مقدمه

انسان و كامپيوتر

انسان ها از كامپيوترها باهوش ترند. چرا چنين گفته مي‌شود؟

كامپيوترها هرگز قادر به اين كار به طور مطلوب نيستند. شايد بهتر است بگوييم آن‌هاموجودات منطقي اي هستند و تنها اعمال منطقي را به خوبي انجام مي دهند.

هدف هوش مصنوعي را مي توان در اين جمله خلاصه كرد كه مي خواهد در نهايت به كامپيوترهايي دست يابد كه اغلب در فيلم هاي سينمايي مشاهده مي شود، ماشين‌هاي بسيار توانمند تر از انسان – هدفي كه بسيار از دنياي واقعي به دور
است . دنيايي كه اغلب به خاطراشتباهات فاحش كامپيوترها هزينه‌هاي بسيار زيادي را متحمل مي شود .

اگر به درون مغز نگاه كنيم ، به هيچ صورت چنين ساختاري را مشاهده نخواهيم كرد. بررسي اوليه ما چيزي جزمجموعه اي گره خورده از ماده‌اي خاكستري رنگ نشان نمي دهد. بررسي بيش‌تر و روشن‌ مي كند كه مغز از اجزايي ريز تشكيل شده است . ليكن اين اجزاء به شيوه‌اي بي نهايت پيچيده‌، مرتب شده‌اند و هز جزء به هزاران جزء ديگر متصل است. شايد اين تفاوت در شيوه ساختار ، علت اصلي اختلاف بين مغز و كامپيوتر است. كامپيوترها طوري طراحي شده‌ اند كه يك عمل را بعد از عمل ديگر باسرعت بسيار زياد انجام دهند . ليكن مغز ما با تعداد اجزاي بيش‌تر اما با سرعتي بسيار كم‌تر كار مي‌كند . در حالي كه سرعت عمليات در كامپيوتر‌ها به ميليون‌ها محاسبه در ثانيه بالغ مي شود، سرعت عمليات در مغز تقريباً بيش‌تر از ده بار در ثانيه نمي‌باشد. ليكن مغز در يك لحظه با تعداد زيادي اجزاء به طور هم زمان كار مي كند، كاري كه از عهده كامپيوتر بر نمي‌آيد . كامپيوتر ماشيني سريع اما پياپي كار است در حالي كه مغز شديداً ساختاري موازي دارد. كامپيوترها مي توانند عملياتي را كه با ساختار آن‌ها سازگاري دارند به خوبي انجام دهند. براي مثال شمارش و جمع‌كردن اعمالي پياپي  است كه يكي بعد از ديگري انجام مي شود . ليكن ديدن و شنيدن، اعمالي شديداً موازي‌اند كه در آن‌ها داده‌هاي متضاد و متفاوت هر كدام باعث اثرات و ظهور خاطرات متفاوتي در مغز مي شوند وتنها از طريق تركيب مجموعه اين عوامل متعدد است كه مغز مي‌تواند چنين اعمال شگفتي را انجام دهد .

نتيجه‌اي كه مي توان گرفت اين است كه مسائل مورد نظر ما شديداً خاصيت موازي دارند. اين مسائل نيازمند پردازش حجم زيادي از اطلاعات متفاوت هستند كه بايد در تقابل با يكديگر به حل مسأله بيانجامد.

سرعت عامل مهمي نيست . آنچه مهم است موازي بودن است و مغز به خوبي براي اين كار مهيا شده است . شيوه برخورد روش محاسباتي شبكه‌هاي عصبي، تسخير اصول راهبردي است كه زير بناي فرآيند مغز براي پاسخ‌گويي به اين سؤالات و به كارگيري آن‌ها در سيستم‌هاي كامپيوتري است .

در مدل‌سازي سيستم‌هاي اصلي مغز، بايد راه كاري را بيابيم كه بيش‌تر با ساختار موازي مغز سازگاري داشته باشد نه با ساختار پي‌درپي

به هر صورت ساختار طبيعتاً موازي سيستم هاي شبكه هاي عصبي آن ها را مناسب به كارگيري در ماشين هاي موازي مي كند. كه مي تواند مزاياي بيش تري از نظر سرعت  و قابليت اطمينان داشته باشد.

شايد يكي از بارزترين ويژگي‌هاي مغز توان فراگيري آن باشد. مغز مي‌تواند به خود آموزش دهد . يادگيري از طريق مثال همان شيوه‌اي است كه توسط آن اطفال زبان را فرا مي‌گيرند . نوشتن، خوردن و آشاميدن را مي آموزند و مجموعه معيارها و نكات اخلاقي را كسب مي كنند . چنين تحولي درسيستم‌هاي كامپيوتري متعارف مشاهده نمي شود . كامپيوترها معمولاً از برنامه‌هاي از پيش نوشته شده‌اي پيروي مي كنند ك قدم به قدم دستورات مشخصي را در كليه مراحل عملياتي به آن ها مي دهند هر مرحله از كار بايدبه وضوح شرح داده شود.

ساختار مغز

مي‌دانيم كه مغز تقريباً داراي 10¹⁰ وحد پايه به نام نرون است و هر نرون تقريباً به 10⁴ نرون ديگر اتصال دارد.

نرون عنصر اصلي مغز است و به تنهايي مانند يك واحد پردازش منطقي عمل مي كند . نرون‌ها دو نوع هستند . نرون‌هاي داخلي مغز كه در فاصله‌هاي حدود 100 ميكرون به يكديگر متصل اند و نرون‌هاي خارجي كه قسمت‌هاي مختلف مغز را به يكديگر و مغز را به ماهيچه‌ها و اعضاي حسي را به مغز متصل مي‌كنند . نحوه عمليات نرون بسيار پيچيده است و هنوز در سطح ميكروسكوپي چندان شناخته شده نيست، هر نرون بسيار پيچيده است و هنوز در سطح ميكروسكوپي چندان شناخته شده نيست ، هر چند قوانين پايه آن نسبتاً روشن است .هر نرون ورودي‌هاي متعددي را پذيراست كه با يكديگر به طريقي جمع مي‌شوند . اگر در يك لحظه ورودي‌هاي فعال نرون به حد كفايت برسد نرون نيز فعال شده و آتش مي‌كند . در غير اين صورت نرون به صورت غير فعال وآرام باقي مي ماند. نمايشي از ويژگي هاي عمده نرون بدنه نرون سوما ناميده مي شود . به سوما رشته‌هاي نامنظم طولاني متصل است كه به آنها دندريت مي‌‌گويند  . قطر اين رشته‌ها اغلب از يك ميكرون نازك‌تر است و اشكال شاخه‌اي پيچيده‌اي دارند.

دندريت‌ها نقش اتصالاتي را دارند كه ورودي ها را به نرون ها مي رساند . اين سلول ها مي توانند عملياتي پيچيده‌تر از عمليات جمع ساده را بر ورودي هاي خود انجام دهند، ليكن عمل جمع ساده را مي‌توان به عنوان تقريب قابل قبولي از عمليات واقعي نرون به حساب آورد.

يكي از عناصر عصبي متصل به هسته نرون آكسون ناميده مي شود. اين عنصر بر خلاف دندريت از نظر الكتريكي فعال است و به عنوان خروجي نرون عمل مي‌كند.‌اكسون‌ها هميشه‌ در روي خروجي سلول‌ها مشاهده مي شوند . ليكن اغلب در ارتباط‌هاي بين نروني غايب‌اند. اكسون وسيله‌اي غير  خطي است كه در هنگام تجاوز پتانسيل ساكن داخل هسته از حد معيني پالس ولتاژي را به ميزان يك هزارم ثانيه، به نام پتانسيل فعاليت، توليد مي كند . اين پتانسيل فعاليت در واقع يك سري از پرش هاي سريع ولتاژ است.

رشته اكسون در نقطه تماس معيني به نام سينا پس قطع مي شود و در اين مكان به دندريت سلول ديگر وصل مي گردد. در واقع اين تماس به صورت اتصال مستقيم نيست بلكه از طريق ماده شيميايي موقتي صورت مي‌گيرد . سيناپس پس از آن كه پتانسيل آن از طريق پتانسيل هاي فعاليت دريافتي از طريق آكسون به اندازه كافي افزايش يافته از خود ماده شيميايي به نام منتقل كننده عصبي ترشح مي‌كنند.

منتقل كننده عصبي ترشح شده درشكاف بين اكسون و دندريت پخش مي شود و باعث مي گردد كه دروازه‌هاي موجود در دندريت‌ها فعال شده و باز شود و بدين صورت شارژ شده وارد دندريت شوند . اين جريان يون است كه باعث مي‌شود پتانسيل دندريت افزايش يافته و باعث يك پالس ولتاژ در دندريت شود كه پس از آن منتقل شده و وارد بدن نرون ديگر مي شود .

ورودي‌هاي نرون بايد از آستانه معيني تجاوز كند تا نرون بتوند كنش كند.

يك نرون خود به تنهايي مي‌تواند داراي ورودي هاي سيناپسي متعددي در روي دندريت‌هاي خود باشد و ممكن است باخروجي هاي سيناپسي متعددي به دندريت‌هاي نرون‌هاي ديگر وصل شود.

يادگيري در سيستم‌هاي بيولوژيك

تصور مي شود يادگيري هنگامي صورت مي‌گيرد كه شدت اتصال يك سلول و سلول ديگر در محل سيناپس‌ها اصلاح مي گردد. به نظر مي‌رسد كه اين مقصود از طريق ايجاد سهولت بيش‌تر در ميزان آزاد شدن ناقل شيميايي حاصل مي گردد. اين حالت باعث مي شود كه دروازه‌هاي بيش‌تري روي دندريت‌هاي سمت مقابل باز شود و به اين صورت باعث افزايش ميزان اتصال دو سلول شود .

تغيير ميزان اتصال نرون‌ها به صورتي كه باعث تقويت تماس‌هاي مطلوب شود از مشخصه‌هاي مهم در مدل‌هاي شبكه‌هاي عصبي است .

آخرين لايه خارجي آن قشر مغز ناميده مي شود، همچنين ديدم كه ساختار مغز به گونه‌اي است  انجام اين فعاليت‌ها را به آساني امكان‌پذير مي سازد و در عوض در زمينه‌هاي ديگر كارآيي مغز را محدود مي كند. روند تكامل مغز متأثر از فعاليت هايي بوده كه اهميت بيش تري داشته است، از آن‌جايي كه توانايي دين و شنيدن صدا در انسان از توانايي جمع كردن دقيق اعداد اهميت بيش‌تري داشته و اين امر باعث تكامل اين جنبه مغز شده است. مغز داراي ساختاري شديداً موازي كه در آن تعداد زيادي واحدهاي محاسباتي ساده به صورت مشترك انجام فعاليت را به عهده دارند، به جاي اين كه تمام بار فعاليت را بر دوش يك واحد سريع قرار دهند، اين تقسيم كار پيامدهاي مثبت ديگري نيز دارد، چون تعداد زيادي نرون در يك زمان درگير فعاليت هستند سهم هر يك از نرون‌ها چندان حائز اهميت نيست . بنابراين اگر يكي راه خطا رود نتيجه آن تأثير چنداني بر ديگران نخواهد داشت . اين نحوه توزيع   كار كه اصطلاحاً پردازش توزيع شده ناميده مي شود، داراي اين خاصيت است كه لغزش هاي احتمالي در جاي جاي سيستم پردازي تا اندازه‌اي قابل چشم‌پوشي مي باشد. در واقع مغز با توجه به توانايي يادگيري مي تواند نقصان هميشگي يكي از نرون‌هاي خود را با وارد كردن نرون‌هاي ديگر جبران كند. توان انجام فعاليت در  حالي كه فقط تعدادي از نرون‌ها به درستي كار مي كنند را در محافل محاسباتي تحمل خطا مي‌گويند، زيرا كه سيستم، مثلاً مغز ، مي‌تواند بدون ايجاد خروجي هاي بي معني خطاها را تحمل كند . اين يكي از ويژگي‌هاي بارز مغز است ، كامپيوترها در ساختار بسيار متفاوت اند .

كامپيوترها در ساختار بسيار متفاوت‌اند. به جاي استفاده از ميليون‌ها واحد پردازش اطلاعات نسبتاً كند و بسيار متصل به يكديگر مانند مغز، از يك يا چند واحد پردازش بسيار سريع استفاده مي‌كنند كه مي توانند ميليون‌ها محاسبه را در هر ثاينه انجام دهند.  اين توانايي و سرعت كامپيوترها را در انجام عمليات ساده و تكراري مانند جمع اعداد بسيار كارآمد مي‌كند ولي آن‌ها را در  انجام عملياتي چون بينايي كه  نياز به پردازش انواع مختلف داده به صورت موازي دارد ناتوان مي‌سازد . آن ها همچنين به علت عدم توانايي در توزيع فعاليت نسبت به خطا توانايي چشم‌پوشي و اغماض ندارند. چنانچه واحد پردازش كامپيوتر از كار بيفتد داستان خاتمه يافته
است .

اين مسائل نهايتاً موجب تمايلات جاري به ايجاد كامپيوترهاي متفاوت شده است . اين كامپيوترها از اصولي پيروي مي كنند كه پديده تكامل درطول ميليون‌ها سال شكل داده است، و آن چنين است ، استفاده از عناصر ساده و اتصال تنگاتنگ عناصر و انجام كار مشترك توسط انبوهي از عناصر

چشم انداز طرح شناسي

براي درك بيش تر مسأله طرح شناسي فعاليتي كه براي اكثر مردم مشترك است يعني بينايي را در نظر بگيريد. بخش عمده اطلاعات كه ما جذب مي كنيم ( به عبارت ديگر به سيستم بيولوژيكي شبكه‌هاي عصبي ما وارد مي شود ) به صورت طرح به ما عرضه مي گردد . متني كه اكنون مطالعه مي كنيد طرح هاي متنوع و پيچيده‌اي را به صورت رشته‌هاي حروف به شما نشان مي دهد . قبل از اين كه درگير فهم جملات شويم ، سيستم بينايي بايد مسأله شناسايي طرح‌ها را حل كند، به عبارت ديگر لكه‌هاي كج و معوج مركب منقوش بر اين صفحه را به عنوان حروف شناسايي كند.

با وجود اين شناخت حروف يكي از مسائل نسبتاً ساده «طبقه‌بندي» محسوب مي گردد. اين مسئله را مي‌توان با استفاده از روش تطبيق الگوها حل كرد .

حال فرض كنيد خط متن ما تغيير كند . اگر براي خط جديد الگوهاي مناسب نداشته باشيم روش طبقه‌بندي ما به احتمال زياد به سختي شكست خواهد خورد .

شناسايي متون تنهاا يكي از نمونه مسئله‌هاي طرح شناسي است . دامنه اين شكل هنگامي كه ما توجه خود رابه ساير زمينه‌هاي طرح شناسايي چون شناسايي صداها و حتي شناسايي روند سهام بازار بورس معطوف مي كنيم بسيار گسترده‌تر مي شود .

تعريف بازشناسي الگوها

هدف اصلي بازشناسي الگوها طبقه‌بندي است.

بازشناسي الگوها را مي توان به دو مرحله تقسيم كرد. اول مرحله استخراج مشخصه‌ها و دوم مرحله طبقه‌بندي .

مشخصه به معني كميتي است كه براي طبقه‌بندي طرح اندازه‌گيري مي شود. مثلاً اگر مسأله شناسايي متون را دوباره در نظر بگيريم، برا ي تشخيص حرف «f » از حرف « E » لازم است كه تعداد خطوط عمودي واقعي و افقي را مقايسه كنيم.

مشخصه‌ها در اختيار دستگاه هاي طبقه‌بندي كننده قرار مي گيرند . وظيفه دستگاه طبقه بندي كننده انعكاس اين مشخصه‌ها در فضاي طبقه‌بندي است به عبارت ديگر با داشتن مشخصه‌هاي ورودي، اين دستگاه بايد تصميم بگيرد كه طرح‌هاي  داده شده به كدام طبقه بيش‌ترين تطابق را نشان مي دهند .

بردارهاي مشخصات و فضاي مشخصات

طبقه‌بندي به ندرت بر پايه يك مشخصه يا اندازه‌گيري منفرد از الگوهاي ورودي صورت مي‌گيرد. معمولاً اندازه‌گيري‌هاي متعدد لازم است تا بتوان الگوهاي متعلق به گروه‌هاي مختلف را به حد كافي از يكديگر تميز داد. اگر n  اندازه‌گيري از الگوي ورودي به عمل آوريم و هر اندازه‌گيري نمايانگر يك مشخصه معين از طرح ورودي باشد، مي توانيم از علائم جبري استفاده كنيم و مجموعه مشخصه‌ها را به صورت يك بردار نشان دهيم. در اين صورت بردار مذكور را بردار مشخصات  مي ناميم. تعداد ابعاد بردار (تعداد عناصر بردار) فضايي n بعدي ايجاد مي كند كه فضاي مشخصاتمي ناميم.

