بررسي تفاوت بلوغ عاطفي در بين دانشجويان خانم مجرد و متأهل 18 تا 30 سال دانشگاه سيستان و بلوچستان در سال 86

 

 

 

 

 

چكيده:

پژوهش حاضر بررسي تفاوت بلوغ عاطفي در ميان خانم هاي مجرد و متأهل در مقطع كارشناسي دانشگاه سيستان وبلوچستان است.

جامعه اين پژوهش كه نمونه ما از آن انتخاب شده كل دانشجويان خانم دانشگاه سيستان و بلوچستان است. نمونه اين پژوهش شامل 160 نفر مي باشد كه 80 نفر مجرد و 80 نفر متأهل مي باشد كه به روش تصادفي انتخاب شده است. پژوهش حاضر به اين سئوال محقق پاسخ مي دهد كه آيا بين دانشجويان خانم مجرد يا متأهل از نظر بلوغ عاطفي تفاوت معناداري وجود دارد يا نه؟

ابراز تحقيق پرسشنامه مقياس بلوغ عاطفي از بهارگاوا مي باشد كه مشتمل بر 48 سؤال است بعد از اجراي پرسشنامه و تجزيه و تحليل اطلاعات گردآوري شده با استفاده از آمار توصيفي شامل محاسبه جداول فراواني و نمودارها مي باشد و آمار استنباطي كه شامل آزمون خي 2 مي­باشد پژوهش به صورت زير بدست آمد:

«در بين دانشجويان خانم مجرد و متأهل دانشگاه سيستان و بلوچستان تفاوتي از نظر بلوغ عاطفي وجود ندارد و تفاوت بي معني است»

 

1-1- مقدمه

دوره بلوغ دوراني مبهم از نظر شناخت خصايص و دوران تمايلات متضاد است. با ورود كودك به دنياي نوجواني و بلوغ، ولادتي تازه و مرحله ي ويژه و مستقل از دوره هاي قبل و بعد پديد مي آيد كه آن را مرحله انتقال، مرحله نجات از كودكي دوران تحولات همراه با دگرگوني هاي سريع و غافلگير كننده، مرحله طوفان حيات و مرحله نجات از طفيلي گري نيز مي نامند.

افراد در اين دوران احياناً‌ با ترس و بيم هايي مواجه مي گردند كه رفع و تعديل آن  نيازمند به حمايت از سوي والدين و مربيان است. (قائمي، 1380، ص 22)

موارد زير از جمله تغييرات دوران بلوغ است:

-       تحولي در اندام او ايجاد شده و شرايط جديد، تعادل اندامي او را بهم مي زند.

-       در عواطف و احساسات او نيز تغيير پديد مي آيد و موجب دگرگوني هايي در خشم و ترس و محبت او و ... مي شود.

-       در جنبة‌ ذهن او نيز تحولات رو به رشدي ايجاد مي گردد و هوش و عقل و انديشه و تخيل او را دگرگون مي سازد.

-       در جنبه روان او در عرصه هاي فطري و وجداني،‌ آزادي خواهي و استقلال طلبي، ستايش و نيايش، حقيقت دوستي، و ... دگرگوني هايي ايجاد مي شود.

-       و بالاخره در غدد دروني جوش و خروش و دو غده جنسي شكفتگي و بيداري خاصي پديد مي آيد كه موجد خواسته هايي در اقناع غريزي مي گردد. (قائمي، 1380، ص 28)

 

1-2- «بيان مسئله»‌

بسياري از افراد در سنين جواني و نوجواني به بلوغ عاطفي دست پيدا نمي كنند  در صورتي كه اكثر افراد به بلوغ جنسي و بلوغ تا سن زير 20 سال دست پيدا مي كنند ولي يا به بلوغ عاطفي نمي رسند يا خيلي دير به اين بلوغ مي رسند بلوغ عاطفي به اين معناست كه فرد به حدي از پختگي مي رسد كه مي تواند راه حلهاي پيچيده تري براي مشكلات روزمره عاطفي خود پيدا كند و از احساس خود به صورت پيچيده تري براي حل اين مشكلات استفاده كند و توانايي كنترل نوسانات شديد آن را دارد اين مسئله مهم است كه آيا افراد ابتدا به يك بلوغ نسبي عاطفي دستي مي يابند و بعد سعي مي كنند به زندگي مشترك قدم گذارند يا وقتي ازدواج كردند و زندگي مشتركي را با فرد ديگري آغاز كردند اين بلوغ در آن ها رشد مي كند بسياري از افراد معتقدند كه فرد ابتدا بايد از لحاظ اقتصادي و اجتماعي به يك استقلال دست پيدا كنند و بعد به نيازهاي عاطفي خود توجه داشته باشند. امروزه در بين دختران مجرد افسردگي زياد ديده مي شود اين كه فردي نمي تواند عواطف خود را به درستي بشناسد و به طبع نحوه كنترل و ابراز آن ها را نمي داند حالا يا آن ها را به شكل نادرست ابراز مي كند يا آن ها را سركوب و انكار مي كند و در نهايت مسئله اصلي اين پژوهش كه ما به بررسي آن مي پردازيم اين است آيا بين دانشجويان خانم مجرد و متأهل از لحاظ بلوغ عاطفي تفاوت معناداري وجود دارد يا نه؟ به عبارتي آيا ازدواج تأثيري در بلوغ عاطفي افراد مي گذارد يا نه؟‌

مسئله بلوغ عاطفي مسئله اي است مهم كه اگر افراد به آن توجه نكنند ممكن است در زندگي آينده و مشتركشان با فرد ديگري به مشكل برخورد كنند مسلماً‌ كسي كه از نظر عاطفي به سطحي از رشد و بلوغ نرسيده است نمي تواند زندگي مسالمت آميزي را با فرد ديگري داشته باشد زيرا كه او هنوز تسلطي بر عواطف و احساسات خود ندارد و اينكه نمي داند چگونه آنها را كنترل كند؟ پس اگر ما بدانيم كه فرد آينده شريك زندگيمان به بلوغ عاطفي رسيده و شرايط گرداندن يك زندگي را دارد مي توانيم به او اطمينان كرده و در مشكلاتي كه فراروي زوج قرار مي گيرد را حل كنيم. لذا بدين منظور ارتباط بين دو متغيير بلوغ عاطفي و متأهل را مورد بررسي قرار مي دهيم.

 

1-3- «اهميت و ضرورت پژوهش»

دوران بلوغ و مراحل قبل و بعد از آن دوراني مهم و از نظر پايه گذاريها دوراني سرنوشت ساز است آغاز آن به هر گونه اي كه باشد لاجرم فرجامي خواهد داشت كه ممكن است بسيار تلخ يا شيرين داشته باشد. اكثريت افراد بعد از رسيدن به بلوغ نسبي فكري سعي در گرفتن مسئوليتهاي اجتماعي مي كنند كه چنين چيزي را جامعه و خانواده به شدت از آن ها طلب مي كند جوان سعي مي كند از لحاظ اقتصادي و اجتماعي زندگي مستقلي براي خود داشته باشد در كنار اين زندگي مستقل اجتماعي به روابط با جنس مخالف مي پردازند چه به بلوغ عاطفي رسيده باشند چه نه. امر ازدواج خود عامل مهمي در ايجاد بلوغ عاطفي است هر شكست عاطفي خود باعث مي شود فرد تلاش بيشتري در كنترل احساسات خود كند. بسياري معتقدند كه بلوغ عاطفي در ميان زنان و مردان متأهل بيشتر از افراد مجرد ديده مي شود و به رشد بيشتري رسيده است اگر رشد عاطفي و بلوغ عاطفي فرد با النسبه كامل باشد قابليت انطباق او بالاست و تمايلات بازگشتي او كم است.

«ازدواج يك امر جهاني است كه در تمام جوامع در طول تاريخ وجود داشته و به يك مجموعه از نيازهاي اساسي انسان پاسخ مي دهد بقاي نسل و پرورش فرزندان تحقق آرزوي ديرين كودكي براي پدر و مادر بودن دستيابي به عاليترين سطح دوستي و صميميت  دوره جواني و بزرگسالي ارتباط گرم و دو جانبه عاطفي و جنسي و تقسيم  كار و همكاري و همراهي در طول زندگي در شمار اساسي ترين كاركردهاي خانواده است. موفقيت در ازدواج حاصل عوامل گوناگون است ازدواج به موقع، هماننديهاي شخصيتي شيوه هاي مناسب ارتباط با يكديگر، پافشاري بر تعهدات زندگي خانوادگي و برخورداري از امكانات شغلي و مالي و رفاهي را مي توان از عوامل مهم به شمار آورد از طرف ديگر كم تجربگي و ناپختگي همسران جوان، مشكلات مربوط به پذيرش هويت متفاوت طرف مقابل، خصوصيات متفاوت در خانواده و دخالتهاي بي مورد و انتظارات بيجاي آنان از همسران جوان و كمبودهاي مالي و شغلي و تدارك وسايل زندگي و مسكن بر مشكلات اين جريان پيچيده مي افزايد و شايد ناشي از عدم بلوغ عاطفي باشد.»

مفهوم رفتار عاطفي بالغ در هر سطحي حاصل رشد طبيعي عاطفي است شخصي قادر به كنترل عواطف خويش است كه تأخير در ارضا را تحمل كند بدون اينكه تأسف بخورد و رنج بكشد مورگان مي گويد «يك نظر كارآمد درباره بلوغ بايد تمام حيطه فرديت،‌ نيروها و توانايي لذت از اين نيروها را در نظر بگيرد»

كاپلان و بارون خصوصيات شخصي را كه از لحاظ عاطفي بالغ است بررسي كرده و مي گويد «او قابليت مقاومت در برابر تأخير در ارضاي نيازها را دارد او توان تحمل ميزان معقول ناكامي را دارد او به طرح و نقشه درازمدت معتقد است و مي تواند توقعات خويش را بر مبناي اقتضاي موقعيت به تعويق اندازد يا در آن تجديد نظر نمايد.

برجسته ترين علامت بلوغ عاطفي توانايي تحمل تنش است يك علامت ديگري بي تفاوتي، برخي از انواع محركات است كه بر نوجوانان و جوانان اثر مي كند و او را بي حوصله يا دستخوش احساسات مي نمايد بعلاوه شخص بالغ از نظر عاطفي پيوسته داراي گنجايش شادي و تفريح است كول افرادي كه از لحاظ عاطفي بالغ  هستند داراي خصوصيات زيرند: مايل به غير همجنس، درك نگرش رفتار ديگران، ميل به پذيرش نگرش ها و عادات ديگران و قابليت تأخير پاسخهاي خود.

 

1-4-  «اهداف پژوهش»

اهداف پژوهش به دو دسته اهداف كلي و اهداف جزئي تقسيم مي شود.

اهداف كلي :

 بررسي تفاوت دو گروه خانم هاي مجرد و متأهل از نظر بلوغ عاطفي

اهداف جزئي:

1- چگونگي پديدايي بلوغ عاطفي

2- رابطه بلوغ عاطفي با ازدواج

3- رابطه بلوغ عاطفي با ديگر انواع بلوغ مانند زيستي و رواني

1-5- «سئوالهاي پژوهش»

1- آيا بين خانم هاي مجرد و متأهل از نظر بلوغ عاطفي تفاوتي وجود دارد؟

2- آيا از لحاظ عدم ثبات عاطفي بين افراد مجرد و متأهل تفاوتي وجود دارد؟

3- آيا از لحاظ بازگشت عاطفي بين افراد مجرد و متأهل تفاوتي وجود دارد؟

4- آيا از نظر استقلال بين افراد مجرد و متأهل تفاوتي وجود دارد؟

5- آيا از نظر سازگاري بين افراد مجرد و متأهل تفاوتي وجود دارد؟

1-6-  «تعاريف نظري»

در پژوهش انجام شده كلمات و اصطلاحات به كار برده شده: بلوغ، بلوغ عاطفي، دانشجو، مجرد، متأهل دانشگاه مي باشد.

بلوغ: بلوغ در لغت به معني رسيدن، به سر رسيدن، رسيدن به سن رشد، مرد تمدن و زن تمدن، سن رسيدگي مرحله اي از زندگي است كه حد فاصل دوران كودكي و بزرگسالي است و اين دوره از حيات انساني با يك سري علائم و تظاهرات جسماني و رواني توأم است.

بلوغ عاطفي: يعني اين كه فرد به حدي از پختگي احساسي مي رسد كه راه حلهاي پيچيده تري براي مشكلات روزمره عاطفي خود پيدا كند و از احساس خود به صورت پيچيده تري براي حل مشكلات استفاده مي كند توانايي كنترل نوسانات شديد را دارد و ياد گرفته كه احساسات خود را كنترل كند.

دانشجو: به كسي اطلاق مي شود كه بعد از اتمام دوران دبيرستان و پيش دانشگاهي از راه كنكور و قبول شدن در آن وارد دانشگاه مي شود و مشغول به تحصيل مي شود.

مجرد: كسي كه ازدواج نكرده و يا به تنهايي يا در كنار پدر و مادر خود زندگي مي كند.

متأهل: كسي كه ازدواج كرده و داراي اهل و عيال است و از زندگي مجردي خود فاصله گرفته است.

1-7-  تعريف عملياتي

بلوغ عاطفي: بر اساس نمره اي كه فرد از پرسشنامه مقياس بلوغ عاطفي به دست مي آورد.

مجرد: افرادي كه هنوز ازدواج نكرده اند.

متأهل: افرادي كه ازدواج كرده اند.

 

2-1- پيشينة تاريخ ما به دو دستة نظري و عملي تقسيم مي شود.

 

2-2- «پيشينه نظري»

تعريف بلوغ  عاطفي: زماني مي توانيم فردي را از لحاظ عاطفي بالغ بدانيم که فرد کليه عواطف و احساسات خود را به درستي بشناسد و نحوه ابراز صحيح و کنترل آنها را بداند. افسردگي از جايي آغاز مي شود که فرد عواطف خويش را به درستي نمي شناسد و بالطبع نحوه کنترل و ابراز آنها را نمي داند پس يا آنها را به شکل نادرست ابراز مي کند و يا آنها را انکار و سرکوب مي کند.

جهت پيشگيري و کاهش اين دسته از افسردگي ها چنانچه ايجاد عدالت مطالعه در خانواده و جامعه بسيار مهم است که اين کار يکي از وظايف اساسي آموزش و پرورش و رسانه هايي چون مطبوعات، صدا و سيما است که متأسفانه اين ارگانها نه تنها کاري در اين زمينه انجام نمي دهند. بلکه در بسياري موارد خوراکهاي اطلاعات بسيار مسمومي را نيز در اختيار مخاطبين قرار مي دهند و اين به دليل اهمال کاران متخصصان و نداشتن قدرت مانور آنها در اين سازمانها در اين رسانه ها مي باشد.

 

تاريخچة روانشناسي بلوغ

در مطالعات تغييرات مربوط به بلوغ «ارسطو» تغييرات خاص از بلوغ جنسي را شرح داده و همچنين به تغييرات رواني همزمان با اين تغييرات اشاره کرده است.«ژان ژاک روسو» در قطعه اي از خطابه مديحه سن برنارد، بوسوئه و همچنين در کتاب چهارم اميل از اسرار دوران بلوغ که آن را تولد ثانوي ناميده است، بحث مي نمايد. اولين مقاله معتبر و علمي در رابطه با بلوغ توسط برنمايم در سال 1891 منتشر شد و بالاخره با پژوهشهاي گسترده استانلي هال به عنوان پدر روان شناسي بلوغ نوجواني اين مطالعات وارد حيطة روان شناسي شد.

 

مفهوم بلوغ و تفاوت آن با نوجواني

بررسي و تعيين مفهوم بلوغ از طرف روانشناسان بلوغ و صاحب نظران ساير حوزه هاي مورد بررسي قرار گرفته است. اکثريت قريب به اتفاق صاحب نظران در مورد واژه هاي بلوغ و نوجواني توافق ندارند و معمولاً پيدا کردن نظريه اي مشترک بين آنها کار دشواري است. عمدتآً توجه به تغييرات جنسي در اکثريت تعاريف مورد تأکيد بوده است و بلوغ را مرحلة شروع تغييرات جسمي و جنسي دانسته اند که در آغاز نوجواني اتفاق مي افتد.

 

عوامل مؤثر در بلوغ

در اين مقولة روان شناسي بلوغ تأثير عوامل چون عوامل اجتماعي، اقتصادي، زمان،عوامل عصبي و هورموني را مورد بررسي قرار مي دهد. از آن جائي که بلوغ به عنوان يک مفهوم کلي و گسترده جنبه هاي مختلفي از رشد  را غافل مي شود مثل بلوغ جنسي و جسمي، بلوغ عاطفي، بلوغ اجتماعي، بلوغ اقتصادي و ...روان شناسي بلوغ علاوه بر ارتباط تنگاتنگ و عميق خود با ساير حوزه هاي روان شناختي همچون روان شناسي رشد، روان شناسي شخصيت، روان شناسي باليني و مشاوره با ديگر شاخه هاي علمي نيز ارتباط گسترده اي دارد.

 

بلوغ از ديدگاه روان شناسان:

پژوهشگران تا پيش از دهه هشتاد ميلادي به نقش بلوغ در تحول نوجوانان توجه زيادي نداشتند شايد به اين علت که در آن سالها بررسي الگوهاي بدني و جنسي اشخاص جالب توجه نمودند.

