تحقیق درباره تعریف خلاقیت

در رویكردی عمومی، نگاه به خلاقیت، منظری توسعه مدارانه و جهت‌گیری اثربخش را به همراه دارد. خلاقیت از دیرباز عنصری تماماً ذاتی و نهادینه شده و تقریباً موروثی قلمداد شده ولی آنچه كه امروز به عنوان نگرش خلاقانه، طراحی خلاقانه، استعداد خلاق و بیشتر از همه تفكر خلاق موسوم است، پارادایمی فراتر از عنصری با رویكردی درونی است.

در رویكردی عمومی، نگاه به خلاقیت، منظری توسعه مدارانه و جهت‌گیری اثربخش را به همراه دارد. خلاقیت از دیرباز عنصری تماماً ذاتی و نهادینه شده و تقریباً موروثی قلمداد شده ولی آنچه كه امروز به عنوان نگرش خلاقانه، طراحی خلاقانه، استعداد خلاق و بیشتر از همه تفكر خلاق موسوم است، پارادایمی فراتر از عنصری با رویكردی درونی است. نگاه نوین به خلاقیت، آن را آموزش محور و پرورش مدار می‌داند و تقویت و فعلیت آن را در چارچوب شئون فكری و حوزه‌های عملی ممكن می‌شمارد.
 تعریف خلاقیت
كارشناسان، خلاقیت را «توانایی نگاه جدید و متفاوت به یك موضوع» (ورتهایمر ۱۹۴۵) فهم بهتر و سازماندهی شده« (كلی و راجرز ۱۹۶۵) »حدس زدن یا منظم كردن فرضیه‌ها (تورنس ۱۹۶۵) »فهم ناخودآگاه و هدایت شونده به سوی بینش‌های جدید» «توردوریكاردز ۱۹۸۸

(تولید ایده‌های جدید و مفید )آمیلی ۱۹۶۶( تفكر جانبی در برابر تفكر عمودی )ادوارد دوبونو ۱۹۶۶( تفكر واگرا در برابر تفكر همگرا )گیلفورد ۱۹۶۶( معرفی پدیده‌ها یا روش‌های جدید و توانایی خلق كردن با نیروی تخیل )گات لوییس ۲۰۰۰( ارائه رهیافت‌های جدید و غیرمعمولی و اثربخش )پاپالیا ۱۹۸۸( و برقرار كردن ارتباطات جدید) استنبرگ و اوهارا ۱۹۹۷) تعریف كرده‌اند.
در نگاه ما «خلاقیت برایند نیروهای تخیلی و تعقلی فرد است كه با استفاده از دانسته‌های قبلی و كشفیات جدید،‏ قالب‌های ذهنی و محدودیت‌های فكری او را در هم می‌شكند و رهیافت‌هایی نو برای حل مسئله ارائه می‌دهد».
قوه تعقل و قوه تخیل انسان در دو سوی طیف ذهنی انسان قرار دارد و خلاقیت محصول پرورش متناسب و همگون این دو قوه است و چه بسا رشد ناهمگون یكی از این دو قوه انسان را به دام جمود فكری یا خیال‌پردازی و مالیخولیایی بیندازد.
خلاقیت بر دو پایه تصورات و تعقلات بنا نهاده شده است كه برایند آنها منجر به تولید ایده‌های خلاقانه می‌شود و انسان‌های خلاق عموماً كسانی هستند كه این دو قوه را به خوبی در وجودشان پرورش داده باشند و از برایند این دو در جهت مقاصد و اهداف خود استفاده كنند.

خلاقیت به عنوان یك تولید

ادیسون ( با اختراع برق( و گراهام بل) با اختراع تلفن) هر دو مولد چیزهای جدیدی بودند كه جامعه بشریت را منقلب كرد. همینطور پیشرفت های پزشكی ، كارهای هنری، اصول و قوانین علمی نیز از جمله تولیدات خلاق محسوب می شوند.

خلاقیت بعنوان یك فرایند

طبق این توصیف، خلاقیت فرایندی است كه فرد با آن درگیر میشود حتی اگر به تولید چیز خاصی منجر نگردد. همه افراد می توانند عملكرد خلاقی داشته باشند. عملكرد خلاق شامل فكر كردن ، صحبت كردن، بازی ، نوشتن، رقصیدن، آواز خواندن، ‌نواختن موسیقی ، آزمایش و دستكاری كردن ایده ها و اشیا باشد. بنابراین هر فعالیت هنری كودك خردسال می تواند خلاق باشد. خلاقیت كودكان در سال های اولیه زندگی بیشتر مبتنی بر فرایند است. یعنی كودك، یك نقاشی را شروع می كند اما آن را كامل نكرده و رها می كند. این عملكرد یعنی قرار گرفتنی در فرایند خلاقیت حتی اگر منجر به تولید كی اثر نشود.

خلاقیت بعنوان یك مهارت

گرچه همه كودكان بالقوه خلاق هستند اما این توانایی بدون تمرین خاموش می شود.
 خلاقیت برای شكوفایی نیاز به تمرین دارد. بعنوان مثال مهارت در بازی تنیس بدون تمرین, به سرعت از بین می رود. یك بازیكن خوب، دائماً تمرین می كند. بدون تمرین ، توانایی نوشتن ، موسیقی ، آواز ، رقص ، نقاشی و بسیاری دیگر ... ممكن است متوقف شود.
▪ خلاقیت به عنوان یكسری ویژگی های شخصیتی: برخی از محققان ویژگی هایی را برای افراد خلاق مطرح می كنند. این ویژگی ها عبارتند از: جسارت ، كنجكاوی ، انعطاف پذیری، استقلاب، درونگرایی، ناهمنوایی، شوخ طبعی گرایش به تجربه كردن و.... .

خلاقیت به عنوان یكسری شرایط محیطی

منظور از شرایط محیطی، افراد، مكان ها، اشیا، و تجربیات است. كودكان از هیچ قادر به خلق چیزی نیستند. آنها برای ترسیم كردن یا خلق چیزی نیاز به تجربه دارند. بعنوان نمونه، كودكی كه فرودگاه یا مرز هوایی را ندیده است به سختی می تواند در بازی ها یا فعالیت دیگرش، فعالیت خلاقانه ای داشته باشد. به همین ترتیب، در بیان خلاقیت، هرچه زمینه تجربیات فرد یا مكان ها، اشیا و سایر افراد بیشتر باشد، عملكرد وی در فعالیت های خلاقانه بیشتر است.
محیط خانه یكی از عوامل مهم در پرورش خلاقیت محسوب می گردد. اگر در محیط خانه دیدگاه خوش بینانه ای نسبت به این موضوع وجود داشته باشد. كودكان بیشتر استعداد های خود را بروز می دهند. تحقیقات نشان داده است كه اگر:
 والدین به كودكانشان احترام بگذارند،
 نسبت به توانایی فرزندشان اعتماد داشته باشند،
 به كودكان شان اجازه كشف كردن و تصمیم گیری بدهند،
 ارزش های خانواده همیشه بر مبنای صداقت، شایستگی، منطق و موفقیت باشد، به پرورش و رشد خلاق كودكان خود كمك كرده اند.

موانع خلاقیتکودکان

▪ همانطور كه محرك های محیطی و عوامل خانوادگی می توانند خلاقیت را افزایش دهد، شرایط منفی هم می تواند آن را محدود كند. ٤ نوع شرایط محیطی كه مانع توانایی خلاقیت می شوند عبارتند از:
 والدین:
والدین اغلب انتظارات خاصی از كودكان شان دارند، متأسفانه كودكان خلاق ممكن است با این انتظارات هماهنگ نیاشند. كودكان خلاق اغلب اقتدار. محدودیت ها ، منطق و انتظارات والدین را زیر سؤال می برند. این كودكان بصورت متفاوتی عمل و رفتار می كنند. والدین ممكن است این رفتارهای خلاق را نوعی بی ادبی قلمداد كنند یا رفتارهای كودك شان را خیلی عجیب و غریب ، نابالغ، غیر عادی یا شیطانی بداند. بنابراین لازم است والدین اطلاعات كافی و لازم درخصوص ماهیت خلاقیت و فرایند آن داشته باشند.
 مدرسه :
معلم ممكن است ارزش كودك خلاق را درك نكند. اغلب كودك خلاق باید در موقعیت مدرسه بر اساس همنوایی كامل عمل كند . كودك یاد میگیرد شب سیاه است و اگر در نقاشی اش از رنگ دیگری غیر از آن استفاده كند مورد تمسخر قرار می گیرد.
اخیراً تأكید بسیاری در این خصوص وجود دارد كه در مدارس فرصت بسیار كم و نا محدودی برای فعالیت های خلاق كودكان در نظر گرفته می شود. همچنین برخی از كودكان در كلاس های درسی غیر خلاق زندان می شوند و به آنها گفته می شود« بنشین سرجایت». به همین دلیل یكی از ضروریات نظام آموزشی، توجه به استعداد های خلاق كودكان و پرورش معلمان در خصوص فراهم آوردن فضای مناسب برای پرورش آن استعدادهاست.

نقش های جنسی:
در هر جامعه ای نقش های جنسی خاصی وجود دارد، در اغلب مواقع این نقش ها علاوه بر محاسنش محدودیت هایی برای كودكان فراهم می كند. وقتی ما انتظار داریم كودك پسرمان فعال، مستقل و قوی باشد و برعكس دخترمان منفعل، وابسته و از خود گذشته و فداكار باشد با این شیوه به كودكان مان آسیب می رسانیم اگر نقش های جنسی به این صورت برای كودك دیكته شود، پسرها از رسیدن به فعالیت های آرام خودداری می كنند و دخترها از دستیابی به فعالیت ها و تجربیات فعال و زنده دوری می كنند. در حالی كه هر دو نوع تجربه برای فرایندخلاقیت ضروری است.
 جامعه، سنت و فرهنگ:
مفاهیم متفاوتی هستند اما هر یك، رفتارها، ارزش ها و نگرش های خاصی را دیكته می كنند، اینها به شكل انتظارات منتقل می شوند. متأسفانه ممكن است كودكان خلاق با یك دستور كار متفاوت عمل كنند. مشكل زمانی بروز می كند كه بزرگسال همه پاسخ ها را دارد و از كودك انتظار دارد كه در قالب چارچوب ها رفتار كند. مثلاً اغلب گفته می شود : « این شیوه ای است كه خانواده من اینطور عمل می كند». بدیهی است كه احترام به انتظارات جامعه، سنت ها و فرهنگ از اهمیت بسیاری برخوردار است به شرط آنكه قید و بندهای دست و پا گیر برای افراد بوجود نیاورد.
 چگونه خلاقیت كودكان را افزایش دهیم:
١- محیطی مناسب برای انجام كارهای خلاق آنها فراهم نمایید.
٢- امكانات و وسایلی در اختیار آنها قرار دهید تا به كمك آنها خلاقیت ها ی خود را ابراز نمایند.( به عنوان مثال وسایل موسیقی، نقاشی و طراحی و...)

3-كارهای خلاق كودكان را تشویق كنید و آنها را در معرض نمایش قرار داده و از ارزیابی بیش از حد آنان خودداری كنید.
٤- به عنوان بزرگسال، خود به انجام كارهای خلاق بپردازد و اجازه دهید كودكان شما شاهد كارهای خلاق تان باشند.
٥- به شیو ه های آموزشی در خانواده خود توجه داشته باشید.
٦- برای كارهای خلاق دیگران ارزش قائل شوید.
٧- از تأكید بر تصورات قالبی در خصوص جنسیت كودكان شدیداً خودداری نمایید. ( به عنوان مثال دختر ماشین بازی نمی كند، پسر عروسك بازی نمی كند یا پسر گریه نمی كند).

٨- امكان شركت در فعالیت ها و كلاسهای ویژه را برای آنان فراهم نمایید.
٩- اگر مشكلات یا گرفتاریهای در خانواده وجود دارد از آن مشكلات به شیوه مثبتی استفاده كنید و با تشویق به كودك خود اجازه ابراز احساسات و اظهار نظر بدهید.
١٠- توجه داشته باشیید كه استعداد فقط سهم كوچكی از خلاقیت است و تمرین و نظم بخشیدن به آن از اهمیت بیشتری بر خوردار است.
1١- اجازه بدهید كودك خودش باشد حتی اگر رفتارهای عجیب از او سر بزند و سعی كنید در حضور جمع كودك خود را خلاق معرفی نكنید؛ در غیر این صورت اطرافیان انتظارات بیش از حدی از كودك شما خواهند داشت.
١٢- با كودك خود شوخ طبع و مهربان باشید.

الف - تقویت عناصر انگیزشی خلاقیت

پرورش عنصر انگیزشی خلاقیت باید اساساً در بستر خانواده صورت گیرد، زیرا مستعدترین محیط برای شکل دهی آن محیط کلامی و نظام تربیتی و رفتاری خانواده است. کودک و نوجوان اوقات زیادی را در خانواده سپری می­کنند، بنابراین این طبیعی است که بیشترین تاثیر را نیز از آن بپذیرد. بیان این نکته از آن روست که بگوییم هر چند می توان در محیطی غیر از خانواده (آموزشگاه یا جایی دیگر) به تقویت عناصر انگیزشی خلاقیت مبادرت ورزید، اما تاثیر این عوامل با اندازه و اهمیت عامل نخستین نیست. پس بهتر است که هدایت­ها و روش­های اتخاذ شده محیط دوم یعنی «محیط یادگیری» به محیط نخستین یعنی خانواده نیز انتقال یابد و در آنجا هم مورد تمرین و تقویت قرار گیرد؛ این انتقال زمینه­های تثبیت و تحکیم انگیزش خلاقه را بیش از پیش فراهم آورد.