يك مثال بديهي مي تواند مسأله تميز دادن هنرمندان باله از بازيكن‌هاي رگبي باشد و دو مشخصه را برا ي اندازه گيري انتخاب كنيم، يكي و ديگري وزن .

توابع تشخيص دهنده يا مميز

 با بررسي توزيع نمونه‌هاي اندازه گيري شده به خوبي مشاهده مي شود كه نمونه‌ها در دو خوشه مجزا تقسيم شده‌اند.

با مشاهده طرز قرار گرفتن خوشه ها مي توانيم حدس بزنيم كه با كشيدن يك خط مستقيم بين دو خوشه مي توانيم آن‌ها را به طور دلخواه از يكديگر جدا كنيم. اگر بتوانيم محدوده تقسيم بندي داده ها را تعريف كنيم ، عمل طبقه بندي به يك فرآيند تصميم گيري تبديل مي شود كه تشخيص مي دهيم هر داده ورودي جديد در كدام طرف خط مستقيم قرار مي‌گيرد . صورت رياضي چنين محدوه تصميم « تابع مميز» ناميده مي شود .

درعمل توصيه مي ود كه تابع مميز تا حد امكان ساده باشد.

درمثال فوق كاملاً روشن است كه ساده‌ترين تابع خط راست است . اين يك نمونه از گروه گسترده دستگاه هاي طبقه‌بندي است كه اصطلاحاً طبقه‌بندي خطي ناميده مي‌شوند.

پيشگفتار

فتوشاپ 5/5 جديدترين نگارش برنامه ايست كه از سال 1987 به بعد بعنوان ابزار استاندارد كار بر روي تصاوير شناخته شده است. اين نگارش جديد امكانات بسياري جديدي را عرضه كرده است كه شامل: ابزارهاي جديد و برگرداندن تصاوير به قبل از اجراي دستورات مي‌شود (در اين نگارش فتوشاپ حتي اگر يك تصوير ذخيره يا save شده باشد باز هم مي‌توان تغييرات بوجود آمده در آن را غيراجرايي يا undo كرد علاوه بر اين مديريت رنگها پشتيباني از كانالهاي 16 بيتي و امكانات تايپي اين نگارش بهبود قابل ملاحظه‌اي پيدا كرده است. اگر شما با نگارشهاي قبلي اين نرم‌افزار كار كرده‌ايد از امكانات قدرتمند جديد نگارش 5/5 آن شگفتزده خواهيد شد. اما اگر اين اولين مرتبه آشنايي شما با اين نرم‌افزار است متوجه خواهيد شد كه اين نرم‌افزار همه انتظارات شما را برآورده خواهد كرد. اولين و بزرگترين شگفتي براي افرادي كه براي اولين‌ مرتبه با فتوشاپ 5/5 كار مي‌كنند آن است كه متوجه مي‌شوند كه محيط تصويري اين برنامه به آن پيچيدگي و دشتواري كه در ابتدا ممكن است به نظر برسد نيست. اگر قبلاً با هر يك از نرم‌افزارهاي شركت  Adobe(كه فتوشاپ را طراحي كرده است) كار كرده باشيد بلافاصله متوجه مي‌شويد كه محيط تصويري فتوشاپ براي شما آشناست. اما اگر اين اولين برنامه‌اي است كه در زمينه كارهاي گرافيكي با آن كار مي‌كنيد بهتر آن است كه فصلهاي اين كتاب را فصل به فصل به ترتيب مطالعه كنيد.

اگر بخواهيم صدافت داشته باشيم بايد بگوييم كه شما نمي‌توانيد ظرف يك روز مطالعه به يك متخصص فتوشاپ تبديل شويد اما اين كتاب ( كه نام اصلي آن ((خودآموز 24 ساعته فتوشاپ)) است) باعث مي‌شود كه ظرف 24 ساعت يا بيشتر سرگرم باشيد. اين كتاب به 24 فصل تقسيم شده كه براي مطالعه هر كدام از آنها يك ساعت وقت در نظر گرفته شده است. البته مطالعه بعضي از فصول بيش از يك ساعت و مطالعه بعضي ديگر كمتر از يك ساعت وقت لازم دارد. اما در هر صورت اگر اراده كنيد حداكثر ظرف دو روز مي‌توانيد اين كتاب را مطالعه كنيد.

اما بهترين روش آن است كه بين هر دو درس يك تا دو ساعت فاصله در نظر گرفته و در اين فاصله آنچه را كه در‌ آن درس فرا گرفته‌ايد تمرين كنيد و دقيقاً آنچه را كه با كليك كردن يك دستور اجرا مي‌شود بررسي كنيد.

تعيير دادن ابعاد تصوير

در فتوشاپ بسادگي مي‌توان ابعاد يك تصوير يا هر يك از اجسام داخل آن را تغيير داد براي انجام اين كار دو روش وجود دارد: تغيير دادن Image(تصوير) و تغيير دادن اندازه Canvas(بوم). اگر ابعاد تصوير را تغيير دهيد خود تصوير بزرگتر يا كوچكتر مي‌شود اما اگر اندازه بوم را تغيير دهيد كاغذي كه تصوير روي آن قرار دارد بزرگتر يا كوچكتر مي‌شود و خود تصوير بدون تغيير باقي مي‌ماند. شما در صورتي بايد ابعاد بوم زير تصوير را بزرگتر كنيد كه بخواهيد در اطراف تصوير فضاي عمل بيشتري داشته باشيد و در ضمن نخواهيد خود تصوير را كوچكتر كنيد.

تغير دادن ابعاد تصوير

براي تغيير دادن ابعاد يك تصوير Image بايد از منوي Image دستور Image size (اندازه تصوير) را اجرا كنيد پنجرهsizeImage ظاهر مي‌شود. در بالاي پنجره در ناحيه Pixel Dimensions (ابعاد بر حسب پيكسل) پهنا (Width) و ارتفاع (Height) تصوير بر حسب پيكسل يا درصد نشان داده مي‌شود. علاوه بر اين در ناحيه Print size (اندازه چاپي) شما مي‌توانيد پهنا، ارتفاع و دقت (Resolution) تصوير را بر حسب پيكسل، اينچ، سانتيمتر، نقطه يا تعداد ستون تعيين كنيد. علاوه بر اين مي‌توان اين ابعاد را بصورت درصدي هم تعيين كرد.

هنگامي كه براي اولين مرتبه پنجره sizeImage را باز مي‌كنيد اگر در ناحيه  Pixel Dimensionپهنا و ارتفاع را بر حسب درصد ((Percent تعين كرده باشيد اين دو برابر 100 درصد خواهند بود. براي بزرگ يا كوچك كردن تصوير ساده‌ترين روش آن است كه ابتدا مطمئن شويد كه در پايين اين پنجره گزينه  Constrain proportions (تناسب حفظ شود) فعال است و سپس به سادگي درصد جديد پهنا يا ارتفاع را در مستطيل مقابل آن تايپ كرده و دكمه ok را كليك كنيد. اگر قبل از كليك كردن دكمه ok دقت كنيد متوجه مي‌شويد كه به محض تغيير دادن يكي از اندازه‌هاي پهنا يا ارتفاع اعداد ديگر اين پنجره نيز تغيير مي‌كنند تا درصدهاي جديد بزرگ يا كوچك شدن تصوير را منعكس كنند.

براي مشاهده اينكه چگونه تغيير يافتن ابعاد يك تصوير روي حجم فايل و ابعاد تصوير چاپ شده در پرينتر تأثير مي‌گذارد مجدداً پنجرهsizeImage را باز كنيد. در بالاي اين پنجره حجم فايل جديد نشان داده مي‌شود.

تغيير دادن ابعاد بوم

اگر ابعاد بوم را بزرگتر كنيد فضاي كاري بيشتري به دور تصوير بوجود مي‌آيد و كار بر روي تصوير ساده‌تر مي‌شود اما اندازه خود تصوير تغييري نمي‌كند از طرف ديگر اگر ابعاد بوم را كوچكتر كنيد مانند آن است كه ابزار  Crop(قاب برش) را بكار گرفته و از دور تا دور تصوير قسمتهايي را قيچش كرده باشيد. البته ما كوچكتر كردن ابعاد بوم از اندازه تصوير را به هيچوجه توصيه نمي‌كنيم زيرا ممكن است بطور ناخواسته نه بخشي از تصوير نيز طي اين كار حذف شود و ديگر نتوانيد آن را بازگردانيد براي تغيير دادن ابعاد بوم از منوي Image دستور Canvas size را انتخاب كنيد. پنجره Canvas size باز مي‌شود در اين پنجره براي پهنا (Width) و ارتفاع (Height) مقادير جديدي را وارد كنيد. شما مي‌توانيد هر واحد اندازه‌گيري دلخواهي را براي تعيين اين مقادير انتخاب كنيد. فتوشاپ با وارد شدن اندازه‌هاي جديد حجم جديد فايل را نيز محاسبه كرده و در بالاي ناحيه New size نمايش مي‌دهد. از طرف ديگر چنانچه ابعاد بوم را بزرگتر كنيد قسمت اضافه شده به بوم با رنگ  Bacjground (زمينه) ظاهر مي‌شود.

در پايين پنجره Canvas size يك پارامتر Anchor (لنگر) وجود دارد كه نشان مي‌دهد كه تصوير بايد در كدام قسمت از بوم جديد قرار گيرد. شما مي‌توانيد در هر يك از خانه‌هاي خالي اين نماد كليك كنيد تا تصوير به‌ آنجا منتقل شود. فلشهاي دور تا دور تصوير نشان دهنده آن هستند كه قسمتهاي خالي بوم چگونه دور تا دور تصوير را فرا مي‌گيرند. در شكل نتيجه قرار دادن تصوير در گوشه بالايي سمت چپ بوم ديده مي‌شود. همانطور كه مشاهده مي‌كنيد اندازه تصوير تغيير نكرده بلكه فقط بوم بزرگتر شده و در ضمن تصوير به گوشه بالايي- سمت چپ بوم منتقل شده است.

تغيير دادن ابعاد يك جسم انتخاب شده

شما مي‌توانيد يك جسم انتخاب شده را نيز بزرگتر يا كوچكتر كنيد. براي انجام اين كار ابتدا يك جسم يا يك قسمت از يك تصوير كه بايد ابعاد آن تعيير كند را انتخاب كنيد ( مي‌توانيد براي انجام اين كار از هر يك از ابزارهاي انتخاب كه مايلند استفاده كنيد). پس از آنكه كادر انتخاب فعال شد از منوي  Editدستور  Transform (تبديل) و از منوي فرعي آن دستور Scale را انتخاب كنيد. به اين ترتيب يك كادر ديگر به دور جسم انتخاب شده شما كشيده مي‌شود كه شبيه به كادر ابزار  Cropاست شما مي‌توانيد هر يك از گيره‌هاي چهار گوشه اين كادر را با ماوس گرفته و به جهت دلخواه بكشانيد. در حين كشاندن هر يك از اين گيره‌ها به اطراف بايد كليد  shift را پايين نگه‌داريد تا تناسب تصوير حفظ شود و جسم بصورت نامتقارن بزرگ يا كوچك نشود. اگر روي گيره‌هاي وسط اضلاع كادر كليك كرده و دكمه ماوس را پايين نگه‌داشته و آن را جابجا كنيد جسم متناسب با حركت ماوس فقط در آن جهت كش آمده يا منقبض مي‌شود.

دوران

دلايل زيادي براي دوران دادن كل يك تصوير وجود دارند: اگر يك عكس را از طريق اسكنر اسكن كرده يا از طريق يك دوربين ديجيتال گرفته باشيد ممكن است اين عكس بصورت افقي اسكن شده يا در فايل ذخيره شده باشد. در اين حالت يك دوران 90 درجه باعث مي‌شود كه عكس به وضعيت درست درآيد. اين يك مورد متداول در كار با اسكنرها است زيرا اغلب اگر تصوير را بصورت افقي در آنها قرار دهيد سريعتر اسكن مي‌شوند.

Save و  Lodeكردن تغييرات

دو دكمه ديگري كه در گوشه بالا سمت راست پنجره  Variationsقرار دارند دكمه‌هاي  Save و Loadهستند. دكمه Save مي‌تواند تغييراتي كه شما بوجود آورده‌ايد را ذخيره كرده و سپس آن را برروي هر تصوير ديگري كه مي‌خواهيد اجرا كند. اين شيوه براي مواردي خوب است كه تعدادي تصوير داشته باشيد و بخواهيد همه آنها را به يك ميزان مثلاً روشنتر كنيد مثلاً در حالتي كه با دوربين خود چندين عكس گرفته‌ايد و در همه آنها وضعيت هوا طوري بوده كه عكسها همگي تيره‌تر از حالت معمول ظاهر شده‌اند و يا در حالتي كه اسكنر شما همه عكسها را اندكي زردتر از حد معمول اسكن مي‌كند شما مي‌توانيد ابتدا يك عكس را با دستور  Variationsبه آن حالتي كه مي‌خواهيد درآورده و سپس اين شيوه را  Saveكرده و در نهايت هر تصوير ديگري كه باز مي‌كنيد را با  Lode كردن شيوه قبلي به همان ترتيب اصلاح كنيد.

اگر روي دكمه  Saveكليك كنيد يك پنجره  Save As (ذخيره شود با نام...) معمولي باز شده و در آن از شما خواسته مي‌شود كه براي اين شيوه تغيير يك نام انتخاب كنيد. مثلاً شما مي‌توانيد نام شيوه‌اي كه بايد روي عكسهاي گرفته شده در يك روز مه‌آلود بايد اجرا شود را  foggy day fix(تصيح اسكنر) بگذاريد. سپس تصاوير ديگر را باز كرده و در مورد هر يك از آنها ابتدا دستور Variations را اجرا كرده و سپس روي دكمه Lode كليك كنيد و در پنجره باز شده كه نام آن open است روي نام شيوه‌اي كه مي‌خواهيد احضار شود كليك كرده و در نهايت دكمه open اين پنجره را كليك كنيد.

دستورات ديگر شاخه Adjust

همانطور كه مشاهده كرديد دستور Variations يك را سريع براي تنظيم رنگهاي يك تصوير است اما گاهي اوقات اين دستور نمي‌تواند به اندازه كافي روي رنگهاي تصوير كنترل داشته باشد مثلا گاهي اوقات يك تصوير ممكن است كيفيت متوسطي داشته باشد و شما پس از تغيير دادن رنگهاي آن با Variations متوجه شديد كه كنتراست تصوير از بين رفته است (يعني مرز بين رنگهاي مختلف آن محو شده يا به عبارت ديگر كناره‌هاي اجسام واضح نيست) در اين موارد شما بايد از ابزارهاي كنترلي دقيقتري كه روي رنگهاي تصوير بصورت دقيقتر كار مي‌كنند استفاده كنيد. اجازه دهيد كار خود را با دو دستور  Levels(ترازها) و Curves (منحني‌ها) آغاز كنيم.

هيوستوكرامها

در پايين منوي  Imageيك دستور به نام  Histogramوجود دارد. اين دستور حقيقتاً هيچ كاري انجام نمي‌دهد اما اگر نحوه كار با آن را بياموزيد مي‌تواند در وقت شما صرفه‌جويي زيادي كند.

اگر قبلاً درس استاتيك را خوانده باشيد مي‌دانيد كه يك هيوستوگرام يك نوع نمودار ميله‌اي است. در فتوشاپ منظور از هيستوگرام نموداري است كه وضعيت رنگ تصوير را در حالت سياه و سفيد نشان مي‌دهد و در آن خطوطي عمودي وجود دارد كه تعداد پيكسلهاي موجود در هر گام از مود  Grayscaleرا نشان مي‌دهد. اين خطوط مقاديري بين صفر و 255 را نشان مي‌دهند. اين نمودار شبيه به نمودار نشان داده شده در پنجره Levels است.

شايد در ابتدا شما تعجب كنيد كه چه چيز اين نمودار مفيد است اما با نگاه كردن به اين نمودار شما مي‌توانيد تعيين كنيد كه آيا در تصوير آنقدر جزئيات وجود دارد كه بتوانيد تصحيحات رنگ موردنظر خود را با موفقيت در آن اعمال كنيد يا خير. اگر يك عكس بد يا بداسكن شده داشته باشيد با مطالعه اين هيستوگرام متوجه ميشويد كه آيا كار روي اين عكس ارزش آن را دارد يا اينكه بايد اين عكس را دور بياندازيد و يك عكس ديگر بگيريد. اگر همه خطوط هيستوگرام به يك سمت تمايل داشته باشند بطوريكه به نظر برسد كه اين خطوط در يك ظرف نمودار جمع شده‌اند احتمالاً كار روي اين تصوير در كيفيت آن تأثيري نخواهد داشت اما اگر از خطوط هيستوگرام بطور نسبتاً يكنواختي در طول آن پخش شده باشند به آن معناست كه رنگها در اين تصوير بطور يكنواخت پخش شده‌اند و انجام دستورات  Adjustروي آن نتيجه مطلوبي ايجاد خواهد كرد.