1- از ديد کاپلان و بارون: خصوصيات شخصي را که از لحاظ عاطفي بالغ است بررسي کرده مي گويد او قابليت مقاومت در برابر تأخير در ارضاي نيازها را دارد او توان تحمل ميزان معقول ناکامي را دارد او به طرح و نقشه دراز مدت، معتقد است و مي تواند توقعات خويش را بر مبناي اقتصادي موقعيت به تعويق اندازد يا در آن تجديد نظر کند.

2- از نظر والتر، دي، اسميت سون: بلوغ عاطفي جرياني است که طي آن شخصيت فرد مداوماً براي احراز بيش از پيش سلامت عاطفي از لحاظ رواني و فردي مي کوشد.

3- ال. اي هولينگ ورث: برخي از خصوصيات اشخاصي که بلوغ عاطفي دارند را اين چنين برمي شمارد:

1- او قادر به پاسخگويي تدريجي يا درجه اي از پاسخهاي عاطفي است او به طريق همه يا هيچ پاسخ نمي دهد بلکه حد خود را نگه مي دارد اگر کلاهش را باد ببرد دستپاچه نمي شود.

2- همچنين مي تواند پاسخ هاي خود را به تأخير اندازد. آنچنان که به تكانشوري فرد عالي را به تأخير مي انداخت.

3- کنترل ترحم نسبت به خود او به جاي نشان دادن ترحم به خود نا آرام مي کوشد آن را براي خود احساس کند.

4- طبق نظر بارنارد: معيارهاي رفتار عاطفي بالغ به شرح زير است:

- بازداري بيان مستقيم منفي

- پرورش عواطف مثبت و پيشرو

- تکامل تحمل در شرايط نامطلوب و افزايش رضايت از پاسخهاي اجتماعي مطلوب

- افزايش وابستگي به اعمال

- توانايي انتخاب از ميان شقوق گوناگون

- رهايي از ترس نامعقول

- درک و عمل مطابق محدوديت ها

- توانايي کسب پيروزي و حيثيت با متانت

- لذت از زندگي روزمره

- آگاهي از توان و پيشرفت ديگران

5- از نظر کول: برجسته ترين علامت بلوغ عاطفي توانايي تحمل تنش است يک علامت ديگر بي تفاوتي به برخي از انواع محرکات است که بر کودکان يا نوجوانان اثر مي کند و او را بي حوصله يا دستخوش احساسات مي نمايد.بعلاوه شخص بالغ از نظر عاطفي پيوسته داراي گنجايش شادي و تفريح است او از کار و تفريح هر دو لذت مي برد.

6- از نظر فرد مک کيني: افرادي که از لحاظ عاطفي بالغ هستند داراي خصوصيات زيرند: مايل به غير همجنس، درک نگرش و رفتار ديگران، ميل به پذيرش نگرش ها و عادات ديگران و قابليت تأخير پاسخ هاي خود

7- از ديد سئول: اگر رشد عاطفي فردي با انسبه کامل باشد قابليت انطباق او بالاست، تمايلات بازگشتي او کم است و حساسيت هاي او در حداقل است. مرتباً براي نيل به تلفيق سالم احساس، تفکر و عمل مي کوشد.

8- مورگان: يک نظر کارآمد درباره بلوغ عاطفي بايد تمام حيطة فرديت، نيروها و توانايي لذت از اين نيروها را در نظر بگيرد.

 

عاطفه چيست:

کودک در اوايل تولد خود 2 احساس بيشتر ندارد يکي احساس خوشحالي و ديگري ناراحتي که عکس العمل اولي خنده و دومي گريه است اين احساس اوليه که لذت والم مقدماتي مي باشد انفعال نيز گفته مي شود ولي به مرور که سن افزايش يابد و کودک بتواند به تجزيه و تحليل انگيزه ها پرداخته و در ذهن خود تغييراتي را به عمل آورد مي بينم که يک انگيزه ممکن است انفعالات مختلفي به وجود آورد که ترکيب آن ها يک حالت بخصوصي به وجود مي آورد که به آن عاطفه مي گوييم از همين لحاظ است که گوديناف گفته است کسانيکه بتوانند در مقابل عواطف استقامت نموده و آن را کنترل نمايد افرادي سعادتمند مي باشند زيرا «گزل» عواطف بر استقامت شخص در مقابل حوادث و محرکهاي اجتماعي مي افزايد او مي گويد تمام بدبختي ها ي بشري از بي انضباطي هيجانات و عواطف شديد آن حاصل مي گردد هوش و دانش و استعداد در مقابل عواطف شديدي اثر و قطره اي هستند در درياي عواطف. اگر شخص به بلوغ برسد به ندرت تسليم هيجانات مي شود و حرکات نامطبوعي ظاهر مي سازد.

 

«جايگاه عاطفه در مغز از نظر زيستي»

آنتونيوراماسيد معتقد است که عواطف در تصميم گيري ها و رفتار اجتماعي ما نقشي مثبت دارند، و نيز اينکه بيماراني که در ناحيه ونتروميديال (قسمت پيشين قطعة پيشاني) دچار ضايعه شده باشند قادر به احساس عواطف نيستند و در نتيجه فاقد تصميم گيري درست و رفتار اجتماعي معقول (که تا حدودي از معيارهاي بلوغ عاطفي است) هستند. اگر نظرية راماسيد درست باشد ممکن است لازم باشد که ما در تصورات و عقايد خود نسبت به ارادة آزاد مسئوليت اخلاقي وجدان اجتماعي و بسياري از مسائل ديگر تجديد نظر کنيم.

همة اين نتايج برگرفته از دو آزمايش است که دانشمندان و محققاني در مورد آسيب ديدگي مغز فردي که مغزش مورد صدمة يک ميلة آهني بر اثر انفجار شده بود و ديگري توموري که در مغز موري رشد کرده بود انجام شده و تحقيقات به عمل آمده اين طور نشان مي داد که افرادي که آسيبي در قسمتي از مغز خود داشتند دچار تغيير شخصيت و و خلق و خو  شده بودند که با پيگيري و بررسي اين دانشمندان مشخص شد که ناحية مشخصي در مغز وجود دارد که آسيب ديدنش موجب تغيير عواطف مي­شود.

 

«مراحل تشکيل هويت در جوانان دانشگاهي»

متخصصين عقيده دارند بحران هويت در نوجوانان دبيرستاني ناشي از مسائل جدي مي باشد که آيا با گروه هم سن تطابق يابند يا قضاوت اخلاقي و ارزشهاي شخصي را حفظ نمايند، به تغييرات جسمي خود چگونه بنگرند در نظام اجتماعي دبيرستان چه نقشي را به عهده گيرند در حاليکه جواناني که دبيرستان را به اتمام رسانده اند مسائل هويت را در قالب نقشهاي آتي اجتماعي، شغلي و ارزش مي شناسد.

 

الگوي تحول رواني- اجتماعي

در الگوي تحول رواني- اجتماعي، اريک اريکسون و رابرت هويهورست بر نقش کليدي و مهم توالي زمان وقوه رويدادهاي زندگي به عنوان عوامل تعيين کننده تحول تأکيد دارند. سازگاري بستگي به اين دارد که افراد تکاليف مهمي را که در موقعيتهاي مختلف زندگي تان مواجهه مي شوند. با موفقيت پشت سر گذرانيد. اين تکاليف شامل کسب مهارتهاي اجتماعي و شناختي است که البته ارزش آنها، به فرهنگ و جامعه اي که فرد در آن زندگي مي کند بستگي دارد. اريکسون هشت مرحلة تحول رواني- اجتماعي را که شامل دوره زندگي است توصيف کرده :

مراحل تحول در نظريه اريکسون

 

در هر هشت مرحله افراد با تکاليف متمايز، تعارضات و چالشهايي روبرو مي شوند. آمادگي براي نشان دادن يک تکليف خاص، به باليدگي زيست شناختي و انگيزه شخص بستگي دارد. (اريکسون، 1963)

هويهورست(1972) تکليف تحولي را به اين صورت تعريف کرد که اگر فردي موضوع معيني را در زندگي با موفقيت پشت سر گذارد، شادکامي و موفقيت وي سبب پيروزي مي شود و شکست سبب عدم شادکامي و تأثير فرد توسط اجتماع شده و فرد با تکاليف بعدي نيز دچار مشکل مي شود. اکثر تکاليف تحولي مانند خودبسندگي، هويت يابي بزرگسالي و يا اکتساب ارزشها، اختصاص به دوره خاصي از زندگي (نظير نوجواني) فرصتهاي بهتري را براي کار روي اين تکاليف فراهم مي کند. هويهورست هشت تکليف را که بيشتر نوجوانان بايد قبل از بزرگسالي نشان دهند (اما احتمال دارد به طور کامل انجام ندهند) توصيف کرده است.

 

«تکاليف تحولي هويهورست براي نوجوانان»

-          شکل گيري باليدگي روابط با همسالان مذکر و مؤنث

-          سازگاري نقش احتمالي زنانگي يا مردانگي

-          وضع جسماني مورد قبول شخص

-          استقلال عاطفي از والدين يا ساير بزرگسالان

-          آمادگي براي ازدواج و تشکيل خانواده

-          آمادگي شخص براي اشتغال و تأمين نيازهاي مالي خود

-          کسب ارزشهايي که رفتار شخص را هدايت مي کنند.

-          برعهده گرفتن مسئوليتهاي اجتماعي (هويهورست، 1972)

که هر کدام از اين تکاليف فرعي هشتگانه در شکلي گيري هويت شخص نقش دارند.

نحوه چالش و انجام تکاليف ويژه اي که فرد با آنها روبرو مي شود به عوامل گوناگوني نظير :

جنس، فرهنگ، گروههاي نژادي و موقعيتهايي که شخص در آن قرار مي گيرد بستگي دارد. تکاليف ويژه زندگي شامل کسب نمرات مطلوب در آزمونها، راندن اتومبيل، ارتباط خوب با ديگران يا آموختن مواد درسي است.

تعدادي از تکاليف نظير اکتساب مجموعه اي از ارزشها، در تعداد زيادي از نوجوانان که زمينه زندگي مشابهي ندارند ممکن است وجود داشته باشد. اما به طور کلي نوجوانان در فرهنگها، جوامع و يا نژادهاي مختلف با تکاليف گوناگون و موضوع هاي متنوعي در زندگي.

 

رشد و تکامل هيجاني و عاطفي

انسانيت انسان عمدتاً با عواطفش شناخته مي شود هر فرد عادي مي داند که داراي عواطفي است و زندگي بدون عواطف، زندگي تيره و مکانيکي و بي رنگ خواهد بود. از طرف ديگر سلامت رواني و عقلي شخص به علامت رواني او بستگي دارد. زيرا نظر شخص نسبت به خودش، ديگران، اوضاع اجتماعي، وزندگي به طور کلي از چگونگي رشد و تکامل عواطف وي متأثر مي شود. داوريهاي هر فرد به کيفيت عواطف او بستگي دارد و شخصي که از رشد عالم هيجاني و عاطفي بهره مند نباشد هرگز فردي واقع بين، نيک انديش، درست کردار نخواهد بود. در واقع زندگي سعادتمندانه با رشد سالم و طبيعي عواطف شخص رابطه مستقيم دارد.

 

رشد هيجاني و عاطفي در نوجوان:

هيجان فرد با دو عالم خارجي و داخلي فرد بستگي دارد هيجانها و عواطف نوجوان غالباً با خصايص زير مشخص مي شوند:

1- شدت: هيجانها و عواطف نوجوان به صورت شديد ظاهر مي شود.

2- سرعت: نوجوان از محرکهاي هيجاني به سرعت متأثر مي شود و علت آن تأثر سريع، پيدايش اختلال در تعادل غدد داخل و تغيير گرايش او نسبت به محيط است.

3- افسردگي: گاهي نوجوان در بيان و تعبير هيجانهايش شک مي کند آن ها را از ترس انتقاد و سرزنش مردم ظاهر نمي کند.

4- عدم کنترل: گاهي نوجوان در تعبير هيجانهاي خود بيباک مي شود به کارهايي اقدام مي کند ولي بعداً پشيمان مي شود. و به سرزنش خود مي پردازد.

5- ناپايداري: پاسخ هاي عاطفي در نوجوانان ناپايدارند. علت ناپايداري عواطف در نوجوانان تغييرات بلوغي و ترديدهاي اجتماعي است که دائماً موجب پيدايش تنش عاطفي در نوجوان مي شود.

6- ناشيگري: نوجوان در اظهار يک پاسخ عاطفي تازه بي تجربه است مثلاً نمي داند که محبت خود را نسبت به جنس مختلف چگونه نشان دهد.

نيازهاي عاطفي فرد و اهميت آن ها:

1- نياز به تعلق خاطر: هر فرد در زندگي مي خواهد خود را به گروه يا جماعتي متعلق بداند اين احتياج فرد را مي توان با تشکيل گروههاي مختلف ارضا کرد.

2- نياز به محبت متقابل: فرد در تمام زندگي نيازمند است که مورد محبت قرار گيرد.

3- نياز به موفقيت : هر کس در زندگي مي کوشد در کارها و فعاليت هاي خود کامياب شود.

4- نياز به امنيت اقتصادي: فرد بايد از لحاظ مالي و اقتصادي اطمينان داشته باشد.

5- نياز به آزادي از ترس: فرد نيازمند است از هرگونه ترس و اضطراب آزاد باشد.

6- نياز به آزادي از گناه: اين نياز فرد را هنگام انجام گناه به رفتار برون فکني يا دليل تراشي وادار مي کند.

7- نياز به همدردي: هر فرد مي خواهد در ناراحتي افراد همدردي کند و از ديگران انتظار دارد که به همدردي او علاقه نشان دهند.

8- نياز به شناخته شدن و پذيرفتگي: هر فرد نيازمند است تا ديگران شخصيت و فرديت او را دريابند و بپذيرند.

 

رشد و تکامل اجتماعي:

رشد اجتماعي فرد مانند ساير جنبه هاي رشدي او گسترش پيدا مي کند و تقريباً همه فعاليتهاي او را تحت تأثير قرار مي دهد. بستگي ميان رفتار اجتماعي و هيجاني (عاطفي) فرد به قدري زياد و پيچيده است چنانکه به طور دقيق نمي توانيم اجتماعي يا عاطفي بودن بعضي از علامت هاي رفتار مانند حسادت، کمرويي و ترس و محبت را بشناسيم.

منظور از رشد اجتماعي چنانکه اشاره شد فرد در روابط اجتماعي است به طوري که بتواند با افراد جامعه اش، هماهنگ و سازگار باشد. فرد همه مفاهيم، احساسات، گرايش ها و مهارتهاي خود را در زمينه اي از زندگي گروهي کسب مي کند.

رفتار فرد به اعتبار اينکه يک موجود زنده اجتماعي است قدم به قدم با رشد فرديت او تغيير مي يابدو اين رشد اجتماعي و فردي شخصيت فرد را کامل مي کند.

ترک خانه پدري:

ترک کردن خانه پدري گام مهمي در قبول مسئوليت و کسب استقلال است. ميانگين سن ترک کردن خانه پدري در سالهاي اخير افزايش يافته است. اين که فرد در چه سني خانه پدري را ترک کند دلايل متعددي دارد. ترک خانه براي تحصيلات معمولاً در سنين پائين صورت مي گيرد و ترک کردن براي کار تمام وقت و ازدواج در سنين بالا روي مي دهد. ازدواج رايج ترين علت ترک خانه پدري مي باشد. نزديک به نيمي از جوانان بعد از ترک مقدماتي خانه پدري براي مدت کوتاهي برمي گردند آنهايي که به قصد ازدواج مي روند به احتمال کمي برمي­گردند وقتي افراد در مسير استقلال با پيچ و خمهاي غير منتظره اي مواجه مي شوند خانه پدري آشيانه و پايگاه امني براي آن ها به شمار مي رود در صورتي که جوانان براي استقلال آماده شده باشند ترک کردن خانه پدري با تعامل والد- فرزند رضايت بخش و انتقال موفقيت آميز به نقشهاي بزرگسالي ارتباط دارد.

 

تأثير رواني وارد شدن به دانشگاه

خيلي از افراد وقتي به مسير زندگي خود فکر مي کنند سالهاي كالج را سازنده و با نفوذ مي دانند دانشگاه افراد با دوستان جديدي و استاداني که عقايد متفاوتي دارند آزاديها و فرصتهاي تازه و درخواستهاي جديد علمي و اجتماعي مواجه مي سازد. دانشگاه باعث مي شود تا دانشجويان بهتر بتوانند در مورد مسايلي که پاسخ روشني ندارد از دليل و منطق استفاده کنند و قوتها و ضعفهاي دشوار را تشخيص دهند. دانشجويان در سالهاي آخر خودآگاهي بيشتر، عزت نفس بهتر و درک هويت عميق تري را پرورش مي دهند.

 

تعادل عاطفي و رواني نوجوان:

بلوغ از لحاظ رواني يعني دوره نگرانيها و از لحاظ عاطفي يعني دوره ترس و وحشت. همانطور که از لحاظ جسمي در شروع بلوغ جهشي در رشد و نمو اعضاي بدن پديدار مي گردد تغيير ناگهاني حالات رواني نوجوان را هم مي توان در دوران بلوغ يک نوع جهش رواني و عاطفي دانست. اين جهش و تغيير ناگهاني باعث مي شود که تعادل و هماهنگي بين جسم و روان در نوجوان از بين برود و نوجوان را دستخوش يک انقلاب رواني نمايد به همين جهت «گزل» دوران بلوغ را از لحاظ رواني دوره نگرانيها و از لحاظ عاطفي دوره ترس و وحشت ناميده است.

