌ها ، قلب و مغز می‌رسد و موجب تقویت و تشدید آثاراعصابسمپاتیک می‌شود

آدرنالین

بطور کلی آدرنالین همگام با تحریک اعصاب سمپاتیک ترشح می‌شود وموجب فراهم آوردن نوعی حالت آماده باش برای بدن است، تا شخص بتواند در مقابل پیشامدنابهنگام یا فوق العاده ، آمادگی قبلی داشته باشد (مانند موارد ستیز ، فرار یا ...). در چنین حالاتی ترشح آدرنالین موجب می‌شود که فعالیت قلب وفشار خونزیادتر شود و خون رسانی افزایشیابد. آدرنالبین بخصوص موجب باز شدن رگهای عضلات شده و خون رسانی را به این اعضا کهتحریک بدن را موجب می‌شود، افزایش می‌دهد. از سوی دیگر عمل آدرنالین بر جگر باعثمی‌شود که گلوکز خون بالا رود و انر‍ژی مورد نیاز برای ماهیچه‌ها و اعصاب تامینشود.

.موارد استفاده آدرنالين :

در پزشكي براي تحريك فعاليت قلب مصرف دارد. عروق خوني پوست و روده را تنگ مي‌كند.براي مقابله فوري با حملات قلبي و كاهش دادن واكنشهاي شديد آلرژيك (آنافيلاكسي) در برابر داروها يا نيش حشرات تزريق ميشود. از آنجايي كه آدرنالين، عروق خون را تنگ مي‌كند از آن براي كنترل خونريزي در جراحي استفاده مي‌كنند و بدين ترتيب مدت بي‌حس موضعي طولاني‌تر ميشود. استعمال اين دارو به صورت قطره‌هاي چشمي، فشار داخل كره چشم را كم مي‌كند و از اين نظر براي درمان آب سياه و جراحي چشم مفيد است.

معرفی میکروسکوپ

انواع میکروسکوپ :۱- الکترونی ۲- نوری

اجزامیکروسکوپ نوری   :۱-اجزانوری ۲-اجزا مکانیکی

۱- بخش نوری :منبع نور-جمع کننده -عدسیها

منبع نور : به طور معمول لامپ کوچک است که اغلب زیر پایه میکروسکوپ قراردارد و پرتو ها را به دیا فراگم میتا باند ونیز گاهی ممکن است ائینه یا چراغ رومیزی باشد.

جمع کننده :مجمو عه ای از عدسی های محدب است که پرتو های نور را همگرا میکند وبه جسم میتاباند تا نور کافی برای مشاهده ی حسم تا مین گردد .

عدسیها :شامل تعدادی عدسی است که اولین عدسی که به جسم نز دیک است را عدسی چشمی ودومین عدسی را هلا لی گویند . در واقع عمل کلی انها تهیه تصویراز جسم است این تصویر بزرگتر از جسم معکوس وحقیقی است.

۲-بخش مکانیکی :یعنی قسمتهای که در عبور وتشکیل تصویر نقش اصلی ندارند مانند :پایه-دسته -صفحه ی پلاتین-شاریو -صفحه ی گردان-پیچها ی تنظیم -دیا فراگم -گیره -لوله ی میکروسکوپ

پایه:معمولا از جنس فولاد سنگین است تا هنگام مطالعه ی میکروسکوپی وعکس برداری ان دچار لغزش نگردد.

دسته:برای جا به جایی میکروسکوپ به کار میرود .

پیچهای تنظیم :شامل پیچ سریع یا ماکرومتر وپیج میزان دقیق یا میکرومتر .دربعضی میکروسکوپها روی همدیگر قرار دارند ودر بعضی دیگر از یکدیگر جدایند این پیچها معمولا صفحه ی پلاتین را به سمت بالا وپایین جا به جا می کنند.

صفحه ی پلاتین:صفحه ای است فلزی که جسم مورد نظر روی ان قرار می گیرد از سوراخ وسط صفحه نور عبور کرده وبه نمونه برخورد میکند. در میکروسکوپهای جدید برای سهولت جا به جا یی جسم یا جا به جایی پلاتین وجسم با هم روی ان سیستمی به نام شاریو گذاشته شده است .شاریو دارای دو بخش تیغه ای برای نگهداری نمونه ونیز پیچهایی زیر پلاتین دارد برای چپ وراست وجلو وعقب کردن نمونه.

دیا فراگم :وسیله ی تنظیم شدت نور میکروسکوپ است که هنگام  کار با میکروسکوپ میتوان مقدار نور عبوری را  تنظیم کرد .

صفحه ی گردان :قطعه ای فلزی است به شکل مخروط که در سطح پایین ان تعدادی سوراخ تعبیه شده است به هر یک از این سوراخها یک لوله ی عدسی شئی پیج میشود با چرخاندن صفحه ی گردان عدسی شئ ای در میدان دید قرار میگیرد صفحه ی گردان در بالا به لوله ی میکروسکوپ وصل است .

لوله ی میکروسکوپ:لوله ای است که در بخش بالا ی ان عدسی چشمی ودر بخش پایین ان صفحه ی گردان قرار دارد طول این لوله معمولا ۱۶ سانتیمتر است هر چه طول لوله بلند تر بزرگنمایی بیشتر .

          بررسی همئوستازي

مقدمه

مي خواهيم با انجام اين آزمايش همئوستازي در بدن و نقش آن را بررسي نماييم . پس در آغاز مقدمه اي كوتاه در مفهوم همئوستازي آورده شده است :

زمينهي تاريخي همئوستازي :

موجودات زنده به منزله يماشينند. بعضي،مانند آغازيان تك سلولينسبتا ساده اند و برخي ، چونپستاندارانعالي در واقعبا پيچيدهترينفرآورده هاي تكنولوژيكي. ساختهي آدمينيز مقايسه پذير نيستند. اما،افزايش پيچيدگيدرماشينهايزندهوغيرزندهبايدبا افزايش حساسيت دستگاههاي كنترل كنندهو تنظيمكنندهداخليهمگانباشد.به سببپيچيدگي زيادپستانداران مكانيسمهاي كنترل كنندهدر بدنآنهادربرابرتحليل آزمايشگاهي حساسيتزياد تريدارند. 