هيستوگرام يك كاربرد ديگر هم دارد و آن اين است كه شما از دامنه رنگ تصويري كه روي آن كار مي‌كنيد يك معيار بدست خواهيد آورد. گاهي اوقات به اين معيار كليد گفته مي‌شود يك تصوير يا كليد پايين يا كليد وسط و يا كليد بالا است كه اين بستگي به آن دارد كه در آن رنگهاي روشن بيشتر باشند يا رنگهاي متوسط يا رنگهاي تيره.

بعنوان مثال درمورد تصويري كه در آن همه رنگها نزديك به خاكستري متوسط باشند هيستوگرام آن فقط يك خط خواهد داشت كه آن هم تقريباً در وسط هيستوگرام خواهند بود.

همه آنچه که شما حقيقتاً بايد بدانيد آن است كه با نگاه كردن به يك هيستوگرام اگر خطوط عمودي نمودار بطور يكنواخت در طو ل نمودار توزيع شده باشند معناي آن اين است كه اين تصوير يك تصوير كليد وسط است اما اگر اكثر خطوط نمودار در سمت راست آن جمع شده و تعداد اندكي از آنها در سمت چپ نمودار باشند معني آن اين است كه اين تصوير يك تصوير كليد بالا است و نهايتاً اگر اكثر خطوط در سمت چپ جمع شده و تعداد كمي از آنها در سمت راست تصوير باشند اين يك تصوير كليد پايين است.

واژه جديد يك هيستوگرام يك نمودار است كه نشان مي‌دهد كه مقادير رنگ هر پيكسل از تصوير به چه نحوي در طول افقي تصوير توزيع شده‌اند. همچنين با نگاه كردن به اين نمودار شما متوجه مي‌شويد كه آيا اطلاعات رنگهاي تيره تصوير كه در سمت چپ آن نشان داده مي‌شود رنگهاي متوسط تصوير كه در وسط آن نشان داده مي‌شود و رنگهاي روشن تصوير كه در سمت راست نمودار نشان داده مي‌شوند آنقدر زياد هستند كه بتوانيد روي اين تصوير كار كنيد و كيفيت آن را بهتر كنيد يا خير.

اگر در يك تصوير خطوط عمودي هيستوگرام ارتفاع كمي داشته و در ضمن تعداد آنها بسيار كم باشد پس اين تصوير اصولاً قابل اصلاح نيست.

اگر در يك تصوير هيستوگرام خطوط عمودي زيادي داشته باشد اما اين خطوط بصورت يك تپه در وسط نمودار جمع شده باشند و در ضمن در دو طرف يا يك طرف نمودار نيز خطوط عمودي اندكي وجود داشته باشد معني آن اين است كه رنگهاي متوسط تصوير زياد است اما رنگهاي تيره و روشن (چپ و راست نمودار) وضعيت خوبي ندارند و براي بيشتر كردن كنتراست (وضوح) تصوير بايد با فلشهاي چپ و راست زير نمودار هيستوگرام پنجره دستور  Levelsكار كرده و آنها را به سمت وسط نمودار بكشيد تا رنگها يكنواختر در طول تصوير (نمودار) پخش شوند.

اگر در يك تصوير ارتفاع هيستوگرام در يكي از دو طرف راست يا چپ زياد بوده (بصورت تپه) و در وسط و طرف ديگر ارتفاع آن كم باشد بايد با استفاده از فلشهاي زير آن از ارتفاع تپه مذكور كم كرده و ارتفاع هيستوگرام در وسط و طرف ديگر را تا مي‌توانيد افزايش دهيد تا رنگها روشن و متوسط و تيره به يك اندازه درتصوير وجود داشته باشند و كنتراست تصوير زيادتر شود.

كاربرد اصلي هيستوگرامها درتصاوير اسكن شده است زيرا معمولاً اپراتوري كه عمل اسكن را انجام مي‌دهد درك درستي از مقوله رنگ ندارد و در نتيجه بدون تنظيم اسكنر براي يك عكس خاص آن عكس را با همان پارامترهاي تعريف شده قبلي اسكن مي‌كند كه در نتيجه اين كار رنگهاي تصوير اسكن شده معمولاً به يك ميزان خاص كم يا زياد يا تيره يا روشن مي‌شوند. هيستوگرامها براي تصيح چنين اشتباهاتي بسيار مفيدند و شما مي‌توانيد با يك نگاه اين موضوع را تشخيص دهيد فراموش نكنيد كه در هر صورت ارتفاع هيستوگرام بايد تا حد ممكن يكنواخت تغيير كند و متقارن به نظر برسد.

دستورات  Levels و  Gurves

اين دو دستور روشهايي براي تغيير دادن روشني (Brightness) يك تصوير هستند. هر دو اين دستوارت تقريباً يك عمل انجام مي‌دهند و تفاوت آن دو در آن است كه دستور  Gurvesاين عمل را زيركانه انجام مي‌دهد. اجازه دهيد كه كار خود را با دستور Levels كه پنجره آن را در شكل مشاهده مي‌كنيد آغاز كنيم. همانطور كه مشاهده مي‌كنيد اين دستور نيز يك هيستوگرام و نيز تعدادي ابزرا كنترلي براي تنظيم مقادير رنگ يك تصوير دارد.

دستور Levels

پنجره دستور Levels يك ابزار مفيد براي تنظيم مقدار روشني يك تصوير براساس اطلاعات موجود در هيستوگرام آن است در زير هيستوگرام يك نمودار ميله‌اي وجود دارد كه بصورت يك خط با چند فلش در زير آن است. اگر فلش وسط را با ماوس گرفته و به منتها‌اليه سمت چپ كه يك مثلث سمت راست كه يك مثلث خالي است منقل كنيد تصوير كاملاً تيره مي‌شود. بنابراين با حركت فلش وسط (خاكستري) از سمت چپ به سمت راست به تدريج رنگهاي تصوير تيره‌تر خواهند شد. شما مي‌توانيد هر يك از رنگهاي اصلي (مثلاً قرمز، آبي يا سبز) را در مستطيل  Channelبالاي اين پنجره انتخاب كرده و سپس مقدار اين رنگ را در تصوير خود با استفاده از نمودار ميله‌اي زير هيستوگرام كمتر يا بيشتر كنيد و يا اينكه مي‌توانيد با انتخاب  RGBيا CMYK در مستطيل Channel هر سه يا چهار رنگ اصلي تصوير را همزمان كم يا زياد كنيد.

1- براي تنظيم روشني يك تصوير با استفاده از دستور Levels را انتخاب كنيد (مي‌توانيد كليدهاي L+ ENTER را بزنيد.)

2- روي مربع كنار گزينه پيش‌نمايش كه در گوشه پاييني سمت راست پنجره Levels قرار دارد كليك كنيد تا فعال شود. با اين كار هر تغييري كه در پنجره Levels روي تصوير بوجود آوريد در همان لحظه روي تصوير نشان داده خواهد شد. اگر اين گزينه غيرفعال باشد با تغيير مقادير هيستوگرام تصوير هيچ تغييري نخواهد كرد تا اينكه روي دكم ok پنجره Levels كليك كنيد.(يعني تغيير فقط پس از اعمال شدن ديده خواهد شد).

3- در يك تصوير رنگي شما هم مي‌توانيد كل مقادير RGB يا CMYK را همزمان تغيير دهيد و هم مي‌توانيد روي تك‌-‌ تك رنگهاي اصلي هر يك از دو مود كار كنيد. براي انتخاب هر رنگ اصلي بايد در مستطيل كانال بالاي پنجره Levels روي فلش به سمت پايين كليك كرده و از ليست ظاهر شده كانال موردنظر خود را انتخاب كنيد. در حال حاضر فعلاً كانال مركب RGB يا CMYK است را انتخاب كنيد در ادامه همين فصل در مورد كانالهاي رنگ توضيحات بيشتري ارائه خواهيم كرد.

4- براي آنكه حد سياه يك تصوير را تعيين كنيد بايد مثلث سمت چپ نمودار زير هيستوگرام را با ماوس گرفته و آن را روي جايي كه خطوط عمودي هيستوگرام از آنجا آغاز مي‌شوند قرار دهيد منظور از حد سياه آن است كه تصوير از اين حد بيشتر نمي‌تواند فاقد يك كانال باشد

5- براي تعيين حد سفيد يك تصوير بايد در نمودار ميله‌اي زير هيستوگرام فلش سفيد سمت راست را با ماوس گرفته و آن را روي نقطه كه از آن به بعد خطوط عمودي هيستوگرام تمام مي‌شوند قرار دهيد منظور از حد سفيد آن است كه تصوير بيشتر از اين حد نمي‌تواند داراي يك كانال باشد

بعبارت ديگر دو حد سياه و سفيد زير هيستوگرام بيانگر حداقل و حداكثر مقدار رنگي هستند كه يك كانال مثلا قرمز يا RGB مي‌تواند داشته باشد و شما با گرفتن فلش وسط نمودار و كشيدن آن به چپ يا راست در داخل اين محدوده مي‌توانيد مقدار رنگ يك كانال را كمتر يا بيشتر كنيد.

6- با گرفتن فلش وسط و كشيدن آن به چپ يا راست مقدار رنگ را در كانالي كه انتخاب كرده‌ايد تعيين كنيد.

در شكل نتيجه اعمال چنين تغييري ديده مي‌شود.

7- براي آنكه كنتراست را تعيين كنيد بايد از نمودار ميله‌اي پايين پنجره Levels كه نمودار  Output Levels است استفاده كنيد. در اين نمودار ميله‌اي دو فلش سياه و سفيد وجود دارد فلش سياه كنترل‌كننده وضوح سايه‌هاي تصوير است هر چه اين فلش را بيشتر به سمت راست بكشيد تصوير كمرنگ تر شده و در نتيجه رنگهاي تيره آن كاهش مي‌يابد. اما اگر فلش سفيد سمت راست نمودار را به سمت چپ بكشيد تصوير تيره‌تر مي شود مكان اوليه فلش سفيد يا توخالي حداكثر ميزان رنگهاي روشن تصوير را نشان مي‌دهد بنابراين هر چه آن را بيشتر به سمت چپ بكشيد رنگهاي روشن تصوير در تيرگي محو مي‌شود در اين حالت نيز سايه‌هاي تصوير محو مي‌شود اما اين مرتبه سايه روشن تصوير در تيرگي محو مي‌شود شما بايد با تغيير دادن مكان اين دو فلش آن حالتي كه تصوير بيشترين كنتراست را پيدا كند بدست آوريد يعني مرز بين سايه و روشن تصوير بايد داراي حداكثر وضوح باشد به چنين تصويري تصوير با كنتراست زياد اصطلاحاً شارپ يا تيز گفته مي‌شود. عكس اين حالت تصوير يا كنتراست پايين يا فلو ناميده ميشود.

8- پس از خاتمه كار روي دكمه OK اين پنجره كليك كنيد.

علاوه بر اينها شما مي‌توانيد از ابزار قطره‌چكان استفاده كره و ترازهاي پنجره Levels را تغيير دهيد به اين منظور در پنجره Levels روي قطره‌چكان سفيد كليك كرده و سپس روي روشنترين نقطه تصوير كليك كنيد. بعد روي قطره چكان سمت چپ كليك كرده و سپس روي تيره‌ترين نقطه تصوير كليك كنيد. اگر در تصوير ناحيه‌اي داريد كه به نظرتان رنگ آن متوسط است با قطره‌چكان وسطي روي آن كليك كنيد با انجام اين كارها سه رنگ حداقل حداكثر و متوسط تصوير انتخاب مي‌شوند و هيستوگرام متناسب با آنها تغيير مي‌كند.

اگر قطره‌چكان خالي سمت راست را انتخاب كرده و سپس روي يك نقطه از تصوير كليك كنيد هر مقدار درصد از كانالي كه انتخاب كرده‌ايد در آن نقطه وجود داشته باشد از كل نقاط تصوير آن مقدار درصد از آن رنگ كسر مي‌شود. مثلاً اگر كانال آبي لاجوردي را انتخاب كرده و قطره‌چكان خالي را روي يك نقطه از تصوير كه مقدار لاجوردي آن 10% است كليك كنيد از رنگ كل نقاط تصوير 10% رنگ لاجوردي كم مي‌شود. عكس اين حالت با انتخاب قطره‌چكان پر اتفاق مي‌افتد يعني با انتخاب اين قطره‌چكان و كليك كردن روي يك نقطه از تصوير هر مقدار درصد از كانالي كه انتخاب كرده‌ايد و آن نقطه وجود داشته باشد به كل پيكسلهاي تصوير همان درصد از آن كانال اضافه مي‌شود. مثلاً اگر كانال Cyan را انتخاب كرده و سپس با قطره‌چكان پر روي نقطه‌اي از تصوير كه درصد آبي لاجوردي آن 20% است كليك كنيد به رنگ كل پيكسلهاي تصوير اين مقدار آبي لاجوردي اضافه مي‌شود قطره‌چكان خاكستري كاري بين اين دو كار را انجام مي‌دهد يعني گاهي اوقات به يك كانال از رنگ تصوير يك درصد را اضافه و گاهي از آن كم مي‌كند كه اين به نقطه‌اي كه روي آن كليك مي‌كنيد بستگي دارد.

دستور Curves

تنظيم رنگ يك تصوير از طريق دستور Curves بسيار شبيه به انجام كار با دستور  Levelsاست. شما مي‌توانيد با هر دو اين دستورا مقدار روشني تصوير را تنظيم كنيد. تفاوت عمده اين دو دستور در آن است كه به جاي تنظيم رنگ يك كانال توسط سه فلش زير هيستوگرام پنجره Levels شما در دستور Curves مي‌توانيد مقدار هر كانال را توسط يك نمودار جداگانه به هر اندازه دلخواه تعين كنيد.

هنگامي كه پنجره Curves را باز مي‌كنيد در ابتدا شما دركادر مربعي داخل آن به جاي يك منحني يك خط قطري را مشاهده مي‌كنيد. همچنين ديگر از هيستوگرام خبري نيست در عوض شما يك نوع نمودار خطي داريد كه در واقع قطر مربع است. در اين مربع ضلع افقي پايين بيانگر مقادير اصلي يا همان مقادير  Input Levelsيا ترازوهاي ورودي دستور و ضلع عمودي سمت چپ بيانگر مقادير جديد يا همان Output Levels يا ترازوهاي خروجي دستور است. هنگامي كه در ابتدا اين پنجره را باز مي‌كنيد خط اين نمودار بصورت يك خط قطري است زيرا هيچ مقدار جديدي به رنگها وارد نشده است. همه پيكسلها داراي مقادير ورودي و خروجي يكساني هستند. همانند قبل در اين پنجره نيز مطمئن شويد كه گزينه preview فعال است تا بتوانيد تأثير تغيير خط منحني برروي تصوير را در همان لحظه مشاهده كنيد.

همانند پنجره  Levelsشما مي‌توانيد روي دكمه  Autoاين پنجره كليك كرده يا از قطره‌چكانهاي آن استفاده كنيد اما از آنجاييكه دستور Curve نسبت به دستور Levels كنترل بيشتري براي تنظيم رنگ در اختيار شما قرار مي‌دهد بهتر است به جاي استفاده از اين دو از منحني تراز اين دستور استفاده كنيد تا بيشترين كنترل را در تنظيم رنگ در اختيار داشته باشيد.

روي يك نقطه از تصوير دكمه سمت چپ ماوس را كليك كرده و پايين نگه داريد. در اين حال ماوس را به اطراف حركت دهيد مشاهده مي‌كنيد كه روي خط قطري كه از اين به بعد به آن منحني تنظيم رنگ خواهيم گفت يك نشانه مربعي ظاهر مي‌شود كه با جابجا شدن ماوس روي منحني تنظيم رنگ بالا و پايين مي‌رود. روي هر نقطه‌اي كه نمي‌خواهيد رنگ آن تغيير كند كليك كنيد مثلاً اگر ميخواهيد فقط رنگها متوسط تصوير را تغيير دهيد و مي‌خواهيد رنگها روشن و تيره آن بدون تغيير باقي بمانند روي رنگهاي روشن و تيره كليك كنيد. سپس روي وسط منحني تنظيم رنگ گليك كرده و آن را با ماوس به اطراف بكشانيد تا آنكه رنگهاي تصوير مطابق ميل شما شوند. اگر منحني را به سمت بالا بكشيد رنگها روشنتر و اگر به سمت پايين بكشيد رنگها تيره‌تر مي‌شود. در شكل 7-6 شكل منحني پس از چند مرتبه تغيير ديده مي‌شود. براي آنكه روي منحني تنظيم رنگ يك نقطه را حذف كنيد كافيست آن را با ماوس گرفته و به خارج از نمودار بكشيد.