فرويد و پيروانش در مورد تغييرات و حالات رواني در دوران بلوغ معتقدند که «من» نوجوان مي خواهد به «من» جديدي تبديل گردد و قبول اين «من جديد» که قدري مشکل مي باشد و نوجوان را دچار ترديد و ابهام کرده يک حالت رواني مخصوص دوران بلوغ به او دست مي دهد گاهي از اوقات نوجوان «من» جديد را قبول نکرده و پس مي راند و اين موقعي است که بعضي از جوانان به حرکات بچه گانه برمي گردند.

متأسفانه عاطفه در نوجوان کلمه اي است که از آن بوي آشفتگي و هيجان مي آيد سعادت در کنترل عواطف است و ناراحتي ها و بدبختي ها در شدت آن. هوش و استعداد خطراتي هستند در درياي عواطف.

بلوغ عاطفي يعني کنترل عواطف. عواطف ولو نامطبوع باشد اگر بر اعتدال باشد داراي ارزش و موجب موفقيت است.

 

خودمحوري نوجوانان

کودکان کم سن و سال به خودمحوري، لجبازي، خودخواهي، تکانشي و پرتوقع بودن شهرت دارند آنان به شدت از تلاشها و فداکاريهاي والدينشان قدرداني مي کنند. پياژه نيز از واژه خودمحوري استفاده مي کند که اشاره به اين که کودکان به دشواري مي­توانند بين عقايد و رفتار خود با ديگران تفاوت قائل شود. پياژه توضيح مي دهد که بارشد ما تفکرمان نيز به تدريج از خودمحوري به سمت واقع گرايي پيش مي رود به عبارت ديگر بارشد و اجتماعي شدن بهتر قادر خواهيم بود تا به موضوعات و احساسات و مسائل ازجنبه هاي  مختلف بنگريم. نوجوانان تفاوت اشخاص در زمينه هاي شخصيت رفتار و نظراتشان را درک مي کنند و در بسياري از اوقات اين احساس را در نوجوانان پديد مي آورد که آنان به تفاوتهاي فردي خود با ديگران پي ببرند و دريابند که موجودي يگانه هستند هرچند خودمحوري در نوجوانان در مقايسه با کودکان تا اندازه اي کاهش مي يابند اما نوجوانان هنوز علاقه زيادي دارند تا در يابند ديگران راجع به آنها چه برداشتي دارند.

 

خودپنداره و انواع خود:

اريکسون مدعي است خودپنداره و عزت نفس بيش از آن که هويت شخص پديد بيايد وجود دارد و در نهايت جزئي از هويت فرد مي شود. توانايي ما در برداشت مجزا از ديگران در حين برقراري ارتباط با سايرين در نهايت هويتمان را شکل مي دهد. در مقابل مفهوم هويت اغلب مفهوم خود به طور مترادف با مفهوم شخصيت به کار برده مي شود که شامل صفات و رفتارهاي قابل مشاهده شخص است و او را از سايرين متمايز مي سازد. خود پنداره سالم اگر واقعاً وجود داشته باشد خود را تشکيل مي دهد.

بسياري از نظريه پردازان معتقدند تمايز قائل شدن بين خودهاي متفاوت سودمند مي­باشد و مي توانيم تفاوت نقش خود جنسي، خود اجتماعي، خود دانشگاهي را مطرح کنيم.

خود حقيقي: معادل خودپنداره است اين که ما چه نظري درباره خودمان داريم نوجوانان خو حقيقي خود را به صورت «احساس واقعي من اين است» بيان مي دارند.

خود کاذب: به اين که ما مي خواهيم ديگران چگونه درباره ما فکر کنند اشاره دارد نوجوانان گزارش مي دهند بيشتر اوقات از انجام اموري که خود واقعي آنان را نشان نمي دهند لذت مي برند. خود کاذب هنگامي که شخص از عدم تأييد يا طرد مي ترسد به طور گسترده به کار برده مي شود و اين قبيل رفتارها ناسازگارانه محسوب مي شود.

خود ايدآل: به اينکه دوست داريم چگونه باشيم اشاره دارد. خود ايده آل معمولاً در بر گيرنده ويژگيهايي است که در سايرين مشاهده و مورد تحسين قرار مي دهيم.

خود عمومي: هم به آن چه که ديگران به طور واقعي در ما مي بينند اشاره دارد. شيوه اي که ما خود را در معرض ديد عموم قرار مي دهيم از قرار معلوم نشان دهنده اين است که انتظار داريم ديگران چطور ما را ارزيابي مي کنند.

خود ممکن: کمک کردن به نوجوانان که احساس خود را نسبت به تجارب گذشته وحال سازمان دهند

الگوي اريک اريکسون درباره هويت:

اريکسون معتقد است که در هر يک از مراحل زندگي ما با تکاليف يا چالشهاي تحولي مجزايي روبرو هستيم. اريکسون هشت مرحله زندگي را مشخص کرد که شخص در هر يک از اين مراحل با يک تکليف تحولي که به اعتقاد وي در هر دوره قطعي است مواجه مي باشد. اريکسون چنين اعتقاد داشت که نوجواني دوره اي مناسب براي تجديد نظر در هويت کودکي و نيز بازسازي هويت بزرگسالي محسوب مي شود. کساني که مرحله تحول رواني اجتماعي را با موفقيت گذرانده باشند به احتمال زياد در دوران نوجواني موضوع هويت را نيز حل خواهند کرد. بعد شخصي هويت بر اساس نظر اريکسون شامل:

ايدئولوژي شخص (براي مثال عقايد درباره مذهب، سياست، پول) انتظارات شغلي، مليت و جنسيت و قوميت مي باشد. بعد اجتماعي هويت نيز شامل بسياري از نقشهايي است که انسانها در زندگي ايفا مي کنند نظير: 

دانش آموزان، والدين، همشهريان، مصرف کنندگان، کارکنان. هويت همچنين احساس رواني اجتماعي از بهزيستي و احساسي از درک اين که شخص به کجا مي رود فراهم مي کند. مراحل تحول رواني اجتماعي يک نتيجه مثبت، منفي و يا آميخته دارد. بيشتر نوجوانان در نهايت به هويت شخصي واقع گرايانه دست مي يابند (پيامد مثبت). ممکن است بيشتر کساني که وارد دوران بزرگسالي مي شوند جايگاه نامعيني در دنيا داشته باشند(پيامد منفي که به عنوان سردرگمي هويت مي شناسيم)

بيشتر نوجوانان نيز ترکيبي از هويت شخصي و سردرگمي هويت را تجربه مي کنند (پيامد آميخته). براي کسب هويت معنادار بزرگسالي لازم است تا شخص در طيف گسترده اي از نقشها (نظير مراقب بچه، کارمند، ورزشکار) به تجربه بپردازد و خود را با اشخاص مهم در محيط اجتماعي مقايسه کند. به عقيده اريکسون موفقيت شخص در انجام تکاليف دوران بزرگسالي او نظير ازدواج و تعيين مسير زندگي به چگونگي حل بحران هويت او وابسته است. هنگامي که سه بعد، من، شخص و اجتماع با يکديگر ترکيب شوند احتمال زيادي وجود دارد که بحران هويت نيز برطرف شود وقتي که توانمنديها و علاقه هاي يک شخص جوان متناسب با فرصتهاي محيط اجتماعي با يکديگر پيوند بخورند بحران هويت نيز حل مي شوند.

 

آسيب پذيري و انعطاف پذيري در فرد:

به طور طبيعي بين شرايط زندگي دشوار و توانايي اشخاص در سازگاري با اين شرايط همبستگي وجود دارد كودكاني كه در محيط با ثبات و حمايت كننده خانواده پرورش يافته اند معمولاً با شرايط زندگي كنار مي آيند و در حالي كه كساني كه در فضايي آكنده از خشونت مورد سوء استفاده عاطفي قرار مي گيرند احتمال بروز مشكلات  رفتاري و عاطفي در آن ها بيشتر است هر شخص عوامل خطرساز مختص به خود را داراست. آسيب پذيري به زمينه و آمادگي شخص براي ابتلا به يك بيماري يا شكل سازش اشاره دارد. آسيب پذيري در هنگام گذار افزايش مي يابد براي مثال در موقع بلوغ يا هنگام تغيير دادن مكان.

 

عوامل حفاظتي انعطاف پذيري:

1- عوامل شخصيتي 2- عوامل موقعيتي 3- عوامل خانوادگي

1- عوامل شخصيتي:

- قابليت سازگاري، بهبودي سريع در برابر ناگواريها

- تفكر مثبت داشتن

- داشتن خلق و خوي آسان گير

- برخورداري از عزت نفس

- داشتن تحمل بالا در ناكامي

- پايداري

 

2- عوامل موقعيتي:

- كاهش عوامل خطر ساز

- مكان حمايت كننده

- شناخت مجدد مهارتها

- بهره گيري از ساختارهاي حمايتي (غير از خانواده)

3- عوامل خانوادگي:

- داشتن روابط خوب با والدين حمايت كننده

- طلب ياري از ديگر بزرگان خانواده

- داشتن الگوي مقابله اي مثبت

 

«انواع هويت»

جيمز مارشيا 1966 تا امروز كاملترين تصوير را از شكافهاي منظمي كه در تحول شكل گيري هويت وجود دارد ترسيم نموده است.

نظريه مارشيا-  مارشيا بوسيلة‌ مصاحبه هاي نيمه باز با جوانان دانشگاهي، روش تحقيقي كه براي محققين رشد شناختي آشنا و متداول مي باشد، مراحل رشد رواني اجتماعي را طبقه بندي نمود.

مارشيا طي مصاحبه، سئوالاتي در سه زمينه مورد توجه دانشجويان مطرح مي نمود:

زمينه شغلي، ايدئولوژي مذهبي و ايدئولوژي سياسي. او به دانشجويان فرصت مي داد كه راجع به عقايد خود به درازا صحبت كنند.

مثلاً مي پرسيد «چگونه عقايد سياسي خود را با عقايد ساير مردم مقايسه مي نمائيد؟»‌ (ايدئولوژي سياسي)

در مورد دين و مذهب مي پرسيد «تا به حال شده راجع به هيچ يك از عقايد مذهبي خود شك نمائيد؟» در مورد شغل او مي پرسيد، «چگونه، به رشد و شغل- علاقمند شده ايد؟» البته منتج شدن اين رويكرد به نتايج اطلاعاتي بستگي به مهارت مصاحبه گر دارد كه محرك تفكر انديشمندانه باشد، نه آن را هدايت نمايد. خوشبختانه مارشيا و گروهش مشاوران بسيار ماهري بودند كه سكوت را براحتي مي پذيرفتند و مي توانستند يك سري سؤالات متعدد نيمه باز بپرسند تا اينكه قانع مي شدند كه نمونه خوبي از جهان بين دانشجويان در زمينه بخصوصي بدست آورده اند. بر اساس يك سري مطالعات كه از اين روش استفاده مي نمايند، مارشيا دريافت كه مي تواند تفكر دانشجويان را بر اساس 4 جنبه مشخص تشكيل هويت طبقه بندي نمايد:

هويت مغشوش يا سر در گم (يا به اصطلاح گيجي نقش) Identity Diffusion

به يك حالت تعليق در زندگي مربوط مي شود. بندرت تعمدي نسبت به اشخاص، عقايد يا اصول وجود دارد. در عوض تأكيد عمده به نسبت و زندگي براي لحظه مي باشد. از هيچ زمينه ارضاء شخصي صرف نظر نمي گردد همه چيز ممكن است به نظر مي رسد فرد از درون خالي است.

 

هويت زودرس Identity foreclasure

از مشخصات آن اجتناب از انتخاب آزادانه است. فرد بيشتر توسط ديگري جهت داده مي شود تا توسط خودش. بندرت سؤال مي نمايد، نقشي را كه افراد قدرتمند يا دوستان با نفوذ به او توصيه مي كنند، با فراغ بال مي پذيرد.

 

 

 

هويت مهلت خواه يا ديدرس Identity Moratorium

اين نوع هويت معمولاً نتيجه يك تصميم نسنجيده و با تعمق مي باشد كه فرد به خود فرصتي مي دهد تا از فشار ناشي از مدرسه، دانشگاه يا اولين شغل تا حدي خلاصي يابد. هدف اينست كه فرصتي براي نفس كشيدن ايجاد كند تا طي آن فرد جنبه هاي رواني خود،‌ و حقيقت عيني را بهتر كشف كرده و بشناسد. ممكن است تفاوت ظاهري و سطحي بين اين هويت و هويت مغشوش يا سردرگم به نظر چندان قابل توجه نبوده مستلزم دقت و ريزبيني باشد. اما در عمق تفاوت اساسي وجود دارد.

 

هويت موفق يا پيشرفت يافته AchievementIdentity

مي توان گفت مرحله نهايي تشكيل هويت، به هويت موفق مي انجامد. اريكسون 1995 در اين مورد واضح ترين تأليف را مي نمايد. هرگاه نور بتواند بين تصوري كه از يگانگي و ثبات دروني خود دارد و آن تصوري كه ديگران از يگانگي و ثبات وي دارند هماهنگي ايجاد كند اعتماد به نفس حاصل مي گردد. شخص به تدريج افكار راجع به خود و همانند سازيهاي پياپي كودكي را به هم پيوسته،‌حتي به ماوراء‌اين فرمهاي اوليه مي رود تا يك ماهيت وجود شخصي، بعنوان فرد بي مانند بوجود آيد. اين جريان لزوماً‌ دو طرفه مي باشد. ظهور چنين فرديت و هدايت شخصي در نوجوان بايد توسط ديگران نيز تأييد گردد. اين جنبه تشكيل هويت مي تواند سخت ترين و اشكال برانگيزترين جنبه ها باشد زيرا چنين بازشناسي،‌ نه خود به خود مي باشد و نه الزاماً جهاني.

 

بحرانهاي دوران نوجواني:

بحثي از فقدان فرصتهاي مطلوب زندگي نوجوانان شايد به علت رشد سريع آنان باشد. هر چند آنها هنوز فرصت كافي يا تجارب بزرگسالان در مهارتهاي حل مسأله يا منابع مقابله با مشكلاتي كه با آن رو به رو هستند را ندارند. بسياري از افراد به علت مشكلات عاطفي از دست والدين خود فرار مي كنند. مشكلات ارتباطي، عاطفي، ‌اقدام به خودكشي و رفتار ضد اجتماعي در سالهاي نوجواني به اوج خود مي رسد. مشكلات شديد عاطفي و رفتاري بر مهارتهايي اجتماعي  كه براي داشتن زندگي سالم لازم است تأثير مي گذارد. نوجواناني كه با مشكلات سازگاري روبرو هستند اگر ملاحظات يا درمان صورت نگيرد در دوران بزرگسالي نيز با اين قبيل مشكلات مواجه خواهند بود. با بررسي سازگاري نوجوانان و بهداشت رواني آن ها مي­توان به پاسخهاي پيچيده دست يافت. اين كه چطور مي توانيم فراواني و اشكال مختلف اختلالات عاطفي و روان شناختي را بررسي كنيم؟ نوجواني دوران بي ثباتي خلق و همكاري و بي اعتنايي،‌ اعتماد به نفس و كمرويي است. لوين معتقد است كه در پديد آمدن مشكلات عاطفي و رفتاري نوجوان دوران كودكي تأثيري ندارد. اكثريت نوجوانان بدون بروز اختلالات عاطفي و روان شناختي وارد دوران بزرگسالي مي شوند و ناسازگاري در دوران نوجواني غير قابل اجتناب و همگاني نيست اگر چه نوجواني دوره سختي براي نوجوانان محسوب مي شود اما عمدتاً با اين قبيل احساسات (نااميدي، پريشاني، تنهايي) به مقابله برمي خيزند و سعي دارند تا موقعيتها و شرايطي كه اين حالتها در آنها پديد مي آورند را تصحيح كنند در نهايت بيشتر نوجوانان هويت يك بزرگسال واقع گرا را كسب مي كند و بهداشت و سلامت روان فرد در امان مي ماند.

 

2-3-پيشينه عملي

زندگي دور از خانه: يكي از ابتدايي ترين مسائل براي دانشجويان زندگي دور از خانواده است. در دوره كودكي جدا شدن كودك و والدين بيشتر رواج دارد اما بسياري از نوجوانان كه در خوابگاههاي دانشجويي زندگي مي كنند تنها چند هفته در سال والدين خود را مي بينند. هنگامي كه اين وضع پيش مي آيد جدايي طولاني است اضطراب قابل توجهي را در تمام والدين ايجاد مي كند با وجود اين زندگي دور از والدين براي نوجوان فرصتهايي را براي زندگي هر چه خصوصي تر و تصميم گيري و بيشتر مستقل بودن فراهم مي كند. والدين كه بيش از حد وابسته فرزندانشان هستند نيز از جدايي هاي كوتاه مدت سود مي برند. فاصله هاي فيزيكي كمك مي كند تا رابطه والدين نوجوان بيش از حد متقابل و عميق بشود به نحوي كه جدايي فيزيكي كمك مي كند والدين برخورد كودكانه با فرزندانشان متوقف كنند.

برمن واسپرلينگ در زمينه اينكه چگونه اقامت در خوابگاه بر دلبستگي دانشجويان سال اول دانشگاه با والدين ايشان تأثير مي گذارد تحقيق كردند. آنان اين فرضيه را مطرح كردند كه زندگي دور از خانواده دلبستگي دانشجويان ساكن خوابگاهها را نسبت به والدينشان در مقايسه با دانشجوياني كه نزد والدينشان زندگي مي كنند افزايش مي دهد.