آمابیلی (1988) معتقد است، برای رسیدن به خلاقیت بهتر است که انگیزه و به ویژه انگیزه درونی پرورش پیدا کند و در جایی دیگر به نقش اهمیت انگیزش بیرونی اشاره می­کند. ما ضمن احترام به این نظر توصیه­هایی در قالب انگیزه درونی و بیرونی ارایه می­کنیم.

چون فعالیت انگیزشی خلاق عمدتاً ماهیتی کلامی دارد، یعنی باید به وسیله کلام و روابط کلامی وارد آن شد شاید درست نباشد که آن را محدود به فضای خاص کرد. در کودکان انگیزه معمولاً حالتی کلی و عمومی دارد. گاهی درونی می­شود و گاهی بیرونی. برای آن که کودکان موفق شوند به انگیزه خود سازمان دهند و جهت ان را مشخص کنند (درونی سازند یا بیرونی) طوری که برجستگی با یکی باشد برخورد کلامی ما یا به عبارت ساده­تر برخورد شفاهی ما نقشی اساسی دارد. آنچه هسته و محور برخورد را می­سازد گرایش و جهتی است که در خود پاسخ یا کلام نهفته است؛ آیا کلام مشوق انگیزه درونی است یا بیرونی. بنابراین، در اولین گام آموزش « انگیزه» باید به جهت پاسخ­ها و هدایت­های کلامی فرد توجه کافی داشته باشیم. برای مثال وقتی از کودک می­پرسیم چرا بازی نمی­کنی و او می­گوید حوصله ندارم و پاسخ ما را در جهت دادن به رفتار کودک ممکن است این چنین باشد:

- اگر به او بگوییم خوب است که تو هم مثل بقیه بچه­ها بازی کنی به رفتار او جهتی بیرونی می­دهیم

- اگر بازی را به میل، تصمیم و انتخاب او واگذاریم رفتارش را جهتی درونی می­بخشیم.

اکنون که اطمینان حاصل کردیم باید مراقب سوال­ها و پاسخ­های خود باشیم. به سراغ روش­هایی می­رویم که به انگیزه درونی کودکان دامن می­زند. نوع برخوردهای کلامی مثبت که در این رابطه می­توان داشت عبارتند از:

مثال: شرکت در بازی کاردستی

برخوردها: - آیا این بازی را دوست داری؟

- دوست داری این بازی چگونه برگزار شود؟

- چه احساسی نسبت به ساختن کاردستی داری؟

- دوست داری چه چیزی را درست کنی؟

- دوست داری چه وسایلی در اختیار شما باشد؟

- دوست داری ...

در این مثال، خود کودک و احساسات و علاقمندی­های او محور فعالیت است. به او امکان داده می­شود هر طور دوست دارد عمل کند نه آن طور که ما دوست داریم. ممکن است ما به ساختن گل علاقمند باشیم و او به ساختن خورشید؛ چنانچه در این فعالیت نظر و گرایش ما غالب باشد جهت انگیزه کودک بیرونی خواهد شد. یعنی او یاد می­گیرد که به چیزی غیر از احساسات و علاقمندی­های خود بیندیشد. چیزی که دیگران و محیط به او می­دهند. بنابراین در این نوع از فعالیت هدایت انگیزه به خود کودک واگذار می­شود. اما در عین حال ممکن است این سوال پیش بیاید که شاید کودکان توقع زیادی داشته باشند و ما به دلیل محدودیت نتوانیم ابزار یا امکانات دلخواه آنها را تامین کنیم، در این مواقع توصیه نمی­شود که به تمام خواسته­های کودک بپردازیم بلکه می­توان رفتاری مشابه روش زیر داشت:

- نباید با تحکم به کودک فهماند که امکانات محدود است.

- باید کودک را ترغیب کرد که امکانات را ببیند و بدون اظهار نظری اضافی در مورد کمبود وسایل و ... به او گفت ما این­ها را در اختیار داریم تو دوست داری کدام را انتخاب کنی؟

- حتی اگر کودک دست به انتخاب نزد، با ارتباطی متمایل به سوی انگیزه درونی می­توان از او خواست یا وسایل دلخواه را از منزل بیاورد یا به فعالیت دلخواه دیگری بپردازد.

- در هر حال مهم این است که کودک با هدایت ما خود به تصمیمی دلخواه و درست (از این نظر که شکایتی نداشته و آن را دوست داشته باشد) برسد و مسئولیت آن را قبول کند.

گام دوم انگیزه درونی و بیرونی را هم زمان استمرار می­بخشد، جدی گرفتن و بها دادن به آنها است. اگر ما به هدایت کودک به این هدف که خود تصمیم بگیرد، انتخاب کند، و بسازد می­پردازیم. باید به مسئولیت­ها، تصمیم­ها، انتخاب و آثار او نیز عمیقاً توجه کنیم. در این رابطه توصیه می­شود، رفتارهای ابتکاری و سازنده کودک ولو کوچک و ناچیز مورد تشویق قرار گیرد. در این مواقع بهتر است از تشویق­ها و دلگرمی­هایی که انگیزه درونی را قوت می­بخشد استفاده شود. عموم این تشویق­ها ماهیتی کلامی دارند، نمونه­هایی نظیر آنچه در زیر پیشنهاد می­شود از این قبیل­اند:

- تصمیم جالبی گرفتی، موفق باشی.

- خانه قشنگی ساختی معلوم است برایش زحمت زیادی کشیدی.

- پشتکارت قابل تحسین است.

- فکرهای خیلی خوبی داری، باید آنها را جدی بگیری.

- بالاخره آنچه را دوست داشتی، ساختی.

- انتخاب شما هم خوب است.

برای تداوم انگیزه درونی هم زمان می­توان از مشوق­های غیر کلامی نیز استفاده کرد. نسبت بین این که آیا باید همیشه تشویق­ها کلامی باشد یا چیز دیگر این است که گرایش غالب، معمولاً به طرف تشویق­های کلامی (و با جهتی درونی) است، اما در پاره­ای موارد شکل­های دیگری از تشویق موثرتر است. باید به رفتارهای ابتکاری، خلاقه و سازنده کودک جایزه نیز داد و کودک را مستحق دریافت هدیه­ای خوشحال کننده دانست. در چنین شرایطی دامنه تشویق و هدیه می­تواند از شرکت دادن اثر کودک در یک نمایشگاه کوچک تا دریافت وسیله مورد آرزو نوسان پیدا کند.

به طور کلی، اگر چه نظام تشویق و ترغیب در افراد خلاق «درونی» است اما آنها نیز گاهی به محبت و دلگرمی که از قاعده و روشی عادلانه پیروی کند و بدون چشم داشت در اختیار آنها قرار گیرد.

ب – تقویت عناصر شخصیتی خلاقیت

در بین مولفه­های شخصیتی خلاقیت چند عنصر را به سادگی نمی­توان پرورش داد. به عبارت دقیق­تر، این گونه عناصر بیش از همه نیازمند تقویت در بستر خانواده و به ویژه مدرسه هستند. علت نیز این است که چند ساعت آموزش تاثیر شگرف و محسوسی بر آنها نمی­گذارد: اعتماد به نفس، اراده مستقل و پذیرش خطر نمونه­هایی این گروه به شمار می­روند. این عناصر معمولاً در طول زمان و تحت تعلیمات ساده و پیچیده والدین، معلمان و مربیان شکل می­گیرند. بنابراین این ساده انگاری است اگر تصور کنیم در مدت کوتاهی می­توانیم این ویژگی­های مهم را در افراد پرورش دهیم. ما با رعایت این ملاحظات به شیوه­های پرورش عناصر شخصیتی خلاقیت اشاره می­کنیم که قادر به زمینه سازی تقویت این عناصر هستند:

1- اعتماد به نفس و اراده مستقل

هر چند اعتماد به نفس و اراده مستقل از نظر مفهومی جدا از یکدیگر فرض می­شوند ولی دو روی یک سکه­اند. اراده مستقل در کنار اعتماد به نفس تحقق می­یابد و اعتماد به نفس نیز با یاری اراده مستقل بروز و ظهور پیدا می­کند. به این دلیل ما آنها را در ارتباط با هم مطرح می­کنیم.

فعالیت اعتماد - اراده : برای پرورش این دو عنصر مهم در کودکان سه گام در قالب راه­هایی که به ایجاد اتماد به نفس و اراده منتهی می­شوند پیشنهاد می­شوند.

گام اول – شناخت توانایی­ها و قابلیت خویش

اولین گام در پرورش اعتماد به نفس و اراده مستقل این است که کودک بداند چه توانایی­ها، قابلیت­ها و مهارت­هایی دارد. چنانچه این تصور بریا کودک فراهم اید که به چه چیزهایی علاقمند است و چگونه باید به آنها بپردازد قدم مهمی در راه کشف خویشتن برداشته است.

یکی از فعالیت­های پیشنهادی می­تواند این باشد که به کودک کمک کنیم به برداشت و تصویر درستی از توانایی­ها و علاقمندی­های خود برسد؛ یعنی کشف چیزهایی که بیشترین رغبت و تمایل را برای آنها دارد. این کشف از طریق مکالمه با کودک، بازی با او، نظر خواهی از والدین، گرایش­هایی که به اسباب بازی­ها یا فعالیت­ها نشان می­دهد، چیزهایی که می­سازد یا درست می­کند و ... محقق می­شود. معمولاً کودکان (خلاق) به یک یا چند موضوع علاقه زیادی دارند. این وظیفه مربی یا دوستداران کودک است که علاقمندی او را کشف و برای پرورش آنها برنامه ریزی کند. اگر کودک به موقعیت­های کوچک و بزرگی در این زمینه دست یابد قطعاً در باور و اعتماد به خوشتن به پیشرفت­های زیادی نایل خواهد شد. در دوران کودکی بهتر است کودک را با چنین اقدام­هایی به خودباوری رساند و در دوران نوجوانی سطحی وسیع­تر را مدنظر قرارداد. در این رابطه ضرورت دارد بدون آن که به مجموعه اوقات فراغت کودکان لطمه­ای وارد شود، هر کودک برنامه­ای ویژه شناخت قابلیت­های خود داشته باشد. در این برنامه نیز تاکید می­شود کودک باید به سوی انگیزه درونی هدایت شود، طوری که خود کودک بتواند نقش یک ارزیابی کننده و کاشف را برای خویشتن بازی کند.

گام دوم – راه­های مقابله با مسائل

گام دوم که از مهم­ترین گام­های محسوب می­شود این است که کودک را تمرین دهیم تا بهتر به حل مسائلش بپردازد و به دنبال راه حل بگردد. کودک باید یاد بگیرد که هر مسأله و مشکلی راه حلی دارد؛ حتی چیزهایی که خیلی سخت و مشکل به نظر می­رسند.

گام سوم – حق انتخاب و تصمیم گیری

حق انتخاب از جمله رفتارهایی است بیش از همه به اراده مستقل نیاز دارد. اما برای آن که انتخابی صحیح داشت باید به باوری درست از محدوده توانایی­ها و قدرت تصمیم­گیری رسید؛ این اعتماد به نفس. در تکمیل گام­های پیشین برای تقویت اراده و اعتماد به نفس باید گام سوم یعنی «حق انتخاب و تصمیم­گیری» را برداشت. به عبارتی دیگر، کودک باید به سمت و سویی هدایت شود که بتواند دست به انتخاب بزند و تصمیم بگیرد.

فعالیت انتخاب و تصمیم­گیری: در این فعالیت نیازی نیست گروه خاصی را تدارک ببنیم. بلکه پیشنهاد می­شود این فعالیت در عملکردهای گوناگون کودک نظیر فکر کردن، بازی، خرید، فعالیت­های آموزشگاهی و ... به کار گرفته شود. مفهوم بنیانی این فعالیت را ارتباط کلامی تشکیل می­دهد؛ یعنی از طریق صحبت و گفتگو زمینه­های انتخاب برای کودک فراهم می­آید و ذهن او با کلمات به سوی تصمیم­گیری مناسب هدایت می­شود. بنابراین، مکالمه با کودک یک تمرین مهم محسوب می­شود و بهتر است به نحوی باشد که حق انتخاب را به او بسپارد و مداخله گرانه نباشد. برای پیگیری این فعالیت پیشنهادهایی زیر توصیه می­شود:

1- در فعالیت­هایی که کودک در آن مشارکت فعالی دارد نظیر بازی، کاردستی، تئاتر، نقاشی، انجام تکالیف و طوری پیش برویم که کودک هم آزادی اظهار نظر داشته باشد و احساس خویش را بیان کند، هم بتواند در صورت دلخواه از کار جدا شده فعالیت دیگری را دنبال کند.