براي كسب تجربه با اين منحني ابتدا يك كانال را  انتخاب كرده و سپس رأس بالايي آن را با ماوس گرفته و آن را بطور عمودي در امتداد ضلع سمت راست نمودار پايين‌ آوريد مشاهده مي‌كنيد كه مقدار كانال انتخاب شده در تصوير هر چه بيشتر به سمت پايين بياييد كمتر مي‌شود حال مجدداً اين رأس را به گوشه بالايي سمت راست نمودار بكشيد. اين مرتبه اين رأس در امتداد ضلع بالايي نمودار از سمت راست به چپ بكشيد. مشاهده مي‌كنيد مقدار آبي لاجوردي تصوير دائماً بيشتر مي‌شود توجه كنيد كه در اين دو حالت ضلع راست و بالاي نمودار اگر مثلاً در يك پيكسل رنگ‌ آبي وجود داشته باشد آبي آن اضافه مي‌شود و در غير اينصورت مثلاً اگر پيكسلي فقط رنگ زرد داشته باشد به اين رنگ هيچ مقدار آبي اضافه يا از آن كم نخواهد شد.

اكنون مربع واقع در گوشه پاييني منحني تنظيم رنگ را با ماوس گرفته و در امتداد ضلع عمودي سمت چپ نمودار به سمت بالا بكشيد. مشاهده كنيد كه اگر مثلاً كانال آبي را انتخاب كرده باشيد به مقدار آبي تصوير افزوده مي‌شود اما اين شيوه چه تفاوتي با شيوه قبلي كه گوشه بالايي منحني را به پايين يا چپ مي‌كشيديد دارد؟ در اينحالت به زير كل تصوير رنگ آبي اضافه مي‌شود يعني حتي اگر پيكسلي هيچ رنگ آبي نداشته باشد باز هم به آن رنگ آبي اضافه خواهد شد تا 100 درصد. همين حالت هنگامي كه گوشه پاييني منحني تراز را با ماوس گرفته و به سمت راست بكشيد رخ مي‌دهد يعني از زير كل تصوير رنگ انتخاب شده كم مي‌شود در حين كار با دستور Curve همواره دستور show info را از منوي wivdows اجرا كنيد تا پالت info يا اطلاعات باز شود. به اين ترتيب هر زمان كه مكان‌نماي ماوس را روي تصوير قرار دهيد بصورت يك قطره‌چكان در مي‌آيد و مقدار رنگهاي اصلي تصوير در آن نقطه‌اي كه مكان‌نما قرار دارد در داخل پالت info يا اطلاعات باز شود. به اين ترتيب هر زمان كه مكان‌نماي ماوس را روي تصوير قرار دهيد بصورت يك قطره‌چكان در مي‌آيد و مقدار رنگهاي اصلي تصوير در آن نقطه‌اي كه مكان‌نما قرار دارد در داخل پالت infoنشان داده مي‌شود. به اين ترتيب متوجه مي‌شويد كه مثلاً چقدر آبي به يك نقطه اضافه شده است.

دستور  Color Balance

براي آنكه با مفهوم واقعي موازنه رنگها ‌آشنا شويد بايد به چرخ رنگ كه در شكل نشان داده شده است نگاه كنيد اگر بعداً مكان رنگها در اين شكل را فراموش كرديد مي‌توانيد به اين شكل رجوع كنيد.

در چرخ رنگ هر رنگ داراي يك رنگ متضاد است اگر از يك رنگ به مركز اين چرخ يك خط رسم كرده و آن را ادامه دهيد به رنگ متضاد آن مي‌رسيد رنگ لاجوردي ضد رنگ قرمز، رنگ سبز ضد رنگ سرخابي و رنگ زرد ضد رنگ آبي است. اگر از منوي فرعي دستور  Adjustدستور  Color Balanceموازنه رنگ را انتخاب كنيد پنجره باز مي‌شود. اگر بخواهيد يك رنگ را در تصوير خود كم كنيد كافيست رنگ متضاد آن را اضافه كنيد مثلاً زياد كردن رنگ آبي باعث كم شدن رنگ زرد كل تصوير مي‌گردد افزايش قرمز باعث كاهش لاجوردي مي‌شود و ...

در شكل پنجره BalanceColor نشان داده شده است. از اين پنجره براي تصحيح كلي رنگهاي تصوير استفاده مي‌شود اين دستور بويژه در مواردي مفيد است كه يك تصوير را اسكن كرده و سپس متوجه شويد رنگهاي تصوير اسكن شده با رنگهاي تصوير اصلي متفاوت است البته قبل از آن حتماً بايد مونيتور خود را كاليبره كنيد. همچنين آنچه كه قبلاً در همين فصل در مورد هيستوگرام‌ها گفتيم را نير در نظر داشته باشيد مثلاً در يك عكس كهنه زرد شده رنگها ممكن است بسيار تغيير كرده باشند. در اين حالت بسادگي مي‌توان با افزودن رنگ آبي به كل تصوير رنگ زرد آن را كاهش داد.

در پايين اين پنجره يك ناحيه جديد در فتوشاپ 5/5 اضافه شده است كه ناحيه  Tone Balanceمي‌باشد به ميزان روشني يا تيره‌گي يك رنگ اصطلاحاً تن يا تناليته يا تناژ رنگ گفته مي‌‌شود شما مي‌توانيد با انتخاب يكي از سه گزينه shadow رنگهاي تيره،  Midtonesرنگهاي متوسط و  Highlightsكاري كنيد كه تنظيم رنگ فقط روي آن نوع از رنگي كه انتخاب مي‌كنيد اعمال مي‌شود همانطور كه در مورد دستور  Variationsتوضيح داديم شما مي‌توانيد همه تغييرات خود را فقط برروي يك تن رنگ خاص انجام دهيد در نگارشهاي قبلي فتوشاپ هم اين دكمه‌ها وجود داشتند اما كاربرد آنها به شما گفته نمي‌شد.

براي آنكه در يك تصوير دستور  Color Balanceرا اجرا كنيد مراحل زير را انجام دهيد:

1-                      قسمتي از يك تصوير را انتخاب كنيد. (اگر چنين نكنيد  دستور روي كل تصوير اجرا خواهد شد) از منوي Image دستور  Adjustو از منوي فرعي آن دستور Color Balance را اجرا كنيد.

2-                      يكي از سه گزينه shadows، Midtones يا  Highlightsرا انتخاب كنيد. عاقلانه‌تر آن است كه اگر مي‌خواهيد روي كل تصوير كار كنيد ابتدا دكمه رنگهاي متوسط را فعال كنيد زيرا معمولاً 90% يك تصوير از چنين رنگهايي تشكيل مي‌شود

3-                      گزينه  Preserve Luminosityرا فعال كنيد تا به اين ترتيب با تغيير كردن رنگهاي تصوير روشني آن تغيير نكند. اگر از نظر شما حفظ روشني تصوير اهميتي نداشته باشد نبايد اين گزينه را فعال كنيد حتماً گزينه پيش‌نمايش  Previewرا فعال كنيد تا با هر تغييري كه بوجود مي‌آوريد تأثير آن را روي تصوير مشاهده كنيد

4-                      اكنون نمودارهاي ميله‌اي ناحيه Color Balance را در وضعيتهاي دلخواه خود قرار دهيد. با هر تغييري كه در اين نمودارها مي‌دهيد اعداد ذكر شده در مستطيلهاي Color Levels تغيير مي‌كنند تا ميزان تغيير بوجود آمده را بصورت عددي هم  مشاهده كنيد. دامنه اين اعداد از صفر تا 100+ و از صفر تا 100- است.

5-                      اكنون همين كارها را در صورت لزوم روي رنگها تيره و رنگهاي روشن تصوير نيز انجام دهيد تا در نهايت تصوير مناسب به نظر برسد.

6-                      روي دكمه OK كليك كنيد تا اين تغييرات در تصوير اعمال شوند

اگر پس از تغيير دادن يك تصوير با دستور Color Balance نتيجه كار آنطور كه انتظار داريد نبود مي‌توانيد از منوي Edit دستور  Undoرا اجرا كنيد.

دستور  Saturation/ Hue

دستور Saturation/ Hue يك ابزار بسيار پرقدرت است كه نام آن اندكي گمراه كننده است البته اين دستور شما را قادر مي‌سازد مقادير  Hueو نيز مقدار  Saturationيا همان شدت يا سيري رنگها يا خاكستري مخلوط شده در فام رنگ را تغيير دهيد. اما با اين دستور مي‌توان مقدار روشني تصوير را نيز كنترل كرد. پنجره اين دستور در فتوشاپ 5/5 تغيير بسياري كرده است. در شكل اين پنجره مشاهده مي‌شود در بالاي اين پنجره يك گزينه Edit را مشاهده مي‌كنيد كه با كليك كردن روي فلش به سمت پايين آن يك ليست ظاهر مي‌شود در اين ليست هم گزينه‌هايي مربوط به رنگهاي منفرد و هم يك گزينه master وجود دارد گزينه master باعث مي‌شود كه تغييراتي كه انجام مي‌دهيد به جاي آنكه روي يك رنگ اعمال شود روي همه رنگهاي يك تصوير يا ناحيه انتخاب شده اعمال شود. در حال حاضر ابتدا اجازه دهيد كه گزينه master را انتخاب كنيم همچنين به خاطر داشته باشيد كه گزينه preview حتماً فعال باشد تا تغييري كه مي‌دهيد بلافاصله نتيجه آن را روي تصوير مشاهده كنيد.

در اين كل سه نمودار ميله‌اي مشاهده مي‌كنيد كه عبارتند از:  Hue، saturation،  Lightnessبا تغيير دادن مقدار Hue شما مي‌توانيد يك رنگ را از چرخ رنگ انتخاب كنيد اگر در مستطيل Edit گزينه  masterرا انتخاب كرده باشيد شما مي‌توانيد از رنگ قرمز به سمت چپ حركت كرده و به ترتيب به رنگهاي: ارغواني، آبي و در نهايت آبي- سبز برسيد و اگر به سمت راست حركت كنيد به رنگهاي نارنجي، زرد و در نهايت سبز خواهيد رسيد.

نمودار saturation در وسط داراي مقدار صفر درصد خاكستري و در سمت راست داراي مقدار 100 درصد و در سمت چپ درايا مقدار 100- است.

نمودار  Lightnessنيز مي‌تواند مقدار روشني يك تصوير را از 100- به 100+ تغيير دهد.

هنگامي كه اين نمودارها را حركت مي‌دهيد به دو نوار طيف بالايي وضعيت فعلي طيف رنگهاي تصوير و در نوار طيف پاييني وضعيت طيف رنگ تصوير با توجه به تغييراتي كه شما در اين دستور بوجود آورده‌ايد ديده مي‌شود. بعنوان مثال اگر فلش نمودار Hue را به مقدار 60+ بكشيد متوجه خواهيد شد كه هر چه رنگ قرمز در تصوير وجود دارد كاملاً به زرد تبديل شده و رنگهاي آبي تصوير هم ارغواني شده‌اند. در واقع آنچه كه با تغيير دادن اين نمودار انجام داده‌ايد جابجا شدن در طيف رنگ به يك ميزان مشخص است. از طرف ديگر اگر فلش نمودار ميله‌اي را به سمت چپ بكشيد متوجه مي‌شويد كه رنگهاي نوار طيف رنگ دائماً كمتر مي‌شوند ورنگ اين نوار به خاكستري مايل مي‌شود. اگر فلش نمودار ميله‌اي  Lightnessرا به چپ بكشيد روشني تصوير كمتر و اگر به راست بكشيد روشني تصوير بيشتر مي شود به عبارت ديگر تصوير تيره‌تر يا روشنتر مي‌شود بديهي است كه در حالت اول طيف رنگ به سياه و در حالت دوم به سفيد نزديكتر مي‌شود.

حال اگر در پنجره شكل در مستطيل  Editبه جاي گزينه  Masterيك رنگ را انتخاب كنيد پنجره اين دستور اندكي تغيير خواهد كرد در شكل اين تفاوت نشان داده شده است. در اين حالت قطره‌چكانها فعال مي‌شوند و شما توسط آنها مي‌توانيد در داخل تصوير روي يك نقطه دلخواه كليك كرده و رنگ آن را برداريد. در اين حالت در نمودارهاي ميله‌اي مقادير Hue، saturation، Lightness رنگي كه انتخاب كرده‌ايد در وسط نمودارها قرار مي‌گيرد. به اين ترتيب شما مي‌توانيد روي رنگ انتخاب شده بيشترين كنترل را بدست آوريد. شايد اين امكان چندان مهم نباشد اما بسيار قوي است و كنترل بسيار زيادي را براي تغيير دادن يك رنگ از تصوير در اختيار شما قرار مي‌دهد.

مثلا فرض كنيد كه مي‌خواهيد رنگ آسمان يك تصوير را از خاكستري به آبي تبديل كند بدون آنكه تناليته پوست آدمهاي داخل اين تصوير تغيير كند. در اين حالت بايد قطره‌چكان را انتخاب كرده سپس روي رنگ خاكستري آسمان خود كليك كرده و سپس با استفاده از سه نمودار ميله‌اي اين رنگ خاكستري را به آبي آسماني موردنظر خود تبديل كنيد با انجام اين كار پوست آدمهاي داخل عكس ديگر تيره‌تر يا روشنتر نمي‌شود.

تنظيم  Heuو  saturation

براي تغيير دادن رنگهاي يك تصوير با استفاده از دستور Saturation/ Hue مراحل زير را انجام دهيد:

1-                      از منوي  Imageدستور  Adjustو از داخل منوي فرعي آن دستور Saturation/ Hue را انتخاب كنيد.

2-                      در مستطيل  Editبالاي پنجره باز شده گزينه  Masterرا انتخاب كرده و يا در صورت تمايل يك رنگ را از ليست اين مستطيل انتخاب كنيد. حتماً گزينه  Previewرا فعال كنيد.

3-                      فلش نمودار ميله‌اي  Hueرا با ماوس گرفته و به چپ و راست بكشانيد تا رنگهاي تصوير مطابق ميل شما شوند. اعدادي كه در مستطيل كنار اين نمودارها ظاهر مي‌شوند درجه حول چرخ رنگ را نسبت به مكاني كه رنگ انتخاب شده در مستطيل Edit در اين چرخ دارد نشان مي‌دهند

4-                      براي آنكه مقدار بيشتري خاكستري به رنگ تصوير اضافه شود نمودار  Saturationرا به چپ و براي آنكه مقدار خاكستري رنگها كمتر شود فلش مذكور را به سمت راست بكشانيد.

5-                      اگر مي‌خواهيد روشني تصوير بيشتر شود فلش نمودار Lightness را به راست و اگر مي‌خواهيد روشني تصوير كمتر شود آن را به چپ بكشيد

6-                      پس از آنكه تصوير بصورت مورد نظرتان درآمد روي دكمه ok اين پنجره كليك كنيد.

دستور contrast/ Brightness

اگر مي‌خواهيد در يك تصوير بر روي تناليته رنگها تصحيحات ساده‌اي انجام دهيد بايد از اين دستور استفاده كنيد مثلا ممكن است يك عكس هنگام اسكن شدن بسيار تيره اسكن شده باشد اين يك دستور ساده براي انجام سريع اين كار است در اين پنجره به جاي آنكه هر يك از رنگهاي تيره متوسط و روشن تصوير جداگانه تنظيم شوند يك تغيير روي كليه رنگهاي تصوير اعمال مي‌شود.

اگر چه اين دستور به اندازه دستورات  levelsيا  curvesيا حتي vatiations امكان كنترل رنگهاي يك تصوير را در اختيار شما قرار نمي‌دهد با اين وجود يك دستور سريع و ساده است گاهي اوقات شما دقيقاً به همين دستور نياز داريد. در بسياري از تصاوير فقط با اندكي افزايش روشني و كنتراست مي‌توان به كيفيت مطلوب دست يافت. در هنگام كار با اين پنجره نيز حتماً ابتدا مطمئن شويد كه گزينه preview فعال است.

اگر در اين پنجره فلشهاي دو نمودار را به سمت راست بكشيد و كنتراست تصوير زيادتر و اگر آنها را به سمت چپ بكشيد كمتر مي‌شود اگر تغييراتي كه با اين دستور بوجود آورده‌ايد مطابق ميلتان نيست آنها را undo كرده و از دستورات levels، curves يا vatiation براي تنظيم روشني و كنتراست استفاده كنيد.