آنها از 86 دانشجو دوبار درباره دلبستگي آنان به والدينشان در طي سه هفته اول شروع ترم و سه هفته پايان ترم سؤالهايي پرسيدند. نتايج برعكس انتظار آنان بود، دلبستگي به والدين در دانشجوياني كه در خوابگاه ساكن بودند ضعيف بود اما اين دلبستگي در دانشجويان غير خوابگاهي كه در خانه در نزد والدينشان زندگي مي كردند ثابت بود. زندگي جدا از والدين، و ايجاد ارتباط هاي جديد با همسالان ظاهراً دلبستگي به والدين را براي دانشجوياني كه در خوابگاه اقامت دارند كاهش مي دهد جاي تعجب نيست جدا زندگي كردن روابط بين والدين و نوجوانان را حداقل از ديدگاه نوجوانان بهبود مي بخشد.

همچنين مشخص شد در مقايسه دانشجوياني كه در خانه خود زندگي مي كنند، كساني كه در خوابگاه بسر مي برند از استقلال بيشتري برخوردارند و با والدينشان تقابل بيشتري دارند.

هنگامي كه نوجوانان و والدين با يكديگر زندگي مي كنند تمايل دارند تا به جاي بررسي اختلاف نظرات خود و حل اين اختلافات از بحث كردن و حل اختلاف عقايد خود اجتناب كنند. تعارضات با والدين معمولاً‌ در قالب مجادله هاي خفيف نمايان مي شود و در نهايت عدم توافقات عمده، زندگي والدين و نوجوانان را وخيم مي كند حتي دانشجوياني كه در خوابگاه زندگي مي كنند مي گويند كه آنها در فواصلي كه در بين ترم به خانه برمي گردند بيشتر با والدينشان تعارض دارند. به ياد داشته باشيم كه حتي هنگامي كه والدين و فرزندانشان به طور مجزا زندگي مي كنند حمايت عاطفي والدين ادامه دارد و نقش اساسي را در سازگاري فرزندانشان ايفا مي كنند. (روانشناسي بلوغ و نوجواني  رشد2 ص 22 توجه و تأليف آقا محمديان و حسيني)

 

 

 

 

3-1- جامعه آماري

جامعة آماري: يك جامعه ممكن است نظير جامعه بشري خيلي گسترده و وسيع باشد ولي در پژوهش از اين گونه جوامع به علت نامحدود بودن آن ها كمتر استفاده مي شود و به همين دليل پژوهشگر سعي مي كند كه جامعه نامحدود را محدود كند در اين تحقيق جامعه مورد بررسي ما عبارتست از:

كليه دانشجويان خانم اعم از مجرد و متأهل در مقطع كارشناسي دانشگاه سيستان و بلوچستان در سال تحصيلي 87-86

 

3-2- نمونه آماري و روش نمونه گيري:

در اين پژوهش به روش نمونه گيري تصادفي ساده از بين كليه دانشجويان خانم متأهل و مجرد دانشگاه سيستان و بلوچستان 80 نفر مجرد و 80 نفر متأهل انتخاب شدند كه در رشته هاي مختلف در مقطع كارشناسي تحصيل مي كردند و در مجموع نمونه انتخابي شامل 160 نفر دانشجو مي باشد.

 

 

3-3- ابزار گردآوري داده ها:

در اين پژوهش داده ها به وسيله پرسشنامه مقياس بلوغ عاطفي (EMS) از دكتر ياشويرينگ و دكتر ماهيش بهارگاوا  جمع آوري شده است. اين پرسشنامه شامل 48 سؤال است كه 10 سؤال اول آن معيار عدم ثبات عاطفي 10 سؤال دوم معيار بازگشت عاطفي و 10 سؤال سوم معيار ناسازگاري اجتماعي و 10 سؤال چهارم فروپاشي شخصيت و 8 سؤال آخر فقدان استقلال را مي سنجد كه به توضيح مختصر هر يك از آنها مي پردازيم:

الف) معيار عدم ثبات عاطفي:‌ اين عامل مجموعه اي از عدم قابليت در حل و فصل مشكلات، زودرنجي، نيازها، نياز به كمك در كارهاي روزمره، آسيب پذيري، لجاجت و تندخويي مي باشد.

ب) معيار بازگشت عاطفي: بازگشت عاطفي هم گروه بزرگي از عوامل است كه نماينده عواملي چون احساس حقارت، بيقراري، خصومت، پرخاشگري و خودمداري است.

ج) ناسازگاري اجتماعي: چنين شخصي فاقد قابليت انطباق اجتماعي است دچار نفرت است گوشه گير و در عين حال متكبر است دروغ مي گويد و تنبلي مي كند.

د) فروپاشي شخصيت: اين عامل شامل كليه علائمي است كه نشان دهنده فروپاشي شخصيت است مانند واكنش سازي،‌ هراس، دليل تراشي، بدبيني و رفتار ضد اخلاقي است.

5- فقدان استقلال: چنين فردي وابستگي انگلي نسبت به ديگران نشان مي دهد خودبين است رغبت هاي محسوس ندارد و مردم او را غير قابل اعتماد مي دانند.

(EMS) يك مقياس گزارش شخصي پنج گزينه اي است. سوالات اين مقياس خواستار اطلاعات براي هر يك از پنج گزينه اي است كه در زير مي آيد:

خيلي زياد، زياد، نامشخص، احتمالاً و هرگز. سؤالات طوري بيان شده كه اگر جواب مثبت مثلاً‌ خيلي زياد باشد نمره 5 تعلق مي گيرد، براي زياد 4، براي نامشخص 3، براي احتمالاً 2، و پاسخ منفي هرگز نمره 1 مي گيرد. بنا براين هر چه نمره بالاتر باشد درجه بالاتري از عدم بلوغ عاطفي وجود دارد و بالعكس. پايايي اين مقياس توسط روش آزمون- آزمون مجدد و روش همساني دروني تعيين شد.

تغيير نمرات

 

 

 

 

3-4-  روش گردآوري داده ها:

بعد از برقراري يك رابطه خوب با آزمودني ها سؤالات و ورقه پاسخنامه را در اختيار آنها گذاشته مي شود و از آنها خواسته مي شود آن را بر حسب دستوراتي كه منظور اجراي تست را در اختيارشان گذاشته تكميل كند اجراي اين تست هم به صورت فردي و هم به صورت گروهي امكان پذير است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فصل 4-1- «تجزيه و تحليل يافته ها»

در اين پژوهش كه در مورد بلوغ عاطفي و تفاوت آن در بين دو گروه مجرد و متأهل بوده است از آمار توصيفي (جدول فراواني ميانگين) استفاده شده است و نتيجه گيري بر اساس فرمول x² مستقل بين دو گروه انجام گرفته است كه در اين روش ابتدا دو گروه از دانشجويان دختر متأهل و مجرد را انتخاب بر حسب تصادف كرده ايم و سپس تست را روي آنها اجرا كرديم.

در مرحله بعد از طريق اين روش آماري به مقايسه اين دو گروه پرداخته شد بدين ترتيب آن ها به دو گروه تقسيم شدند و چهار مقياس بسيار با ثبات، نسبتاً‌ با ثبات، بي ثبات و بسيار بي ثبات بين آنها محاسبه شد كه به قرار زير است:

 

خي دو                            

Fe= فراواني مورد انتظار

Fo= فراواني مشاهده شده

 

 

 4-1-1 اطلاعات مربوط به سؤال اول پژوهش:

بر اساس فرمول بالا و انجام محاسبات آماري x² ما با درجه آزادي 3 در سطح هاي 05/0 و 01/0 به ترتيب 81/7 و 34/11 مي باشد و چون خي2 بدست آمده (32/6) كوچكتر از x² جدول در سطح 01/0 است بنا بر اين:

سؤال پژوهش ما كه بدين قرار بود كه آيا از نظر بلوغ عاطفي تفاوتي بين خانم هاي مجرد و متأهل است يا خير؟ بايد گفت خير و اينكه تفاوت معناداري وجود ندارد به عبارت ديگر:

تفاوتي از نظر بلوغ عاطفي در بين دانشجويان خانم مجرد و متأهل بين 18 تا 30 سالگي مشاهده  نشده است.

 

4-1-2 اطلاعات مربوط به سؤالهاي 2 تا 5 پژوهش:

در معيار عدم ثبات عاطفي ميانگين افراد مجرد بالاتر مي باشد و نشان دهنده اين است كه افراد مجرد بيشتر از افراد متأهل عدم ثبات عاطفي دارند در بازگشت عاطفي نيز به همين صورت وجود دارد.

در سه معيار ديگر نيز همانطور كه ملاحظه مي شود افراد مجرد ميانگين و جمع نمرات بيشتري را به خود اختصاص داده اند.

 

با درجه آزادي 3 سطح معناداري يا بي معنا بودن آن نيز از جدول خي 2 بدست آمد و در نهايت معني داري اين ضرايب مورد بررسي قرار گرقته شد.

 

جدول 4-1 «جدول فراواني داده هاي مشاهده شده افراد مجرد و متأهل»

                                                  32/6= ²x                         1% < P

 

4-2 داده هاي جانبي

جدول 4-2- فراواني ميانگين و جمع نمرات بر اساس پنج معيار بلوغ عاطفي

 

همانطور كه در جدول بالا مشاهده مي شود تفاوتي هر چند كم از نظر معيارهاي بلوغ عاطفي در گروه مجرد و متأهل مشاهده مي شود و تا اندازه اي مي توانيم بگوييم كه تفاوت معناداري از نظر بلوغ عاطفي در اين دو گروه مشاهده مي شود.

«نمودار چند ضلعي مقايسه اي فراواني مشاهده شده افراد مجرد و متأهل»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

«نمودار ستوني فراواني مشاهده شده افراد مجرد و متأهل»

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5-1  «بحث و نتيجه گيري»

در شرايط حاضر نوجوانان و کودکان با مشکلات بسيار در زندگي خويش مواجه مي شوند. اين مشکلات موجب مسائل روان – تني بسياري چون اضطراب، تنش، ناکامي و آشفتگي عاطفي در زندگي روزمره مي شوند. بنا بر اين مطالعات حيات عاطفي بصورت يکي از علائم توصيفي مطرح مي شود که قابل قياس با علم تشريح  است. اين عمل با تأثير متقابل نيروهائي با کيفيت و کميت گوناگون سر و کار دارد.

ون کارت مي گويد: از آنجا که خودپذيري جنبه عمده اي از بلوغ است بايد بعد از پذيرش از طرف ديگران بيايد. در واقع بلوغ عاطفي نه فقط از عوامل مؤثر در الگوي شخصيت است بلکه به کنترل رشد نوجوان کمک مي کند.

مفهوم رفتار عاطفي «بالغ» در هر سطحي حاصل رشد طبيعي عاطفي است. شخصي قادر به کنترل عواطف خويش است که تأخير در ارضاء را تحمل کند، بدون اينکه تأسف بخورد و رنج بکشد، هنوز ممکن است از لحاظ عاطفي چون کودکان يا سراسيمه باشد.

کودکي که از لحاظ عاطفي بالغ است توان سازگاري مؤثر با خود، اعضاي خانواده، هم درسان، جامعه و فرهنگ خويش را داراست. اما بلوغ صرفاً به معناي قابليت نگرش و عمل خاص نيست، بلکه توانائي لذت کامل از آنها را هم شامل مي شود.

و اما کسانيکه هنوز به بلوغ عاطفي دست پيدا نکرده اند داراي خصوصياتي به شرح زير مي­باشند:

او چون کودکان عمل مي کند، در جستجوي همدلي است، او خودپسند است، اهل دعوا، رفتار کودکانه دارد، خود- محور و پرتوقع است و اگر در بازي ببازد عصباني مي شود. (گيب 1942، بروگدن  1944 و کتل 1945)

معيارهاي مورد سنجش بلوغ عاطفي در اين پژوهش به قرار زير مي باشد:

1- عدم ثبات عاطفي

2- بازگشت عاطفي

3- ناسازگاري اجتماعي

4- فروپاشي شخصيت

5- فقدان استقلال

که هر کدام از اينها در فصل هاي پيش توضيح داده شده است و هر فردي بايد تا حدي با اين معيارها فاصله داشته باشدتا از نظر عاطفي فردي بالغ به نظر برسد.

در اين ميان دانشجويان بيشترين نقش را در سازندگي فرداي جامعه دارند با اين تعبير، داشتن بلوغ عاطفي در افراد تا حدي ضروري مي باشد با توجه به اين مهم بر آن شديم تا ميزان بلوغ عاطفي افراد  دانشجوي خانم مجرد و متأهل بين 18 تا 30 سال دانشگاه سيستان و بلوچستان را بسنجيم که شرح آن به صورت زير مي باشد:

ابتدا 160 نفر آزمودني را به طور تصادفي انتخاب کرده 80 نفر مجرد و 80 نفر متأهل و ميزان بلوغ عاطفي آنها را بوسيله پرسشنامه بلوغ عاطفي يا شويرسينگ و بهاگاوا مورد بررسي قرار داده و در ارزيابي انجام گرفته معين شد که تفاوتي از نظر بلوغ عاطفي در بين دانشجويان خانم مجرد و متأهل 18 تا 30 سال دانشگاه سيستان و بلوچستان مشاهده نشده است. اما لازم به ذکر است که:

 فراواني مشاهده شده در جدول تعداد افرادي که از نظر بلوغ عاطفي بسيار بودند 40 نفر در بين مجردين اما در بين متأهلين 25 نفر مشاهده شده از طرف ديگر تعداد افراد متأهل از نظر بلوغ عاطفي در مقياس بسيار با ثبات برابر 13 نفر بوده که در مقايسه با افراد مجرد که 7 نفر بودند تعداد بيشتري را شامل مي شود در نتيجه به گونه اي مي توان گفت که:

افراد متأهل تا حدودي بيشتر از افراد مجرد به بلوغ عاطفي دست پيدا کرده اند.

 

 

 

5-2- محدوديتها:

1- محدوديت در تعداد آزمودنيها، آزمودنيها پژوهش حاضر جمعاً 160 نفر که 80  نفر مجرد و 80 نفر متأهل انتخاب شدند. با توجه به کوچک بودن نمونه نتايج قابل تعميم به کل جامعه نبود و بايد احتياط شود.

2- عدم همکاري تعدادي از آزمودنيها

3- محدود بودن منابع تحقيق در دسترس براي اين منظور و امکان تهيه آزمونهاي معتبر براي به دست آوردن نمره واقعي بلوغ عاطفي. در صورت نبودن حمايتها و فرصتها فقط به خانمهاي ساکن در خوابگاه ادبيات و متأهلين اکتفا کرديم.

 

5-3- پيشنهادات:

1- پيشنهاد مي شود که محققان ديگر مسئله تعداد آزمودني را در نظر قرار دهند و تا آن جا که امکان دارد افراد بيشتري را در پژوهش شرکت دهند.

2- براي کسب اطلاعات دقيق تر و بيشتر و سنجش درست بلوغ عاطفي پرسشنامه اي با اعتبار بيشتري و هنجار شده با فرهنگ ايران ساخته شود.

3- در زمينه علت شناسي عدم بلوغ عاطفي مطالعاتي صورت گيرد.

پرسشنامه بلوغ عاطفي

 

لطفاً‌ اطلاعات زير را تكميل نماييد:

          نام و نام خانوادگي              تاريخ تولد:     /    /             تاريخ اجرا:     /    /

          تحصيلات:                شغل:                    درآمد ماهانه:

          وضعيت تأهل:                    تعداد فرزندان:       محل تولد (روستا/ بخش/ شهر):

 

 

 

دستورالعمل:

چهل و هشت سؤال در صفحات بعد راجع به خودتان صورت گرفته است پنج پاسخ ممكن عرضه گرديده است، مثل خيلي زياد، زياد، نامشخص، احتمالاً و هرگز هر سؤال را بدقت بخوانيد و هر يك از اين موارد را كه موافق حال خود مي دانيد در پاسخ نامه جلوي شماره آن سؤال زير گزينه انتخابي علامت (*) بزنيد.