متجاوزاز يكصدسال قبل،كلود برناد،فيزيولوژيستمشهور فرانسويدر حينپژوهشهاي خودعميقا تحت تأثير ثباتپارامترهاي فيزيولوژيكي ازقبيل دماي بدن قرار گرفتوچنين نتيجهگيري كرد:(( ثبات محيط داخلي شرطزندگياست. ))

 بهعبارت ديگر،براي آنكه يك جاندار بتواند باكارآيي هرچه بيشترعمل كند، بايدسلولهايتشكيلدهندهيبدنشبه وسيله محيطيكهتركيب آن به دقت تنظيم شده است، احاطه شدهباشند.

پساز درگذشت كلود برناد، اصل  اوبا قاطعيتاثبات شد وامروزهمسلم شده استكه((محيط داخلي)) مهره داران عالي .تحت تأثير چندينمكانيسمتنظيمكننده پيچيده قرارداردودرنتيجه،دامنهتغييرات تركيب آن ، بسيار محدود است. والتر.بي.كنون،فيزيولوژيست آمريكايي درسال 1929 واژه ((هومئوستازي)) را برايتوصيف اينوضعيتابداع كرد. عبارت هاي خوداو شايد بهترينتوضيح اولينكاربرداينواژهباشد: شرايطثابتيراكهدر بدنبرقرارميمانند، مي توان تعادلناميد.

اصولسيستم هايتنظيمكننده

متغيرهاي فيزيولوژيكي مخصوصي ازقبيل دمايدرونيو فشار بدن،PH و غلظت گلوكز خون، تحتتأثيرتنظيم هموئوستاتيك هستند. نخست بايد وسيله اي وجودداشته باشد  كه بتواند تغييرات ايجاد شده در متغير قابل تنظيمرا كنترلكند (درون رو) دوم، وسيله اي بايدفراهم باشدكهايناطلاعاتحسيراتفسير وتلفيق كندتاپاسخهايمناسب اصلاحكننده داده شود وسرانجام مكانيسم هاي پاسخدهندهاي(برون ده) بايد وجودداشته  باشند تاتغييراتيرا كه از بيرونبر متغيرالقاميشوندو آنرا ازحدود قابل قبولفراترمي برند، بي اثر كند.  كار تلفيق اساسابرعهده دستگاهعصبي مركزي (CNS) واگذارشده است. اندامهايحسي واقع در خارجدستگاهعصبي مركزي(كه براي سهولتبيان،اندامهايحسي واقع ((محيطي)) ناميدهشده اند.)،اطلاعاتمربوط به تغييرات محيطبيرونومحيط داخليرا ازطريق تارهايعصبيآوران (حسي)  بهدستگاهعصبي مركزي ميرسانند . CNS ،خوددر بر دارنده ي منطقههايحساس بسياري استكهدربرابرتغييراتويژهدر تركيب خون (گيرنده هايمركزي) حساسند.اطلاعات رسيده از اندام هاي حسي محيطي وحسي مركزي، ((علامت درونرو)) را برايفراهمميآورند. CNS بر اساس ايناطلاعات،يك علامت برون دهمناسب توليد مي كندكهدربافتهايپاسخدهندهمنشأ پاسخ اصلاحكنندهميشود.

دستگاهعصبيخودمختار درپستانداران :

دستگاهعصبيخودمختار ،شامل اعصابي استكهكار،ماهيچه هايصاف،ماهيچه هايقلب، غدههاي برون ريز (مانندغدههايمولد عرق و بزاقكه ترشحات خود را از راه مجراهاييبه خارجازبدن ميريزند. )  و بعضيازغدههاي درون ريز را كنترلميكنند(عمل ترشحبيشترغدههاي درون ريزتوسط اعصابكنترلنميشود) . بااين ترتيب،آشكاراستكه رستگاهعصبيخودمختار به علت تأثير عميقيكهبربافتهايپاسخدهندهبدندارد،بايددرتمام جنبههاي هومئوستازيدخالتكاملداشتهباشد.

 دستگاهعصبيخودمختار شاميدو بخش سمپاتيكوپاراسمپاتيكاست. اين نوع تقسيم بندي درابتدا باتوجه بهمعيارهاي كالبد شناختيصورت گرفت، امااز لحاظنوع عمل هم مورد تأييد است.  توزيع اعصابسمپاتيكنسبتا محدود است. تارهايمربوط بهپاراسمپاتيك را دربعضي ازاعصابمغزيو اعصاب نخاعيخاجيمي توانيافت. اعصابپاراسمپاتيكفقط دراندام هاي درونسر و تنهراهمييابندو در دست و پا وجود ندارند.عملاباهمهرگهايخوني، به جزءمويرگهايواقعي، در تمام بدنپراكنده هستند. گذشته ازآن، وجودآنهادربيشترقسمت هاي پوست در ارتباطباغدههايمولد عرق وماهيچه هاي راست كنندهيمو،ازلحاظ تنظيم دماي بدن،حياتي است.                                                                

تعبيريكهدر مورد  دستگاه عصبيخود مختار وجوددارد، اين استكه دستگاه سمپاتيكدر اصلبرايموارد اضطراري است و درشرايط ستيزياگريزعمل مي كند. در حاليكهواقعادستگاه سمپاتيكدر چنين مواردي نقش حياتيداردو اين كاررا با برانگيختنتغييراتي در قلب ورگها و درمتابوليسم، حاصل آن بروزپاسخهاي سمپاتيكيمواقع اضطراري است،انجامميدهد ، اما بايد به خاطر داشت كهنقش ايندستگاه  در شرايط  طبيعي و حالاتآرامش،دست كم بههمان اندازهمهم  است. 