لايه‌هاي تنظيم رنگ

يك نكته مهم كه بايد در كار با دستورات شاخه  Adjustبه خاطر داشته باشيد آن است كه مي‌توانيد اين دستورات را بر كل يك تصوير بر يك كادر انتخاب شده در تصوير و يا بر همه تصوير به غير از كادر انتخاب شده در آن اعمال كنيد. هنگامي يك دستور تنظيم رنگ را بر كل يك تصوير اعمال مي‌كنيد ممكن است رنگ بعضي از قسمتهاي تصوير بهتر و رنگ قسمتهاي ديگر آن بدتر شوند. بنابراين شما بايد در نتيجه نهايي بدست آمده دقت كنيد و ببينيد فوايد اين دستور بيشتر بوده و يا مضرات آن.

خوشبختانه يك روش ساده براي مواقعي كه نظرتان در مورد تغييري كه بوجود آورده‌ايد عوض شده است و ديگر آن را نمي‌خواهيد وجود دارد. يكي از بهترين امكانات فتوشاپ امكان كار در لايه‌ها است لايه‌ها همانند پلاستيكهاي شفافي هستند كه شما روي يك تصوير قرار داده و سپس روي آن نقاشي كرده يا يك تكه از يك تصوير ديگر را مي‌چسبانيد. اگر پس از پايان كار از نتيجه راضي بوديد اين لايه جديد را در تصوير زمينه ادغام كرده و آنها را يكپارچه مي‌كنيد و اگر راضي نبوديد كافيست اين لايه را حذف كنيد علاوه بر لايه‌هايي كه روي آنها مي‌توانيد نقاشي كنيد فتوشاپ يك امكان ديگر به نام لايه‌هاي تنظيم نيز دارد كه همانند لايه‌هاي معمولي هستند با اين تفاوت كه در اين لايه‌ها به جاي نقاشي يا يك تكه از يك تصوير رنگهاي جديداً تنظيم شده قرار مي‌گيرند.

براي ايجاد يك لايه تنظيم جديد مرحل زير را انجام دهيد:

1-                      از منوي Layer دستور  Newو از منوي فرعي آن دستور  Adjustment Layerرا انتخاب كنيد.

2-                      ابتدا از ليست مستطيل  Typeآن دستوري كه مي‌خواهيد رنگ تصوير خود را با آن تنظيم كنيد انتخاب كرده و سپس روي دكمه ok اين پنجره كليك كنيد تا پنجره مورد نظرتان باز شود در واقع به جاي اجراي مستقيم يك دستور تنظيم رنگ از منوي فرعي Adjust بهتر است با اين روش اين دستور را انتخاب كنيد. تا همه تغييرات بوجود آمده در رنگها به جاي خود تصوير روي يك لايه تنظيم رنگ اعمال شوند و تصوير اصلي دست نخورده باقي بماند قبل از اجراي اين دستور ابتدا از منوي windows دستور layers show را اجرا كنيد تا پالت layers نيز روي صفحه تصوير ظاهر شود سپس دستور Adjustment Layer را اجرا كرده و تغيير موردنظر خود را بوجود آوريد مشاهده مي‌كنيد كه يك لايه جديد در پالت  Layer بوجود آمده كه نام آن نام آن دستوري است كه رنگ تصوير را با آن تغيير داده‌ايد اين نشان مي‌دهد كه تغييرات بوجود آمده با آن دستور مثلاً Curves در اين لايه بوجود آمده‌اند. بنابراين براي بازگرداندن تصوير به حالت قبل از اجراي اين دستور كافيست كه اين لايه جديد را در سطل آشغال پالت  Layerبياندازيد.

لايه‌ها

تا به اينجا تقريباً به نيمه راه رسيده‌ايد تا اين لحظه تا حد زيادي با فتوشاپ آشنا شديد اما هميشه چيز ديگري هم براي ياد گرفتن وجود دارد. از اين لحظه به بعد جذابيت فتوشاپ نيز بيشتر ديده مي‌شود و شما بيشتر با آن سرگرم مي‌شويد. اكنون ما به بررسي يكي از مهمترين امكانات فتوشاپ يعني لايه‌ها مي‌پردازيم.

در ابتدا ممكن است در كار با لايه‌ها سردرگم شويد و يا حتي از آنها بترسيد. اما نگران نباشيد اوضاع به اين بديها هم نيست در واقع لايه همان چيزيست كه از نام آن بر مي‌آيد يك لايه جديد يك لايه روي تصوير است كه شما مي‌توانيد آن را بطور جداگانه تغيير دهيد بدون آنكه بقيه تصوير تغيير كند به همين دليل است كه اين امكان اينقدر مفيد است.

اين مثال را در نظر بگيريد كارتن باگزباني را به خاطر آوريد. فرض كنيد كه قرار است در يك صحنه باگز از ميان چوبها عبور كند هنرمندان استوديوي برادران وارنر ابتدا صحنه را نقاشي كرده وسپس خود خرگوش را روي يك پلاستيك سلوفان شفاف، جداگانه نقاشي مي‌كنند اين پلاستيك بعدا روي صحنه قرار مي‌گيرد در اغلب موارد براي آنكه از دوباره كاري جلوگيري شود هنرمندان تنه خرگوش را روي يك لايه و بازوها و رانهاي خرگوش را روي يك لايه ديگر قرار مي‌دهند تا در حين حركت كردن خرگوش در صحنه بتوانند براحتي دست و پاي آن را حركت دهند و اينطور به نظر برسد كه خرگوش واقعاًً از ميان چوبها در حال حركت است. هر شخصيت ديگري كه در اين صحنه باشد در يك يا دو سلفون جداگانه نقاشي مي‌شود. با اين وجود محدوديتي هم وجود داشت و آن اين بود كه اگر تعداد لايه‌ها بيش از حد زياد مي‌شد رنگ صحنه به تدريج كدرتر مي‌شد و يا اينكه نقاشي واقع در سلوفان بالايي روي تصاوير زير آن سايه مي‌انداخت.

فتوشاپ امكاني دارد كه عملكرد آن شبيه به همين شيوه است و شما مي‌توانيد حداكثر تا 100 لايه در آن ايجاد كنيد شما مي‌توانيد در حين كار كردن روي يك لايه بقيه لايه‌ها را مخفي كنيد شما مي‌توانيد لايه‌ها را با هم يكپارچه كرده و به يك لايه تبديل كنيد شما قبلاً دانستيد كه چگونه از لايه‌ها براي تصيح كردن رنگها يا تناژ رنگهاي يك تصوير استفاده كنيد. در اين فصل ما بقيه داستان لايه‌ها را بازگو خواهيم كرد.

كار با پالت  Layers

اولين گام در كار با لايه‌ها آن است كه ابتدا يك ورق خالي جديد ايجاد کنيد دستور new را باز كنيد براي باز كردن اين پالت بايد از منوي window دستور show layers را اجرا كنيد اين پالت كه آن در شكل مشاهده مي‌كنيد محل كنترل لايه‌ها است. در اين پالت شما مي‌توانيد لايه‌هاي جديدي را ايجاد كرده لايه‌هاي از قبل موجود را حذف كرده لايه‌هاي موردنظر خود را مخفي كرده و در نهايت لايه‌هاي خود را آشكار كنيد در واقع پالت اتاق كنترل با لايه‌ها است. در سمت چپ اين پالت پيش نمايش تصوير موجود در هر لايه ديده مي‌شود. هر يك از اين تصاوير كوچك بيانگر يك لايه است در اين لحظه به دليل آنكه ما هنوز هيچ تصوير يا لايه‌اي بوجود نياورده‌ايم و بوم ما جديد و خالي است شما بايد فقط يك كادر سفيد رنگ در پالت layer مشاهده كنيد.

اگر به نظرتان اندازه تصاوير پيش نمايش بيش از حد كوچك است مي‌توانيد در گوشه بالايي سمت راست اين پالت روي فلش كليك كرده و از منوي آن دستور palette options را انتخاب كنيد. شما مي‌توانيد در ناحيه Thumbnail size يكي از سه اندازه موجود را انتخاب كنيد يا اينكه مي‌توانيد با فعال كردن گزينه none كاري كنيد كه تصوير پيش‌نمايش حذف شود. توجه داشته باشيد كه روي صفحه تصوير مونيتور شما هر تصوير مقداري از RAM اختصاص يافته به فتوشاپ را اشغال مي‌كند بنابراين اگر شما بتوانيد با تصاوير پيش‌نمايش كوچكتري كار كنيد در مقدار RAM صرفه‌جويي كرده‌ايد هر چه اندازه تصاوير پيش‌نمايش كوچكتر باشد پالت Layer روي صفحه تصوير جاي كمتري اشغال خواهد كرد. اين موضوع هنگامي كه روي سه، چهار يا پنج لايه يا بيشتر كار مي‌كنيد مزيتي محسوب مي‌شود زيرا هر چه اين پالت بزرگتر باشد مقدار بيشتري از تصويري كه روي آن كار مي‌كنيد را خواهيد پوشاند.

ايجاد يك لايه جديد

اكنون اجازه دهيد كه تعدادي لايه جديد ايجاد كنيم اول از همه بايد روي لايه زمينه چيزي رسم كنيم تا بدانيم كه اين لايه در كجا قرار مي‌گيرد و بعد مراحل زير را انجام دهيد:

1-                      با استفاده از ابزار اسپري و بزرگترين اندازه نوك قلم و نيز با انتخاب يك رنگ روشن مايل به متوسط روي يك ناحيه بزرگ از بوم با اسپري رنگ بپاشيد.

2-                      اكنون به تصوير پيش‌نمايش  Backgroundدر پالت  Layerتوجه كنيد.

3-                      روي نماد ورق كوچكي كه در پايين پالت Layer قرار دارد كليك كنيد. يك لايه جديد به نقاشي شما اضافه ميشود

اجازه دهيد كه در اينجا مكثي كرده و نگاهي دقيقتر به تصوير پيش‌نمايش لايه جديد كه نام آن layer 1 است بياندازيم. اين پيش‌نمايش را با پيش‌نمايش لايه Background مقايسه كنيد به نظر مي‌رسد كه كادر دور آن ضخيمتر است اين كادر ضخيم بيانگر آن است كه اين لايه هم اكنون فعال است در كنار اين پيش‌نمايش يك قلم‌مو مشاهده مي‌كنيد

براي آنكه روي يك لايه ديگر كار كنيد يا بعبارت ديگر براي انتخاب لايه فعال بايد روي ناحيه سفيد كنار تصوير پيش‌نمايش لايه مورد نظرتان كليك كنيد اكنون اگر در مربع خالي كه يك لايه غيرفعال قرار دارد كليك كنيد يك نماد زنجير در آن ظاهر مي‌شود كه نشان دهنده آن است كه اين لايه به لايه فعال زنجير يا به اصطلاح لينك شده است. در اين مورد در آخر اين فصل توضيح داده شده است و اكنون كاري به آن نداريم براي آنكه نماد زنجير حذف شود روي آن يك بار ديگر كليك كنيد.

اكنون مي‌خواهيم لايه  Backgroundرا فعال كنيم مراحل زير را انجام دهيد:

1-                      در مستطيل سفيد كنار تصوير پيش‌نمايش لايه Background كه در آن كلمه Background نوشته شده است كليك كنيد توجه كنيد كه با اين كار نماد قلم‌مو در كنار تصوير پيش‌زمينه لايه Background ظاهر مي‌شود كه نشان مي‌دهد اكنون اين لايه فعال است.

2-                      حال با كليك كردن روي مستطيل سفيد كنار لايه 1 را فعال كنيد اكنون مي‌خواهيمم در اين لايه چيزي رسم كنيم

3-                      يك نوك متوسط و يك رنگ متمايز از زمينه را انتخاب كنيد در سمت چپ بوم با قلم‌مو يك حرف A بكشيد

4-                      از منوي LAYER دستور New و از منوي فرعي آن دستور Layer را اجرا كنيد تا يك لايه جديد به نام  Layer 2به تصوير اضافه شود در پنجره‌اي كه با اجراي اين دستور باز مي‌شود چيزي را تغيير ندهيد فقط روي دكمه ok آن را كليك كنيد تا لايه جديد ايجاد شود

5-                      در گوشه بالاي سمت راست پنجره پالت layer روي فلش كليك كنيد تا يك منو باز شود. دستور  New Layerرا كليك كنيد تا يك لايه جديد به نام  Layer 3به تصوير اضافه شود

6-                      در لايه Layer 3 شما بايد بصورت نشان داده شده شايد لازم باشد براي ديدن هر چهار لايه در پالت Layer گوشه پايين- سمت راست آن را با ماوس گرفته و به سمت پايين بكشيد تا ارتفاع اي پالت زيادتر شود

شما مي‌توانيد در لايه فعال هر چيز جديدي را رسم كرده يك چيز را از آن حذف كرده و يا هر چيز دلخواهي را در آن جابجا كنيد انجام اين كارها هيچ اثري روي لايه‌هاي زير يا روي اين لايه نخواهد داشت بعنوان مثال اگر لايه Layer 2 را فعال كرده و يا ابزار move حرف B را جابجا كنيد اين كار هيچ تأثيري روي حرف A نخواهد داشت و آنها از جاي خود حركت نخواهند كرد.

جابجا كردن ترتيب لايه‌ها

شما مي‌توانيد ترتيب قرار گرفتن لايه‌ها روي تصوير را به دلخواه خود تغيير دهيد اگر بخواهيد مي‌توانيد لايه‌اي را كه از نظر ترتيبي زير يك لايه ديگر قرار دارد به روي آن منقل كنيد. براي انجام اين كار مراحل زير را انجام دهيد:

1-                      در ناحيه خالي سمت راست تصوير پيش‌نمايش لايه فعال دكمه ماوس را كليك كرده و آن را همچنان پايين نگه‌ داريد اكنون به دور لايه فعال يك خط ضخيم كشيده مي‌شود

2-                      در حين پايين نگه داشتن دكمه ماوس اين لايه را به بالاترين نقطه پالت منقل كنيد اكنون دكمه ماوس را رها كنيد اين لايه به بالاي ليست نام لايه‌ها منتقل مي‌شود

مخفي/ آشكار كردن لايه‌ها

يك امكان مهم ديگر لايه‌ها آن است كه هنگامي كه مي‌خواهيد روي تصوير واقع در يك لايه كار كنيد مي‌توانيد همه لايه‌هاي ديگر را مخفي كنيد تا از شلوغي تصوير كاسته شود در سمت چپ تصوير پيش‌نمايش هر لايه شما يك نماد چشم مشاهده ميكنيد اين نماد نشان‌دهنده آن است كه اين لايه آشكار يا قابل ديدن است اگر اين نماد وجود داشته باشد پس شما مي‌توانيد تصوير واقع در اين لايه را ببينيد اگر روي نماد چشم كليك كنيد اين نماد ناپديد مي‌شود و لايه مخفي مي‌شود در اين حالت هر آنچه كه در اين لايه باشد ديگر قابل مشاهده نخواهد بود

حذف لايه‌ها

روش ساده حذف يك لايه آن است كه ابتدا روي مستطيل آن كليك كنيد تا فعال شود و سپس روي سطل آشغال پايين پالت كليك كنيد. اين لايه حذف مي‌شود روش ديگر آن است كه از منوي  Layer بالاي پنجره فتوشاپ و يا از منوي فلش سمت راست بالاي پالت دستور  Delete Layerرا اجرا كنيد. با انجام هر يك از سه روش فوق يك پنجره اخطار ظاهر شده و از شما سؤال مي‌كند كه آيا واقعاً مي‌خواهيد اين لايه حذف شود يا خير. اگر بر روي دكمه ok كليك كنيد اين لايه حذف مي‌شود. براي بازگرداندن لايه حذف شده دستور  Undoرا اجرا كنيد. اگر بعد از حذف لايه كاري انجام داديد و در ضمن مي‌خواهيد لايه حذف شده را بازگردانيد بايد از پالت history كه با دستور show history موجود در منوي window ظاهر مي‌شود استفاده كرده در ليست پالت history روي گزينه delet layer كليك كرده و آن را فعال نموده و سپس از منوي فلش گوشه بالا سمت راست اين پالت دستور STEP BACKWARD (يك گام به عقب) را اجرا كنيد تا لايه مجدداً ظاهر شود و اين لايه را بازگردانيد.