براي پاسخ دادن زياد فكر نكنيد و مطمئن باشيد پاسخ هاي شما محرمانه تلقي مي شود. حالا به سؤالات پاسخ دهيد:

 

 

الف:

1- آيا دچار ناراحتي رواني هستيد؟

2- آيا از پيشامدهاي آينده مي ترسيد؟

3- آيا هيچگاه قبل از رسيدن به هدف از كار دست مي كشيد؟

4- آيا براي تكميل كار شخصي تان از ديگران كمك مي گيريد؟

5- آيا بين اميال و اهدافتان تفاوتي وجود دارد؟

6- آيا احساس مي كنيد كم حوصله هستيد؟

7- آيا فكر مي كنيد لجوج هستيد؟

8- آيا نسبت به ديگران حسادت مي كنيد؟

9- آيا در اثر خشم كنترل خود را از دست مي دهيد؟

10- آيا در تخيلات و روياي روز غرق مي شويد؟

ب:

11- آيا اگر به هدفتان نرسيد احساس حقارت مي كنيد؟

12- آيا از لحاظ جسمي و ذهني احساس ناراحتي مي كنيد؟

13- آيا دوست داريد ديگران را اذيت كنيد؟

14- آيا در لغزش هاي خود ديگران را سرزنش مي كنيد؟

15- وقتي با ديگران موافق نيستيد با آنها دعوا مي كنيد؟

16- آيا احساس خستگي بيش از حد مي كنيد؟

17- آيا از ديگران خود را پرخاشجوتر مي دانيد؟

18- آيا در عالم خيال غرق مي شويد؟

19- آيا احساس مي كنيد خودمحور هستيد؟

20- آيا از خودتان احساس نارضايي مي كنيد؟

ج:

21- آيا در ارتباط با دوستان و آشنايان احساس فشار مي كنيد؟

22- آيا از ديگران متنفريد؟

23- آيا خودتان را تحسين مي كنيد؟

24- آيا از شركت در اجتماعات امتناع مي كنيد؟

25- آيا وقت زيادي صرف خودتان مي كنيد؟

26- آيا دروغ  مي گوئيد؟

27- آيا لاف مي زنيد؟

28_ آيا تنهايي را خيلي دوست داريد؟

29- آيا اساساً‌ مغرور هستيد؟

30- آيا از كار، گريزان هستيد؟

د:

31- آيا با وجود اطلاع از كار مورد نظر، وانمود مي كنيد كه آن را نمي دانيد؟

32- آيا با وجود ندانستن كاري خاص، وانمود به دانستن آن مي نمائيد؟

33- آيا با وجود مقصر بودن به جاي پذيرش آن مي كوشيد حق را به جانب خود بدانيد؟

34- آيا از نوعي ترس رنج مي بريد؟

35- آيا گاهي تعادل رواني خود را از دست مي دهيد؟

36- آيا هيچوقت دست به سرقت چيزي مي زنيد؟

37- آيا بدون توجه به قواعد و قوانين اخلاقي دست به عمل مي زنيد؟

38- آيا نسبت به زندگي بدبين هستيد؟

39- آيا اراده شما ضعيف است؟

40- آيا تحمل نظرات ديگران را  نداريد؟

 

هـ :

41- آيا ديگران شما را قابل اعتماد مي دانند؟

42- آيا ديگران با نظرات شما مخالفت مي كنند؟

43- آيا دوست داريد دنباله رو ديگران باشيد؟

44- آيا با نظرات گروهتان مخالفت مي كنيد؟

45- آيا ديگران شما را فردي غير مسئول مي دانند؟

46- آيا به كار ديگران ابراز علاقه نمي كنيد؟

47- آيا ديگران در كمك گرفتن از شما ترديد مي كنند؟

48- آيا به كار خود بيش از كار ديگران اهميت مي دهيد؟

 

 

 

«منابع و مآخذ»

1- قائمي، علي (1380) بلوغ. نشر اسپيد

2- آقا محمديان، حميد رضا، حسيني، مهران، (1344 و 1384). روانشناسي بلوغ و نوجواني رشد 2

3- محمديان، محمد، (1369). بلوغ ... تولدي ديگر واحد انتشارات انجمن اولياء و مربيان.

4- قاسم زاده، حبيب الله (1378). شناخت و عاطفه (جنبه هاي باليني و اجتماعي)، انتشارات فرهنگيان.

5- اکبرزاده، نسرين (1375). گذر از نوجواني به پيري (روانشناسي رشد و تحول)، ناشر خود مؤلف.

6- برک، لورا اي ترجمه سيد محمدي يحيي، (1385). روانشناسي رشد (از نوجواني تا پايان زندگي) نشر ارسباران.

7- شعاري نژاد علي اکبر (1373). روان شناسي رشد، تهران، انتشارات اطلاعات.

8- خسروپور يوسف، (1353). روانشناسي بلوغ و نوجواني.

9- دلاور، علي، کاربرد احتمالات و آمار در روانشناسي و علوم تربيتي.

10- سرمد، زهره، حجاري، المد؛ بازرگان، عباس (1385). روشهاي تحقيق در علوم رفتاري، مؤسسه انتشارات آگاه.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                  صفحه

 

 

چكيده                                                                                                 2

فصل اول: طرح تحقيق                                                                       

1-1-            مقدمه                                                                              3

1-2-        بيان مسئله                                                                       4

1-3-        اهميت و ضرورت پژوهش                                                      6

1-4-        اهداف پژوهش                                                                   9

1-5-        سؤالهاي پژوهش                                                               9

1-6-        تعاريف نظري                                                                     10

1-7-        تعاريف عملياتي                                                                 11

 

فصل دوم: پيشينة تحقيق

2-1- پيشينة تحقيق                                                                            

2-2 پيشينة نظري                                                                      12

تاريخچه روانشناسي بلوغ                                                                                 13

مفهوم بلوغ و تفاوت آن با نوجواني                                                             13     

عوامل مؤثر در بلوغ                                                                                 14

بلوغ از ديدگاه روانشناسان                                                                      14

عاطفه چيست                                                                                                17

جايگاه عاطفه در مغز از نظر زيستي                                                          18

مراحل تشكيل هويت در جوانان دانشگاهي                                                19

الگوي تحور رواني- اجتماعي                                                                    19

تكاليف تحولي هويهورست براي نوجوانان                                                             21

رشد و تكامل هيجاني- عاطفي                                                                          22

 رشد هيجاني و عاطفي در نوجوانان                                                                   23

نيازهاي عاطفي فرد و اهميت آنها                                                                      24

رشد و تكامل اجتماعي                                                                                    25

ترك خانه پدري                                                                                                26

تأثير رواني وارد شدن به دانشگاه                                                                       26

تعادل عاطفي رواني نوجوان                                                                     27

خودمحوري نوجوانان                                                                               28

خود پنداره و انواع خود                                                                                      29

الگوي اريك اريكسون درباره هويت                                                             31

آسيب پذيري و انعطاف پذيري در فرد                                                                   32

عوامل حفاظتي انعطاف پذيري                                                                           33

انواع هويت                                                                                           34

بحرانهاي دوره نوجواني                                                                                    38

2-3- پيشينه عملي                                                                                39

 

فصل سوم: اجراي تحقيق

3-1- جامعه آماري                                                                      42

3-2- نمونه آماري و روش نمونه گيري                                              42

3-3- ابزار گردآوري داده ها                                                            43

3-4- روش گرد آوري داده ها                                                          45

 

فصل چهارم: تجزيه و تحليل يافته ها

4-1- تجزيه و تحليل يافته ها                                                         46

4-1-1- اطلاعات مربوط به سؤال اول پژوهش                                    47

4-1-2- اطلاعات مربوط به سؤالهاي 2 تا 5 پژوهش                            47

4-2- داده هاي جانبي                                                                 48              

نمودار چند ضلعي فراواني مشاهده شده                                            50

نمودار ستوني فراواني مشاهده شده                                                         51

 

فصل پنجم: بحث و نتيجه گيري

5-1- بحث و نتيجه گيري                                                                  52

5-2- محدوديت ها                                                                          55 

5-3 پيشنهادات                                                                              55

 

پيوست                 

منابع و مآخذ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

                                                                                 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 6:18 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره بررسي تفاوت بلوغ عاطفي در بين دانشجويان خانم مجرد و متأهل,عوامل مؤثر در بلوغ,بلوغ از ديدگاه روان شناسان,

 

مقدمه

رب گوجه فرنگ عصاره تغلیظ شده گوجه فرنگی می باشد که به عنوان چاشنی و بهبود  دهنده عطر و رنگ و طعم در غذا مصرف زیادی دارد. رنگ قرمز تند، طعم وبوی مطبوع از خواص ظاهری آن می باشد بریکس آن حدود 28% ودارای ph اسیدی در حدود3/4 می باشد.3%-2% نمک به آن افزوده می شود وبه دو صورت فله ای و بسته بندی در بازار موجود می باشد.

نوع بسته بندی آن معمولاًدر دو نوع یک کیلویی ونیم کیلویی است. رب گوجه فرنگی باید هموژن عاری از آلوده به کپک، بدون ذرات ناخواسته، بدون نگهدارنده شیمیایی و دارای رنگ وطعم مطبوع می باشد .            

 

رب گوجه فرنگی

مواد اولیه

گوجه فرنگی مناسب برای تولید رب باید درشت، دارای پوست نازک توپر، بافت نرم، محتوی مواد جامد (بریکس ) بالا، رنگ قرمز تند در پوسته و گوشت، طعم و بوی مطبوع، سالم، عاری از آلودگی به کپک و آفات,  بدون حفره های آبکی در داخل، بدون هسته زیاد و درشت، محتوی منو ساکارید و دی ساکارید بالا، اسیدیته پایین، مقاوم در برابر رشد کپکها باشد و هنگام برداشت باید رسیده باشد اما نه زیاد از حد. برای حمل و نقل گوجه فرنگی ظروف کوچک مناسب تر است تا از له شدن و ترک برداشتن گوجه ها جلوگیری شود.

مراحل خط تولید کنسرو رب گوجه فرنگی

1- شستشو

عمل شستشو برای جدا کردن و حذف ذرات گل و خاک انجام می گیرد، برای این منظور محصول را به مدت 6-4 دقیقه در آّب خیسانده و در حین این عمل هوای فشرده وارد ظرف می کنند با گوجه ها به همدیگر مالیده شده و به صورت معلق به نحو مؤثری تمیز می شوند.

پس از این مرحله محصول به وسیله پرده های چرخان در مسیر انتقال به مرحله بعد با آب تمیز که با فشارزیاداسپری شده شسته می شوند تا آلودگی حوضچه شستشو به میزان بیشتری حذف می گردد.

2- بازرسی روی نوار (سورتینگ)

در این مرحله گوجه ها به وسیله بالابر روی نوار نقاله ویژه بازپرسی منتقل شده و توسط نیروی

انسانی  مورد بازرسی قرار می گیرند تا گوجه  های آسیب دیده کلی، کپک زده، آفت زده، نارس، بقایای گیاه و دمچه و ناخالصیهای دیگر حذف شوند.

نکته: گوجه های نارس برای مدت کوتاهی  نگهداری می شوند تا رسیده و مورد مصرف قرار گیرند.

3- خرد کردن و له کردن (پالپ)

در این مرحله گوجه های سالم و سورت شده به صورت اتوماتیک به دستگاهی به نام Pulper منتقل می شود. این دستگاه دارای دو فک دندانه دار می باشد که یکی از آنها ثابت و دیگری متحرک است، گوجه ها با عبور از بین این فک تحت فشار قرار گرفته، برش خورده، له می شوند و به صورت پالپ گوجه در می آیند.

4- جدا کردن هسته و پوسته (فیلتر اسیون)

برای جدا کردن هسته و پوسته و حذف سایر ناخالصیهای احتمالی از فیلتر های دو یا سه مرحله ای  استفاده می شود که استوانه ای شکل بوده و قطر سوراخ های آنها mm1.2-1.6 و گاهی 2mm برای مرحله اول، 0.6-0.8 mm برای مرحله دوم 0.3-0.4 mm برای مرحله سوم یا (Finisher) است که به ترتیب ذرات درشت و متوسط و ریز جدا می کند.

5- تغلیظ در خلأ

برای حذف آب اضافی از تبخیر کننده های تحت خلأ استفاده می شود. استفاده از سیستم خلأ موجب می شود که تغلیظ در زمان کوتاهتری در دمای کمتر  صورت گیرد و در نتیجه رنگ و بقیه خواص ظاهری محصول بهتر حفظ شود. این مرحله در دیگ های دوجداره که با فشار بخار آب گرم می شوند و ظرفیتی حدود 5/4-2 تن دارند صورت می گیرد.

نکته: برای تحویل مواد جامد محلول در اّب و بهبود طعم حدود 3% - 2% نمک به محصول اضافه می شود. اضافه کردن نمک به صورت اتوماتیک توسط پمپهای مکنده به دیگ پخت اضافه می شود.

6- پر کردن، اگزاست، دربندی و اتکیت زنی:

جنس قوطی های رب معمولاً  فلزی می باشند که لایه داخلی آنها لاک اندود می باشد. و ظرفیت آنها در دو نوع نیم کیلویی و یک کیلویی است. این قوطی ها قبل از پر شدن توسط بخار و به صورت اتوماتیک استریل می شوند و سپس توسط نوار نقاله به قسمت پر کردن انتقال یافته  پر کردن نیز به صورت تمام خودکار انجام می گیرد، سپس عمل اگزاست با وارد کردن بخار برای خارج شدن هوای بین محصول و ایجاد یک خلأ نسبی انجام می گیرد.

بعد از اگزاست قوطی ها به وسیله دستگاه دربندی غلطکی دربندی شده و سپس روی نوار نقاله بوسیله دستگاه jet printer اتکیت زنی می شود. که شامل سری ساخت، تاریخ تولید و تاریخ انقضا می باشند.

7- فرآیند دمایی

این مرحله در دیگ حاوی  آب جوش انجام می گیرد. بدین صورت که قوطی ها بلافاصله بعد از اتکیت زنی  بوسیله نوار نقاله به دیگ آب جوش منتقل شده و بسته به نوع قوطی ها 80-45 دقیقه در آب جوش 100 درجه سانتی گراد فرایند دمایی را می گذرانند. سرد کردن بوسیله اسپری کردن آب سرد به روی  قوطی ها بعد از درآوردن از دیگ انجام می شود.

برچسب زنی  و بسته بندی  بر چسب زنی توسط کارگران و به وسیله چسب نشاسته انجام               می شود برای بسته بندی نیز از سیستم شیرینگ استفاده می شود.

بدین صورت که قوطیهای نیم کیلویی در بسته های 24 تایی و قوطیهای یک کیلویی  در بسته های 12 تایی 24 تایی و قوطیهای یک کیلویی در بسته های 12 تایی شیرینگ می شوند.

 

 

 

آزمایشات کنترل کیفی رب گوجه فرنگی

الف) آزمایشات فیزیکی

1- َآزمودن تعیین مقدار مواد جامد محلول در آب( بریکس)

بریکس رب برای مصرف خانگی بدون در نظر گرفتن نمک حداقل باید 25% باشد. با توجه به اینکه 3-2 درصد نمک نیز به محلول اضافه می شود. بریکس نهایی 28% -  27% می باشد.

آزمایش بریکس به وسیله  رفرکتومترهای دستی یا رومیزی انجام می شود.

2- آزمودن ناخالصیها (کاشی)

رب گوجه فرنگی باید هموژن عاری از ناخالصیها و ذرات تیره، بدون هسته و پوسته و الیاف، عاری از طعم و بوی زننده و مقدار ناخالصی های آن را روی یک کاشی صاف  و سفید ریخته و با یک پلیت شیشه ای شفاف روی آن فشار آورد. تا لایه نازکی  از محصول بین دو سطح به وجود آید و ذرات ناخواسته مانند هسته، پوسته، باقیمانده گیاه، ذرات سوخته و ... به خوبی مشخص و نمایان شده و می توان به مقدار و نوع آنها پی برد.

ب) آزمایشات شیمیایی

1- آزمون PH

استاندارد مقدار PH برای رب گوجه فرنگی حدود 3/4 می باشد که به وسیله PH   متریا روش های دیگر اندازه گیری  می شد.

 

2- آزمون نمک به روش ولهارد

5/2 گرم نمونه را به حجم  ml 100 می رسانیم و از آن cc10 برداشته و 1- 5/0 میلی لیتر معرف کرومات پتاسیم می افزاییم و با نیترات نقره 1/0نرمال تیتر می کنیم تا زمانی که رنگ آن قرمز آجری شود.

عدد مصرفی نیترات نقره را در 585/  ضرب می کنیم. عدد به دست آمده باید بین 3-2 باشد.

طرز تهیه نیترات نقره 1/0 نرمال

cc 500 آب مقطر × gr 5/8  نیترات نقره

cc 1000 آب مقطر × gr 17 نیترات نقره

طرز تهیه معرف کرومات پتاسیم

gr 50 کرومات پتاسیم خشک را به حجم cc 100 می رسانیم.

ج)آزمایشات میکروبی

1- برای شناسایی باکتری هاو کپکها در محصول از دو محیط کشت ارنج سرم آگار (O.S.A) و (Y.G.C) استفاده می کنند.

2- آزمون شمارش کیک با روش Haward

در این روش رب گوجه روی یک لام مخصوص 25 خانه ای ریخته می شود و توسط میکروسکوپ تعداد لاشه های  کپک در هر خانه جستجوو شمارش می شوند که تعداد آنها باید به طور متوسط 40 باشد.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 6:15 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره تولید رب گوجه فرنگی,مراحل خط تولید کنسرو رب گوجه فرنگی,آزمایشات کنترل کیفی رب گوجه فرنگی,

 

تأثير انجماد بر کيفيت مواد غذايي(1)

 

نجمد كردن، يكي از آسان ترين و قابل قبول ترين روش هاي نگهداري مواد غذايي است. يخ زدن باعث کشتن ميكروب ها در مواد غذايي نمي شود، بلكه سبب كند شدن عمل ميكروارگانيسم ها شده و با كند كردن تغييرات شيميايي كه بر كيفيت غذا تأثير مي گذارند، از خراب شدن آنها جلوگيري مي كند.

 

با پيروي از روش هاي انجماد مواد غذايي كه در ادامه ي اين مطلب به شما آموزش مي دهيم، مي توانيد مواد غذايي خود را با کيفيت بالايي منجمد کنيد.

 

چه تغييرات شيميايي در طي انجماد صورت مي گيرد؟

 

در طي انجماد فعاليت آنزيم هاي موجود در ميوه ها كند مي شود. در صورت غيرفعال شدن اين آنزيم ها، رنگ و طعم و مواد مغذي موجود در ميوه ها تغيير كرده يا از دست خواهد رفت.

فعاليت آنزيم هاي موجود در سبزي ها با حرارت دادن در آبجوش يا بخار آب براي مدت كوتاه، و سپس سريع سرد كردن آن به وسيله آب يخ، متوقف مي شود. تجربه نشان داده است براي فريز كردن مواد غذايي در خانه، حرارت دادن سبزي ها در آبجوش براي حفظ آنها كاملاً ضروري است.