2- در آغاز یک فعالیت، کودک را برای انتخاب بازی و سرگرمی آزاد بگذارید. یعنی شرایطی را فراهم آورید که با طیب خاطر فعالیت دلخواهش را انتخاب کند .

3- موقعیت­هایی فراهم کنید که کودک بتواند از بین چند حالت یکی را انتخاب کند. بهتر است عناصر اصلی این موقعیت­ها را بازی، سرگرمی، معما، داستان، و نظایر این­ها تشکیل دهد تا کودک با علاقه هم آنها را ببیند و گوش دهد و هم وادار به تصمیم گیری شود.

4- سوال­های ذهنی را در قالب داستان برای کودک مطرح سازید و از او برای انتخاب و تصمیم­گیری مناسب دعوت کنید.

5- به انتخاب و تصمیم کودک هر چند غلط و نادرست احترام بگذارید و به گونه­ای مناسب توجه کودک را به معایب انتخاب و تصمیمش معطوف سازید. از او دعوت کنید که سایر تصمیمات (راجع به آن موضوع) را بشنود و سعی کند کاستی­های نظراتش را خود بیان کند. بر عکس، انتخاب و تصمیمات درست کودک را تشویق و مورد تکریم قرار دهید و مزیت­های آن را برای کودک برشمرید تا بیش از پیش آگاه شود.

6- به رفتارهای آزاد و مستقل کودک که از جمع پیروی نمی­کند، یعنی مانند رفتارهای سایر کودکان نیست بی توجه نباشید. سعی نکنید آنها را با فشارهای کلامی (تهدید و فشار) یا رفتارهای انضباطی به پیروی از جمع دعوت کنیدو رفتار مستقل برای کودک یک جور انتخاب است که باید به آن احترام گذاشت ولی برای پرهیز از هرز رفتن باید آن را در مسیر مناسب هدایت کرد. این رفتار گاهی می­تواند یک اندیشه یا نظر آزاد باشد و گاهی یک تصمیم­گیری برای انجام یک عمل.

2- پذیرش خطر و کسب تجربه

هدف از ورود به این فعالیت آن نیست که کودک را مجبور به پذیرش خطر کنیم یا به انجام خطر واداریم، بلکه تلاش می­شود کودک توانایی جسارت پیدا کند و از خجالت و کمرویی فاصله بگیرد. با این توضیح هدف از این فعالیت اطمینان بخشی به کودک است تا او برخورد شجاعانه­ای با تجربیات، تکالیف، سوال­ها و مسابقه­ها و ... داشته باشد و قدرت و توان خود را محک بزند. کودک به وسیله این مهارت­ها شهامت پیدا می­کند که با نادیده گرفتن ترس از دیگران با موقعیت­ها، علایق، نظرات و احساسات خود را شجاعت تمام بیان کند. پذیرش خطر به این معنا با پذیرا بودن تجربه نسبت مستقیمی دارد. زیرا گاهی کسب تجربه­های جدید و رویاروی با آنها مستلزم شهامت و جسارت برای ورود به آنهاست. بنابراین بین پذیرش خطر و کسب تجربه می­توان قرابتی فرض کرد.

فعالیت پذیرش خطر و کسب تجربه : برای پرورش پذیرش خطر و کسب تجربه بهتر است به فکر تدارک بازی گروه­های چند نفره (هر گروه سه نفر) یا تنها یک گروه که اعضاء در آن شرکت کنند در نظر گرفت. موضوع بازی نیز بسیار مهم است زیرا باید بتواند حالت­های زیر را در کودکان تقویت کند:

1- قدرت جسارت و ابراز وجود

2- میل ریسک کردن

3- میل به تجربه موقعیت­ها و شرایط

با ملاحظه این شرایط باید به سراغ بازی­هایی برویم که حالات فوق را دامن زده و تقویت کند. در صورتی که توانستیم بازی مورد نظر را شناسایی کنیم می­توان به سبک زیر عمل کرد:

پیشنهاد می­شود بازی به صورت چند گروه مجزا برگزار شود. چون هم موجب حس همبستگی در کودکان می­شود هم آنها را وارد به تحرک و میل به ریسک می­کند. وقتی گروه بازی تشکیل شد می­توان گروه­ها را به رقابت با یکدیگر وا داشت یا بین افراد گروه رقابت و علاقمندی ایجاد کرد. بازی­های زیادی را برای این فعالیت می­توان در نظر گرفت:

1- هر نوع بازی ورزشی غیر معمول(یعنی بازی­های غیر از فوتبال، والیبال و نظایر این­ها).

2- هر نوع بازی فکری غیر معمول. یعنی بازی­های غیر از پازل­ها، مکعب­ها، هزار سازه­ها، چیستان­ها و نظایر این­ها.

3- هر نوع ساختن­های غیر معمول. یعنی کاردستی­های غیر از ساختن ماشین، خانه و نظایر این­ها.

4- هر نوع کنجکاوی غیر معمول. یعنی کنجکاوی­هایی که به جاها یا مکان­های کمتر شناخته شده سرک می­کشید یا به دنبال هیجان است.

در واقع هدف از این نوع بازی به وجود آوردن موقعیتی است که کودک بتواند بر اساس رفتارهای خود پیامد رفتارهایش را تجربه کند. اگر او شماره «تجربه آب» را به دست آورد. باید بپذیرد که بر سر او یک لیوان آب ریخته شود و از آن نهراسد و به همین ترتیب. این نوع بازی­ها را می­توان بنا به ذوق، سلیقه و امکانات در حد قابل توجهی طراحی کرد و کودکان را به بازی با آنها مشغول ساخت.

اکنون ما از بازی­های ورزشی غیر معمول یک بازی را انتخاب و کودکان را برای بازی دعوت می­کنیم. بازی مورد نظر ما «قلاب شانس» نام دارد. در این بازی می­توان فضای کوچکی را برای چیدن وسایل پیش بینی کرد. بعد می­توان کف آن را با وسایل رنگی دلخواه پوشانید. سپس مکانهای خاصی از این فضا را برای پنهان کردن شماره­هایی که هر کدام می­تواند جوایز یا پیامدهای خاصی را به دنبال داشته باشد در نظر گرفت. مثلاً می­توان به یک شماره «تجربه کردن آب» را اختصاص داد و به یک شماره جایزه گرفتن یک بادکنک و به همین ترتیب. نقش قلاب شانس آن است که کودک را به شماره­هایی که زیر پوشش­ها قرار دارد می­رساند. در این حالت کودک به وسیله قلاب، شانس خود را برای انتخاب عددها آزمایش می­کند ( دست به ریسک می­زند) و سپس خود را برای جوایز یا پیامدها (تجربه کردن) آماده می­سازد.

سایر روشهای پرورش خلاقیت

در حقیقت پس از پرورش شخصیت خلاق باید فرد را به سوی آمادگی برای پذیرش نقش­های تخصصی در قالب­های گوناگون نظیر نقاشی، طراحی، نویسندگی، شاعری، موسیقی، کارگردانی و ... هدایت کرد. آنچه تحت عنوان سایر روش­ها نام می­بریم فعالیت­هایی­اند که به پرورش خلاقیت تصویری، خلاقیت کلامی، خلاقیت حرکتی و خلاقیت مکانیکی یاری رسانند.

الف – خلاقیت تجسمی

مفهوم بنیادی در خلاقیت تجسمی توانایی ابراز خلاقیت در قالب اشکال و نمادهای تجسمی و تصویری است. در این نوع خلاقیت فکر یا ایده خلاق به صورت یک طرح یا تصویر نشان داده می­شود. در اشکال عالی خلاقیت تجسمی ایده­های بسیار نو آورانه و حتی عجیب و پیچیده نمودار می­شود. افرادی که در این نوع از خلاقیت تبحر دارند، توانایی تجسم فضایی قوی را از خود نشان می­دهند. آنان قادرند ایده­ها و افکار خلاق خود را در قالب طرح­های تصویری و تجسمی نشان دهند. بسیاری از طراحان، مجسمه­سازان، نقاشان، کارگردانان و معلمان بزرگ و برجسته از چنین خلاقیتی برخوردارند. در اینجا برای پرورش خلاقیت تصویری به مهم­ترین فعالیت آن یعنی «نقاشی» اشاره می­کنیم.

1- نقاشی

در ذهن اکثر کودکان نقاشی ضمن مفرح، جالب و لذت آور بودن کمی سخت و دشوار است. شاید به دو دلیل؛ 1- ایده­یابی یا پیدا کردن موضوع نقاشی گاهی وقت گیر و حوصله بر است 2- معمولاً کشیدن و ترسیم کردن به نظر سخت می­آید. به هر حال، کیفیت نقاشی تا حدودی به مهارت ترسیم افراد بستگی دارد. این دو دلیل در اکثر موارد کودکان را وارد می­کند که از فعالیت مفید و خلاقه نقاشی دور شوند.

ب - خلاقیت کلامی

تقریباً بخش بزرگی از خلاقیت بشری را خلاقیت­های کلامی تشکیل می­دهد. هسته اصلی این نوع خلاقیت را ایده­هایی با ماهیت کلامی، نوشتاری و نمادهای زبانی می­سازد. در این رابطه فعالیت­های متعددی نظیر سخنوری، نویسندگی، شاعری، نظریه پردازی علمی، موسیقی و ... وجود دارد که فرهیختگان آنها قابلیت فوق العاده­ای را در خلاقیت کلامی از خود نشان می­دهند. ما در این بخش از پرورش خلاقیت به فعالیت­های اشاره می­کنیم که به تقویت خلاقیت کلامی می­انجامد؛ از جمله این فعالیت­ها می­توان به نویسندگی، قصه­گویی، شعر و سرود اشاره کرد.

1- نویسندگی

نویسندگی از جمله فعالیت­های است که زمینه مناسبی برای پرورش خلاقیت فراهم می­کند. با این حال، توانایی نویسندگی در دوران کودکی با دوران بزرگسالی قابل قیاس نیست و درست هم نیست که همانند فرض بشود. یقیناً، توانایی نویسندگی در دوران بزرگسالی مبتنی بر سال­ها تجربه و دانش­اندوزی است، چیزی که کودکان باید برای آن سال­ها زحمت بکشند. به طور ویژه نویسندگی با چند مولفه اساسی در خلاقیت قرابتی دوستانه دارد. 1- سیالی، 2- انعطاف­پذیری، 3- ابتکار، 4- هوش، 5- تخیل. بنابراین، نوشتن وابستگی زیادی به تفکر و قدرت تخیل دارد، در صورت مهارت و ورزیدگی آنها می­توان نظاره­گر نوشتارهای بسیار خلاقه بود.

2- قصه گویی

اگر نویسندگی به تقویت خلاقیت نوشتاری کمک می­کند، قصه گویی مستقیماً به پرورش خلاقیت کلامی (سخنوری) یاری می­رساند. از دیرباز قصه مورد توجه کودکان بوده است. بنابراین کمتر کودکی را می­توان سراغ گرفت که به شنیدن قصه علاقمند نباشد. به ویژه آن که قصه توسط فردی مهربان و خوش سخن گفته شود. ویژگی عمده قصه­گویی خلاق یکی این است که ذهن کودک را به تخیل و تصویرسازی می­کشاند؛ کودک هنگام شنیدن قصه خود را در زمان­ها، مکان­ها و حالات مختلف تجربه می­کند. و ویژگی دیگر قصه­گویی این است که به وسیله طرح تجربیات مختلف برای کودکان، ذهن آنها به سوی تحلیل، تفکر، ابتکار و چگونگی سوق داده می­شود.

3- شعرخوانی و سرود خوانی

یکی دیگر از روش­های پرورش خلاقیت کلامی توجه کردن به شعر و سرود در فعالیت­های کودکان است. شعرخوانی از جمله فعالیت­هایی هستند که تقریباً در اکثر محیط­های آموزشی کودکان مورد استفاده قرار می­گیرند. زیرا کودکان به حفظ کردن اشعار و سرودهای کودکانه علاقه وافری نشان می­دهند. شعر و سرود به دلیل ریتم و آهنگی که دارند توجه کودکان را به خود جلب می­کند. آنچه باعث می­شود از این دو فعالیت برای پرورش خلاقیت استفاده شود نقشی است که آنها در تقویت عنصر اعتماد به نفس، سیال­سازی کلامی و تخیل دارند.

ج – خلاقیت موسیقیایی

موسیقی از جمله فعالیت­هایی است که شاید به طور مستقیم توانایی کلامی در آن دخالتی نداشته باشد، اما به دلیل آن که به نمادهای زبانی وابسته است با خلاقیت کلامی ارتباط پیدا می­کند. با این توصیف، موسیقی نیز دارای زبان خاصی است که رتیم و آهنگ بر اساس آن تولید و ابداع می­شود. در دنیای خلاقیت این قابلیت کاملاً به ذهن خلاق وابسته است؛ اگر ذهن از قابلیت تولید و ترکیب خلاقی برخوردار نباشد قادر به تولید ریتم، ملودی و هارمونی در موسیقی نخواهد بود. پس همانند نقاشی، نویسندگی و شعر، موسیقی را باید محصول خلاقه ذهن به شمار آورد.