كار با چندين لايه

از لايه‌ها در شرايط متفاوتي استفاده مي‌شود. هر زمان كه بخواهيد دو يا چند تصوير را با هم تركيب كنيد آن تصاويري كه روي تصوير زمينه تصويري كه باز كرده‌ايد قرار مي‌گيرند هر كدام در يك لايه جداگانه جا داده مي‌شوند. شما مي‌توانيد از پالت نحوه تركيب اين تصاوير را به دقت كنترل كنيد شما مي‌توانيد مقدار كدري و شفافيت تصاوير هر يك از اين لايه‌ها را با استفاده از پارامتر Opasity تعيين كنيد

همچنين شما ميتوانيد مواد تركيب تصاوير لايه‌ها را با يكديگر تعيين كنيد در حالت عادي اين مود normal است. به اين ترتيب نحوه نمايش تصوير نهايي دو لايه‌اي كه روي هم قرار گرفته‌اند مشخص مي‌شود

پارامترهاي opacity

اگر روي فلش سمت راست مستطيل پارامتر opacity كدري كليك كنيد نمودار ميله‌اي اين پارامتر ظاهر مي‌شود اين پارامتر ميزان كدري لايه فعال را تعيين مي‌كند مقدار opacity از صفر تا 100 درصد مي‌تواند باشد. اگر بخواهيد خودتان مقدار اين پارامتر با تايپ كنيد بايد توجه داشته باشيد در 10 ضرب خواهد شد.

شما مي‌توانيد با ايجاد يك بوم جديد با دستور new و انتخاب گزينه Transparent از پايين پنجره دستور new يك زمينه شفاف ايجاد كنيد به اين ترتيب با باز شدن اين بوم شما به جاي يك رنگ يكدست كه معمولاً بعنوان زمينه يا همان بوم مشاهده مي‌كرديد يك الگوي چارخانه مشاهده مي‌كنيد كه به معني آن است كه بوم شما در واقع يك شيشه بي‌رنگ است. حال با توجه به آنكه بدون رنگ مانند شيشه خواهد بود و هر چيزي كه دراين لايه جديد قرار گيرد روي اين زمينه شفاف قرار خواهد گرفت

مودهاي تركيب كردن لايه‌ها

در فصل قبل شما با مودهاي تركيب آشنا شديد و نحوه اثر آنها بر روي نمايش نهايي ناحيه‌اي كه يك رنگ با يك ابزار نقاشي روي زمينه قرار مي‌گيرد را مشاهده كرديد همين مودها براي تركيب كردن لايه‌ها نيز در دسترس هستند و عموماً همان تأثيرات قبلي را بوجود مي‌آورند. اما در اين حالت به جاي رنگ زمينه لايه‌هايي كه در زير لايه فعال قرار دارند نتيجه نهايي را به وجود مي‌آورند دراين حالت رنگ رو همان رنگ لايه فعال و رنگ زير رنگ تصوير زير آن است براي مشاهده ليست نام مودهاي تركيب روي فلش سمت راست مستطيل بالا سمت چپ پالت كه در آن حالت عادي كلمه normal نوشته شده است كليك كنيد.

لينك كردن لايه‌ها

اگر روي مربع كنار مربع نماد چشم در پالت layer كليك كنيد در صورتيكه اين مربع خالي باشد و در آن قلم‌مو وجود نداشته باشد در داخل اين مربع يك تكه از يك زنجير ظاهر مي‌شود اين نماد بيانگر آن است كه اين لايه به لايه فعال زنجير يا به اصطلاح لينك شده است. در اين حالت چيزي را كه در لايه فعال جابجا كنيد لايه لينك شده نيز با آن حركت مي‌كند

ادغام كردن لايه‌ها

هر چه تعداد لايه‌هاي اضافه شده به يك تصوير بيشتر شود و هر چه به هر يك از لايه‌ها جلوه‌هاي بيشتري اضافه شود فايل محتوي تصوير شما بزرگتر خواهد شد اگر روي ديسك سخت خود فضاي آزاد زيادي داريد و در ضمن مي‌توانيد از كار خود در يك دستگاه ديگر كپي پشتيبان ايجاد كنيد آنگاه بزرگ شدن فايلهاي گرافيكي برايتان مشكل ايجاد نخواهد كرد اما از طرف ديگر اگر بخواهيد يك فايل را براي چاپ به ليتوگرافي بفرستيد يا در وب منتشر كنيد آنگاه موضوع فرق خوهد كرد تنها فرمتي كه مي‌توان يك تصيور چند لايه را به همان صورت چند لايه save كرد فرمت ذاتي فتوشاپ است اين فرمت براي كار در فتوشاپ خيلي خوب است اما برنامه‌هاي ديگر نمي‌توانند براحتي با فايلهاي ذخيره شده با اين فرمت كار كنند براي انتشار يك تصوير در وب شما بايد آن را با فرمت GIF يا JPEG ذخيره كنيد براي چاپ يك تصوير در چاپخانه نيز شما احتمالاً بايد تصوير خود را با فرمت TIFF ذخيره كرده و به ليتوگرافي بفرستيد در اين فرمتها نمي‌توان تصاوير چند لايه را ضبط كرد

تفاوت دو شيوه ادغام و يكدست كردن در زير ارائه شده است:

·  اگر بدون آنكه كل تصوير را ابتدا يكدست كنيد لايه‌هاي آن را در هم ادغام كنيد در مصرف حافظه RAM صرفه‌جويي مي‌شود اما مهم آن است كه اگر پس از انجام اين كار بخواهيد مي‌توانيد روي لايه‌ها كار كنيد و تصاوير ناتمام آنها را تمام كنيد دستور Mergo down فقط لايه فعال را با لايه زير آن ادغام مي‌كند و از طرفي ديگر مي‌توان فقط لايه‌هايي كه آشكار هستند را در هم ادغام كنيد و همچنين مي‌توانيد فقط لايه‌هايي كه به لايه فعال لينك شده‌اند را در آن ادغام كرده و يا اينكه بصورت يك گروه دسته‌بندي شده‌اند را در هم ادغام كنيد

·  از طرفي ديگر با يكدست Flat كردن لايه‌ها همه لايه‌هاي آشكار در يك لايه فشرده مي‌شوند با انجام اين كار اگر يك يا چند لايه پنهان وجود داشته باشد آن لايه يا لايه‌ها حذف خواهند شد براي يكدست كردن‌ يك تصوير كافيست بسادگي از منوي layer دستور Flatten Image را اجرا كنيد اما قبل از آن بايد بدانيد كه چه كار مي‌كنيد با انجام اين كار همه لايه‌ها به يك لايه تبديل مي‌شوند.

سايه‌دار كردن حروف

به محض آنكه شروع به جستجوي سايه‌ها كنيد آنها را در همه جا مشاهده خواهيد كرد درمحله‌ها در آگهي‌هاي تلوزيون در سايتهاي وب هر كسي اين موضوع را مي‌فهمد كه به محض آنكه در پشت يك متن يا تصوير يا جسم سايه قرار دهيد يك بعد اضافي به آن اضافه ميشود كه باعث مي‌شود آن چيز بصورت برجسته از سطحي كه در آن قرار دارد بيرون بزند اين يك جلوه جالب است كه ايجاد آن هم ساده است و مي‌تواند به موضوع سنگيني خاصي بدهد و توجه بيننده را جلب كند

در زير نكاتي براي بكارگيري مفيد سايه‌ها بايد رعايت شود:

·  از سايه‌ها از همه استفاده نكنيد اگر در يك تصوير يا آگهي از سايه‌ها زياد استفاده كنيد همه چيز بصورت برجسته و يكسان مي‌شود و ديگر توجه بيننده بطور اتوماتيك به آن موضوعي كه مورد نظر شماست جلب نمي‌شود.

·  دقت كنيد همه سايه‌هايي كه در يك تصوير يا آگهي ايجاد مي‌كنيد به يك شيوه ايجاد شده باشند اگر در يك تصوير يا آگهي براي چندين جسم سايه ايجاد كنيد بايد دقت كنيد كه شيوه نمايش همه آنها يكسان باشد و در ضمن دقت كنيد كه عمق سايه‌ها مناسب باشد

·  سايه‌ها را زياد تيره نكنيد بسادگي ممكن است سايه‌ها را آنقدر تيره كنيد كه هدف كلي از وجود سايه‌ها را نقض كنيد

هدف از وجود سايه آن است كه اجسام روي زمينه عكس برجسته شوند. در فتوشاپ 5/5 يك ابزار بسيار ساده و قدرتمند براي توليد سايه وجود دارد. اين ابزار Drop shado است كه همراه ابزارهاي  Glow،  Bevel،  Ebbossمي‌تواند بر روي نوشته‌ها و تصاوير كارهاي خارق‌العاده‌اي انجام دهد اين ابزارها در منوي  Layerدر منوفي فرعي دستور  Effectsقرار گرفته‌اند. مراحل زير را انجام دهيد تا يكم سايه بسيار جالب داشته باشيد:

1-                      يك ورق جديد در فتوشاپ باز كرده و زمينه آن را سفيد تعيين كنيد

2-                      ابزار تايپ را انتخاب كرده و چند كلمه بنويسيد در حال حاضر لازم نيست رنگ بخصوصي براي اين كلمات انتخاب كرده يا مشخصات ديگر حروف را مقادير خاصي در نظر بگيريد

3-                      از منوي Layer دستور  Effectsو از منوي فرعي آن دستور Drop shado را انتخاب كنيد

4-                      در مستطيل mode اين پنجره يك از سه حالت normal‍ (عادي)  Multiply (تشديد) يا  Darken (تيره‌تر) را انتخاب كنيد در غير اينصورت سايه ايجاد شده را نخواهيد ديد در مربع رنگ كنار مستطيل گزينه  Modeكليك كرده و در پنجره  color pickerكه باز مي‌شود رنگ سايه موردنظر خود را انتخاب كنيد

5-                      مقادير پارامترهاي  Opacityو  Angel(زاويه) را مطابق ميل خود تنظيم كنيد براي انجام اين كار هم مي‌توانيد در مستطيلهاي آنها يك عدد را تايپ كرده و هم مي‌توانيد روي فلش سمت راست مستطيل آنها كليك كرده و در نمودار ظاهر شده فلش نمودار را با ماوس گرفته و به چپ و راست بكشانيد.

6-                      مقدار پارامتر  Distance(فاصله) رابا توجه به مقدار سايه‌اي كه مي‌خواهيد ديده شود تعيين كنيد مقدار پارامتر  Blur(محوي) تعيين مي‌كند كه كناره‌هاي سايه تا چه حد بايد واضح باششند پس از آنكه اين پارامترها را تعيين كرديد روي دكمه ok كليك كنيد تا سايه ايجاد شود

7-                      البته شما هنوز هم مي‌توانيد سايه‌اي كه ايجاد كرده‌ايد را تغيير دهيد تا هنگامي كه لايه‌ها را در هم ادغام نكرده يا نوشته رانكرده‌ايد

ايجاد سايه‌ها مي‌تواند مشكل‌آفرين هم باشد اگر سايه‌ها صحيح نباشند چشم بيننده بلافاصله اين موضوع را تشخيص مي‌دهد براي ايجاد صحيح سايه‌ها بايد به چشم خود اعتماد كنيد

سايه‌روي عكس زمينه

البته هيچ لزومي ندارد كه سايه فقط روي يك زمينه سفيد يا تك رنگ بوجود آيد شما مي‌توانيد روي يك بافت يك تصوير يا هر چيز ديگري كه مي‌خواهيد سايه يك جسم را بوجود آوريد در اينجا مثالي در اين مورد ارائه كرده‌ايم.

1-                      ابتدا يك تصوير فتوشاپي ايجاد كنيد من يك عكس از گل زغال اخته را باز كرده در آن كلماتي نوشته و با دستورات copy و paste يك گل از همين عكس را در جاي ديگري از آن كپي كرده‌ام تا تركيب‌بندي تصوير بهتر شود نكته مهمي كه بايد به خاطر داشته باشيد آن است كه براي هر چيزي كه مي‌خواهيد سايه داشته باشد بايد يك لايه جديد تعريف كنيد

2-                      ابتدا با توجه به مراحلي كه در قسمت قبل ارائه كرديم براي نوشته اين عكس يك سايه اجاد كنيد توجه كنيد كه چگونه از زير سايه مي‌توان زمينه را مشاهده كرد اين يك جلوه جداب و واقعي است شما مي‌توانيد با كم كردن مقدار پارامتر  opacityلايه محتوي سايه در پالت  Layer ميزان شفافيت سايه را بيشتر كنيد اين كار را امتحان كنيد

3-                      اكنون به خود زمينه يعني عكس گلها مقداري عمق اضافه مي‌كنيم براي انجام اين كار ابتدا به آن گلي كه آن را copy و paste كرده بوديد سايه اضافه كنيد اين سايه بايد بسيار محو باشد اما در ضمن بايد وجود داشته باشد از آنجاييكه اين سايه اين گل را برجسته‌تر مي‌كند پس چرا همين كار را براي همه گلهاي موجود در عكس انجام ندهيم؟ براي انجام اين كار ابتدا بايد گلها را با عصاي سحرآميز انتخاب كرده و سپس آنها را با دستورات copy و paste در يك لايه جديد قرار دهيم مجدداً دستور Drop shadow را روي گلهاي واقع در اين لايه جديد اجرا كنيد گلها بلافاصله از زمينه عكس بيرون مي‌زنند.