راه هاي هرموني

علاوهبر اعصاب،راهدومينيز برايانتقالاطلاعات اجرايي از يكقسمت بدنجانوربه قسمتديگرآن وجودداردو آن، توليدپيك هاي  شيميايي ويژهاي به نام هرمون است. هرمون ها رامي توان مواديناميد كهدربرابرمحركيويژهتوسط گروهسلولهاييمحصور شده ( غدههاي درون ريز ) ترشح ميشوندو به وسيله ي خون يا سايرمايعاتدرگردشبدن بهانداميااندامهايهدف انتقال مييابند. هرمونهابه عنوان منابعانرژيدر   

اندامهدف كار بردندارند،بلكه،واكنش هاي آنانداميابافت راتنظيم مي كنند. تفاوت اساسيميانانتقالاطلاعاتتوسط اعصاب وهرمونهادر اين استكهدرراهاول،بافتهايارتباطگيرندهتوسطرابطهاي ويژه سلوليبه هممتصلند،اما درراهدوم ، عامل ارتباطدهنده مايعاتدرگردشبدن است و در واقع ، هرمون به همهجايبدن ميرسد، امافعاليتآن ممكن است  محدود بهاندام خاصيباشدكه سلول هاي آن تمايل  شيميايي ويژهاي به آن مواددارند.بديهي استكه راه هاي عصبي،اهميت ويژهاي دركنترل فرايندهايي دارند كهپاسخ سريع تراندامپاسخدهندهدرآنهامهم است ، يا 

آنكه پاسخهابايد در فواصل زماني كوتاه تنظيمشوند و تغييركنند. هرمون ها برايپاسخهاي درازمدت تر و تنظيميمناسبند كهدرآنها،تغييرناگهانيدربرابراثر محرك،براي پاسخهايلزوم چندانيندارد. اماباوجود  تعميم بالا،روشنشده استكهجداسازيدقيق تنظيم هرموني و عصبي كار چنداندرستي نيست. امروزه  نوروآندوكرينولوژي ( neuroendocrinology )  بهسرعتدر حال گسترش است.

كنترل تعادل اسيد و باز:

ا و كليه‌ها، مهمترن سيستمهايي هستند كه تعادل اسيد و باز را دربدن برقرار مي‌كنند نمايانگر وضعيت يك محلول از نظر اسيد وباز است. PH طبيعي بدن 35/7تا 45/7 است. هر چه غلظت يون هيدروژنبيشتر باشد، محلول اسيدي‌تر است به عبارتيPH پايين تر اســـت واسيدوز وجود دارد. اما در صورتي كه غلظت يون هيدروژن كمتر باشد،PH بالاتر است و آلكالوز وجود دارد.

به منظور بررسي تعادل اسيد و باز در بدن، به تجزيه يك نمونه خون شريانياز نظرPH، Pao 2 ، Paco 2 ، Hco 3 مي‌پردازيم. اين آزمايشABG نام دارد. ABG ، اطلاعاتي در مورد تعادلطبيعي اسيد و باز، اسيدوز و آلكالوز در اختيار ما قرار مي‌دهد. همچنين دليل عدمتعادل اسيد و باز كه ممكن است مربوط به تغييرات تنفسي و يا تغييرات متابوليكي دربدن باشد و نيز نحوه جبران يا اصلاح عدم تعادل توسط سيستم كليوي يا ريوي مشخصمي‌شود.

اسيدوز: اسيدوز به حالتي اطلاق مي‌شود كه در آنPH خونبه كمتر از 35/7 تقليل يابد. اين حالت مي‌تواند منشأ تنفسي و يا متابوليكي داشتهباشد. بر اين اساس دو نوع اسيدوز وجود دارد:

•  اسيدوز تنفسي ناشي از افزايش اسيدكربنيك در خون.

•  اسيدوز متابوليك ناشي از افزايش ساير اسيدها در خون

سيستمهاي كنترل اسيد و باز

آلكالوز: به حالتي گفته مي‌شود كه در آنPH خون بهبالاتر از 45/7 افزايش يابد. اين حالت مي‌تواند منشأ تنفسي يا متابوليكي داشته باشدكه بر اين اساس، دو نوع آلكالوز وجود دارد:

  آلكالوز تنفسي ناشي از كاهش اسيدكربنيك خون.

• آلكالوز ناشي از كاهش ساير اسيدها در خون.

بدن داراي سه سيستم فيزيولوژيك براي تنظيم و حفظPH درحد طبيعي است.

  سيستم بافري

سريعترين پاسخ را در مقابل تغييراتPH خون از خود نشانمي‌دهد. بافرها مواد شيميايي هستند كه در عرض چند دقيقه تغييرات كوچك درPH را خنثي مي‌كنند. هر بافر داراي يك جزء نمكي (كه مي‌توانديونهاي هيدروژن را از محيط بردارد) و يك جزء اسيدي است.

جزء نمكي مسئول جلوگيري از كاهش سريعPH پلاسماست.

اسيد قوي+ جزء نمكي بافر ? نمك خنثي + اسيد ضعيف

جزء اسيدي مسئول جلوگيري از افزايش سريعPH پلاسماست.

باز قوي+ جزء اسيدي بافر ? آب خنثي + باز ضعيف

سيستم تنفسي

اين سيستم داراي عملكرد فوري در اصلاح اختلالات اسيد و باز است. به محضكاهشPH خون شديداً اسيدي مي‌شود، سيستم اعصاب مركزي تحريك شده،تـــعداد و

عمق تنفس را كاهش مي‌دهد و بدين ترتيب ميزان دفعCO 2 افزايش و سطحCO 2 خون كاهش مي‌يابد. كاهشCO 2 طبق فرمول ذيل موجب پيشرفت واكنش، به سمت چپ شده، منجر به كاهش يونH + و در نتيجه افزايشPH مي‌شود.

آلكالوز آلكالوز

CO 2 +H 2 O D H 2 CO 3 D H+HCO 3

اسيدوز اسيدوز

در صورت قليايي شدن شديدPH در خون عكس اعمال فوقانجام مي‌شود و واكنش فوق به سمت راست پيشرفت مي‌كند.