د- خلاقیت حرکتی

هر چند پرورش خلاقیت حرکتی نسبت به دو نوع دیگر یعنی تصویری و کلامی کمتر مورد توجه قرار گرفته، با این حال آن را به عنوان یکی از انواع مهم خلاقیت باید مورد توجه قرار داد. مفهوم اساسی خلاقیت حرکتی را تنوع و ابتکار در حرکات و نرمش­های بندی و فیزیکی تشکیل می­دهد. همانطور که اندیشه، زبان و تخیل خلاق می­شوند و نشانه­هایی دال بر خلاقیت را از خود نشان می­دهند، حرکات و واکنش­های فیزیکی بدن نیز می­تواند خلاق شود و نشانه­هایی دال بر خلاقیت از خود نشان دهد.

1- بازی

بازی از سرگرمی­های کودکان، نوجوانان و حتی بزرگسالان است. در یک تعریف ساده از بازی باید آن را فرصتی برای تجربه کردن موقعیت­ها، کلنجار رفتن و سرگرم شدن با آنها، کسب موفقیت، اندیشه کردن درباره پدیده­های، یادگیری­ای جدید، رفع موانع و مشکلات، آشنا شدن با دیگران، رقابت و حتی زورآزمایی فکری و جسمی با انسان­ها و محیط دانست. در مباحث مربوط به پرورش خلاقیت، بازی همواره به عنوان یکی از راهبردهای کاملاً موثر مطرح بوده است. زیرا بازی فضا و شرایطی را خلق می­کند که فرصت­های زیادی برای رشد و تحول خلاقیت افراد به وجود می­آید. این فضا و شرایط از سال­های نخستین کودکی آغاز می­شود و کودکان در این دوران تجربیات زیادی را اعم از آشنایی با اشیاء، بازی و دستکاری آنها، کشف خود و بدن خویش، انجام حرکات بدنی، کشف محیط، آشنایی با طبیعت و موجودات زنده و نظایر این­ها را به کمک بازی کسب می­کنند. ماهیت بازی­های دوران کودکی معمولاً آزاد، شخصی و فارغ از قواعد است به خلاق­تر شدن کودک کمک زیادی می­کند.

2- نمایش و تائتر

نمایش و تئاتر را از زمره هنرهایی می­دانند که ریشه­های کهن و باستانی دارند. در اعصار گذشته نمایش و تئاتر هم فرصتی برای کسب خرسندی بود و هم فرصتی برای بیان ایده­ها و پیام­های اجتماعی که شاید اظهار صریح آنها ممکن نبود. در واقع عرصه نمایش به هنرمندانی نیاز داشت که با چیرگی و تبحر خاص خویش به طرح شادی و نیاز بپردازند.

ه – خلاقیت مکانیکی

خلاقیت مکانیکی از تفکرات و مهارت­های عالی بشر به شمار می­رود که در آفرینش و خلق اشیاء تغییر محیط و ابداع وسایل و فن­آوری­ها تبلور می­یابد. در دنیای بشری ردپای این نوع خلاقیت مشهود است. اختراع اتومبیل، کامپیوتر، موبایل و ... نمونه­هایی هستند که خلاقیت مکانیکی در آنها نقش اساسی دارد. در انواع قبلی خلاقیت محور ابتکار و نوآوری تجسم، زبان و حرکات بود در حالی که در این نوع، محور ابتکار اشیاء و دنیای فیزیکی است.

1- کاردستی

کاردستی از فعالیت­های مورد علاقه و دوست داشتنی کودکان است. به همین علت، خیلی از مکان­ها یا موسسه­هایی که با کودکان سر و کار دارند در برنامه­های خود این فعالیت مفید و خلاقه را پیش بینی می­کنند. آنها ممکن است وسایل را به صورت خام در اختیار کودکان قرار دهند یا به صورت مدل یا الگو (یعنی تقریباً آماده).

مفهوم خلاقیت و نوآوری

خلاقیت به كارگیری توانایی ذهنی برای ایجاد یك فكر یا مفهوم جدید است .
 خلاقیت به معنای توانایی تركیب ایده ها در یك روش منحصر به فرد با ایجاد پیوستگی بین ایده ها است .
 خلاقیت بر خلق چیز نو دلالت دارد كه به حل مشكل فعلی یا بر آورده ساختن یك نیاز می انجامد .
برای موفقیت در مسیر رشد و توسعه نیازمند ایجاد فرهنگ خلاق در تمام ابعاد توسعه به خصوص مبحث آموزش هستیم . برنامه ریزی خلاق در فضا و محیط خلاق قابل اجرا است و نتایج مفیدی دارد . برای ایجاد فرهنگ خلاق ، نیازمند آموزش هستیم . 

تاثیر وسایل کمک اموزشی دریادگیری

بيان مسئله:

پيشرفت سريع و توأم با جهش هاي بلند در علوم و تكنولوژي در نيمة دوم سدة اخير وظيفة سنگيني در مقايسه با دوره هاي گذشته بر دوش همة مسئولان اجتماعي در سطح تصميم گيري به ويژه به عهدة مسئولان آموزش و پرورش كشور قرار داده است. بنابراين برنامه ريزي در زمينة آموزش و پرورش از نظر زماني به روز، ماه و سال محدود نمي شود، بلكه علاوه بر چاره انديشي براي مسائل روز هميشه بايد آينده را مورد توجه قرار داد و از آنجا كه تحولات جنبه هاي مختلف زندگي جوامع بشري با سرعتي شگفت انگيز در حال توسعه و تغييرند و اين تحولات دانشهاي جديدي را مطرح مي سازد كه نيازهاي جديدي را نيز براي انسانها در بر مي گيرد، بنابراين آموزش بايد با سرعت و كيفيت بيشتر انجام شود. به همين دليل بسياري از روانشناسان براي ايجاد پيشرفت علوم و فنون دانش هاي جديد تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل و مواد كمك آموزشي را توصيه مي كنند چرا كه تكنولوژي آموزشي در مباحث تربيتي به بهره گيري از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و يادگيري مي گردد. آموزش مستلزم تمرين و يادگيري است و تكنولوژي، كاربرد موثر وسايل كمك آموزشي است و تكنيك هاي مختلف زماني به مدارس ما راه خواهند يافت كه معلمان به آن آشنا و معتقد شوند و به اعتقاد خود عمل كنند. زيرا استفاده بهينه و كسب مهارت در هر كاري مستلزم استفاده و به اجرا گذاشتن آن امر مي باشد. استفاده از وسايل كمك آموزشي موجب مي شود كه دانش آموزان از همة حواسّ خود جهت يادگيري مطالب استفاده كنند چرا كه وسايل كمك آموزشي اساس قابل لمس را براي تفكّر و ساختن مفاهيم فراهم مي سازد و در نتيجه از ميزان عكس العمل گفتاري دانش آموزان مي كاهد. امروزه مسئولان آموزش و پرورش و معلّمان باتجربه در كنار هم ضرورت شناخت و استفادة وسايل و مواد كمك آموزشي را بيش از هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند. تا جامعة فردا به سعادت بيشتر دست يابد. بنا به اهميّت وسايل و مواد كمك آموزشي و مقايسة آن با انتظاراتي كه از به كارگيري اين وسايل در جريان تدريس مي رود، اين تحقيق در پي آن است كه دريابد وضعيت موجود كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي در دانش آموزان راهنمايي چگونه است؟

هدف كلّي:بررسي مقايسه وضع موجود و وضع مطلوب كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي در مقاطع راهنمايي

اهداف جزئي:

1- بررسي ميزان استفاده از وسايل آموزشي در تدريس توسط معلّمان

2- بررسي ميزان آشنايي معلمان با روش هاي فعال آموزشي

3- بررسي تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان

4- بررسي ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان

5- بررسي تأثير آگاهي معلمان در كاربرد وسايل كمك آموزشي

6- بررسي ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه با معلّمان در استفاده از وسايل كمك آموزشي

7- بررسي ميزان ابزارهاي موجود آموزشي در مدرسه

اهميّت و ضرورت مسأله:

بي شك آينده هر جامعه اي كه به كيفيّت و كارآيي آموزش و پرورش آن كشور بستگي دارد «از اين روي هر چه كارآيي و بهره دهي برنامه هاي آموزشي موثر برتر و مفيد تر باشند جامعة فردا سلامت و سعادت بيشتري خواهد يافت» (يغما، ص 3)

از آن زمان كه توجه بشر به مسئلة آموزش و پرورش و يادگيري در قالب استفاده از مطالب چاپي جلب شد روش آموزش بر پاية سخنراني از طرف معلمان و گوش دادن و يادداشت برداشتن و حفظ كردن براي دانش آموزان به دليل تكامل مداوم و روزمرة دانش بشري موجبات خستگي و نارضايتي را فراهم آورد و آثار اين خستگي در آنها كاملاً پيدا بود. بديهي است ادامة چنين وضعيتي نمي توانست و نمي تواند دوام داشته باشد و اين روش نمي تواند جوابگوي نيازها و ضرورت هاي دانش آموزان باشد، به همين جهت است كه دگرگوني هاي آموزش و پرورش پابه پاي تغييرات در زمينه هاي ديگر تحقيق و ابزارها و وسايل و مواد كمك آموزشي در خدمت اين ضرورت و احتياج قرار گرفت. شاگردان مدارس در خارج از كلاس درس در جريان فراگيري ناخودآگاه قرار مي گيرند. معلّمان اكنون در برابر شاگرداني آنقدر آگاه قرار دارند كه پاسخ دادن به سئوالات آنان بدون مطالعة عميق و آگاهي كامل ميسّر نمي باشد. مسئولان آموزش و پرورش و معلّمان باتجربه در كنار هم ضرورت شناخت و استفاده از ابزار و وسايل كمك آموزشي براي يادگيري دروس به دانش آموزان بيش از هر چيز و هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند. امروزه وقتي صحبت از حرفة معلّمي مي كنيم هرگز انتظاراتي نداريم كه از يك علاقة كاذب سخن گفته باشيم بلكه از فردي صحبت مي كنيم كه فراهم كنندة هرچه بيشتر امكانانت و گردآورندة تمام وسايل ممكن براي يادگيري است، كسي كه سعي مي كند بداند علم از كجا و با چه روشي و مسائلي آسانتر و بهتر مي توان ياد داد و آموخت.

سئوالات پژوهش:

1- ميزان سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان با استفاده از وسايل كمك آموزشي تا چه اندازه است؟

2- ميزان آشنايي معلمان با روش هاي فعال آموزشي تا چه اندازه است؟

3- ميزان استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي در تدريس تا چه اندازه است؟

4- تأثير ميزان آگاهي معلمين در كاربرد وسايل كمك آموزشي چگونه است؟

5- تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چگونه است؟

6- ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان تا چه اندازه است؟

7- بين استفاده يا عدم استفاده از مواد و وسايل كمك آموزشي در امر تدريس از نظر ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چه تفاوتي وجود دارد؟

8- بين روش هاي ارزشيابي و استفاده از وسايل و ابزار كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟

9- بين ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه در استفادة معلمان از وسايل كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟

10- ميزان امكانات و ابزارهاي موجود كمك آموزشي در مدارس تا چه اندازه اي است؟

11- تأثير استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان چگونه است؟

پيشينة تحقيق:

گنجاندن آموزش فناوري در جدول برنامة درسي تاريخچه اي كوتاه دارد و سابقة آن از دهة 1990 فراتر نمي رود، انگلستان، ژاپن و آمريكا پيش قراولان طي اين طريق بوده اند و بسياري از كشورهاي اروپايي و بعضي از كشورهاي آسيايي چون كره، هندوستان و مالزي نيز امروزه به نوعي آموزش فناوري و تكنولوژي آموزشي را در مجموعه برنامه هاي درسي مدارس خود لحاظ كرده اند، گسترده ترين تلاش در اين زمينه از آن «انجمن بين المللي آموزش فناوري» است كه از سال 1994 با اجراي «پروژة فناوري براي همة آمريكايي ها» به تهيه و تدوين بنيادهاي فلسفي و منطقي ارائة برنامه و نيز پيشنهاد چارچوب استانداردها و بالاخره محتواي آموزش فناوري در سطوح گوناگون تحصيلي پرداخته است.

1- خلخالي (1355) در يك بررسي در مورد كتابهاي علوم دورة راهنمايي ضمن مقايسة اجمالي برنامة درسي علوم تجربي كشورهاي آمريكا و انگلستان به اين نتيجه رسيده است كه زمان آموزش برخي از مفاهيم علمي كتابهاي علوم دورة راهنمايي در ايران، با زمان فراگيري همان مفاهيم در برنامه هاي درسي آمريكا و انگلستان مغايرت دارد.

يعني در كشورهاي ياد شده اين مفاهيم به گروه هاي سني بالاتري آموخته مي شود وي در ادامة مطالعات بررسي خود تعدادي از مشكلات معلمان را در انتقال مطالب كتاب به دانش آموزان اين گونه بيان داشته است.