آموزش الكترونيكي

بسمه تعالي
آموزش الكترونيكي ، رهيافتي نوين در فرآيند آموزش

مقدمه
فن آوري پيامدي از خصيصه ابزار سازي انسان است . با نگاهي عميق به پيرامون و تعمقي در خود و نسبت به غير ، در مي يابيم كه اساسي ترين تفاوت ما به غير ، همان ويژگي ابزار سازي ماست .
بشر موجودي ابزار ساز است و اين كار را در بلنداي تاريخ ادامه داده است . از تفكر و خلاقيت خويش مدد گرفته و در سير تكاملي حياتش از سادگي به پيچيدگي ميل كرده و در اين فرايند از تنوع خواصي ابزار خود ساخته بهره ستانده است . اين سرنوشت محتوم انساني است ، بيشينه طلب است و كوشنده ، براي تصرف و تسلط بيشتر ، از ظرفيت ها و استعدادهاي دروني مايه مي گذارد و مايه فكري را با مايه كاري در مي آميزد و در اين مسير ، براي كاملتر شدن ، نه تنها نمي ايستد ، بلكه به كاستي هاي جديدش پي مي برد . باز مي طلبد و مي كوشد و مي گيرد و باز هم و بازهم و . . . ( زاهدي ، 1381 )
تغيير و تحولات سريع در زمينه هاي مختلف علوم و فنون بشري، بر اثر پيشرفت هاي سريع و غير قابل انتظاري كه در بيشتر قلمرو هاي دانش ، به خصوص در زمينه صنايع الكترونيكي و مخابرات ، طي چند قرن اخير نصيب انسان شده است، حجم اطلاعات و دانسته هاي بشر امروزي به طور سرسام آوري افزايش يافته و مسايل و مشكلات جديدي را پديد آورده است. يكي از عواملي كه براي مقابله با اين مسايل در كشورهاي مختلف مورد توجه قرار گرفته ، تكنولوژي نوين آموزشي است. تكنولوژي آموزشي را مي توان يك رويكرد سيستمي دانست كه فرآيند ياددهي و يادگيري را كنترل و تسهيل مي كند.
در حال حاضر شاهراه بزرگ اطلاع رساني يك جريان بزرگ متشكل از رسانه هاي ارتباط جمعي براي آموزش است. افزايش استفاده از فن آوري هاي ارتباطي مانند پست الكترونيك و «وب» راه را براي تأمين نيازهاي آموزشي مخاطبان گشوده است. اين فن آوري هاي ارتباطي فرصت هايي را براي آموزش در زمينه واكنش مؤثر، كافي و به موقع در تأمين نيازهاي يادگيري مخاطبان بوجود آورده اند.
در بسياري از جوامع، سازمانها و مراكز آموزش عالي به اطلاعات جديد فن آوري هاي ارتباطات، به عنوان وسيله اي كه هم فرصت هاي يادگيري قابل انعطاف و هم دسترسي گسترده تر را عرضه مي كند، مي نگرند. همين امر اهميت آموزش هاي مجازي در رشد و بهسازي منابع انساني را ضروري نموده است.
در اين مقاله ضمن بيان ضرورت و اهميت آموزش الكترونيكي ، انواع آموزش با اين پديده ، فرايند آن و تجهيزات مورد نياز براي راه اندازي اين سيستم ارائه شده است.
اهميت و ضرورت آموزش الكترونيكي
براي تبيين نقش ، اهميت و ضرورت آموزشي الكترونيكي در برنامه ريزي استراتژيك سازمانهاي امروزي ابتدا جاي دارد به داستاني از "فرد . آر . ديويد" اشاره كنيم كه در آن دو تن از مديران صاحب نام در مسير گردش خود به خرسي وحشتناك و تيز رو بر خورد مي كنند و آنگاه يكي از آنها كفشهاي ورزشي خود را از كيف اش در آورده و آماده فرار مي شود . مدير ديگر به او مي گويد : «جناب شما نمي توانيد از اين خرس تندتر بدويد. » او در جواب مي گويد : « شايد من نتوانم از اين خرس تندتر بدوم،ولي ترديدي ندارم كه مي توانم تندتر از شما بدوم! » ( ديويد ، 1379)
استفاده از تكنولوژي هاي نوين همچون آموزش هاي الكترونيكي نيز هر چند كه نمي تواند بعنوان يگانه ابزار جهت مقابله و فرار از دست تهديدها محسوب شود ولي سازمانها با استفاده بهينه از اين عنصر ، حداقل جلوتر از رقباي خود گام بر مي دارند و همين يعني تداوم حيات و برنده شدن در عرصه رقابت .
نيازهاي روز افزون سازمانها به امر آموزش و عدم دسترسي به موقع آنها به مراكز آموزشي، لزوم حفظ پيوند با كار ، كمبود امكانات اقتصادي ، كمبود آموزشگران مجرب و متخصص و نيز هزينه هاي گزافي كه صرف آموزش مي شود، متخصصان علوم تربيتي و تكنولوژيست هاي آموزشي را در صدد ابداع سيستم و روش هاي جديد آموزشي مقرون به صرفه و با كيفيت نموده، كه علاوه بر جنبه هاي اقتصادي، قدرت پوششي وسيع داشته و به طور همزمان عده كثيري از فراگيران را تحت آموزش قرار دهد .
آموزش الكترونيكي ، علاوه بر پاسخگويي به نيازهاي ياد شده، به فراگير اين امكان را
مي دهد تا در زمان هاي مناسب به يادگيري بپردازد. در اين سيستم آموزشي، فراگير محور فعاليت يادگيري است كه فعالانه فرآيند يادگيري را دنبال مي كند و مي تواند متناسب با توانايي ها و قابليت هاي خويش، زمان، مكان، محتوي و سرعت يادگيري را تعيين كند.
گسترش حيطه آموزش در ساير زمينه ها نيز، از مزيت هاي اين روش است . به عبارت ديگر اين فن آوري مي تواند افراد بيشتري را براي يادگيري تحت پوشش قرار دهد و در ضمن كيفيت آموزش را هم بالا ببرد . اين سيستم آموزشي در سازمانهايي كه وسعت و پراكندگي جغرافيايي دارند، كارساز و مفيد است. در حال حاضر آموزش الكترونيكي بر روي برنامه هاي زنده يا دوره هاي آموزشي روي Desk top از طريق اينترنت و اينترانت اشتراكي متمركز شده است.
به طور كلي چهار محور عمده براي درك ضرورت بهره گيري از آموزشي الكترونيكي عبارتند از :
1 - برداشتن مرزهاي تجاري .
2 -رقابت بسيار شديد در سطح بين المللي.
3 - رشد اينترنت كه در تمام دنيا امكان بهره گيري از آن بسيار گسترده شده است .
انواع آموزش الكترونيكي
الف – آموزش مبتني بر كامپيوتر Computer Based Training))
در اين نوع آموزش، مواد آموزشي ديسك نوري يا فلاپي ديسك روي يك رايانه نصب
مي شود و نيازي نيست كه رايانه به شبكه و منابع مربوط به دوره متصل شده باشد. با استفاده از اين شيوه، فراگيران مي توانند در زمان و مكان معين و مشخصي به طور انفرادي، به يادگيري موضوعات مورد علاقه خود بپردازند.اين روش به دليل كليتي كه دارد ساير روشهاي آموزش الكترونيكي را نيز در برمي گيرد.
ب – آموزش بر پايه وب (Web Based Training)
در اين روش ، مواد آموزشي از جانب سرويس دهنده «وب» و از طريق اينترنت ارائه مي شود. WEB ارتباط با منابع آموزشي نظير كتاب هاي مرجع، پست الكترونيكي، تابلوهاي اعلانات و گروههاي گفت و گو را ايجاد مي كند. اين شيوه آموزشي، علاوه بر داشتن مزيت هاي آموزش الكترونيكي مزاياي آموزش هاي سنتي را نيز حفظ كرده است. ايجاد شكاف بيشتر بين يادگيري و آموزش، وجود شبكه جهان گستر «وب» را براي برقراري تعاملات بيشتر بين اين دو عامل الزامي مي كند.
ج – كنفرانس ويديويي
بدليل نقش واهميت كنفرانس هاي ويدئويي در آموزش هاي از راه دور توضيح بيشتري دراين خصوص ارائه مي شود:
بشر در طول تاريخ همواره در پي برقراري ارتباطات با ساير همنوعان خويش بوده است . ارتباطات يعني تبادل فرهنگ ، دانش ، افكار و تجربيات انسانها . ارتباطات يعني استفاده از قابليت ها و توانمنديهاي همنوعان و بالاخره ، ارتباطات يعني ابزاري براي بهتر زيستن.
جوامع امروزي در مقايسه با قبل بيشتر و بيشتر نيازمند ارتباطات مي باشند . رشد روز افزون فن آوري و دانش بشري نياز به اشتراك گذاري آنرا دو چندان مي كند و حال اينكه فن آوري خود به گسترش ارتباطات كمك مي كند . اگر چه از اولين روز اختراع تلفن تا كنون بيش از يك قرن نگذشته است اما در طول اين دوران هر روز شاهد پيشرفت دانش مخابراتي و ارتباطي بوده ايم . تلفن ، تلگراف ، راديو ، تلويزيون ، اينترنت و .... همگي نشان از تمايل انسانها به بر قراري ارتباطات به ساير همنوعان خود دارد .
امروزه با توجه به گسترش جغرافيايي سازمانها ، ادارات و كمپانيهاي بزرگ در چندين محل متفاوت و رشد روز افزون تجارت بين الملل و همچنين پيشرفت غير قابل باور سيستم هاي مخابراتي امكانات بسيار خوبي در اين راستا حاصل شده است . پس از اختراع كامپيوتر و شبكه هاي كامپيوتري اينك برقراري ارتباط سمعي و بصري است كه در عرصه ارتباطات و كامپيوتر
يكه تازي مي كند .
تعريف:
در يك تعريف ساده و اوليه مي توان گفت : Video Conferencing يعني ايجادو برقراري ارتباط بين دو يا چند مكان داخل شهري ، بين شهري ، بين كشوري و يا تركيبي از آنها به نحوي كه درهر مكان شخص يا گروه شركت كننده در كنفرانس بتوانند صدا ، تصوير ، اطلاعات ديجيتال و مدارك كاغذي ( مستندات ، نقشه ها و … ) اشخاص و گروه هاي ديگر شركت كننده در كنفرانس را شنيده و رويت كنند .
اصــــول
اصول Video Conferencing مبتني بر دريافت صوت و تصوير اشخاص شركت كننده در كنفرانس و همچنين اطلاعات ديجيتال و مستندات آنها و تبديل اين اطلاعات به سيگنالهاي خاص مخابراتي و ارسال آنها به نقاط ديگر و تبديل مجدد آنها به همان فرمت اوليه مي باشد .





بديهي است كه در طي مراحل تبديل فرمت و ارسال و دريافت از طريق سيستم هاي VideoConferencing پروتكل هاي رايج مانند G722,H.323,H.243 و غيره مورد استفاده قرار مي گيرد .
از طرف ديگر ارسال و دريافت اطلاعات بين اشخاص يا گروهها با استفاده از بسترهاي جديد و پر سرعت مخابراتي امكان پذير است و از جمله مهمترين آنها مي توان به موارد زير اشاره نمود .


ISDN با حداقل سرعت 128 K
خطوط مخابراتي ماهواره اي ( Satellite Communication )







روش هاي ويدئو كنفرانس
الف : روش يك به يك Point To Point
در اين روش مي توان تنها دو شخص يا دو گروه را از طريق سيستم به يكديگر متصل نمود بعبارت ديگر اين روش شباهت زيادي به يك تماس تلفني معمولي بين دو نقطه دارد كه در آن علاوه بر انتقال صدا، انتقال تصوير ، داده و مستندات نيز موجود است .



ب : روش چندگانه Multipoint - To - Multipoint
در اين روش مي توان به تعداد دلخواه شخص و يا گروهها را وارد كنفرانس نمود طبيعي است كه تمام اشخاص يا گروهها داراي امكانات كنفرانس مي باشند .
نكته قابل توجه در اين روش آنست كه سيستم هاي ويدئوكنفرانس مي بايست از طريق يكي از بسترهاي مخابراتي ذكر شده در قبل به يك سيستم مركزي MCU ( Multipoint Conferrence Unit ) متصل شوند .
وظيفه MCU برقراري ارتباط ، برقراري پروتكل ها ، حفظ سرعت انتقال داده و بطور كلي مديريت همه جانبه كنفرانس مي باشد .
نكته مهم ديگر اينكه براي هر تعداد دلخواه شركت كننده در كنفرانس تنها يك MCU كافي مي باشد و فقط نوع و توانمندي فني آن مي بايست پاسخگوي نيازهاي كنفرانس باشد .
دستگاه هاي ويدئوكنفرانس Units Video Conferencing
صرف نظر از كمپاني سازنده، هر دستگاه ويدئوكنفرانس مي بايست داراي حداقل مشخصات فني زير باشد تا بتوان از آن بهره جست :
v سيستم CODEC جهت سيگنال و اطلاعات دريافتي و يا ارسالي به پروتكل هاي مخابراتي
v درگاه هاي ارتباطي با سيستم مخابرات و ارسال و دريافت مثلIP.ISDN و غيره .
v يك دوربين جهت برداشت تصوير شركت كنندگان در كنفرانس .
v يك نمايشگر ( تلويزيون ، مانيتور يا پلاسما ) جهت نمايش تصوير شركت كنندگان گروه يا گروه هاي مقابل .
v يك ميكروفن جهت دريافت صداي شركت كنندگان .
v يك بلندگو جهت پخش صداي گروه يا گروه هاي مقابل .
v ورودي كامپيوتر جهت ارسال اطلاعات ديجيتال به كنفرانس .
و همچنين تعدادي ورودي و خروجي روي CODEC بر حسب مدل سازنده مانند :
v ورودي ويژوالايزر .
v ورودي و خروجي نمايشگرهاي ديگر ( مانيتور ، تلوزيون ، پلاسما ، كامپيوتر همراه ، ويدئو پروژكتور )
v ورودي و خروجي براي سيستم هاي صوتي ( ميكروفن هاي اضافي ، بلندگوهاي اضافي ، سيستم آمپلي فاير صوت و . . . )
v ورودي دوربين هاي اضافي .
v ورودي از دستگاه ويدئو VHS .
v ورودي از دستگاه DVD .
v ورودي كامپيوتر اضافي .
v اسكنر و پرينتر .
v خروجي براي دستگاه ضبط ويدئويي .
v پورت اضافي براي برقراري ارتباط با بستر مخابراتي ويدئو كنفرانس .
v . . . . . . . .
همانگونه كه قبلا ذكر گرديد اين ورودي و خروجي ها مي توانند بر حسب كاربرد ، مدل و كمپاني سازنده اين دستگاهها متفاوت باشند .
همچنين بعضي از اين دستگاهها داراي MCU داخلي جهت بر قراري كنفرانس از نوع Multipoint نيز مي باشند .
كـــــاربرد
با توجه به تعريف ارائه شده و قابليت هاي استفاده از سيستم ويدئو و همچنين سادگي استفاده از اين تكنولوژي مي توان كاربردهاي متنوع و متعددي را براي آن در نظر گرفت . ذيلاً برخي از عمده ترين آنها ذكر مي گردد :
v جلسات مديران در ساختمان ها و دفاتر متفاوت يك شهر .
v جلسات مديران و روساي سازمانهايي كه در شهرهاي مختلف داراي شعبات يا دفاتر مي باشد .
v جلسات فرماندهي نظامي .
v استفاده از سخنرانيهاي مديران ، مهمانان خارجي ياداخلي از هر نقطه دلخواه .
v رويت مناطق مختلف بيرون از سازمان جهت تصميم گيري مديران .
v درمان و تجويز دارو براي بيماران و رويت واقعي وضعيت بيماران ( ويزيت ) و همچنين مشاهده نتايج عكس و آزمايشهاي آنان و گفتگو با ايشان .
v امكان آموزش از راه دور توسط اساتيد و معلمان .
v برگزاري كلاسهاي دانشگاه بدون نياز به حضور استاد در محل ( اساتيد پروازي )
از جمله مزاياي استفاده از اين سيستم مي توان به موارد زير اشاره نمود :
v صرفه جويي در زمان سفر براي شركت در جلسات .
v صرفه جويي در هزينه سفرهاي داخلي و خارجي براي شركت در جلسات .
v امكان دعوت از تعداد بيشتري از مديران يا اعضاء تصميم گيرنده در جلسات .
v پرهيز از مخاطرات سفر .
v جلوگيري از هزينه اسكان و پذيرايي از مدعوين جهت شركت در كنفرانس .
v سهولت دسترسي به اعضاء .
v امكان برگزاري جلسات در كوتاه ترين زمان ممكن .
د – سيستم ماهواره
علامت هاي صوتي و تصويري، از طريق ماهواره هايي كه دور زمين مي گردند، ارائه مي شود. سيستم ماهواره از يك هاب (فرستنده) و يك ايستگاه زميني (گيرنده) تشكيل شده است.
در اين روش ، از يك پروژكتور ، يك صفحه نمايش و يك رايانه كه از طريق ماهواره به يك شبكه الكترونيكي متصل است، استفاده مي شود.
فرايند آموزش الكترونيكي
فراگيران ، در چنين روش هاي پيشرفته آموزشي، مي توانند بدون محدوديت زماني و مكاني، در كلاسهاي مجازي حضور يافته و از مواد آموزشي ارائه شده ، بهره مند شوند. هم چنين امكان مباحثه فراگيران با يكديگر و مدارس فراهم است. هر كاربر، حداقل بايد يك آدرس الكترونيكي داشته باشد، تا امكان ارتباط و ارسال اطلاعات و پرسش و پاسخ بين مدرس و فراگير و غيره از طريق اين آدرس الكترونيكي ايجاد شود. فراگير مي تواند از طريق Desk Top مطالب آموزشي مورد نياز خود را انتخاب كرده و استفاده كند.
مجموعه ابزارهايي نيز متناسب با نيازهاي طرفين فرآيند آموزش (مدرس – فراگير) براي تسهيل در ارائه و دريافت محتويات آموزشي و روند ارزشيابي وجود دارد. مي توان با استفاده از بانك اطلاعاتي حاوي مجموعه اي از سئوال ها و به كمك ابزارهاي تعبيه شده، به راحتي انواع آزمون هاي درسي را طراحي و زمانبندي برگزاري آنها را كنترل كرد و در نهايت از نتيجة ارزيابي آزمون ها و وضعيت آموزشي يادگيرنده مطلع شد.
كابران مي توانند از طريق گفتگو (chat) با ساير كاربران ارتباط مستقيم برقرار كرده و تبادل اطلاعات كنند.

مــزايــاي آمــوزش از راه دور
ü براي آموزش تعداد زيادي كارآموز نياز به پرسنل كمتري است .
ü يك كارآموز يا فراگير ميتواند به پيشرفت سريعتري با توجه به استعداد و فرصت خود دست يابد .
ü استفاده از فن آوري اطلاعات در امر آموزش موجب تقويت ارتباط بين مراكز آموزشي گرديده و دستيابي به سطوح بالاتر آموزش را تسهيل مي كند .
ü با توجه به جذابيت اين نوع از آموزش ها ، ميل به يادگيري در فراگيران تقويت ميگردد .
ü در آموزش از راه دور انتقال تجارب آموزشي آسان تر و سريعتر است .
ü مراحل اداري و قانوني مانند ثبت نام و برگزاري آزمون بسيار سريعتر و راحت تر است .
ü اين روش آموزش بسيار مقرون به صرفه است .
ü بسياري از منابع آموزشي را ميتوان جهت مطالعه و آموزش به فراگير ارائه نمود .

تجهيزات مورد نياز
راه اندازي چنين سيستمي، نيازمند زير ساختار الكترونيكي كارا، سيستم شبكه اي كامل با داشتن خطوط تلفن ، كابل هاي مناسب، سرويس دهنده هاي وب، مودم ها، مسير ياب ها ، ISDN و LAN مناسب است. با اين سيستم تمامي كلاس هاي درسي بايد به وسايل چند رسانه اي مجهز شوند تا كاربران بتوانند از سيستم شبكه اي كامل استفاده كنند. براي رسيدن به اين هدف، فرهنگ ديجيتالي بايد جزء جدايي ناپذير آموزش آموزشگران قرار گيرد.
علاوه بر آن، نيروي انساني ماهر پشتيباني كننده اطلاعات آموزشي در زمينه طراحي و تدوين محتويات آموزشي، تدوين بانك اطلاعاتي حاوي مجموعه اي از سئوال ها و ارزيابي از فراگيران و نيز ارائه خدمات مشاوره اي و تجهيز فضاي مناسب، به عنوان پايگاه اطلاع رساني مجهز به امكانات سخت افزاري ونرم افزاري ، اجتناب نا پذير است.