سيستم كليوي

سلولهاي بدن دائماً در حال آزاد كردن اسيدهاي متابوليك بهداخل گردش خون هستند. سلولهاي توبولار كليه اين اسيدهاي متابوليك را توسط ترشح يونهيدروژن و باز جذب يون بيكربنات دفع مي‌كنند. اين عمل منجر به اسيدي شدن ادرارمي‌شود. اگر ادرار خيلي اسيدي شود، به سلولهاي اپيتليال مجاري ادرار صدمه مي‌زند.

•  اولين مكانسيم بدن براي دفع يونهاي هيدروژن به ادرارشامل بافرهايي است كه در مايع توبولي وجود دارند و با تعدادي از يونهاي هيدروژن كهبه داخل توبولها ترشح مي‌شوند، تركيب مي‌گردند.

•  دومين مكانسيم شامل ساخت آمونيم ( NH 3 ) توسط سلولهاي توبولي كليه است. پس از ساخته شدن آمونيم در سلولها، اينماده به داخل مايع توبولي منتشر مي‌شود و با يون + H مثبت تركيبشده يون آمونيم را مي‌سازد. اين دو مكانيسم به كليه‌ها اجازه مي‌دهد غلظت يونبيكربنات مايع خارج سلولي را توسط دفع اسيدهاي متابوليك از طريق ادرار تنظيم نمايد. زمانيكهPH خون افزايش يابد، كليه‌ها دفع بازهاي حاوي يونهيدروكسيل( NaHCO 3 )، مجدداًPH را تنظيممي‌نمايد. زمانيكهPH خون افزايش يابد، كليه با دفع بازهاي حاوييون هيدروكسيل( NaHCO 3 ) و احتباس اسيدهاي حاوي هيدروژن ( HC1 )، مجدداًPH را تنظيم مي‌كند.

موضوع تحقیق:

صفویه

فهرست:

چکیده  

صفویه

ظهور صفویه و وحدت ملّی

صوفیان سپاهى و جانسپار صفوی

داعیه ایجاد سلطنت شیعی در اوایل عهد صفوی

تربیت شیخ حیدر توسط اوزون حسن

شیخ حیدر و دعوت در خروج دین حق

شیخ حیدر و غزو کرکس

فروپاشی دولت صفویه

شرح حال

وزارت سلطان محمد

تحصیل و تدریس

صفویه

چکیده :

در تاریخ ایران پس از اسلام ظهور سلسله صفویه نقطه عطفی است مهم؛ زیرا که پس از قرنها ، ایران توانست با دستیابی مجدد به هویت ملی ،‌ به کشوری قدرتمند و مستقل در شرق اسلامی تبدیل شود. این کشور به رقابتی نزدیک به امپراطوری شمال برمی خیزد و دایره سروری و خلافت عثمانیان را بر ممالک اسلامی رد می کند. حکومتی که صفویان در اوایل قرن دهم هجری برپا کردند یک حکومت مذهبی و بر پایه تشیع بود، این دوره نزدیک به دو قرن و اندی طول کشید. با تأسیس این حکومت مقطع جدیدی در تاریخ ایران گشوده شد 0 زمانه ای که ایرانیان برای کسب هویت خود به تکاپو پرداختند، و لذا این دوران از اهمیت خاصی برخوردار شد . با توجه به تأثیر طولانی مدت دستاورهای صفویان تا عصر حاضر، می توان گفت که آنها در حل و فصل مشکلات برخاسته از امور نظامی، اقتصادی، مذهبی و اجتماعی تا حدود قابل ملاحظه ای موفق بودند . در این دوره ، نعمت و فراوانی حاصل شد، امنیت بر راهها سایر گسترد، تجارت و بازرگانی به شکوفایی رسید؛ اقلیتها محل تساهل و تسامح مذهبی قرار گرفتند؛ دشمنان خارجی عقب زده شدند؛ هنرها و صنایع در حد و حجم قابل اعتنایی شکوفان گردیدند و دانشمندان بزرگی در عرصه فلسفه پدیدار شدند. سلسله هایی که پس از صفویان بر سر کار آمدند در پیدا کردن راه حل برای مشکلات موجود جامعه به اندازه صفویان موفق نبودند. نظام صفویان به رغم فشارهای داخلی و خارجی به مدت دویست و بیست و پنج سال در ایران ثبات و استواری پدید آورد

صفویه

تقریبا" یک صد سال بعد از مرگتیمور، از میان هرج و مرج و تجزیه وتفرقه‏اى که در گیرودار بین سرکردگان طوایفازبکو تیموریان درماوراءالنهرو در کشمکش ترکمنانان سیاهگوسفند و سپید گوسفند با یکدیگر و با بقاى خاندان تیمور وچنگیزدر ایران در جریان بود، ایران پیر وفرتوت و مجروح از ستم و غارت مستبدان بزرگ و کوچک، به صورتى ناگهانى و بر خلافانتظار، بعد از نهصد سال که از سقوطساسانیان مى‏گذشت، دوباره به یک دوران وحدت ارضى، دولت ملى، و تمامیت نسبى قدم گذاشت. اینتحول را محققان و پژوهشگران تاریخ، اعتلاى ایران به مرحله دولت ملى خوانده‏اند و بااندک تسامح و مختصر استثنا مى‏توان دوران صفویه و بعد از آن را، تا حدى به همینعنوان تلقى کرد.