 

اين كار نه تنها به از بين بردن ميكروارگانيسم هاي موجود در سطح سبزي ها كمك مي كند، بلكه بسته بندي آنها هم بسيار راحت تر شده و فضاي كمتري را در داخل فريزر اشغال مي كند.

اكنون به پرسشهاي متداول در مورد انجماد مواد غذايي توجه كنيد:

سئوال: آيا مي توان غذاهاي منجمد را در جايخي يخچال نگهداري كرد؟

جواب: در جايخي يخچال مي توان غذاهاي منجمد را نگهداري كرد، به شرط آن كه شرايط يك فريزر واقعي در آن فراهم باشد، يعني درجه ي سرما صفر درجه فارنهايت( 17- درجه سانتيگراد ) يا كمتر باشد، نه اينكه فقط غذا را منجمد نمايد. كيفيت بهتر غذا تنها در صفر درجه يا كمتر حفظ مي شود. اگر از جايخي استفاده مي كنيد، غذا را تنها به مدت 1 تا 2 هفته در آنجا نگهداري نماييد.

س: آيا در نظر گرفتن فضاي خالي در قسمت بالاي بسته هاي غذايي كه منجمد مي كنيم الزامي است؟

ج: به استثناي سبزي هايي مانند كلم بروكلي و مارچوبه كه بايد به صورت آزاد بسته بندي شوند، براي بقيه مواد غذايي، فضاي خالي مناسب بين غذاي بسته بندي شده و در ظروف در نظر بگيريد. اين كار به انبساط مواد به هنگام يخ زدن كمك مي كند.

س: درجه بُرودت فريزر بايد چه درجه اي باشد؟

: بهترين دما براي نگهداري مواد غذايي در فريزر صفر درجه فارنهايت ( 17- درجه سانتيگراد ) است و دماي آن نبايد از 15- بيشتر شود.

س: در صورت قطع برق تا چه مدت غذاها منجمد باقي مي مانند؟

ج: هر چقدر درب فريزر به مدت طولاني تر بسته بماند، فريزر پُرتر باشد، در محل سردتري قرار گرفته باشد و مواد غذايي بهتر بسته بندي شده باشد، مدت منجمد ماندن مواد غذايي طولاني تر خواهد بود. معمولاً غذا در فريزرهايي كه كاملاً پُر هستند، به مدت 2 تا 4 روز منجمد باقي مي ماند كه البته به اندازه ي فريزر هم بستگي دارد. فريزرهايي كه تا نيمه پُر شده اند، تنها غذا را به مدت 24 ساعت نگه مي دارند. در صورت طولاني شدن قطع برق ، براي كمك به سردماندن فريزر آن را با پتو بپوشانيد .

س: آيا مي توان غذاهايي را كه يك بار منجمد شده اند، دوباره منجمد كرد؟

ج: غذاهايي را كه تنها قسمتي از آنها ذوب شده و هنوز بلورهاي يخ در آنها وجود دارد، مي توان با اطمينان، دوباره منجمد كرد، اگرچه كمي كيفيت خود را از دست مي دهند. گوشت قرمز، ماهي و گوشت پرندگان، غذاهاي از قبل آماده شده، سبزي ها و ميوه ها را مي توان دوباره منجمد نمود به شرط آن كه درجه بُرودت 4 درجه فارنهايت(15- درجه ي سانتيگراد) يا کمتر باشد و رنگ و بوي غذاها خوب به نظر برسد. البته همان طور كه قبلاً گفته شد، كيفيت آنها کاهش مي يابد.

س: هوازدگي چيست؟

ج: در صورتي كه مواد غذايي به خوبي بسته بندي نشده باشند، آب سطح آنها خشك شده يا كم مي گردد. اگرچه چنين غذاهايي براي خوردن سالم هستند، اما كيفيت آنها پايين مي آيد. براي جلوگيري از هوازدگي، بايد هواي موجود در بسته بندي يا کيسه ي نايلوني را خارج نمود و در آن را محكم بست.

 

س: آيا انجماد، كيفيت غذا را افزايش مي دهد؟

ج: انجماد كيفيت مواد غذايي را افزايش نمي دهد، غذاهاي منجمد شده همان كيفيت غذاهاي تازه را دارند. بنابراين، مواد غذايي كه بالاترين كيفيت و تازگي را دارند، انتخاب نماييد.

س: آيا انجماد، ميكروب ها را مي كُشد؟

ج: انجماد، ميكروب هاي (ميكروارگانيسم هاي ) موجود در غذا را نمي كشد، اما از رشد و تكثير آنها جلوگيري مي كند، به شرطي که غذا در دماي صفر درجه فارنهايت يا كمتر نگهداري شود. زماني كه يخ مواد غذايي ذوب مي شود، ميكروب هاي زنده مي توانند مجدداً رشد كنند.

س: چه مقدار از مواد غذايي را مي توان در يك نوبت منجمد كرد؟

ج: تنها مقداري از مواد غذايي را كه در مدت 24 ساعت منجمد مي شوند، در فريزر بگذاريد. اين مقدار معمولاً 1 يا 5/1 کيلوگرم در هر فوت مكعب( 0283/0 متر مکعب) از فضاي فريزر است. اگر فريزر را بيش از اندازه پُر كنيد، سرعت انجماد كاهش مي يابد. همچنين، در صورتي كه غذا به آهستگي يخ بزند، كيفيت آن كاهش مي يابد.

س: اگر درجه ي بُرودت فريزر بالاتر از صفر درجه فارنهايت باشد، آيا غذا فاسد مي شود؟

ج: غذا فاسد نخواهد شد، اما كيفيت (رنگ، طعم و بافت) آن كاهش مي يابد. هر چه درجه بالاتر باشد، كيفيت سريع تر كاهش مي يابد.

س: اگر غذا را بيشتر از مدت توصيه شده در فريزر نگهداريم، فاسد مي شوند؟

ج: غذايي كه بيش از مدت زمان توصيه شده نگهداري شود سالم است، ولي طعم، رنگ و بافت آن رو به كاهش است.

س: چگونه مي توان مطمئن شد كه درجه برودت، صفر درجه فارنهايت يا كمتر از آن است؟

ج: دماسنج هاي مخصوص فريزر بخريد، از آن نوع كه در دماهاي بسيار پايين هم مقاومت مي كنند. دماسنج را در فريزر گذاشته و به طور منظم آن را كنترل نماييد. در صورت نداشتن دماسنج به شکل زير عمل کنيد: اگر بستني داخل فريزر سفت نماند و شل و آب شد، نشان مي دهد دماي فريزر بالاتر از حد مطلوب است.

س: آيا خريد فريزر به صرفه است؟

ج: خريد فريزر كاملاً به صرفه است. به منظور استفاده بهينه از آن: 1- فريزر را كاملاً پُر نماييد. 2- از غذاهايي كه در فريزر گذاشته ايد، استفاده كنيد و فقط آنها را ذخيره نكنيد. 3- ابتدا از غذاهاي قديمي تر استفاده نماييد.

س: فريزرهاي ايستاده بهترند يا فريزرهاي صندوقي؟

ج: بسته به سليقه فرد و فضايي كه در اختيار دارد، مي باشد. به طور عمده، فريزرهايي كه ايستاده اند راحت تر منظم شده و فضاي كمتري را اشغال مي كنند. اگر چه فريزرهاي صندوقي به صرفه تر عمل مي كنند.

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 6:13 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره تأثير انجماد بر کيفيت مواد غذايي,ايا انجماد، كيفيت غذا را افزايش مي دهد,هوازدگي چيست,

 

مراحل تولید قند

مقدمه

قند یک محصول استراتژیک می باشد. که از نیشکر و چغندرقند تهیه می شود. نیشکر در منطقه خوزستان کشت می شود و مزیت ان نسبت به چغندرقند در این است که میزان برداشت ان در هکتار بیشتر است. و چون کشت چغندرقند به علت مشکلات کم ابی کم است از اهمیت بیشتری برخودار می شود و تفاوت کارخانه نیشکر و چغندرقند در مرحله اول یعنی شستشو، خرد کردن است. و تفاوت زیادی نسبت به هم ندارند.

 اولین مرحله کارخانه قند، اندازه گیری درصد قند، چغندر می باشد. که عمل بعداز ذخیره سازی انجام می شود. مرحله اول خط تولید شستشو و تمیز کردن چغندرها می باشد، مرحله دوم خلال ریز کردن چغندر و سپس عمل استخراج صورت می گیرد. که بعداز اینکه وارد دستگاه دیفوژن یا دستگاه استخراج کننده می شوند. اصول کار استخراج بدین صورت است که با خاصیت اسمز خلال را در اب ریخته و دو محصول عمده که شربت و تفاله است تولید می نمایند. که به ان شربت خام می گویند. به علت انکه علاوه بر قند در اب، ذرات پکتین، پروتئین، رنگدانه و……. وارد می شود. این شربت خام را برای تهیه شکر نمی توان استفاده کرد. و ابتدا بعداز استخراج باید تصفیه شود. البته به طور 0100/0 تخلیص نمی شود. ولی درصد خلوص بالایی دارد. که بعداز عمل تصفیه، باید شربت وارد دستگاه تغلیظ شونده، غلیظ شده و بعد وارد دستگاه کریستاله کننده شده و عمل کریستالیزاسیون بر روی ان انجام شود. که این محصول، دانه های شکر در ان رویت می شود و بعد وراد دستگاه سانتریفوژ شده و شکر انرا جدا می نمایند. اگر عمل تصفیه بر روی شربت به طور کامل صورت نگیرد کریستاله نمی شود.

اصلاحات صنایع قند:

 عیار چغندرقند: درصد قند چغندرقند خریداری شده را گویند. عیار چغندرقند را توسط دستگاهی به نام پولاری متر تعیین می کنند. که براساس نورپلاریزه کار می کند. که قندها توسط نورپلاریزه به چپ و یا به راست منحرف شده، که این انحراف به دلیل وجود کربن نا متقارن است. از روی زاویه انحراف شده، درصد قند را تعیین می نماید.

ریژسیون: درصد قند خلال را گویند.

 بریکس: درصد مواد جامد محلول را گویند. که ممکن است حاوی قند باشد و یا نباشد و وسیله اندازه گیری بریکس رفرواکتومتر است.

 مجموع مواد غیر قندی + مجمع مواد قندی = B در محلول

 pol ( درصد مواد قندی): توسط پلاری متر اندازه گیری می شود. و به درصد قند پل گویند. که فقط درصد مواد قندی اندازه گیری می شود.

 کوسیان (Q) : درجه تمیزی یا درصد خلوص که به نسبت پل از بریکس است. که به صورت درصد بیان می شود. در صورتی که پل با بریکس برابر باشد. کوسیان 0100/0 است. ولی معمولا مقدار Q کمتر از0100/0 است. چون مقدار پل کمتراز بریکس است.

 مواد غیر قندی: هر ماده ای به جز ساکارز را ماده غیر قندی گویند. زیرا فقط ساکارز است که قابلیت استخراج را دارد و می تواند به صورت کریستال دراید و مواد قندی دیگر مزاحم هستند.

ملاس: آخرین شربت یا پس ابی که از فرایند کارخانه قند خارج می شود که دارای 050/0 قند است که این قابل استخراج نمی باشد. ولی به روش کریستالیزاسیون از ملاس نیز می توان قند گرفت.

مارک چغندرقند: عبارتست از مواد غیر محلول موجود در داخل چغندر را مارک گویند. و یا به عبارتی مواد غیر محلول که در مقدار مشخصی اب جوش، در زمان معینی غیر محلول باشند.( سلولز، پکتین، لیگنین). مارک معمولا بین 4 تا 5 درصد چغندرقند را تشکیل می دهد.

 ساکارز: قندی 2 قندی است که متشکل از گلوکز، فروکتوز که قابلیت حل شدن در آب را دارد. و قابلیت کریستال شدن را نیز دارد. ساکارز خالص حاوی جریان الکتریسته نمی باشد. ولی اگر همراه ساکارز سدیم و پتاسیم باشد باعث جریان الکتریسته می شود و به سدیم و پتاسیم خاکستر گویند که جزء مواد ملاس دار است. یعنی میزان ملاس را زیاد می کند و جلوی کریستال شدن را می گیرد.

رافینوز: تشکیل شده از کلوکز، فروکتوز، گالاکتوز است و مقدار آن به مقدار جزئی در چغندرقند می باشد. در حدود (3/0 و 5/0 0/0 ).

تشکیل ساکارات از ساکاروز:

 ساکارز با فلزات قلیایی خاکی از قبیل: باریم، استرانسیم، کلسیم می تواند تشکیل پیوند دهد و در اثر این پیوند ساکارات تشکیل می شود و اگر با کلسیم پیوند ایجاد نماید، ساکارات کلسیم تولید می نماید و به همین ترتیب ساکارات دوباره می تواند به ساکارز تبدیل شده و پیوند شکسته شود. از این خاصیت در روش قند گیری از ملاس استفاده می شود. بدین ترتیب که کلسیم را به ملاس می زنند و کلسیم با ساکارز پیوند ایجاد می نماید و ساکارات تشکیل شده و به سه شکل تشکیل می شود:

1- مونو کلسیم ساکارات

 2- دی کلسیم ساکارات

 3- تری کلسیم ساکارات که به صورت نا محلول است. ( رسوب).

 مونو، دی به صورت محلول هستند که در اثر حرارت به صورت نا محلول در می ایند و از این خاصیت برای قند گیری از ملاس استفاده می شود. از مونو، دی که به صورت نا محلول درآمده اند، ساکارز را استخراج می نمایند. در قند گیری از ملاس فقط از کلسیم استفاده شده چون باریم و استرانسیم سمی و گران هستند.

تکنولوژی قند:

 منظور تولید قند از چغندرقند است. پس از ورود چغندر به کارخانه به دلیل متفاوت بودن عیار چغندرها وزن چغندرها تعیین شده و در مرحله بعد عیار سنجی از کامیون ها صورت می گیرد وعیار انها تعیین می شود. چغندرها ریز قند بیشتری دارند. یکی از دستگاه های نمونه برداری Ripro است که معمولا بین 50- 25 kg را نمونه برداری می کند. که بهتر است نمونه برداری از سه قسمت کامیون( پشت، جلو، عقب) انجام شود. اشکال این دستگاه Ripro زخمی کردن چغندرهاست چون چغندر برش خورده خاصیت سیلو کردن کمتری دارد( چون سریع تر خراب می شوند). به همین دلیل امروزه، نمونه برداری توسط بیل های مکانیکی انجام می شود و به چغندرها آسیب کمتری می رساند.

مراحل عیار سنجی:

نحوه سنجش کیفیت خلال:

 تعریف خلال مرغوب: خلال مرغوب اولا هر چه طول خلال بیشتر باشد خلال مرغوب تراست و دوما هرچه درصد نرمی خلال کمتر باشد، خلال مرغوب تر است.

 نرمه خلال: خلال هایی که کوچکتر یا مساوی 1cm باشند نرمه گویند. و هرچه نرمه بیشتر باشد کیفیت خلال کمتر است.

سه آزمایش برای تعیین طول خلال:

1- تعیین طول loogr خلال: طول loogr خلال را بدین صورت که loogr از خلال را وزن کرده و به صورت طولی کنار هم می چینیم بدون هیچ گونه فاصله، بعداز آن را متر کرده اگر بین 8- 12m بود، خلال خوبی است و اگر کمتر از 8m بود، مرغوب نمی باشد.

 

 2- عدد سوئدی: loogr خلال را وزن کرده، خلال های بزرگتر مساوی 5cm را دوباره وزن کرده و خلال های کوچکتر مساوی 4cm را نیز وزن نموده و این دو عدد را برهم نموده که بدان عدد سوئدی گویند.

( عدد سوئدی هرچه بیشتر باشد، کیفیت خلال بیشتر است)

 3- تعیین درصد نرمه: دوباره در loogr وزن خلال های کوچکتر از 1cm را اندازه گرفته اگر %5 کمتر بود به خلال مرغوب تر نزدیک می شویم و هرچه از %5 وزن نرمه ها بیشتر بوده، کیفیت خلال ها کمتر شده.

 دیفوزیون:

 عملی است که در آن استخراج صورت می گیرد. اساس کار دیفوزیون اسمز است. اسمز خاصیتی است که در موارد تراوا، نیمه تروا استفاده دارد. این خاصیت در حالت اینکه مواد از غلظت بیشتر به غلظت کمتر نفوذ کنند. شرایط لازم برای عمل اسمز درجه حرارت است. اگر آب و یا محیط سرد باشد، استخراج کمتر صورت می گیرد و اگر درجه حرارت بالا رود، اسمز بهتر انجام می گیرد. چون در سلول هایی که شیره قند وجود دارد، خلال های آنها دارای سلول های پروتیین است و این پروتیین تراوا نیست که عمل اسمز را انجام دهد. لذا با افزایش دما، این سلول ها دیواره شان به حالت تراوا و نیمه تراوا تبدیل شده است. (70-75) درجه سانتیگراد.

 دیفوزیون به صورت مداوم و غیر مداوم است که در کشور ما اغلب از نوع مداوم است.

دیفوزیون مداوم: در ظرفی، خلال از یک سو، و از سوی دیگر آب اضافه می شود و از یک سمت شربت و از سمت دیگر تفاله گرفته می شود و جریان خلال و آب عکس هم می باشد.