الف- نداشتن امكانات آزمايشگاهي ب- زياد بودن تعداد دانش آموزان ج- كم بودن زمان آموزش و زياد بودن حجم محتوا

وسايل كمك آموزشي عامل افزاي بازدة آموزشي از لحاظ كمي و كيفي است و نيز اينگونه وسايل عامل عينيّت بخشيدن به محتواي دروس مي باشد. (ادگارديل¹، 1969، به نقل از احديان، 1364)

معلمين نيز طرفدار استفاده از روش هاي فعال در تدريس علوم هستند و اين روش ها پيشرفت تحصيلي دانش آموزان را ارتقا مي دهد (روبرت ال. هارتشورن ورامونا ال. نكسون² (1990))

معلمين علوم تجربي به روش هاي علمي و فناوري توجه نشان نمي دهند و اين مطلب بيانگر مشكلات زياد روش تدريس علوم تجربي است كه از طريق آموزش هاي مداوم و كارگاه هاي روش تدريس برطرف مي شود (حميدارتي پنيار و عمرگيان³ 1996)

به دلايل متعدّد و متنوّع فرهنگي، آموزشي، اقتصادي و حتي سياسي ورود فناوري به آموزش به منظور ايجاد قابليت هاي فناورانه و آماده كردن دانش آموزان، براي مشاركت موفقيت آميز در اخذ تصميمات براي استفاده از فناوري، گرايش تعليم و تربيت براي منظور كردن طرح هاي فناوري در برنامه هاي درسي و برنامه هاي آموزش مدرسه اي را بيش از پيش ضروري مي باشد. (گاستافسون⁴ ماروول و داون 1999)

منطق ارائة برنامه هاي آموزشي مبتني بر فناوري، متكي بر آرا و عقايديست كه بر نياز دانش آموزان به برخورداري از تجربيات كلاسي در استفاده از فناوري براي حل مسائل آموزشي و جستجوي راه حل هاي عملي و كاربردي براي حلّ مسائل تأكيد دارد. اين منطق تهيه برنامه هايي شامل اطلاعات و آگاهي هاي لازم دربارة دانش و مهارت هاي لازم براي حمايت و تأمين اعمال و فعاليت هاي مبتني بر فناوري را توصيه مي كند (آموزش و پرورش آلبرتا⁵، 1996، انجمن ملي تحقيقات آموزشي، 1996)

تعيين نيازها، برنامه ريزي براي تأمين نيازها و ارزيابي نتايج با استفاده از مدلهاي حل مسأله، برخي از مهارت هاي فنّاورانه اند كه بايد در برنامه هاي آموزشي مدارس لحاظ شوند (جانسي 1995، ليتون 1993)

برنامه ريزان درسي بايد بپذيرند كه فقط از طريق ارائة برنامه هاي آموزشي غني –با هدف توليد اطلاعات و مهارت هاي لازم مي توان دانش آموزان توانمند در استفاده از فناوري و قابل و توانا براي حل مسائل فناورانه را تربيت كرد. (كيمبل و استيبل و گرين 1996 و ليتون 1993)

از آنجا كه فناوري در جامعة امروز امري بسيار مهم است، ضرورت دارد كه هر فرد از سواد فناوري به ميزان لازم برخوردار شود و نيز از آنجا كه هدف از آموزش فناوري ارائة دانش و اطلاعات فناوري به عنوان بخشي از آموزش هاي رسمي و پايه اي براي همة مردم است مدرسه مناسبترين مكان براي ايجاد و گسترش سواد فنّاوري است. (يغما، عادل، 1380)

دانش آموزان در محيط هاي غني تكنولوژي در تمام حوزه هاي اصلي موضوعي اثرات مثبت محيط را در پيشرفت تحصيلي خود تجربه كرده اند. دانش آموزان در محيط هاي غني تكنولوژي از طريق آموزش با فناوري سطح بالا، پيشرفت فزاينده اي در دوره هاي تحصيل داشته اند. (جي سيوين- كاچا⁶ 1988)

براي به نتيجه رسيدن در تجربقه هاي جديد يادگيري به سطح بالاتري از استدلال و قدرت حل مسئله نياز است. كاربرد تكنولوژي آموزشي اثر مثبتي بر نگرش دانش آموزان دارد و به تغيير شيوه هاي تدريس در جهت مشاركت، كار گروهي بيشتر و سخنراني كمتر معلم در كلاس درس مي شود. (بيكر، گيرهارت و هرمن⁷ 1994)

براي مادة درسي در هر پاية تحصيلي يك كتاب درسي، تأليف و توزيع مي شود. معلمان با استفاده از شيوه هاي تدريس و امكانات آموزشي سعي دارند از طريق انتقال محتواي اين كتابها، معرفت و بينشهاي جديدي در دانش آموزان ايجاد كنند دانش آموزان نيز از طريق خواندن، فهميدن و درك محتواي كتابها به حقايقي پي مي برند كه در صورت به كارگيري آن اطلاعات مي توانند كيفيت زندگي خود را بهبود ببخشند. (يارمحمديان، 1377)

از ارسطو تا جان ديوئي خطر استفاده از كلمات و لغات به تنهايي در تدريس، به كار بردن لغات بدون توجه به معاني آنها و فراگيري مفاهيم از راه حفظ كردن، هميشه يادآوري و تأكيد شده است (رشيد پور، 1350، ص 26)

يادگيري امري بسيار پيچيده است و مستلزم دخالت عوامل متعدّد است. امر يادگيري در كلاس به طور اخص داراي اهميّت و حساسيّت بيشتر است و محيط كلاس به سبب تفاوت اساسي با محيط بيروني نيازمند دقت و توجه فراوانتر است. در كلاس درس عوامل متعددي از جمله وضع جسمي، روحي، علمي و شخصيّتي معلم- فضاي آموزشي و وسايل كمك آموزشي و... در امر يادگيري دخالت دارند. در بين اين عوامل وسايل كمك آموزشي به دليل اينكه تئولي و عمل را توأم و هماهنگ مي سازد جايگاه ويژه اي دارد و دانش آموزان مي توانند مطالب مطرح شده را با استفادة معلم از وسايل كمك آموزشي در ساخت شناختي خود جاي دهند و به يادگيري معناداري نائل شوند. (احديان، محمد، مقدّمات تكنولوژي آموزشي، نشر بشر، چاپ هفتم، 1371)

روش تحقيق

در اين تحقيق از روش توصيفي استفاده شده است و مي دانيم كه پژوهش توصيفي مانند عكسبرداري از ابعاد گوناگنون يك ارگانيسم يا يك پديده عيني است و پژوهشگر در اين گونه تحقيقات سعي مي كند تا آنچه هست را بدون هيچگونه دخالت يا استنتاج ذهني گزارش دهد و نتايج عيني از موقعيت بگيرد موضوع تحقيق مورد نظر چون با تحقيق توصيفي متناسب است و همچنين تحقيق توصيفي هزينه و دقت كمتري را مي طلبد به همين دليل اين روش انتخاب گرديد.

روش جمع آوري اطلاعات: پژوهش مذكور دربارة تأثير و كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي بر روي يادگيري دانش آموزان در مقاطع راهنمايي و به دليل محدوديّت امكانات، بخش عمده اطلاعات از طريق پرسشنامه جمع آوري شده است چون عملي تر و آسانتر است.

ابزار گردآوري اطلاعات پرسشنامه مي باشد (دانش آموزان، معلمان) و گروه آزمودني معلمان و دانش آموزان راهنمايي مدارس رويش و مهر مي باشند براي اجراي پرسشنامه پس از هماهنگي با مسئولين ادارة كل آموزش و پرورش نيشابور به مدارس مذكور مراجعه شد. پس از آگاه نمودن مسئولين نسبت به انجام تحقيق و موضوع تحقيق و رشتة تحصيلي و اينكه پژوهش فعلي گامي در جهت شناخت بيشتر امكانات و وسايل و مواد آموزشي مي باشند. تعداد 2 پرسشنامه زير نظر استاد راهنما تهيه شده بود به معلمان و دانش آموزان داده شده و همچنين باعث شد كه معلمان را آگاه نموده و اينكه هدف از تكميل پرسشنامه آگاهي از مشكلات و خواسته هاي آنان است را به آنها بگوييم و ما بدان منظور بتوانيم پاسخ درست و دقيقي به دست بياوريم.

جمعيّت آماري: جمعيت آماري كلية دبيران مدارس دخترانه رويش و مهر و هاشمي نژاد و كليه معلمان در گروه هاي آموزشي شهرستان نيشابور مي باشند كه اين تعداد 64 نفر مي باشند و تعداد 64 نفر از دانش آموزان مدارس راهنمايي مهر و رويش است.

متغيّرها

1- مواد و وسايل كمك آموزشي: عبارتست از كلية وسايلي كه معلم را بر نحوة تدريس بهتر كمك مي كند از قبيل چارت، پوستر، گچ رنگي

2- ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان: عبارتست از ميزان رسيدن به اهداف آموزشي مورد نظر از پيش تعيين شده كه از طريق دادن پرسشنامة پيشرفت تحصيلي به دانش آموزان مي توان به پيشرفت تحصيلي آنها پي برد.

3- وسايل سمعي و بصري: شامل مواد ديداري و شنيداري مثل راديو، تلويزيون، ضبط، فيلم و غيره كه معلّم را در امر آموزش ياري مي كنند.

4- ارزشيابي: به معني داوري و قضاوت دربارة عملكرد فراگيران به منظور تشخيص نقاط قوّت و ضعف كه معلّم با استفاده از آزمون و استفاده از روش هاي مختلف جمع آوري اطلاعات عملكرد هر يك از فراگيران كلاس خود را ارزيابي مي كند.

5- خلّاق: به معني آفريننده، ابداع و ابتكار مي باشد كه شاگرد با قرار گرفتن در يك موقعيّت آموزش مناسب و با استفاده از حسّ كنجكاوي و ابزار مناسب مي تواند استعدادهاي نهفتة خود را شكوفا نموده و به پديده هاي جديد دست يابد.

تجزيه و تحليل داده ها:

1- ميزان آشنايي معلمين با روش هاي فعال كمك آموزشي تا چه اندازه است؟

بر اساس اطلاعات حاصل از بررسي هاي انجام شده بر روي 64 نفر از معلمان دورة راهنمايي شهرستان نيشابور 8% معلمين آگاهي خود را از روش هاي فعال آموزشي در حدّ خيلي زياد، 44% در حدّ زياد، 44% در حدّ متوسط و 4% در حد كم ارزيابي كرده اند.

به اين مفهوم كه حدود نيمي از معلمين اطلاعات محدودي از روش هاي فعال تدريس دارند.

2- تأثير ميزان آگاهي معلمين در كاربرد وسايل كمك آموزشي چگونه است؟

94% معلمين معتقدند كه آگاهي آنان در كاربرد ابزارهاي آموزشي تأثير بسيار زيادي در تدريس دارد.

3- ميزان ابزارهاي موجود كمك آموزشي در مدارس تا چه اندازه است؟

49% معلمان ابزارهاي موجود در مدرسه را تا حد متوسط پاسخگوي نيازهاي خود مي دانند و 30% معلمان آن را در حد بسيار زياد ارزيابي كرده اند. (14% كم و 3% خيلي كم)

به اين مفهوم كه نيمي از معلمان وسايل كمك آموزشي مدارس را كافي نمي دانند.

4- بين ميزان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه در استفادة معلمان از وسايل كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟

64% معلمان همكاري مديران و عوامل اجرايي مدرسه را در استفاده از وسايل كمك آموزشي در حدّ زياد موثر دانسته اند. به اين مفهوم كه مديران و عوامل اجرايي مدرسه همكاري لازم را در ارائه وسايل به ملمان داشته اند.

5- بين روش هاي ارزشيابي و استفاده از وسايل و ابزار كمك آموزشي چه رابطه اي وجود دارد؟

23% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در امر ارزشيابي دانش آموزان در حدّ خيلي زياد، 39% در حدّ زياد، 25% در حدّ متوسط و 3% در حد كم ارزشيابي كرده اند.

6- بين استفاده يا عدم استفاده از مواد و وسايل كمك آموزشي در امر تدريس از نظر ميزان پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چه تفاوتي وجود دارد؟

95% معلمان استفاده از وسايل كمك آموزشي را در افزايش يادگيري در حدّ خيلي زياد ارزيابي كرده اند. 97% آنان استفاده از وسايل كمك آموزشي را در جذابيت امر تدريس خود بسيار ضروري  دانسته اند.

7- ميزان تأثير وسايل كمك آموزشي بر ايجاد علاقه و انگيزه در دانش آموزان تا چه اندازه است؟

94% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در افزايش انگيزه و علاقه در دانش آموزان در حد خيلي زياد موثر دانسته اند.

8- ميزان سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان با استفاده از وسايل كمك آموزشي تا چه اندازه است؟

91% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را در سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان در حدّ خيلي زياد موثر دانسته اند.

9- تأثير استفادة معلمين از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان چگونه است؟

89% معلمين معتقدند استفاده از وسايل كمك آموزشي بر روابط بين آنان و دانش آموزان تأثير زيادي دارد.

به اين مفهوم كه اكثر معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را بر روابط بين خودشان و دانش آموزان موثر دانسته اند.

10- ميزان استفاده ي معلمين از وسايل كمك آموزشي در تدريس تا چه اندازه است؟

بر اساس اطلاعات حاصل از بررسي هاي انجام شده بر روي 64 نفر از دانش آموزان مقطع راهنمايي شهرستان نيشابور 98% آزمايش درس علوم را انجام مي دهند و 88% از وسايل آزمايشگاهي در كلاس علوم استفاده مي كنند.

11- تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان چگونه است؟

77% دانش آموزان تأثير استفاده از وسايل كمك آموزشي را بر پيشرفت تحصيلي خود زياد و 23% در حدّ متوسط ارزيابي كرده اند.

به اين مفهوم كه استفاده از وسايل كمك آموزشي بر پيشرفت تحصيلي دانش آموزان تأثيرگزار است.

(در پژوهش حاضر نتايج مطابق جداول عنوان شده خلاصه مي گردد)

جدول 2-3

جدول 3-3

بحث و نتيجه گيري

اين پژوهش با هدف بررسي كاربرد مواد و وسايل كمك آموزشي انجام شده است كه در ادامه به صورت زير از اطلاعات جمع آوري شده بحث و نتيجه گيري مي شود:

44% از معلمين اطلاعات محدودي از روشهاي فعال تدريس دارند.

بي شك آيندة هر جامعه اي كه به كيفيت و كارآيي آموزش و پرورش آن كشور بستگي دارد از اين رو هرچه كارآيي و بهره دهي برنامه هاي آموزشي موثرتر و مفيدتر باشد جامعة فردا سلامت و سعادت بيشتري خواهد يافت.

روش آموزش بر پاية سخنراني از طرف معلمان و گوش دادن و يادداشت برداشتن و حفظ كردن براي دانش آموزان موجبات خستگي و نارضايتي را فراهم آورده و آثار اين خستگي در آنها كاملاً پيدا بود. بديهي است ادامة چنين وضعيتي نمي توانست و نمي تواند دوام داشته باشد و اين روش جوابگوي نيازها و ضرورتها براي دانش آموزان باشد. معلمان اكنون در برابر شاگرداني آنقدر آگاه قرار دارند كه پاسخ دادن به سئوالات آنان بدون مطالعة عميق و آگاهي كامل ميسّر نمي باشد. و امروزه وقتي صحبت از حرفة معلمي مي كنيم هرگز انتظار نداريم كه از يك علاقة كاذب سخن گفته باشيم بلكه از فردي صحبت مي كنيم كه فراهم كنندة هرچه بيشتر امكانات و گردآورندة تمام وسايل ممكن براي يادگيري باشد. اما با توجه به پژوهش انجام شده تنها نيمي از معلمين اطلاعات محدودي از روشهاي فعال تدريس دارند كه اين مي تواند به دليل انگيزه و نگرش منفي معلمان نسبت به وسايل كمك آموزشي و ديگر اينكه چون با وسايل كار نكرده اند اطلاعات محدودي هم دارند.

49% معلمان ابزارها و امكانات موجود در مدرسه را تا حد متوسط پاسخگوي نيازهاي خود مي دانند و 30% معلمان آن را در حدّ بسيار زياد ارزيابي كرده اند.

بنا به اهميت مواد و وسايل كمك آموزشي و مقايسة آن با انتظاراتي كه از به كارگيري اين وسايل در جريان تدريس مي رود مسئولان آموزش و پرورش و معلمان باتجربه در كنار هم ضرورت استفاده از ابزار و وسايل كمك آموزشي را براي يادگيري دروس به دانش آموزان بيش از هرچيز و هر زمان ديگر درك و احساس كرده اند اما با توجه به پژوهش انجام شده: نيمي از معلمين امكانات و وسايل كمك آموزشي را كافي نمي دانند كه اين مي تواند به دليل اين باشد كه مسئولين برنامه ريزي آموزشي و دست اندركاران تعليم و تربيت كشور بودجة كافي براي مدارس كه امكان خريد وسايل كمك آموزشي را در اختيار مدارس قرار نداده اند.

91% معلمين استفاده از وسايل كمك آموزشي را كه سهولت انتقال مطالب درسي به دانش آموزان در حد خيلي زياد موثر دانسته اند. بسياري از روانشناسان براي ايجاد پيشرفت علوم و فنون دانش هاي جديد تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل كمك آموزشي را توصيه مي كنند. استفاده از وسايل كمك آموزشي موجب مي شود كه دانش آموزان از همة حواس خود جهت يادگيري مطالب استفاده كنند چرا كه وسايل كمك آموزشي اساس قابل لمس را براي تفكر و ساختن مفاهيم فراهم مي كنند و در نتيجه از ميزان عكس العمل گفتاري دانش آموزان مي كاهد. و به اين ترتيب تكنولوژي آموزشي و استفاده از وسايل كمك آموزشي در مباحث تربيتي به بهره گيري از سرعت، دقّت و سهولت در امر آموزش و يادگيري مي گردد.

77% دانش آموزان استفاده از وسايل كمك آموزشي را باعث پيشرفت درسي خود ارزيابي كرده اند.

يادگيري امري بسيار پيچيده و مستلزم دخالت عوامل متعدد است و امر يادگيري در محيط كلاس به طور اخص داراي اهميت و حساسيت بيشتري است. محيط كلاس به نسبت تفاوت اساسي با محيط بيروني نيازمند دقت و توجه فراوان تر است. در كلاس درس عوامل اساسي دخيل در امر يادگيري عبارتند از وضع جسمي- روحي- علمي و شخصيّتي معلم، محتواي منابع آموزشي، قوانين و مقررات آموزشي، فضاي آموزشي و وسايل كمك آموزشي در بين اين عوامل و وسايل كمك آموزشي از حيث اينكه تئوري و عمل را توأم و هماهنگ مي سازد جايگاه ويژه اي دارد. استفاده از وسايل كمك آموزشي از طرف معلم در جريان تدريس باعث مي شود كه مطالب مطرح شده در ساخت شناختي دانش آموزان جا بگيرد و دانش آموز به يادگيري معنادار نائل شود.

با توجه به اينكه 75% يادگيري از طريق كاربرد حس بينايي صورت مي گيرد وسايل كمك آموزشي يادگيري را مي تواند سريعتر، موثرتر، پايدارتر كند. با توجه به اين مطلب بيشتر دانش آموزان استفاده از وسايل كمك آموزشي را باعث پيشرفت درسي خود مي دانند.

پيشنهادات:

1- در جهت آگاهي معلمان از مفهوم و فلسفة تكنولوژي آموزشي و وسايل كمك آموزشي، برگزاري دوره هاي آموزش ضمن خدمت مي تواند جو مناسبي براي به كارگيري وسايل كمك آموزشي توسط معلمين بوجود آورد.

2- اختصاص بودجه اي براي مدارس داده شود كه امكان خريد وسايل كمك آموزشي را داشته باشند.

3- توجه به وضعيت اقتصادي و رفاهي دبيران، برقراري ارتباط دبيران با دانشگاه ها به طوري كه از يافته هاي جديد همواره با اطلاع باشند و در افزايش كيفيّت تدريس خود بكوشند.

4- استفاده از وسايل كمك آموزشي جزء وظايف قانوني معلمان باشند.

5- معلماني كه از وسايل كمك آموزشي استفاده مي كنند به نحو شايسته اي مورد قدرداني و حمايت قرار گيرند.

6- در نظام ارزشيابي از فعاليت هاي معلمان (ارزشيابي تكويني و ارزشيابي تراكمي) يكي از معيارهاي مهم و اساسي، استفاده از وسايل كمك آموزشي باشند.

7- به معلمان پيشنهاد مي شود كه براي استفاده از وسايل كمك آموزشي علاقه و اشتياق فراوان از خود نشان دهند.

8- به مسئولان پيشنهاد مي شود كه در جهت افزايش معلومات و آمادگي معلمان و براي استفادة بهينه و مطلوب از وسايل كمك آموزشي، نشريات علمي و تخصّصي را تهيه و در اختيار معلّمان قرار دهند و نيز جلسات و همايش هايي در سطح كشور برگزار كنند.

9- به مسئولان پيشنهاد مي شود كه جايگاه وسايل كمك آموزشي را در نظام آموزشي مشخص كنند و به اطلاع معلمان برسانند تا حالت رسمي و نهادينه پيدا كند.

تاثیرفناوری اطلاعات بردرس
چكيده :
يكي از ويژگيهاي مهمي كه پديده فناوري اطلاعات و ارتباطات از آن برخوردار است ،‌اينست كه باعث مي‌شود ارتباط انسان با انسان ، همچنين انسان با محيط تسهيل يافته و ارتقاء يابد . فناوري اطلاعات و ارتباطات به دليل قدرت تحول‌پذيري و توانايي برقراري ارتباط پويا كه مي‌تواند با دانش‌آموزان داشته باشد ، از نقش مهمي در انتقال دانش برخوردار است . درباره تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات درحوزه تعليم و تربيت دو ديدگاه وجود دارد . رويكرد اول كه به رويكرد اصلاح‌گرا نام گرفته ، براين باور است كه اثر فناوريهاي جديد ( اطلاعات و ارتباطات ) بر آموزش و پرورش تدريجي بوده و اين پديده باعث مي‌شود كه آموزش به شيوه سنتي ، تنها به گونه‌اي كارآمدترانجام شود . بعبارت ديگر ICT باعث تسريع اصلاحات در آموزش و پرورش مي‌شود . در كنار اين رويكرد ، رويكرد تحول‌گرا مطرح است كه معتقد به تحول‌زايي ICT در آموزش و پرورش مي‌باشد و بر اين باور است كه فناوري اطلاعات و ارتباطات ، ابزارها و حتي خط‌مشي‌ها و اهداف تعليم و تربيت را به صورت اساسي تغيير داده و متحول مي‌كند . اين مقاله تلاش دارد با بيان نقش فناوري اطلاعات و ارتباطات در حوزه تعليم و تربيت ، به بررسي تاثير اين پديده بر روي برنامه درسي بپردازد . برنامه درسي را مي‌توان دستور كار آموزش دانست بكارگيري فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي فوايد فراواني به همراه دارد . از جمله اينكه امكان بهره‌گيري از يك برنامه درسي تلفيقي را براي معلم و دانش‌آموزان فراهم مي‌آورد . اين نوع برنامه درسي ، بيش از آنكه بخواهد دانش معيني را به دانش‌آموزان القاء كند ، زمينه‌اي را فراهم مي‌كند كه از طريق آن امكان شكوفايي قابليتهاي فردي دانش‌آموزان و گسترش تجربه‌هاي فردي و مستقل آنها افزايش مي‌يابد . در اين رابطه به تاثيرات ديگري مي‌توان اشاره كرد كه در مقاله به آنها پرداخته شده است .
كليد واژه‌ها : ICT ، برنامه درسي ، ICT در تعليم و تربيت ، ICT در برنامه درسي .
تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي

مقدمه
عصر حاضر كه عصر تغيير از جامعه صنعتي به جامعه فراصنعتي يا جامعه اطلاعاتي لقب گرفته است ، طبيعي است كه اطلاعات ، دانش و آگاهي بعنوان اساسي‌ترين دارائيها براي انسانها و جوامع بشري بحساب آيد . رشد و گسترش فناوري اطلاعات و ارتباطات(ICT) در جامعه امروز به حدي سرعت گرفته است كه ميزان توجه به آنرا بعنوان مهمترين شاخص توسعه‌يافتگي براي كشورهاي در حال توسعه در نظر گرفته‌اند ، و معتقدند كه عصر حاضر ، دنياي متفاوتي خواهد بود كه راهبري آنرا فناوري اطلاعات برعهده خواهد داشت . ويژگي مهمي كه پديده فناوري اطلاعات از آن برخوردار است اينست كه باعث مي‌شود ارتباط انسان با انسان و همچنين انسان با محيط تسهيل يافته و ارتقا يابد . فناوري اطلاعات به دليل تحول‌پذيري و قدرت تاثير فراواني كه در رشد آموزشي ، فرهنگي ، اقتصادي، امنيت ملي ،‌جهاني شدن و تعديل مشكلات اطلاع‌رساني سنتي دارد ، يكي از پويا‌ترين و بحث‌انگيزترين رشته‌هاي علم و فناوري محسوب مي‌شود . البته اين نكته را نيز نبايد از نظر دور داشت كه فناوري اطلاعات(IT) به دليل ويژگيهاي خاصي كه از آنها برخوردار است ، همواره مورد سوءاستفاده‌هايي نيز قرار گرفته است كه اين سوءاستفاده‌ها ، سؤتعبيرهايي را در زمينه بكارگيري از اين پديده موجب شده است . با اين وجود بايد به اين مسئله اعتراف كرد كه فناوري اطلاعاتي داراي قابليتهاي فراواني به منظور انتقال دانش ، تسهيل ارتباطات و تعاملات و سرعت بخشيدن به روند رو به رشد توسعه دانش و اطلاعات مي‌باشد كه البته همه اينها در صورت بهره‌گيري صحيح از اين پديده امكان‌پذير است .