منابع
1 – احديان ، محمد ، محمدي داود «مباحث تخصصي در تكنولوژي آموزشي»، تهران ، انتشارات ققنوس 1377 .
2 – باقريان ، داريوش ، « استفاده از شبكه الكترونيكي در برنامه هاي آموزشي از راه دور در فيليپين»، خبر نامه انفورماتيك.
3 – بي تا، «پروژه هاي آزمايشي در زمينه خدمات جامعه اطلاعات مبتني بر اينترنت». پيام ارتباطات ، مرداد 1380.
4 – جاوداني ، حميد. «اتحاديه اروپا و آموزش الكترونيك»، خبرنامه آموزش عالي ، شماره 19 سال دوم 1380.
5– عيسي ثمري ، «آموزش الكترونيكي رهيافتي نوين در فرايند آموزش» مجله آموزش هاي علمي كاربردي ، شماره دهم.
6- زاهدي، شمس السادات ،"تجزيه وتحليل و طراحي سيستم ها"،مباني سيستم هاي اطلاعاتي مديريت، انتشارات دانشگاه علامه طباطبايي،تهران، چاپ سوم،1380
7- جزوات مربوط به تكنولوژي اطلاعاتي شركت نقش آور دنا
John.setaro . how e – learning can increase ROI fortraining.www.joe.org/joe.2001
Kavita, Gupta, apractical guide to needsassessment, 2001

الگوريتم هاي مسير يابي

طراحي الگوريتم

اصول عملكرد

روترها از الگوريتمهاي مسيريابي،براي يافتن بهترين مسير تا مقصد استفاده مينمايند هنگامي كه ما در مورد بهترين مسير صحبت ميكنيم،پارامترهايي همانند تعداد hopها (مسيري كه يك بسته از يك روتر ديگر در شبكه منتقل ميشود).زمان تغيير و هزينه ارتباطي ارسال بسته را در نظر ميگيريم.

مبتني بر اينكه روترها چگونه اطلاعاتي در مورد ساختار يك شبكه جمع آوري مينمايند و نيز تحليل آنها از اطلاعات براي تعيين بهترين مسير،ما دو الگوريتم مسير يابي اصلي را در اختيار داريم:الگوريتم مسير يابي عمومي و الگوريتمهاي مسير يابي غير متمركز.

در الگوريتم هاي مسير يابي غير متمركز،هر روتر اطلاعاتي در مورد روترهايي كه مستقيما به آنها متصل ميباشند در اختيار دارد. در اين روش هر روتر در مورد همه روتر هاي موجود در شبكه،اطلاعات در اختيار ندارد.اين الگوريتمها تحت نام الگوريتمهاي (DV (distance vectorمعروف هستند.در الگوريتمهاي مسيريابي عمومي،هر روتر اطلاعات كاملي در مورد همه روترهاي ديگر شبكه و نيز وضعيت ترافيك شبكه در اختيار دارد.اين الگوريتمها تحت نام الگوريتمهاي(LS(Link state معروف هستند.ما در ادامه مقاله به بررسي الگوريتمهاي LS ميپردازيم.

الگوريتمهاي LS

در الگوريتمهاي LS ،هر روتر ميبايست مراحل ذيل را به انجام رساند:

روترهاي را كه به لحاظ فيزيكي به آنها متصل ميباشد را شناسايي نموده و هنگامي كه شروع به كار ميكند آدرسهايIP آنها بدست آورد. اين روتر ابتدا يك بسته HELLO را روي شبكه ارسال ميكند. هر روتري كه اين بسته را دريافت ميكند از طريق يك پيام كه داراي آدرس IP خود اين روتر ميباشد به پيام HELLO پاسخ ميدهد.

زمان تاخير مربوط به روترهاي مجاور را اندازه گيري نمايد(يا هر پارامتر مهم ديگري از شبكه همانند ترافيك متوسط)

براي انجام اين كار ،روترها بسته هاي echo را روي شبكه ارسال ميكنند. هر روتري كه اين بسته ها را دريافت ميكند با يك بسته echo reply به آن پاسخ ميدهد.با تقسيم زمان مسير رفت و برگشت به دو،روترها ميتوانند زمان تاخير را محاسبه كنند.(زمان مسير رفت و برگشت،سنجشي از تاخير فعلي روي يك شبكه ميباشد)توجه داشته باشيد كه اين زمان شامل زمانهاي ارسال و پردازش ميباشد.

اطلاعات خود را در مورد شبكه،براي استفاده ساير روترها منتشر نموده و اطلاعات روترهاي ديگر را دريافت كند.

در اين مرحله همه روترها دانش خود را با روتر هاي ديگر به اشتراك گذاشته و اطلاعات مربوط به شبكه را با يكديگر مبادله ميكنند.با اين روش هر روتر ميتواند در مورد ساختار و وضعيت شبكه اطلاعات كافي بدست آورد.

با استفاده از اين الگوريتم مناسب،بهترين مسير بين هر دو گره از شبكه راشناسايي كند.

در اين مرحله،روترها بهترين مسير تا هر گره را انتخاب ميكنند.آنها اين كار را با استفاده از يك الگوريتم همانند الگوريتم كوتاهترين مسير Dijkstra انجام ميدهند.در اين الگوريتم،يك روتر مبتني بر اطلاعاتي كه از ساير روترها جمع آوري نموده است،گرافي از شبكه را ايجاد مينمايد.اين گراف مكان روترهاي موجود در شبكه و نقاط پيوند آنها را به يكديگر نشان ميدهد.هر پيوند با يك شماره به نام Costياweight مشخص ميشود.اين شماره تابعي از زمان تاخير،متوسط ترافيك و گاهي اوقات تعداد hopهاي بين گره ها ميباشد.براي مثال اگر دو پيوند بين يك گره و مقصد وجود داشته باشد،روتر پيوندي با كمترين Weight را انتخاب ميكند.

الگوريتم Dijkstra داراي مراحل ذيل ميباشد:

روتر گرافي از شبكه را ايجاد نموده و گره هاي منبع و مقصد(براي مثال V1 وV2)را شناسايي ميكند.سپس يك ماتريس به نام ماتريس adjacency را ميسازد.در اين ماتريس يك مختصه مبين Weight ميباشد.براي مثال[i,j]،وزن يك پيوند بين Viو Vj ميباشد.در صورتي كه هيچ پيوند مستقيمي بين Vi وVj وجود نداشته باشد اين وزن (ويت) بصورت infinity در نظر گرفته ميشود.

روتر يك مجموعه ركورد وضعيت را براي هر گره روي شبكه ايجاد مينمايد اين ركورد داراي سه فيلد ميباشد:

فيلد Predecessor:اولين فيلدي كه گره قبلي را نشان ميدهد.

فيلد Length:فيلد دوم كه جمع وزنهاي از منبع تا آن گره را نشان ميدهد.

فيلد Label:آخرين فيلد كه وضعيت گره را نشان ميدهد.هر گره ميتواند داراي يك مود وضعيت باشد:tentative يا permanent

روتر،پارامترهاي مجموعه ركورد وضعيت براي همه گره ها را آماده سازي اوليه نموده و طول آنها را در حالت infinity و Labelآن را در وضعيت tentative قرار ميدهد.

روتر،يك گره T را ايجاد ميكند.براي مثال اگر V1 ميبايست گره T منبع باشد،روتر برچسب V1را در وضعيت permanent قرار ميدهد.هنگامي كه يك Label به حالت permanent تغيير ميكند ديگر هرگز تغيير نخواهد كرد. يك گره T در واقع يك agent ميباشد.

روتر،مجموع ركورد وضعيت مربوط به همه گره هاي Tentative را كه مستقيما به گره T منبع متصل هستند،روز آمد مينمايد.

روتر همه گره هاي Tentative را بررسي نموده و گرهاي را كه وزن آن تا V1 كمترين مقدار را دارد انتخاب ميكند.سپس اين گره،گره Tمقصد خواهد بود

اگر اين گره،V2 نباشد(گره مقصد)روتر به مرحله 5باز ميگردد.

اگر اين گره V2 باشد،روتر گره قبلي آن را از مجموع ركورد وضعيت استخراج نموده و اين كار را انجام ميدهد تا به V1 برسد،اين فرست از گره ها،بهترين مسير از V1تاV2را نشان ميدهد.

اين مراحل بصورت يك فلوچارت در شكل نشان داده شده است ما از اين الگوريتم بعنوان يك مثال در ادامه مقاله استفاده خواهيم نمود.

مثال

الگوريتم Dijkstra

در اينجا ما ميخواهيم بهترين مسير بين گره هاي A و E را پيدا كنيم همانطور كه ميبينيد 6 مسير بين A و E وجود دارد.(ACDBE ،ABDCE ، ACDE، ABDE، ACE،ABE)و واضح است كه ABDEبهترين مسير ميباشد زيرا كمترين وزن را دارد اما هميشه به اين سادگي نيست و برخي موارد پيچيده وجود دارد كه در آن ما مجبوريم از الگوريتم هايي براي يافتن بهترين مسير استفاده كنيم.

همانطور كه در تصوير ذيل مشاهده ميكنيد،گره منبع(A)بعنوان گره Tانتخواب شده و بنابراين برچسب آن، Permanent ميباشد. (ما گره هاي Permanent را با دايره هاي تو پر و گره هاي Tرا با يك پيكان نشان ميدهيم)

در اين مرحله شما ميبينيد كه مجموع ركورد وضعيت گره هاي Tentative كه مستقيما به گره(T (C،Bمتصل شده اند،تغيير يافته است.همچنين از آنجايي كه گره Bكمترين وزن را دارد،بعنوان گره T انتخاب شده و برچسب آن به حالت Permanent تغيير كرده است.

در اين مرحله همانند مرحله قبل دو مجموعه ركورد وضعيت گره هايي كه Tentative داراي اتصال مستقيم به گره T ميباشد(E،D)تغيير كرده است.همچنين از آنجايي كه گره D وزن كمتري دارد،بعنوان گره T انتخاب شده و برچسب آن به وضعيت Permanent تغيير كرده است.

در اين مرحله ما هيچ گره Tentative نداريم بنابراين فقط گره T بعدي را شناسايي ميكنيم.از آنجايي كه Eداراي كمترين وزن ميباشد بعنوان گرهTانتخاب ميشود.

E گره مقصد بوده بنابر اين كار ما در اينجا تمام ميشود.اكنون ما كار شناسايي مسير را به انتها رسانده ايم.گره قبلي Eگره D،گره B ميباشد و گره قبلي B،گره A ميباشد.بنابر اين بهترين مسير ABDE است در اين مورد وزن كل مسير،(1+2+1)4ميباشد.

با وجودي كه اين الگوريتم بخوبي كار ميكند اما آنقدر پيچيده است كه زمان پردازش آن براي روتر طولاني بوده و راندمان شبكه را كاهش ميدهد.همچنين اگر يك روتر اطلاعات غلطي را به روترهاي ديگر بدهد،همه تصميمات مسير يابي نادرست خواهد بود.

الگوريتمهاي DV

الگوريتمهاي DVبا نامهاي الگوريتمهاي مسيريابي Bellman-Ford و ford-fulkerson نيز ياد ميشوند.در اين الگوريتمها،هر روتر داراي يك جدول مسيريابي ميباشد كه بهترين مسير تا هر مقصد را نشان ميدهد.يك گراف معمولي و جدول مسيريابي مربوط به روتر G در شكل زير نشان داده شده است.

همانطور كه در جدول مشاهده ميكنيد،اگر روتر G بخواهد بسته هايي را به روتر D ارسال كند،ميبايست آنها را به روتر H ارسال نمايد.هنگامي كه بسته ها به روتر H رسيدند،اين روتر جدول خود را بررسي نموده و روي چگونگي ارسال بسته ها به D تصميم گيري مي كند.

در الگوريتمهاي DV،هر روتر ميبايست مراحل ذيل را انجام دهد:

وزن لينكهاي مستقيما متصل به آن را اندازه گرفته و اين اطلاعات را در جدول خود ذخيره كند.

در يك دوره زماني خواص،روتر جدول خود را به روترهاي مجاور ارسال نموده و جدول مسيريابي هر يك از روترهاي مجاور خود را دريافت ميكند.

مبتني بر اطلاعات بدست آمده از جداول مسيريابي روترهاي مجاور،جدول خود را روز آمدسازي مينمايد.

يكي از مهمترين مشكلات،هنگام كار با الگوريتمهاي DV،مشكل ‍Count to infinity اجازه بدهيد اين مشكل را با ذكر يك مثال روشن كنيم.

همانطور كه در قسمت ذيل نشان داده شده است يك شبكه را در ذهن خود تصور كنيد.همانطور كه در اين جدول ميبينيد،فقط يك پيوند بين A و ساير بخشهاي شبكه وجود دارد.در اينجا شما ميتوانيد،اين گراف و جدول مسيريابي همه گره ها را مشاهده كنيد:

اكنون تصور كنيد كه پيوند بين A و B قطع شود.در اين هنگام، B جدول خود را تصحيح ميكند بعد از يك مدت زمان خاص،روترها جداول خود را مبادله نموده و بنابراين B جدول مسيريابي C را دريافت ميكند. از آنجايي كه C نميداند چه اتفاقي براي پيوند بين A و B رخ داده است اين اطلاعات را حفظ ميكند.B اين جدول را دريافت نموده و فكر ميكند كه يك پيوند جداگانه بين Cو A وجود دارد،بنابراين جدول خود را تصحيح نموده مقدار infinity را به 3 تغيير ميدهد.به همين شكل دوباره روترها جداول خود را مبادله ميكنند.هنگامي كه C،جدول مسيريابي B را دريافت ميكند،مشاهده ميكنيد كه B وزن پيوند خود تا A را از 1به 3 تغيير داده است،بنابراين C ،جدول خود را روزآمد نموده و وزن پيوند خود تا Aرا به 4 تغيير ميدهد.اين پروسه تكرار ميشود تا همه گره ها وزن پيوند خود را تا A در وضعيت infinity قرار دهند.اين وضعيت در جدول زير نشان داده شده است.

در اين روش متخصصين ميگويند،الگوريتمهاي DV داراي يك سرعت همگرايي پايين هستند.يك روش براي حل اين مشكل در مورد روترها،ارسال اطلاعات فقط به روترهايي ميباشد كه داراي پيوند انحصاري تا مقصد نيستند.براي مثال در اين مورد،C نميبايست هيچ اطلاعاتي را به گره B در مورد A ارسال كند زيرا B فقط يك مسير تا A را در اختيار دارد.

مسيريابي سلسله مراتبي

همانطور كه شما ميبينيد،در هر دو الگوريتم LS و DV،هر روتر مجبور به ذخيره نمودن اطلاعات مربوط به روترهاي ديگر ميباشد.هنگامي كه اندازه شبكه رشد ميكند،تعداد روترهاي شبكه افزايش مي يابد در نتيجه اندازه جداول مسيريابي نيز افزايش مي يابد و روترها نميوانند ترافيك شبكه را به طور موثر كنترل كنند.ما از مسيريابي سلسله مراتبي براي برطرف كردن اين مشكل استفاده ميكنيم.اجازه بدهيد اين موضوع با ذكر يك مثال روشن كنيم:

ما از الگوريتمهاي DV براي يافتن بهترين مسير بين گره ها استفاده ميكنيم در وضعيت نشان داده شده در ذيل،هر گره از شبكه مجبور به نگهداري يك جدول مسيريابي با 17 ركورد ميباشد.در اينجا يك گراف معمولي و جدول مسيريابي مربوط به A ارائه شده است.

در مسيريابي سلسله مراتبي،روترها در گروههايي به نام regions طبقه بندي ميشوند.هر روتر داراي اطلاعاتي فقط در مورد روترهايي كه در region آنها قرار دارد در اختيار داشته و هيچ گونه اطلاعاتي در مورد region هاي ديگر ندارند.

در اين مثال ما شبكه خود را به پنج region تقسيم ميكنيم.اگر A بخواهد بسته ها را به هر روتر در region2 ارسال كند،آنها را به B ارسال ميكند و الي آخر.

در اين نوع مسيريابي،جداول را ميتوان خلاصه نمود بنابراين راندمان شبكه بهبود مييابد.مثال بالا مسيريابي سلسله مراتبي دو سطحي را نشان ميدهد همچنين ميتوان از مسيريابي سلسله مراتبي 3 سطحي و 4 سطحي استفاده كرد.در مسيريابي سلسله مراتبي 3سطحي،شبكه به تعدادي كلاستر تقسيم بندي ميشود.هر كلاستر متشكل از تعدادي region و هر region داراي تعدادي روتر ميباشد.مسيريابي سلسله مراتبي به طور وسيعي در مسيريابي اينترنت مورد استفاده قرار ميگيرد و استفاده از چندين پروتكل مسيريابي را ممكن مي سازد.