در عهدى که ایران زمین از جانبماوراءالنهربه وسیله نیروى »نوپدید« امامخالف و مهاجم ازبک، و از جانبآسیاى صغیر - روم - توسط نیروى رقیب و منازعو تجاوزگر عثمانى تهدید مى‏شد، در داخل نیز دستخوش تفرقه و ملوک الطوایفى خاندانهاىمتنوع و گوناگون و بى اعتنا به سرنوشت عمومى و ملى ایران بود. خوزستان،درگیر دخالتها و طغیان غلات مشعشعى بود، نواحى اران، در دست خاندان شروانشاهان،خراسان در اختیار بقایاى تیموریان، وعراق عجم، فارس وآذربایجان در دستترکمانان آق قویونلوقرار داشت. منازعات بىوقفه آق قویونلو با تیموریان و با ترکمانان قراقویونلو، تمام اطراف و اکناف ملک رادچار تجزیه و تفرقه و در معرض از دست دادن پیوند با دیگر مناطق و مردمان ایران زمینکرده بود که از دیرباز به هم پیوسته، هم فرهنگ و هم سرنوشت بودند.

ظهور صفویه و وحدت ملّی:

ظهور صفویه و جهش ناگهانى و تا حدى تصادفگونه آنها به صحنه حوادث عصر، از منظر منافع ملى، پیشامدى جالب و درخور توجه است،زیرا ایران فلک زده و ملک زده را که دیگر انتظارى، به وحدت ملى آن نمى رفت، از زوالچاره ناپذیر و روزافزون قطعى و نهایى، نجات داد.

ارتقاء ایران به اینمرحله، بوسیله کسانى انجام گرفت که جد آنهاشیخ صفى الدین اردبیلى، به خاندان رسالتمنسوب بودند، هر چند انتساب آنها به خاندان رسالت، مورد انکار جدى بسیارى ازپژوهشگران و مورخان است. مریدان و سپاهیان صفوى هم بى هیچ تردید، این فرمانروایانرا به علت انتساب به شیخ صفى الدین به نام صفویه علوى‏مى‏خواندند و از اولاد امامهفتم - شیعه - امام موسى الکاظم علیه‌السلام - مى‏شمردند وبه عنوان مرید و تابع، ایشان را مرشد کامل، صوفى اعظم و مظهر امامت و حتى رمزالوهیت‏مى‏پنداشتند و از هیچ گونه طاعت و جانسپارى در راه آنها دریغ نمى کردند، حتىسربازى و سراندازى در راه مرشد کامل و صوفى اعظم را موجب نیل به سعادت اخروىتلقى‏مى‏کردند.

صوفیان سپاهى و جانسپار صفوی:

اینصوفیانسپاهى و جانسپار که ایران در پرتوشور و علاقه آنها، وحدت و تمامیت ارضى و شخصیت و هویت قومى و ملى خود را باز یافت،به هیچ وجه وارثان احساسات ملى یا طالبان تجدید حیات به فراموشى سپرده شده ایراباستان نبودند، بلکه قومى بودند که زبانشان ترکى، اعتقادشان تشیع آمیخته به خرافاتغلات، و شعارشان مخالفت با اهل سنت متعصب ازبک و عثمانى بود که ایران را به چشم یکطعمه به آسان گوارمى‏نگریستند، هر چند اگر شور و هیجان مهارناپذیر همین قوم نبود،الحاق ایران به قلمرو ازبک و عثمانى و یا تجزیه و تقسیم آن بین حکام سنى عصرنامحتمل نبود.

صفویه که به پشتیبانى و جانفشانى دسته‏اى ترکمانان صوفى و شیعىمتعصب، به تدریج موفق به ایجاد قدرتى جنگى، متحد و به کلى متمایز از تمام دولتهاىاسلامى مشابه شدند، پس از شیخ صفى )وفات 735 ق/ 1335 م( به گرد فرزندشصدرالدین موسىجمع شدند. وى همچنان درخانقاه پدر تکیه گاه مریدان و مرشد طالبان تصرف بود و تا پایان حیات خویش (749 ق/ 1392 م( مورد توجه و اکرام طبقات عام و امیران و رجال و بازرگانان عصر قرار داشت. پس از صدرالدین موسى، پسرش سلطان على معروف بهخواجه على سیاه پوشبه جاى او نشست. وى کهالتزام شعار سیاه را وسیله تظاهر بهسوگوارى شهیدان ائمه و اعلام تشیع ساخت، بااظهار نسب نامه‏اى، شجره انتساب خود و پدرانش را به ائمه شیعه رساند. از سوى دیگر،انتساب به خاندان على )ع( را هم که پدر و جدش ظاهرا" در اظهار و اعلام آن اصرارى بهجاى نیاورده بودند، اعلام کرد و بدین سان دروازه تصوف را بر روى تشیع که تا آن ایامجز به ندرت با آن تفاهم نداشت برگشود. این تفاهم که تصوف و تشیع را در بعضى آداب وعقاید به خاطر نزدیکى به اقوال غلات، به هم نزدیک ساخت، البته در نزد اکثر علماىشیعه، حتى در عهد دولت صفویه، مورد تایید واقع نشد.

داعیه ایجاد سلطنت شیعی در اوایل عهد صفوی :