ماهيت فناوري اطلاعات و ارتباطات
فناوري اطلاعات ، واسطه‌اي است كه امكان بيان طيف گسترده‌اي از اطلاعات ، انديشه‌ها ، مفاهيم ، و پيام‌ها را فراهم مي‌كند . اين پديده به دليل برخورداري از ويژگيهاي متفاوت ، داراي تعاريف گوناگوني است.
فناوري اطلاعات به مجموعه‌اي از ابزار و روشها اطلاق مي‌شود كه به نحوي اطلاعات را در اشكال مختلف جمع‌آوري ، ذخيره ، بازيابي ، پردازش و توزيع مي‌كند . فناوري اطلاعات در جهت گسترش توانمنديهاي انديشه انسان تكوين يافته است1 . اصطلاح فناوري اطلاعات را مي‌توان از دو ديدگاه مورد مشاهده قرار داد . از ديدگاه اول ، اصطلاح فناوري اطلاعات براي توصيف فنوني بكار مي‌رود كه ما را در ضبط ، ذخيره‌سازي، پردازش ، بازاريابي ، انتقال و دريافت اطلاعات ياري مي‌كند . از ديدگاه دوم، فناوري اطلاعات به مجموعه‌اي از ابزارها و روش‌ها گفته مي‌شود كه امكان توليد ، پردازش و عرضه‌ي اطلاعات را براي كاربر انساني فراهم مي‏آورد.
همچنين فناوري را مي‌توان بعنوان يك فعاليت هدفمند بشري دانست كه براي طراحي و ساخت محصولات مختلف از آن بهره گرفته شده و نوع خاصي از دانش اطلاعاتي كه فناوري براي حل مسأله علمي به صورتي علمي به كار مي‌برد ، فناوري اطلاعات گفته مي‌شود . فناوري اطلاعات به دليل تحول‌پذيري و قدرت تاثير فراواني كه در رشد اقتصادي ، اجتماعي ، امنيت ملي ، جهاني شدن2 و تعديل مشكلات اطلاع‌رساني سنتي دارد ، يكي از پوياترين و بحث‌انگيزترين رشته‌هاي علم و فناوري محسوب مي‌شود . اهميت اين پديده در حدي است كه آنرا « همانند محور و مركز مجموعه‌اي از فعاليت‌هاي هدايت شده دانسته‎اند كه كنترل مديريت ، بهره‌وري ، توليد ، آموزش و ارتقاي يك سيستم را با يك مركزيت از به عهده دارد.»3 تعريف كرده‌اند در جاي ديگر و با افقي بالاتر در تعريف فناوري اطلاعات آورده شده است كه : فناوري اطلاعات بيشتر يك استراتژي ،‌انديشه ، فكر و ابزار در حوزه انسانها است كه با نوآوري همراه مي‌باشد .1
در كنار تعاريفي كه اين پديده را با نگاهي مثبت نگريسته‌اند بايد توجه شود كه آن از محدوديتهائي نيز برخوردار است . قرار گرفتن ويژگيهائي همچون شمول مفاهيم عمومي ، پيچيدگي ، سرعت ، رشد ، مقياس‌هاي تعيين‌پذيري و در عين حال انعطاف‌پذيري و … نشان دهنده برخي محدوديتهاي فناوري اطلاعات هستند كه در بهره‌گيري از آن نمي‌توان اين محدويتها را از نظر دور داشت .

فناوري اطلاعات و ارتباطات در حوزه تعليم و تربيت
فناوري اطلاعات و ارتباطات (ICT) را مي‌توان به باراني تشبيه كرد كه اگر در جاي مناسب ببارد مي‌توان باعث رويش و زنده شدن طبيعت شود ولي در صورتي كه در جاي نامناسب ببارد مي‌تواند سبب جاري شدن سيل يا منشاء شكل‌گيري باتلاق شود . ورود اين پديده به حوزه تعليم و تربيت نيز خالي از اين دو نقش نيست . بنابراين لازم است به اين نكته توجه شود كه پيش از فراهم كردن امكان آميختگي اين دو مقوله بايد زمينه‌سازي فرهنگي ـ علمي مناسب براي آن صورت گيرد . اگر اساس تعليم وتربيت انتقال دانش و آگاهي است و دانش نيز چيزي جز اطلاعات شناخته شده نمي‌باشد ، پس لازم است براي انتقال اطلاعات به مهارتهاي مناسب براي اين منظور توجه كرد . فناوري اطلاعات و ارتباطات در طي زماني كوتاه ، توانسته است به يكي از اجزاي اساسي تشكيل‌دهندة جوامع مدرن تبديل شود بگونه‌اي كه در بسياري از كشورها به موازات خواندن ، نوشتن و حساب كردن ، درك فناوري اطلاعات و ارتباطات و تسلط بر مهارتها و مفاهيم پايه فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان بخشي از هسته مركزي آموزش و پرورش اين جوامع مورد توجه قرار گرفته است . ( به نقل از دانيل معاون مدير كل در امور آموزش و پرورش يونسكو ). در حوزه تعليم و تربيت، فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات مجموعه وسايل و تركيبات به كارگيري كامپيوتر و برقراري ارتباط است كه به اشكال مختلف معلمان، دانش‎آموزان، فرايند يادگيري و گستره بالايي از فعاليتهاي آموزشي را مورد حمايت قرار مي‎دهند.1
رويكردها :
به طور كلي درباره تاثير ورود فناوري اطلاعات و ارتباطات در حوزه تعليم وتربيت دو ديدگاه وجود دارد. در اين‏باره مي‌توان به گستره‌اي از آراء اشاره كرد كه همه آنها به اين نكته قائلند كه : اثر فناوري‌هاي جديد بر آموزش و پرورش ، تدريجي است و اين اثر سبب مي‌شود كه آموزش به شيوه سنتي به گونه‌اي كارآمدتر انجام شود . بر اين اساس ICT باعث تسريع اطلاعات در آموزش و پرورش مي‌شود. ( رويكرد اصلاح‌گرا ) در كنار اين رويكرد ، رويكرد ديگري وجود دارد كه معتقد به تحول‏زايي ICT در آموزش و پرورش بوده و بر اين باور است كه فناوريهاي جديد، ابزارها و حتي اهداف تعليم و تربيت را به صورت اساسي تغيير داده و آنها را متحول مي‌كند ( رويكرد تحول گرا )2. از جمله كساني كه ديدگاه اصلاح‌گرانه ICT را پذيرفته‌اند ، مي‌توان به ماسون 3 اشاره كرد . او تاريخ شكل‌گيري فناوري جديد را تاريخ يك انقلاب ناكام مي‌داند و ايده تحول بنيادي آموزش و پرورش بر اثر فناوري‌هاي جديد را رد مي‌كند . به عبارت ديگر او معتقد است كه فناوريهاي جديد فرايند تعليم وتربيت را تسريع مي‌كند و نه متحول . در مقابل راست4 در ديدگاه تحول‌گرانه خود ، معتقد است كه فناوري اطلاعات و ارتباطات بر مرزهاي ساختاري نظام آموزشي سنتي فائق آمده است . در اين رابطه بيگم و گرين5 نيز معتقدند كه ورود فناوري جديد به مدارس و محيطهاي آموزشي ، صرفاً منجر به كارآمد كردن روش انتقال دانش نشده ، بلكه موجب خلق زمينه‌هاي جديد اجتماعي ( و اطلاعاتي ) براي يادگيري شده است. همچنين رزنيك به سه ديدگاه درباره اينترنت (بعنوان جزئي از فناوري اطلاعات و ارتباطات) اشاره مي‎كند1: به زعم او عده‎اي اينترنت را به عنوان يك راه و روش جديدي براي آموزش مي‎دانند. (در اينجا با تأكيد بر رويكرد تحول گرايي ICI در آموزش و پرورش، اعتقاد بر اينست كه اينترنت، فرايند آموزش را متحول كرده و اهداف آموزشي و متناسب با آن روشهاي آموزش را تغيير مي‎دهد.)
عده‎اي ديگر اينترنت را بعنوان يك پايگاه اطلاعاتي وسيع مي‎دانند كه براي دانش‎آموزان فرصت كشف كردن را فراهم مي‎آورد. (اين ديدگاه با تأكيد بر دو رويكرد تحول‏گرانه و اصلاح‏گرانه ICI در آموزش و پرورش، اينترنت را ابزاري مي‎داند كه بوسيله آن دانش‎آموزان امكان خودآموزي و خودمحوري2را به دست مي‎آورد و در نتيجه آن امكان كشف پديده‎هاي علمي،براي آنها فراهم مي‎شود.
عده‎اي نيز آنرا بعنوان يك رسانه جديد مي‎بينند كه فرصت جديد را براي دانش‎آموزان به منظور بحث و گفتگو، مشاركت و همكاري بر روي ساخت‎ها و موضوعات علمي فراهم مي‎آورد. (اين ديدگاه با تأكيد بر رويكرد اصلاح گرانه ICI در آموزش و پرورش، معتقد بر اينست كه اينترنت، سبب مي‎شود كه آموزش به همان شيوه سنتي ولي با ابزاري جديد كه فرصت‎هاي مناسب‎تري را براي دانش‎آموزان فراهم مي‎كند، انجام پذيرد.) (Resnick,1996)
بنابر آنچه گفته شد، توجه به اين نكته حائز اهميت است كه در جهان امروز و با وضعيتي كه بر اثر حركت بسوي دهكده جهاني3 بوجود آمده است ، ديگر رويه‌هاي سنتي انتقال دانش از طريق متن ،‌ ورقه ، تمرين و مانند آنها نمي‌تواند توجه جواناني را كه در جهان اشباع شده از رسانه‌ها بسر مي‌برند را به خود معطوف كند . به نظر ضروري مي‌رسد كه عناصر اصلي نظامهاي آموزشي بويژه معلمان در معرض تحولات آموزشي متناسب با پيشرفتهاي جهان امروز قرار گيرند و آگاهي بيشتري از قابليت فناوري‌هاي جديد بيابند و به موازات آن راهبردهايي طرح شود كه به ورود فناوري‌هاي جديد به كلاسها و محيطهاي آموزشي، منجر به آموزش و يادگيري بهتر شود . و در عمل باعث شود كه نقش معلم به عنوان منبع قدرت كه اطلاعات در انحصار اوست از بين برود . و نقش او از ناشر اطلاعات به نقش تسهيل‌كننده فرايند كسب اطلاعات تغيير يابد .1
به موازات تغييراتي كه در عناصر نظام آموزشي در نتيجه ورود فناوري اطلاعات به وجود مي‌آيد ، تغييرات در سطح مدارس نيز قابل توجه است. در اين رابطه به هشت تغيير اساسي مي‌توان اشاره كرد :
1. تغيير در بصيرت2 افراد درون مدرسه : بصيرت به آرزوها و آرمانهاي افراد درون مدرسه و درون نظام آموزشي به عنوان يك كل اشاره دارد .3 با ورود فناوريهاي جديد به مدرسه ، رسالت‌ها شفاف‌تر مي‌شود و مبناي روشن‌تري را براي تصميم‌گيري فراهم مي‌كنند . بيان واضح و روشن رسالتها به اعضاي جامعه يادگيري اين امكان را مي‌دهد تا آرمانهاي مدرسه را براي آينده و اقدام موزون و هماهنگ به طور مناسب‌تري تجسم نمايند .
2. تغيير در فلسفه يادگيري و پداگوژي : نحوه تعامل معلمان و دانش‌آموزان و نحوه ادارة مدرسه براي يادگيري، بخشي از فلسفه يادگيري و پداگوژي مدرسه است . با ورود فناوري اطلاعات و ارتباطات به محيط مدرسه ، اين فلسفه دچار تغيير شده و محيطي كه در آن معلم به عنوان فراهم‌كننده اصلي محتواي آموزش شناخته مي‌شود ( فلسفه معلم محور ) به محيطي تبديل مي‌شود كه در آن معلم نقش تسهيل‌كننده فرايند كسب اطلاعات توسط دانش‌آموزان را بر عهده دارد ( فلسفه دانش‌آموز محور ).
3. تغيير در تدوين طرحها و خط‌مشي‌ها : ورود فناوري اطلاعات به محيط مدرسه و تغييري كه در نتيجه آن در فلسفه آموزش و يادگيري در مدرسه بوجود مي‌آيد اين زمينه را فراهم مي‌كند كه خط‌مشي‌هاي آموزش نيز دچار تغيير شوند . با شكل‌گيري اين تغيير رويه‌هاي دستيابي به اهداف كلي و جزئي نيز تغيير مي‌كنند .
4. تغيير در تسهيلات و منابع اطلاعات1 : علاوه بر تغييرات ساختاري كه جهت آنها بسوي طراحي ارگونوميك ( امنيت و مهندسي محيط كار ) مي‌باشد ورود فناوري‌هاي جديد به مدرسه اين امكان را فراهم مي‌آورد كه دانش‌آموزان و معلمان بتوانند از اطلاعات روز جهان در سطحي وسيع آگاهي يابند. همچنين ابزارهاي جانبي مانند ميكروسكوپ‌هاي ديجيتالي ، نرم‌افزارهاي مختلف تحقيقاتي و غيره اين امكان را فراهم مي‌كند كه دانش‌آموزان ارتباط نزديكتري با محتواي آموزشي برقرار نمايند .
5. تغيير در توانائي‌هاي حرفه‌اي كاركنان مدرسه ، بويژه معلمان : به موازات توسعه فناوري‌هاي اطلاعات در مدرسه ، اين احساس نياز در كاركنان شكل مي‌گيرد كه توانائيهاي خود را بالا برده و به مهارتهاي اساسي در سطحي وسيع دست يابند .
6. تغيير در ميزان مشاركت جامعه : همانطور كه مشخص است فناوري اطلاعات اين امكان را فراهم مي‌كند كه تعامل ميان مدرسه با جامعه ( والدين ، بنگاههاي علمي ، صنعت ، مؤسسات خصوصي ، سازمانهاي اجتماعي ، مذهبي و حرفه‌اي و همچنين ساير موسات آموزشي ) به طور چشم‌گيري افزايش يابد .
7. تغيير در شيوه ارزيابي : ارزيابي هم شامل ارزيابي از دانش‌آموزان و هم ارزشيابي كلي نظام آموزشي بعنوان دو جنبه‌اي كه كاملاً در هم تنيده هستند ، مي‌باشد . ارزشيابي كلي نظام آموزشي از طريق بررسي حجم تعاملات ميان نظام آموزشي با ابعاد مختلف جامعه مانند صنعت ، دانشگاه و … سنجيده مي‌شود . فناوري اطلاعات اين امكان را هم فراهم مي‌كند كه ارزيابي دانش‌آموزان بجاي شيوه قلم و كاغذ ، روش تركيبي و تحولي باشد بگونه‌اي كه متناسب با ويژگيهاي هر دانش‌آموز تهيه گردد.