انواع دیفوزیون:

1- دیفوزیون افقی

 2- دیفوزیون عمودی( جدیدترین نوع)

 3- دیفوزیون Desmet (افقی)

 4- دیفوزیون B.M.A (عمودی)

 1- دیفوزیون افقی D.P.S که دارای دو هیلیس است و این هیلیس ها با موتور می چرخند و خلال را به دیفوزیون منتقل نموده و این دیفوزیون به صورت افقی است با شیب 0.8 و حرارت مورد نیاز (70- 75) درجه سانتیگراد. ( دیفوزیون دانمارکی).

 2- دیفوزیون R.T : که این دیفوزیون به صورت افقی است. در این دیفوزیون خود استوانه می چرخد. ولی داخل این استوانه شیارهایی وجود دارد که ایجاد اصطکاک زیاد می نماید. ( در قند آبکوه وجود دارد.)

 3- دیفوزیون Desmet : این دیفوزیون از یک نوار نقاله مشیک شکل تشکیل شده که بلژیکی است و خلال را روی آن ریخته، خلال توسط نوار نقاله حرکت می نماید و آب به صورت دوش بر روی خلال ها پاشیده می شود. و مقداری از قند خلال توسط آب از توری عبور می نماید و وارد مخزن زیر توری می شود و این کار دوباره انجام می شود و مخزن آخری که آب جمع شد، شربت خام است. و از نوع افقی است.

 عوامل موثر بر دیفوزیون:

1- سیلو، اگر عمل نگهداری بر روی چغندر درست انجام نگیرد و سبب یک سری عملیات آتریماتیک شده و موجب پوسیده شدن چغندر شده و شربت بدست آمده دارای خلوص پایین است و بر روی دیفوزیون اثرات منفی می گذارد.

 2- آب کانال: چغندر از سیلو با آب حمل می شود و اگر آب آلوده باشد، خلال آلوده شده و دیفوزیون را آلوده می سازد. وقتی آلودگی به داخل دیفوزیون منتقل شود و این مقدار زیاد باشد، دیفوزیون حمل مناسبی برای رشد میکروارگانسیم ها ست و قند چغندرقند، مصرف شده و تبدیل به اسید شده و ضایعات قندی ایجاد می نماید.

 3- علف گیر- سنگ گیر: اگر علف گیر نتواند علف ها را از چغندر به خوبی جدا نماید همراه چغندر علف وارد خلال شده و وارد دیفوزیون شده و در طی عملیات اسمز که خلال شرکت دارد ناخالصی ها و علف هاهم اسمز را انجام داده و ناخالصی ها به درون شربت راه پیدا می کنند.

 4- حوض شستشو: اگر عمل شستشو و عفونی کردن چغندر به خوبی انجام نشود بار میکروبی بالا خواهد رفت.

 5- آسیاب خلال: اگر آسیاب خلال به خوبی صورت نگیرد و خلال ها در اندازه های دلخواه نباشند دیفوزیون و شربت گیری به خوبی صورت نخواهد گرفت.

 6- حرارت: تمام عملیات دیفوزیون باید در حرارت(75-73) درجه سانتیگراد باشد و اگر حرارت کمتر از این مقدار باشد عمل اسمز به خوبی انجام نخواهد شد و دیگر آن که امکان آلودگی دیفوزیون هست.

 کشش دیفوزیون:

 مقدار شربت خام خروجی نسبت به چغندر مصرفی بهترین زمان داخل دیفوزیون 80 دقیقه است آزمایشات کلی که در دیفوزیون انجام می گیرد:

 1- طول loogr خلال 2- عدد سوئدی 3- درصد نرمه 4- تعیین دیژسیون

 5- تعیین آب تازه ورودی به دیفوزیون 6- pH آب تازه (5.8- 5.5) 7- pH آب تفاله 8- pH شربت خام ( 2/6- 6)

9- بریکس شربت خام (17-12) ۱۰- نیپراسیون شربت خام 11- کوشیان یا درصد خلوص ۱۲- خاکستر شربت خام

۱۳- انورت شربت خام ۱۴- درصد تفاله پرس شده ۱۵- ماده خشک تفاله پرس شده ۱۶- ماده خشک خلال

 ۱۷- تعیین مارک و خاکستر خلال

 خصوصیات شربت خام خروجی از دیفوزیون:

1- رنگ خاکستری مایع به سیاه که به علت انجام واکنش های آنزیمی است که در مرحله تصفیه از بین می رود.

 2- بریکس شربت خام که در حدود 17- 12 است.

 3- در صد خلوص کوشیان 87- 87 است.

4- PH شربت خام باید 2/6-6 باشد چون درصد خلوص این شربت کم است به صورت کریستال در نیامده و بنابراین شربت را تصفیه نماییم.

روش های تصفیه:

بهترین روش تصفیه روش شیمیایی است و در این روش یکی از مواد شیرآهک است که این شیرآهک مواد غیر قندی داخل شربت را رسوب داده و بدین ترتیب درصد خلوص شربت بالا می رود. و بعداز جذب شیرآهک، شربت باید از شیرآهک جدا شود و برای جدا کردن از CO2 استفاده کرده و شیرآهک به صورت Caco3 از شربت خارج می شود.

 بعداز آن که عمل تصفیه انجام شد. سولفیتاسیون انجام شده:

اضافه کردن سولفید یا گاز SO2 است که نتایج زیر را حاصل نماید.

 1- تنظیم PH : چون SO2 حالت اسیدی دارد حالت قلیایی شربت را خنثی می کند.

 2- SO2 حالت رنگ بری دارد و باعث کاهش رنگ شربت شده.

 3- از تشکیل رنگ در مرحله اوپراسیون جلوگیری می نماید.

 اوپراسیون:

هدف از انجام این مرحله تغلیظ شربت است و به معنای حرارت دادن ماده غذایی جهت تغلیظ که از حالت قهوه ای شدن یا ( مایلار: واکنش بین آسید آمینه و ازت) جلوگیری می نماید و بریکس را که 17-B 60 می رساند.

 مرحله پخت: ( کریستالیزا سیون)

نگاهی اجمالی و کلی به مراحل فرایند تولید قند و شکر از چغندر قند

قبل از ورود به مباحث اصلی- این نیاز وجود دارد که شناخت کلی از مراحل تولید قند و شکر وجود داشته باشد . همان طور که در نمودار ۱-۱ مشاهده می شود خلاصه ای از این مراحل را بدون ذکر جزپیلات می توان به صورت زیر بیان کرد قابل ذکر است که خطوط تولید درکارخانه هایقند کم و بیش با هم تفاوتهایی دارند اما سعی بر ان است که متداولترینروشها و خطوط تولید در کارخانه های ایران مبنای توضیحات باشد

۱- کاشت داشت و برداشت چغندر

چغندر قندهای رسیده و سالم - اماده برداشت هستند و معمولا بعد از حمل به کارخانه سر و دم انها قطع شده و بهتر است که تا حد امکان عاری از مواد خارجی باشد

۲- تحویل دادن چغندر قند به کارخانه

چغندر ها معمولا با کامیون به کارخانه حمل شده و پس از توزین کامیون همراه با محموله ان در قسمت توزین کامیون همراه با محموله ان در قسمت توزین - کامیون به قسمت عیار سنجی رفته و با دستگاه مخصوص از چغندر ها نمونه برداری می شود تا در صد قند ( عیار ) نمونه های اندازه گیری شود . پرداخت قیمت چغندر بر اساس وزن خالص چغندر و در صد قند ان و همچنین با توجه به در صد افتوزنی مربوط به خاک و گل و یایر نا خالصیهای همراه چغندر - انجام می شود

۳- تخلیه چغندر و نگهداری ان در سیلو :

پس از تخلیه محتویات کامیون توسط دستگاه تخلیه در سیلو - چغندر ها باید تا زمان مصرف در سیلو نگهپاری شوند . باید از نگهداری طولانی مدت چغندر قند در سیلو اجتناب کرد- زیرا چغندر در سیلو با پدیده افت وزن و ضایعات قندی در اثر از تنفس و فساد میکروبی مواجه است .

۴- انتقال چغندر به محل فرایند

غالبا برای انتقال چغندر از سیلو به محل فرایند از جریان اب استفاده می شود  در ضمن انتقال اعمالی مانند سنگ گیری و علف گیری نیز انجام می شود

۵- شستشو ی چغندر

شستشوی چغندر با استفاده از اب و دستگاههای شستشو به شکل نیم استوانه انجام می شود که در انها با حرکت بازوهای گردان و ساییدن چغندر ها بهم عمل شستشو صورت می گیرد

۶- تحیه خلال چغندر (   )     

برای تسهیل استخراج قند از چغندر لازم است که انرا بصورت رشته های باریکی  به نام خلال در اورد این کار در دستگاهی معروف به اسیاب خلال (  ) صورت می گیرد اندازه و شکل و ضخامت خلالها بر راندمان عصاره گیری از انها تاثیر زیاد دارد از خلالهای تولیدی نمونه برداری شده و در صد قند انها طی ازمایشی که اصطلاحا دیژسیون (  ) خوانده می شود اندازه گیری می گردد خلالها قبل از ورود به مرحله بعد با ترازوهای مخصوصی توزین می شود لذا با داشتن وزن و در صد قند انها می توان مقدار قند وارد شده به فرایند را تعیین کرد

۷- استخراج قند از خلال (   )

به این مرحله شربت گیری - عصاره گیری -دیفوزیون (   ) نیز گفته می شوند عمل استخراج قند از خلال در دستگاه دیفزیون یا دیفیوزر (   ) و یا استفاده از خاصیت انتشار و فشار اسمزی که مربوط به اختلاف غلظت در داخل و خارج از سلولهای خلال است صورت می گیرد برای خروج  بهتر مواد قندی از خلال از حرارت و بهم زدن نیز کمک گرفته می شود معمولا در دیفیوزر اب گرم و خلال در دو جهت مخالف هم حرکت کرده و مواد قندی به تدریج از خلال استخراج می شود و در نهایت از یک طرف دستگاه شربت خام و از طرف دیگر تفاله (  ) خارج می شود تفاله در حقیقت خلالی است که قند موجود در ان تا حد امکان گرفته شده است البته معمولا مقدار کمی در ان باقی می ماند که جزو ضایعات قندی کارخانه محسوب می شود

۸- خشک کردن تفاله

تفاله تر خروجی از دیفیوز تحت فشار قرار گرفته و مقدار زیادی از اب ان که محتوی مواد قندی است جدا شده و مجددا به دیفیوزر بازگشت داده می شود تفاله حاصل بنام تفاله تر پرس شده (تفاله) خوانده می شود

که می تواند مستقیما به فروش رفته و به مصرف خوراک دام برسد و با اینکه به قسمت تفاله خشک کنی منتقل شده و در انجا به تفاله خشک تبدیل شود که بعنوان خوراک دام مصرف دارد برای افزایش ارزش تغذیه ای تفاله برای دام اغلب به ان ملاس نیز زده می شود

۹- تصفیه شربت خام ( )

شربت خام خروجی از دیفیوزر رنگ خاکستری متمایل به سبز داشته و ناخالصی زیادی دارد لذا باید انرا تصفیه کرد در متداولترین روش تصفیه شربت خام از شیر اهک و گاز کربنیک برای جدا سازی ناخالصیها استفاده می شود در این روش مراحل ذیل وجود دارد

   الف- تهیه شیر اهک (   ) و گاز کربنیک

این عمل در کوره اهک انجام می شود و سنگ اهک (  ) را با استفاده از حرارت به اهک (  ) و گاز کربنیک (  ) تبدیل می کنند با حل کردن اهک در اب شیر اهک (   ) بدست می اید که همراه با گاز کربنیک در تصفیه شربت خام بکار می رود

ب- زدن شیر اهک  به شربت (  ) یا دفکاسیون (  )

زردن شیر اهک به  شربت خام معمولا در دو مرحله انجام می شود ابتدا اهک زدن مقدماتی (   )یا پرشولاژ (  ) که حدود ۰.۱ اهک مصرفی به شربت زده می شود و بعد مرحله اهک زدن اصلی یا شولاژ (   ) که بقیه اهک لازم بصورت شیر اهک به شربت خام  زده می شود اهک با ناخالصی های موجود در  شربت خام واکنش داده و ایجاد ترکیبات کلسیوم می کند اغلب ایتن ترکیبات اماده رسوب کردن و جدا سازی از شربت هستند

ج- زدن گاز کربنیک به شربت

به این فرایند کربناسیون (  ) یا اشباع یا ساتراسیون (  ) یا کربناتاسیون ( ) نیز گفته می شود در این قسمت به شربت  اهک خورده اغلب طی دو مرحله یعنی کربناسیون یک و کربناسیون دو گاز کربنیک میزنند در نتیجه در اثر ترکیب شدن اهک موجود در شربت و گاز کربنیک ایجاد کربنات کلسیوم می شود کربنات کلسیوم ضمن رسوب کردن مقدر زیادی از ناخالصی های شربت را  رسوب داده و جدا سازی می کند

   

  د- صاف کردن

پس از زدن گاز کربنیک به شربت در مرحله کربناسیون یک مقداری از نا خالصی های شربت به همراه کربنات کلسیوم شروع به رسوب کردن میکند این شربت به دستگاه ته نشین سازی که دکانتور ( ) یا کلاریفایر ( ) نیز خوانده می شود انتقال یافته و مواد رسوبی ان جدا می شوند به این رسوبات اصطلاحا گل گفته می شود شربت بدست امده از بالای دکانتو به رحله بعدی ( کربناسیون ۲) می رود و گل ته نشین شده که مقداری قند دارد به دستگاه صافی تحت خلا می رود  و مقداری از مواد قندی جدا سازی شده و گل باقی مانده برروی صافی خلا گرچه هنوز مقدار اندکی قند دارد اما این گل را به خارج از کارخانه حمل کرده و قند باقی مانده در ان به عنوان ضایعات قندی به گل به حساب می اید شربتی که به کربناسون دوم رفته پس از زدن گاز کربنیک به ان مجددا د ر صافی های دیگری صاف شده و در نهایت شربت رقیق ( )تصفیه شده بدست می اید مراحل تصفیه بیان شده را تصفیه کلاسیک نیز می گویند

که با روشهای معمول در بعضی کارخانه ها ممکن است تفاوت هایی داشته باشد برا ی مثال در بعضی دیگر از کارخانه ها عمل اهک زدن و گاز زدن به شربت بصورت همزمان و در یک جا انجام می شود که به ان فرایند دفکو کربناسیون (  ) می گویند و یا در برخی از سیستم های تصفیه ممکن است قبل از کربناسیون دوم مجددا مقدا ر اندکی شیر اهک به شربت زده شود که به ان اهک زنی مجدد ( ) گفته می شود

ه-سولفیتاسیون ()و رنگبری شرب

در برخی کارخانه ها برای کاهش رنگ شربت به ان گاز () یا ترکیبات دیگر گوگرد دار زده می شود و شربت رنک روشنتری پیدا می کند  ممکن است از روشهای دیگر رنگبری مانند کاربرد زغال فعال نیز استفاده شود پس از تصفیه شربت خام درجه خلوس ( ) شربت افزایش پیدا می کند درجه خلوس با واژه های دیگری مانند درجه تمییزی و کسیان ( ) نیز مطرح می شود و منظور از ان معولا نسبت در صد قند ( ) به در صد مواد جامد محلول یا بریکس () در شربت می باشد برای مثال شربت خام ا ز حدود ۸۸- ۸۵ در صد پس از تصفیه به حدود ۹۰٪  یا بیشتر در شربت رقیق می رسد

۱۰- تغلیظ شربت یا اواپراسیون( )

شربت رقیق غلضت کمی دارد و در صد مواد جامد ان برای مثال حدود ۱۳-۱۲ در صد است لذا باید انرا غلیظ کرد اینکار در دستگاههای تغلیظ کننده و اواپراتور () با استفاده از بخار انجام می شود به منظور کاهش هیدرولیز قند و تغییر رنگ شربت تحت تاثیر حرارت بالا و همچنین برای صرفه جویی در مصرف انرژی عمل تغلیظ شربت در سیستمهای تغلیظ چند مرحله ای و تحت خلا در دمای پایین تری انجام می شود  در نهایت بریکس شربت غلیظ )( برای مثال تا حدود ۶۰٪ می رسد

 در مرحله کریستالیزاسیون شربت به صورت کریستال درآمده و راندمان کریستال را بالا می برد. کریستالیزاسیون به دو روش صورت می گیرد:

 1- روش حرارت دادن – تبخیر کردن و رساندن محلول به حالت اشباع و فوق اشباع

 2- با استفاده از سرد کردن از هر دو روش در صنعت قند استفاده می شود.

عمل کریستالیزاسیون در دستگاهی به نام آپارات انجام می شود. در کریستالیزاسیون باید شربت گرم و تغلیظ شود در زیر لوله ها مبدل های حرارتی وجود دارند. و یک لوله بزرگتر در وسط آن قرار دارد داخل لوله ها شربت حرکت نموده و از پشت لوله بخار می گذرد و شربت شروع به جوشش می نماید.

 خصوصیات پخت توسط آپارات:

1- لوله های آپارات بزرگتر هستند تا بتوانند میزان شربت بیشتری را عبور دهند.

 2- آپارات ها به صورت back ( ناپیوسته) حرکت می کنند و شربت در داخل لوله حرکت رفت و برگشتی دارد تا بتواند به حالت اشباع و فوق اشباع برسد.