داعیه ایجاد یک سلطنتشیعى که لازمه و نتیجه )خروج( اجتناب ناپذیر شیعه براى )اعلام دین حق( محسوب‏مى‏شد،ظاهرا" بعد از خواجه على (830 ق / 1427 م( و نخستین بار توسط پسر اوسلطان ابراهیماعلام شد. اینکه او را شیخشاه خوانده اند، ظاهرا" از آن رو است که تنظیم و ترتیب مقدمات براى قیام صوفیانصفوى باید به وسیله وى آغاز شده باشد. شیخ شاه براى نیل به این هدف، توجه مریدانجنگجو و مستعد قتال را که وجود آنها در پیرامون خانقاه همواره موجب تشویش خاطر حکاممحلى بود، به ضرورت غزو و جهاد در بلاد گرجستان جلب کرد، اما فرمانروایانقراقویونلو که در این هنگام در آذربایجان و نواحى مجاور، قدرت را در دست داشتند،اینگونه نهضتها را، فقط تا حدى که تحت نظارت و موافق با اشارت خود آنها باشد،اجازت‏مى‏دادند و تاخت و تاز در نواحى مجاور قلمرو آنها را به هر بهانه باشد، مغایربا قدرت و نظارت خود در امور آذربایجان و نواحى تلقى‏مى‏کردند.  فعالیت پیگیر ومنسجم صوفیاناردبیل براى کسب قدرت نظامى و سیاسى تشکیل دولات مستقل شیعى که توسط شیخ شاه آغاز شده بود،به وسیله پسر اوشیخ جنیدرهبرى و دنبال شد. وى که بعد ازپدر (851 ق / 1447 م( از جانب مریدان، مرشد کامل و صاحب سجاده ولایت خوانده شد،موقع را براى خروج که مریدانش از مدتها پیش طالب آن بودند، مناسب یافت و وى که چندىدر سوریه، طرابوزان و سایر بلاد عثمانى سر کرده بود، سرانجام با جمیع مریدان که عدهشان حدود پنج هزار جنگجوى جانسپار بود، در نواحى آمد، به اوزون حسن، سرکردهترکمانان سنى آق قویونلو پیوست و به رغم انتظار جهانشاه قراقویونلو، مورد استقبال وتکریم واقع گشت (861 ق / 1457 م( سرکرده آق قویونلو، خواهر خود،خدیجه بیگمرا هم به این شیخ جوان که بهخاندان رسالت هم انتساب داشت تزویج کرد(863 ق / 1459 م( و حتى به او رخصت داد تا درقلمرو وى از جانب خود، خلفایى براى نشر دعوت و تعلیم طریقت صفوى گسیل نماید.  یکسال بعد، شیخ جنید در جنگى که به قصد جهاد با کفار چرکس عازمقفقازبود، در مقابل خلیل سلطان - حاکمشروانشاه - مغلوب و کشته شد. جالب اینکه در این جنگ، شیخ جعفر، عموى شیخ جنید، وجهانشان حاکم شیعه مذهب قراقویونلو، حاکم شروانشاه را تشویق و یارى کردند تابتوانند در این نبرد با شیخ متعصب شیعى پناه برده و مورد تاییداوزون حسناهل سنت، فائق آید.

تربیت شیخ حیدر توسط اوزون حسن:

پسر و جانشینان او، شیخ حیدر، خواهرزاده اوزون حسن بود که یک ماه بعد از وفات پدر به دنیا آمد، اما در نزد اوزون حسنتربیت یافت. بعدها، هنگامى که ده سال بیشتر نداشت، در موکب اوزن حسن و تحت حمایت اووارد اردبیل شد (874 ق / 1469 م( و در همان سنین کودکى، بر وفق سنت معمول پیروانخویش، به تشویق و تایید آنها به عنوان مرشد کامل و صوفى اعظم، امور بقعه و خانقاهصفوى را از شیخ جعفر تحویل گرفت، هرچند جریان امور همچنان در دست شیخ جعفر باقىماند و تا زمانى که او زنده بود، شیخ زاده خردسال، براى توسعه دعوت پدر مجالىنیافت.  با مرگشیخ جعفر، شیخ حیدر هم که به سنین رشد رسیدهیود، مقارن با ایامى شد که صوفیان جان نثار از تاجیک نثار از تاجیک و ترکمان، ازتمامى نواحى، مثل آمد وآناتولىوشاموطالشوگیلان،براى تجدید عهد با مرشد کامل و پیر طریقت خود، به نواحى اردبیل سرازیر شدند. درهمان ایام هم، اوزون حسن، دختر خود - مارتا - را، که علمشاه خاتون یاملیحه بیگمنیز خوانده‏مى‏شد به عقد ازدواجاین خواهر زاده جوان و محبوب خود درآورد (880 ق / 1475 م( و این خویشاوندى مضاعف،شیخ جوان خانقاه صفوى را حیثیت و اعتبار سیاسى بیشترى بخشید.

شیخ حیدر و دعوت در خروج دین حق

شیخ جوان با آنکه به دنبال مرگ اوزونحسن خود را از حمایت امیران آق قویونلو بى بهره یافت، اما ادامه دعوت پدران وسعى درخروج دین حق را بر عهده خود لازم دید. وى از همان هجده سالگى، براى از سرگیرىغزوههاى مقدس خویش به تدارک اسلحه و تنظیمسپاه پرداخت، لباس متحدالشکل صوفیانه‏اى به رنگ کبود هم براىغازیانخویش طرح کرد که از جمله شاه کلاهدوازده تَرکى به شکل تاج و رنگ سرخ بود، به همین مناسبت هم، آنها راسرخ کلاهانیا قزل برک یاقزلباش گفتند.

شیخ حیدر و غزو کرکس

در بیست و چهار سالگى، شیخ حیدر توانست اسبابخروج دین حق را با اقدام به غزو چرکس دنبال کند. و از این جنگغنایمبى شمار به دست آورد. چهار سال بعد باتجهیزات کاملتر در همان نواحى دست به لشکرکشى دیگر زد که آوازه شجاعت او را در بینمسلمین آن نواحى در همه جا نشر کرد. سپس حمله‏اى انتقام جویانه به شروان کرد تا باجنگبا فرخ یسار ، انتقام خون پدر بازستاند. فرخ یسار که در نبرد به قلعه گلستان کهبعدها عهدنامه شوم بین قاجار و سپاهروس، آن را مشهور ساخت رفت، قلعه محاصره شدو نبرد سرنوشت ساز بین دو سپاه رخ داد، اما شیخ حیدر در جریان نبرد کشته شد (893 ق / 1488 م(.

پس از مقتول شدن شیخ حیدر، مریدانش، با سلطان على پسر شیخ بیعتکردند. در این ایام، رستم بیگ در آذربایجان داعیه امارت یافت، نخست با پسر خردسالشیخ از در عطوفت و مهربانى درآمد، اما اندک اندک از کثرت و قدرت مریدانش در بیم شدو در صدد دفع آنها برآمد. سلطان على که از انگیزه رستم بیگ آگاه شد، اردوى او راترک گفت،رستم بیگنیز به تعقیب آنها پرداخت،سلطان علىبا آن که تنها هفتصد تن در اختیارداشت با رستم بیگ به جنگ پرداخت و سر باخت.