 3- آپارات های پخت تحت خلاء اند و در خلاء نقطه جوش پایین می آید و در درجه حرارت کم، مایع شروع به جوشش می نماید و شربت با حرارت کم نمی سوزد و به جوش آمده و ضایعات قندی کم شده.

 بخار را باز کرده تا شربت شروع به جوشش نماید و بعد خلاء را ایجاد نموده و شیر را باز کرده تا مخزن پر از شربت شود و بعد مدت زمانی صبر کرده تا شربت به حالت اشباع و فوق اشباع برسد اما این حالت برای کریستال زدن کافی نیست و باید برای آن شرایطی را ایجاد نماییم و به دو روش می توان این شرایط را ایجاد نمود.

1- بعداز آنکه مخلوط به حالت اشباع رسید به آن پودر شکر اضافه نموده تا کریستال تشکیل شود.

 2- شوک هواست. محیط آپارات تحت خلاء است هوای خلاء را قطع نموده و فشار هوا در آن ایجاد کرد و این اختلاف فشار باعث تشکیل کریستال می شود استفاده از پودر شکر بهتراست چون کریستال ها یکنواخت و یک اندازه است به شرط آن که پودر قند به تمامی مخزن به یک اندازه برسد وگرنه کریستال ها ریز خواهند شد.

سه روش در کریستالیزاسیون وجود دارد: ( روش های کریستالیزاسیون)

1- آپارات پخت I

۲- آپارات پخت II

۳- آپارات پخت III

آپارات پخت I :

 شربت غلیظ را وارد آپارات پخت I کرده تا شربت بجوشد و به فوق اشباع برسد و بعد پودر شکر را اضافه نموده و در مرحله بعد شیر تخلیه را باز نموده و پخت را تخلیه نموده و وارد رفریژرانت کرده که در واقع سرد کننده است و در عمل کریستال ها را حرارتش را کم کرده و در حقیقت ادامه کریستالیزاسیون است و بخشی دیگر از کریستال ها در این مرحله تشکیل شده. درجه حرارت پخت 80- 75 درجه سانتیگراد است و در رفریژرانت دما را به 45-40 درجه سانتیگراد رسانده می شود.

 رفریژرانت یک مخزن مکعب مستطیل است که در آن همزنی وجود دارد که به طور یکنواخت شربت را سرد می نماید و با سرعت مشخصی می چرخد، چون اگر سرعت چرخش زیاد باشد کریستال ها حل می شوند. و بعداز رفریژرانت شکرها وارد سانتریفوژ شده.

 سانتریفوژ:

یک سبد توری شکل است که پخت داخل آن ریخته شده و از این توری ها به علت سرعت زیاد پس آب خارج شده و شکر روی توری باقی می ماند و بدان پس آب ضعیف گویند. کریستال روی توری با آب شسته می شوند تا رنگی که روی سطح کریستال هاست از بین برود و بعداز شستشو با آب از نازل بخار استفاده کرده تا اگر آبی بر روی سطح کریستال ها مانده خارج شود و به آبی که بر روی کریستال ها ریخته می شود و از توری خارج می شود، پس آب قوی گویند زیرا مقداری از کریستال را در خود حل می نماید و در صد خلوص بالایی دارد. بعداز بخار زدن دستگاه را خاموش کرده و از دریچه زیر سانتریفوژ شکرها خارج می شوند. شکری که از آپارات I حاصل شده است، شکر درجه 1 است و این شکر را وارد خشک کن کرده و رطوبت آن را کم کرده و بعد دسته بندی و به انبار فرستاده و اگر به خواهیم از این شکر قند تهیه کنیم وارد حل کن شکر کرده و بدان آب اضافه نموده و از آن محلولی تهیه می شود که Bx=60 و کلرس I نام دارد و این محلول را وارد قند سازی نموده.

 آپارات II

تمام شکر به کریستال تبدیل نشده و در پس آب مقدار زیادی شکر داریم و این پس آب ضعیف را به عنوان خوراک در آپارات پخت II وارد می کنیم. که از لحاظ شکل و نحوه کار با آپارات I یکسان است و دوباره مواد را حرارت داده و بعد به رفریژرانت برده و خنک نموده وبه سانتریفوژ انتقال داده و دوباره پس آب و شکری، به دست آمده که بدان شکر درجه 2 می گوییم که زردرنگ است و باید درصد خلوص آن را بالا ببریم و شکر را به ظرف شکر حل کن فرستاده و با آب حل نموده و محلولی با Bx=60 که به نام کلرس II است. این محلول را از صافی عبور داده و دوباره وارد آپارات پخت I نموده و مراحل را ادامه داده تا شکر درجه 1 حاصل شود.

 آپارات III

در کریستال آپارات II هم یک مقددار پس آب داریم که شکر حل شده درآن است بنابراین پس آب II را به عنوان خوراک به پخت III فرستاده و در این پخت شکری به دست آمده که کاملا قهوه ای است و خلوص آن بسیار پایین است و بدان شکر درجه 3 گویند.

پس آب به دست آمده از سانتریفوژ III ملاس است و دیگر کریستالیزاسیون را بر روی آن انجام نداده چون مقرون به صرفه نیست و از روش های دیگر استفاده نموده .

 

مرحله قند سازی:

قند حبه:

 برای تولید قند از شکر درجه 1 استفاده نموده. ابتدا شکر را با آب در حل کن مخلوط کرده و شربتی به نام کلروس I با Brx=60 تولید نموده. شربت باید رنگش شفاف تر و سفید تر باشد( چون قند از شکر سفیدتر است) و برای گرفتن رنگ از محلول از رنگبری استفاده نموده. رنگبری به دو روش استفاده می شود:

 1- زغال اکتیو+خاک فیل

2- استفاده از رنگبر زرین.

 بعداز آن که محلول را از این دو مواد عبور دادیم در مرحله بعد باید زغال ها را از شربت جدا نماییم و شربت را از صافی های صفحه ای شکلی تحت فشار عبور داده و در اثر دو بار صاف کردن کلرس شفافی را بدست آورده. با این کلرس شفاف حال باید آپارات پخت قند را انجام دهیم. آپارات قند مانند آپارات پخت شکر است. با این تفاوت که مدت زمان پخت کمتر است. چون Brx=60 و خلوص آن بیشتر است و بعداز پخت، محلول وارد رفریژرانت شده و در ادامه فرآیند کریستالیزایون صورت گرفته و آن را به داخل سانتریفوژ هدایت کرده و در سانتریفوژ پساب را جدا نموده و پساب به عنوان خوراک وارد آپارات I شده که در این مرحله شکر سفید تولید شده و شکر فوق که به صورت مرطوب است پرس نموده و صورت قالب های 1cm درآورده. کریستال هاب قند حبه یکنواخت نیست بلکه در اثر فشار کریستال های شکر در کنار هم قرار گرفته. درجه حرارت خشک کن 75-70 درجه است.

 قندکله:

دراین قسمت برای تهیه قند قند کله، پخت را وارد ملاکسور نموده، ملاکسور مخزنی است که دارای همزن می باشد و زیرآن شیر خروج شربت است که دمای پخت را پایین آورده و به نوعی عمل رفریژرانت را انجام می دهد. که از طریق ملاکسور قالب های قندسازی پرشده که عمل پرکردن قالب ها به صورت قرار دادن قالب ها درون واگن صورت می گیرد که بدین قند، قند سبز گویند، چون هیچ گونه سانتریفوژی بعداز عمل پخت بر روی آن انجام نشده و پخت مستقیما وارد قالب شده و رنگ آن به صورت سبز است.

 این واگن های حاوی قالب های قند وارد گرم خانه می شوند که در حدود 3-4 ساعت در این مکان باقی می مانند. در گرم خانه ادامه کریستالیزاسیون صورت می گیرد. حرارت گرم خانه حدود 35-30 درجه است و نیاز به سیستم حرارتی نداریم چون خود پخت گرم است و حرارت گرمخانه را تامین می نماید در گرم خانه توسط کارگران روی قالب ها اعمالی را انجام می دهند. از جمله پخت را کارد می زنند و این هم زدن دارای 2 حسن است:

 1- به خاطر این که هوای داخل قالب را خارج نموده در غیر این صورت در قالب حفره ایجاد می نماید.

 2- مخلوط کردن کریستال ها.

بعداز کارد زدن حدود 30 دقیقه تا 1 ساعت با قاشق پخت را هم می زنند. بعداز این مرحله بوسیله یک گوشت کوب به قالب ها ضربه می زنند تا تجمع کریستال ها در نوک کله باشد و به همین دلیل نوک کله سخت است و بعداز گرم خانه وارد سردخانه شده و دما در آن 17-20 درجه و در حدود 3-4 ساعت درآن باقی می ماند و ادامه کریستالیزاسیون صورت می گیرد. عمل سردسازی توسط کولر و سردکننده ها صورت می پذیرد و در سردخانه عمل چنگال زنی صورت می گیرد که ته قند پخت شده را خراش می دهند تا پساب ها در ته قند قرار گیرند و همچنین هوا از آن عبور نماید و بعد پخت را به سانتریفوژ برده تا پساب را ازآن خارج نمایند. و این پساب از سوراخ ته قند خارج می شود و در حدود 20 دقیقه این عمل انجام می گیرد در این مرحله نمی توانیم از آب یرای شستن کریستال ها استفاده نماییم چون آنها را از هم جدا می نماید و برای شستن از شربت نیکول که از قند تهیه می شود استفاده می نماییم. درصد خلوص قند 260 است و بعداز سانتریفوژ قند کاملا سفید شده و پساب خارجی زرد رنگ است و بعد به خشک کن برده شده و بعد بسته بندی انجام می گیرد

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 6:11 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره تولید قند,مراحل تولید قند,تکنولوژی قند,

 

 

شرح خط تولید خوراک دام با ظرفیت 20 تن در ساعت

انواع خطوط تولید خوراک دام

1- خط تولید پیش آسیاب

مزایا :                                                              معایب :

- در این سیستم آسیاب بعنوان گلوگاه نمی باشد.                    - بالا بودن هزینه ها

- جلو انداختن کار آسیاب قبل از تولید                            - پیچیدگی سیستم

- نگهداری و تعمیرات راحت تر

2- خط تولید پس آسیاب ( جهت خطوط تولید با ظرفیت کمتر از 5 تن )

مزایا :                                                    معایب :

- دانه بندی بسیار خوب                                     - استفاده از آسیاب با ظرفیت بالاتر

- هزینه کمتر                                          - عبور تمام مواد از آسیاب

                                                            - افزایش برق مصرفی (کارکرد آسیاب)

بعلت بالا بودن ظرفیت خط تولید از سیستم پیش آسیاب استفاده می کنیم . در سیستم فوق با توجه به خط مشی مدیریت می توان در خط تولید تغییرات زیادی اعمال کرد ، این بدین معناست که می توان خطوط مختلفی را با در نظر گرفتن موارد مختلف پیشنهاد نمود ولی در این پیشنهاد حداکثر توانایی خط تولید همراه با ضریب ایمنی بالا جهت تولید در نظر گرفته شده است .

تجهیزات خط تولید خوراک دام با ظرفیت 20 تن در ساعت .

1- دریافت مواد اولیه :

- چاله تخلیه به ابعاد 4m× 3 ساخته شده از ورق آهنی با ضخامت 3m تا 4m پوشیده شده توسط گریتینگ جهت عبور کامیون یا افراد .

- کانوایر تخلیه چاله تخلیه با ظرفیت 50 تن در ساعت بصورت اسکرو و در صورت طول بیشتر از کانوایر چنین استفاده می شود .

- سنسورهای نشان دهنده میزان مواد در چاله تخلیه .

- الویتور بالا برنده مواد چاله تخلیه با ظرفیت 50 تن در ساعت با ارتفاع تقریبی 24m متر با استفاده از کاسه های پلاستیکی یا فلزی .

- الک بوچاری جهت گرفتن ذرات درشت و خاک گیری .

- آهنر با جهت جدا کردن فلزات بصورت آهنربای سطح شیب دار

- دریچه پاچه شلواری جهت انتقال مواد به دوعد کانوایر چین

- کانوایر چین بطور تقریبی 10 تا 15 متر جهت تخیه مواد غیر آسیابی در مخازن نگهداری و مخازن بالای سر آسیاب.

2- مخازن نگهداری مواد اولیه جهت فرمول بندی مواد

- 14 عدد مخزن به ظرفیت 30m3 تا 35m3 متر مکعب جهت نگهداری مواد اولیه ساخته شده از ورق 3m با ابعاد 2m × 2m و رعایت نکات GMP

- 2عدد مخزن جهت نگهداری مواد مخلوط وسایل انتقال دهنده با ظرفیت 20m3 مترمکعب.

- 2 عدد مخزن با ظرفیت هر کدان 40m3 جهت استفاده بالاسر آسیاب

- توضیح اینکه تمامی مخازن به سنسورهای سطح سنج مجهز می باشد.

- دو عدد آهنربا بالا سر مخازن آسیاب بصورت سطح شیبدار و قابلیت باز شدن جهت تمیز کردن فلزات.

3- تجهیزات آسیاب و بارگیری به مخازن

- دریچه های پنوماتیک قابل کنترل جهت تخلیه مواد

- هاپر بالای سر آسیاب

- آسیاب به ظرفیت  10 بصورت چکشی با قابلیت تعویض توری در حین کار

- مخزن تخلیه آسیاب به ظرفیت 2t تن

- کانوایر تخلیه با ظرفیت 20 تن در ساعت

- دریچه های مخصوص جهت نصب آسیابی دیگر در فاز دوم بصورت 10 تن در ساعت

- سیم مکش هوای آسیاب و بگ فیلتر جهت نگهداری ذرات ریز

- دریچه های پنوماتیک قابل کنترل جهت تخلیه مواد به مخازن

4- سیستم  توزین و فرمول بندی

- کانوایر اسکرو تخلیه مخازن قابل کنترل دور جهت توزین دقیق

- سیستم توزین بظرفیت 1500 کیلوگرم در 6 دقیقه

- سیستم توزین بظرفیت 500 کیلوگرم در 6 دقیقه

- مخزن واسط بظرفیت 2000 کیلوگرم

- کانوایر تخلیه مواد و انتقال به الویتور

- الویتور با ظرفیت 30 تن در ساعت

5- سیستم میکس و تولید

- مخزن بظرفیت 2000 کیلوگرم بالا میکسر با سطح سنج

- میکسر ریبونی افقی بظرفیت هر پیچ 2000 کیلوگرم میکن و تخلیه 4 تا 6 دقیقه

- مخازن نگهداری مواد میکس شده بظرفیت 35 متر مکعب دو عدد

- دو عدد کانوایر دقیق توزین

- کاندیشنر با پرهای قابل چرخش و کنترل با ظرفیت  10 دو عدد با قابلیت اضافه کردن چربی ، آب ، بخار و ملاس

- دستگاه پلیت با ظرفیت 10 بصورت افقی یا عمودی

- دریچههای بای پاس جهت تولید غیر پلیت

- کولر کانترفلو یا کانتینیوس با ظرفیت 10

- کانوایر بلت انتقال مواد پلیتی به الویتور

- الویتور با ظرفیت 30

- مخازن نگهداری محصول با ظرفیت پیشنهادی مشتری

- دستگاه کیسه زنی با ظرفیت 15 و سیستم دوخت

- یک دستگاه کانوایر چین بطول کل برج تولید جهت انتقال مواد در هر مرحله از تولید به اول خط

- دریچه ها و کانالهای مربوط پنوماتیک جهت امکان انتقال مواد به کانوایر چین ذکر شده در بند فوق

6-  تأسیسات جانبی

- دیگ بخار با ظرفیت 3000 کیلوگرم یا 6100 پوند با فشار 10 بار ساخت ماشین سازی اراک

-  کمپرسورهای هواساز جهت تجهیزات پنوماتیکی با ظرفیت خواسته شده

- کلیه تابلوهای برق قدرت و کنترل

- اتاق کنترل کاملاً اتوماسیون

- برق مورد نیاز 650kw تا 800kw بصورت ولتاژ اولیه

7- ساختمان اولیه

- برج تولید به ابعاد تقریبی 5m تا 6m متر عرض ارتفاع بین 20m تا 24m متر طول 25m تا 30m و عمق 3m تا 5m زیر زمین

- اسکلت برج کاملاً پیچ و مهره ای می باشد ، جهت خنثی کردن لرزشهای ماشین آلات در زمان تولید

- بدنه عایق شده توسط ورق گالوانیزه یا ساندویچ پانل

8- سیستم مکمل سازی و مواد افزودنی

- سیستم مکمل سازی

- مخازن استیل نگهداری مواد مکمل دو عدد هر کدام بظرفیت 2t تن

- کانوایر استیل توزین دقیق جهت اضافه نمودن مکمل ها

- مخازن ملاس با ظرفیت خواسته شده مشتری

- مخزن ملاس همراه با فیلترهای استنلس استیل و دارای لوپ و بای پاس جهت تمیز کردن فیلترها

- سیستم کنترلی دقیق اضافه کردن ملاس با توجه به حجم تولید

- مخزن استیل آب و سیستم اضافه نمودن آب جهت پخت در کاندیشنر

- مخزن استنلس استیل چربی و شیر دوزینگ آن

منبع : سايت علمی و پژوهشي آسمان--صفحه اینستاگرام ما را دنبال کنید
اين مطلب در تاريخ: چهارشنبه 13 اسفند 1393 ساعت: 6:10 منتشر شده است
برچسب ها : تحقیق درباره خط تولید خوراک دام,شرح خط تولید خوراک دام با ظرفیت 20 تن در ساعت,انواع خطوط تولید خوراک دام,