فروپاشی دولت صفویه

این نکته که فروپاشی دولت صفویه از شاه سلیمان شروع شد چندان درست نیست، زیرا چنانکه گفته شد زمزمه های فروپاشی از دوران شاه صفی آغاز شد که طی حکومت شاه عباس دوم ، با اقداماتی که وی انجام داد، متوقف شد؛ تا اینکه با روی کار آمدن شاه سلیمان آهنگ سرآشیبی و زوال بالا رفت. شاه سلیمان که پادشاهی دائم الخمر بود، کوچکترین علاقه ای به امور نظامی و دولتی نداشت، او که قبل از جلوس بر تخت سلطنت به غیر از زمان و خواجه سرایان سپاه با کسی معاشرت نکرده بود، بلکه از آموختن علم سلطنت محروم ماند پس از جلوس بر تخت سلطنت نیز به شکار تفریح با زمان خود می پرداخت همین عمل موجب شد که وزرا به میل و اراده خود کارهای دولتی را انجام دهند.
فرزندان شاه سلان حسین بهتر از وی نبود و لقب او « ملاحسین » گویای شخصیت اوست. شورای خصوصی زمان حرم و خواجگان دربار که شاه هیچ کنترل بر انها نداشت، سبب گردیده بود که آن ها در محور نهاد حاکمه خود قرار دهند.
بدین طریق و سستی و ضعف حاکمان سیاسی، موجب ظهور نیروهای مذهبی جدید و مجتهدان و عناصر وابسته به مذهب، گردید که ظهور این گروه سبب درگیرهای و کشاکشهایی میان نیروهای مذهبی قدیمی و عناصر مذهبی فعلی، تسلط و کنترل حکومت از اصول قدرت روحانیون سیاست تهجب و خشونت آنان در امر حکومت و اقلیتهای دیگر موجود در جامعه شد که پایه های پوسیده دولت صفوی را برای در هم ریختن توسط افغانان فراهم کرد.
بی علاقگی شاهان این دوره به امور نظامی و لشگری – اختلافات میان عناصر حکومتی، توجه بیش از حد شاهان به امور مذهبی، زمینه مناسبی شد تا آشوبگران و دشمنان داخلی و خارجی از وضع به وجود آمد استفاده و با ورود افغانان نلجایی انحلال و انحطاط کامل حکومت نمایان شود.

منبع: blojfa.comwww.percianhistore

تحقیق در مورد سامانیان

پیشینه ی مختصری از سامانیان

سامانیانکه منسوب به سامان خداة، دهقانی زرتشتی از نواحی بلخ و به قولیسمرقندو مالک قریه سامان در آن نواحیبودند،از زمان خلافتمأمون در خراسان،یعنی اندک مدتی پیش از روی کار آمدن طاهریان، در قسمتی از ماوراء النهر حکومتهایمستقل کوچکی را که به حکم خلیفه به آنها واگذار شده بود، به عهده داشتند.  آنها نسب خود را - به دنبال به دست گرفتن قدرت - بهبهرام چوبینه،سردار معروف عهدساسانیان می‏رساندند.

روی کار آمدن سامانیان

انقراض حکومت طاهریان و ضعف و فترت تدریجی کهاز غلبه ترکان در دستگاهخلافتپدید آمد، سرزمینهای شرقی خلافت را ازنفوذ خلیفه و از امکان اعمال قدرت عملی او آزاد کرد.  در چنین ایمنی و فراغیکه به ویژه دوری ازبغداد آن را بیدغدغه می‏ساخت، ولایت ماوراءالنهر که از عهد طاهریان یا پیش از آن بهسامانیانواگذار شده بود، تحت رهبری امیراناین خاندان، مرکز یک دولت قدرتمند شد و خراسان و ری، و مدتی هم، جرجان،طبرستان، و سیستان، از جانب خلیفه یا به حکماستیلاء و غلبه، ضمیمه قلمرو آنها شد.  با آن که استیلای این خاندان برجرجان، طبرستان و سیستان مستمر نبود و چندان دوام نداشت،ولیخراسان و ماوراء النهر در بخش عمده دوره امارت سامانیان، ازمداخله مستقیم عمال خلیفه آزاد ماند و باقی مانده دنیای باستانی ایران، در شکلاسلامی خود، در تمام این نواحی، حیاتی تازه یافت.

اوضاع قلمرو خلافت در دوره ی سامانیان

مؤسس این سلسله، نصر اول وعده‏ای از فرمانروایان برجسته آن، توانسته بودند دورانی از آرامش نسبی را برایایرانیان فراهم آورند، ولی البته همه آنان چنان نبودند و همیشه نیز چنان نگذشت.  ثبات این سرزمین با کوششهایی که توسطمرداویجزیاری برای بازگرداندن شیوه ی حکومت ایران پیش از اسلام صورت گرفت و همچنین باافراط کاریهای دینی پادشاه با شکوه سامانی، نصر دوم ، که در اواخر زندگی خود بهمذهب اسماعیلی گرویده بود و از این راه خود را با دستگاه خلافت درگیر کرده بود، درصورتی که این دستگاه در حقیقت تکیه گاه عمده این سلسله به شمار می‏رفت.

با وجود این، حتی پیش از آن که نشانه های سقوط سامانیان در نتیجهکشمکشهای ایشان با خاندانهای زمیندار و با نفوذ یعنی «دهقانان» و خاندانهای مأمورانرسمی و نیز در نتیجه نزاعهای داخلی و بالاخره توسعه قدرتآل بویه در باختر و جنوب باختری ایران ، آشکار شود، تحولی در نوار غربی منطقه نفوذ سامانیانحاصل شد که چهره جهان اسلامی را از سده پنجم هجری / یازدهم میلادی به بعد کاملاًتغییر داد.  مدت درازی مجاهدان در راه ایمان، بار جنگهای دفاعی را درمرزهای امپراتوری بیزانیس بر دوش داشتند و تقریباً همه ساله با هجومهایی که به «حمله‏های تابستانی» معروف شده بود، در سرزمینهای آل بویه پیشروی می‏کردند، ولی هیچپیشرفت بزرگی عاید مردم ارتدوکس مذهبآناتولی، نمی‏شد.  در ماوراءالنهر وکناره دره فرغانه نیز با همسایگان غیر مسلمان زد و خوردی صورت می‏گرفت. که از اینمیان تنها بهره عمده‏ای که در مبارزه سامانیان با همسایگانشان ،قَرَهخانیان یا ایلکخانان ، نصیب ایشان شد، تسخیر طراز «تلاس» در 280 ق / 893 م بود.

فرمانروایان سامانی

·         نصربن احمد سامانی

·         اسماعیلبن احمد سامانی

·         ابونصر احمد بن اسماعیل سامانی

·         نصربن احمد بن اسماعیل سامانی

·         نوحبن نصر سامانی

·         عبدالملکبن نوح سامانی

·         ابوصالح منصور بن نوح

·         ابوالقاسمنوح بن منصور

·         ابوالحارثمنصور بن نوح

·         ابوالفوارسعبدالملک بن نوح

·         امیراسماعیل منتصر سامانی

قَرَه خانیان یا ایلکخانان

قَرَه خانیان یاایلکخانان «هر دو نام عنوانهایی است کهداشتند» بودند؛ که بر ترکان قَرلُق فرمانروایی داشتند. مملکت ایشان پس از انقراضدومین فرمانروایی کُوک تورک به وجود آمده بود، که خیلی زود پاره پاره شد، به صورتدولتهای کوچکی درآمد که روابط آنان با یکدیگر خیلی هم دوستانه نبود.

اسلام در زمان سامانیان

وضع عمومی پایدار در مرز شمالی سامانیان کهجنگهای خونین در آنجا بسیار کمتر از آناتولی اتفاق می‏افتاد، سبب آن شد که مجاهدانمرز نشین به وظایف تبلیغ دینی بپردازد که سخت تحت نفوذ اهل تصوف وتشیعبود.   در حالی که یونانیان - حتی تا زمان حاضر - خود را تقریباً به صورت کامل مصون از پذیرفتن تبلیغات اسلامینشان داده‏اند، ترکانی که در مرزهای سامانیان ساکن بودند - اغلب شمن پرست و گروهاندکی مسیحی و بنابراین غیر وابسته به یک دین جهانی - به دور از هر گونه مشکلی باوسایل مسالمت آمیز؛ دین اسلام درآمدند.  شک نیست که پشتیبانی سامانیان ازمبلغان و رباط نشینان، عامل عمده‏ای در این پیشرفت دین اسلام بوده است که بدون اینپشتیبانی هرگز ممکن نبود چنین پیشرفتی حاصل شود.  سامانیان، از این لحاظو همچنین از لحاظ ترویج و تشویقی که از ادبیات فارسی می‏کردند که صلح را در قسمتعمده‏ای از ایران برقرار سازند، نقش عمده‏ای در تاریخ جهان داشته‏اند. جهاناسلامی گرویدن ترکان را به دین اسلام که بعدها عملاً دین همه اقوام ترک شد؛ بهایشان مدیون است.  در عین حال، به علت علاقهفراوان سامانیان به مذهبتسنن، همین مذهب میان ترکان رواج یافت وبعدها سبب شد که در جهان اسلام به صورت روز افزون این مذهب غالب باشد.
البته عده ای هم بر این عقیده هستند که از آنجاییکه سامانیان که در مسلمان کردن اقوام ترک در شرق قلمرو خلافت فعلیت می کردند ، خوداهل تسنن بودند لذا ترکها را هم به همین مذهب در می آوردند.  باهمه این احوال، باید گفت که سامانیان با مسلمان کردن ترکان، زمینه را برای سقوط خودفراهم کردند و قرلقها به زودی ماوراءالنهر سامانیان را زیر فشار قرار دادند. علمایدینی که فرمانروایان سامانی برای رو به رو شدن و جنگ با ترکان، تأیید آنان راخواستار شده بودند، چنان فتوا دادند که ترکان مهاجم نیز مسمانانی درستند و برایجنگیدن با ایشان نمی‏توانند به جهاد فتوا دهند.  بدین ترتیب دولت سامانی کهنمی‏توانست در برابر ترکان مهاجم مقاومت ورزد، در سالهای 389 - 94 ق / 999 - 1004م، رو به زوال رفت و سرانجام منقرض شد و سرزمینهای شمالجیحونبه تصرف قره خانیان درآمد.  وارث سامانیان در جنوب جیحونغزنویان بودند که نسبتشان به سرباز مزدور ترکی می‏رسید. نام آنها مأخوذ از نام پایتختایشان، غزنه، واقع در سرزمینی است که اکنونافغانستان نام دارد.

زبان فارسی در زمان سامانیان

در دوره ایران سامانی، زبان فارسی ازپیشرفت و شکوفایی زیادی برخوردار شد. با آنکه سامانیان در امور اداری زبان عربی را به کار می بردند و آن را شعاروحدتبا خلافت می شمردند، امکان آن را فراهمآوردند تا شاعران ایرانی همچونرودکی «وفات در 329 ق / 940 - 1 م» ودقیقی «حدود 325 - 70 ق / 935 - 80 م از نخستین کسانی باشند که به گونه‏ای از زبان ملی خود که ازتکمیل و تلفیقلهجه‏های محلی گوناگون فراهم آمده بود مطلببنویسند.  این زبان در دبارسامانیان پذیرفته کرد و سرانجام به عنوان زبان «فارسی جدید» رواج پیدا کرد که با اندکیتغییرات آوایی تا زمان حاضر بر جای مانده است.  فارسی جدید به خط عربینوشته شد و رفته رفته هر چه بیشتر کلمات عربی به آن راه یافت و البته بر غنای زبانفارسی افزود.

منبع:  biojfa.com       www.percianistore