تاثير فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي
مقدمه :
اگرچه كه تعاريف متعددي در رابطه با برنامه درسي1 وجود دارد اما در تعريفي ابتدايي و ساده مي‌توان آنرا عبارت از موضوعات و مواد درسي دانست كه بايد توسط معلم به دانش‌آموزان تدريس شود . در اين رابطه الكساندر و سيلور2 برنامه درسي را نقشه‌اي دانسته‌آند كه در آن فرصت‌هاي مناسب يادگيري براي رسيدن به هدفهاي كلي و جزئي مربوط به آن براي جمعيت معين فراهم مي‌شود3 . دكتر شريعتمداري معتقد است كه كليه تجربيات ،‌ مطالعات ، بحث‌ها ، فعاليتهاي گروهي و فردي و ساير اعمالي كه شاگرد تحت سرپرستي و راهنمايي مدرسه انجام مي‌دهد ، برنامه درسي نام دارد .4 برنامه درسي را مي‌توان دستور كار آموزش دانست ، آن طرح كلي و كلان فعاليت آموزشي است كه محتواي دوره ،‌ انتظارات يا خواسته‌هاي فراگيران ،‌روش تدريس محتوا ، روشهاي تسهيل فرايند يادگيري ، نحوه ارزشيابي ميزان يادگيري و حتي چهارچوب زماني فعاليتهاي آموزش را مشخص مي‌كند5 . بطور كلي برنامه درسي مشخص مي‌كند كه چه مطالبي بايد آموزش داده شود و اين مهم ، چگونه و با چه روشي بايد انجام گيرد .
بررسي روند تحولات برنامه درسي حكايت از اين دارد كه توجه به برنامه درسي به عنوان يك حوزه تخصصي و بعنوان محصول فرايند برنامه‌ريزي درسي ، عملاً در اوايل قرن بيستم و با انتشار كتاب برنامه درسي توسط فرانكلين بوبيت6 آ‎غاز شد . در طول اين زمان تاكنون محتواي برنامه درسي در اثر تحولات گوناگون ، تغييرات بسياري را پذيرفته و همواره ، در خدمت نظامها و حكومتها براي دستيابي به اهداف و آرمانهايشان بوده است . تدوين برنامه‌ درسي از فرايندي پيروي مي‌كند كه اين فرايند شامل نه مرحله است :
مرحله اول ـ تعيين نيازهاي آموزشي : براي آنكه محتواي برنامه درسي بتواند از سوي فراگيران پذيرفته شود ،‌مي‌بايست يك تجزيه و تحليل مناسب از نيازها صورت گيرد . براي اين منظور مي‌توان به بررسي تفاوت و يا ناهمخواني ميان عملكرد مطلوب و عملرد واقعي فراگيران پرداخت تا در نتيجه آن نيازها جهت تكميل يا اصلاح برنامه درسي مشخص گردد .
مرحله دوم ـ تعيين اهداف آموزشي : پس از آنكه نيازهاي آموزشي مشخص شدند ، مورد تشريح قرار مي‌گيرند تا از طريق آن اهداف آموزش مشخص شوند . اهداف آموزشي تعيين‌كننده جهت فعاليتهاي آموزشي هستند تا از اين طريق بتوانند نيازهاي آموزشي را مرتفع سازند .
مرحله سوم ـ سازماندهي محتواي آموزشي : هريك از اهداف آموزشي داراي اطلاعات خاصي هستند كه برنامه‌ريز آموزشي مي‌تواند آنها را در فعاليت آموزشي منظور كندتا فراگيران بتوانند براي تحقق اهداف آموزشي ، براساس آنها عمل كنند . سازماندهي محتواي آموزشي اين امكان را فراهم مي‌آورد كه تك‌تك جزئيات درس مورد برنامه‌ريزي قرار گيرد .
مرحله چهارم ـ‌انتخاب فنون و روشهاي آموزشي : از طريق تعيين فنون و روشهاي مناسب آموزش ، زمينه‌هاي لازم براي يادگيري اثربخش محتواي آموزشي براي فراگيران فراهم مي‌شود . انتخاب فنون و روشهاي مناسب آموزش به معلم كمك مي‌كند تا بتواند يك رهيافت يا راهبرد مؤثر را براي اجراي آموزش مورد استفاده قرار دهد .
مرحله پنجم ـ شناسايي منابع آموزشي مورد نياز : در اين مرحله ، معلم بايد مشخص كند كه چه منابع و امكاناتي براي ارائه آموزش موردنياز است . بعلاوه او ، بايد هم نوع تسهيلات ، تجهيزات و مواد موردنياز را تعيين كند و هم بايد نوع پشتيباني موردنياز اداري و نيروي انساني را مشخص سازد .
مرحله ششم ـ تهيه طرح درس : بعبارت ديگر ، تنظيم يك طرح مناسب كه در آن اهداف آموزشي ، محتواي آموزش ، روشهاي آموزش و منابع آموزشي در كنار هم تنظيم شده‌اند . اين طرح بعنوان يك سند مكتوب است كه چگونگي برنامه‌ريزي براي هدايت روند آموزش را به معلم نشان مي‌دهد .
مرحله هفتم : تهيه مواد كمك آموزشي : مواد كمك آموزشي ، عبارت از هر آنچيزي است كه به معلم كمك مي‌كند تا درتدريس محتواي آموزشي به فراگير در يادگيري مطالب ، به نحو مؤثرتري عمل نمايد .
مرحله هشتم ـ تهيه آزمونها و روشهايي براي سنجش ميزان يادگيري فراگير : ارزيابي فراگيري محتواي آموزشي توسط فراگيران اين امكان را به معلم مي‌دهد كه بتواند اصلاحاتي در نحوه تدريس و روش كار خود بوجود آورد تا در نتيجه آن فرايند ياددهي ـ يادگيري به شيوه بهتري انجام گيرد .
مرحله نهم ـ آزمايش‌ و بازنگري آموزش : در اين مرحله ارزشيابي مناسبي از مواد آموزش و سنجش كيفي ميزان دقت فني آنها صورت مي‌گيرد و امكان بازنگري مجدد و انجام اصلاحات موردنياز را براي معلم فراهم مي‌سازد .
برنامه‎ريز آموزشي براي ادغام فنآوري‎ اطلاعات و ارتباطات در برنامه‎ريزي درسي به سه نوع فعاليت مي‎پردازد :1
1 – فعاليتهاي توسعه‎اي :
- با همكاران درون مدرسه درباره راهبردها و منابعي كه ICI را با فضاي كلاس درس هماهنگ مي‎كند، مشورت مي‎نمايد.
- از منابع و اطلاعات الكترونيكي به منظور برنامه‎ريزي جهت استفاده از ICI در كلاس درس كمك مي‎گيرد و در رابطه با آن به پژوهش مي‎پردازد.
- براي بهبود عملكرد معلمان در زمينه استفاده از استانداردهاي بكارگيري ICI در كلاس درس، بازخوردهائي را ايجاد مي‎كند.
- به منظور يكپارچه سازي (هماهنگ كردن) ICI با فعاليتهاي درون كلاس براي رسيدن به خورجيهاي علمي، برنامه‎ريزي مي‎كند.
- از رويكردهاي متنوعي (همچون حرفه‎اي كردن همكاران) براي دسترسي به منابع ICI در سطح كلاس درس استفاده مي‎كند.
- اثربخشي استفاده از ICI در واحدهاي كار كلاسي را مورد ارزشيابي قرار مي‎دهد.
- با نگرشي مثبت، اجازه مي‎دهد كه دانش‎آموزان، اطلاعات مربوط به نيازهايشان را جستجو كنند. (از طريق منابع ICI) و از ICI به صورتهاي مختلف در واحدهاي كار كلاسي استفاده مي‎كند.
2 – فعاليتهاي نوآورانه :
- گفتگوهاي تخصصي را با همكارانش فراهم مي‎كند تا از طريق راه‎اندازي اينگونه بحثهاي مؤثر، گروه منسجمي را در مدرسه بوجود آورد.
- در كارگاه‎‎هاي آموزشي مربوط به كاربردهاي ICI در برنامه درسي شركت فعال دارد.
- نيازها را شناسايي كرده و براساس آنها منابع شبكه اينترنت را تعيين مي‎كند و ميزان برخورداري آنها از واحدهاي كاركلاسي مناسب را ارزيابي مي‎كند.
-راهبردهاي مشاركت جويانه و متنوعي را براي ايجاد هماهنگي در بهره‎گيري از ICI بكار مي‎بندد.
- دانش‎آموزان را به فعاليتهاي چالش انگيز شناختي در زمينه بكارگيري مداوم ICI مشغول مي‎كند.
3 – فعاليتهاي رهبري :
- كارگاههاي آموزشي مربوط به ICI كه در آنها موضوعاتي چون نيازهاي يادگيري، برنامه‎ريزي درسي و مديريت كلاس درس هم رديف شده‎اند را رهبري مي‎كند.
- معلمان را در زمينه فعاليتهاي تخصصي، هدايت مي‎كند.
- بعنوان يك دوست منتقد كه اقدام پژوهي را لازمه استفاده از ICI در مدرسه مي‎داند، عمل مي‎كند.
- ادراكات سطح بالائي از ICT را پرورش مي‎دهد تا از اين طريق، تفكر توسعه يافته و منظم به همراه ادبياتي انتقادي مورد حمايت قرار گيرد.
ويژگيهاي برنامه درسي كه با فناوري اطلاعات و ارتباطات آميخته شده است :
پيش از آنكه به بررسي ويژگيهاي يك برنامه درسي كه با فناوري اطلاعات و ارتباطات آميخته شده است ، پرداخته شود ، لازم به اشاره است كه تحقق چنين برنامه‌اي بدون برنامه‌ريزي مناسب جهت توسعه مهارتها و بالندگي معلمان امكان‌پذير نيست . به عبارت ديگر ، پيش شرط بهره‌گيري از فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي اينست كه ابتدا معلمان از فنون بهره‌گيري از چنين پديده‌اي آگاهي يابند . در صورتي كه اين بسترسازي انجام نگيرد يا بطور ناقص انجام شود ، نمي‌توان اميد داشت كه ورود فناوريهاي جديد بتواند موجب تحول در برنامه درسي و بطور كل فرايند آموزش شود . بلكه ممكن است صدماتي همچون ايجاد فاصله هر چه بيشتر ميان معلمان و دانش‌آموزان را سبب شود . در ادامه به ويژگيهاي يك برنامه درسي كه بخوبي در آن از فناوري اطلاعات و ارتباطات استفاده شده است ، اشاره مي‌شود :
1. امكان بهره‌گيري از يك برنامه درسي تلفيقي را فراهم مي‌آورد : منظور از برنامه درسي تلفيقي برنامه‌اي است كه به نحوي فرصت لازم براي يادگيري تلفيقي يا مطالعه تلفيقي توسط آن فراهم مي‌شود . در برنامه درسي تلفيقي ديوارهاي بلند و مستحكم ميان موضوعات و مواد درسي در رشته‌هاي مختلف كوتاه‌تر و منعطف‌تر مي‌گردد . اين نوع برنامه بيش از آنكه بخواهد دانش معيني را به دانش‌آموزان القا كند ، به دنبال فراهم كردن زمينه‌هاي لازم براي شكوفايي قابليت‌هاي فردي دانش‌آموزان و گسترش تجربه‌هاي فردي و مستقل آنها مي‌باشد .1
2. ميزان اهميت و اعتبار محتواي برنامه درسي را افزايش مي‌دهد : گسترش روزافزون دانش در عصري كه تحت عنوان « انفجار دانش » ناميده شده است و قابليت فناوريهاي جديد اطلاعات و ارتباطات در انتقال دانش سبب شده است كه در هر لحظه نظريه‌هاي علمي جديدتري مطرح شود كه نسبت به دانش قبلي از اعتبار بيشتري برخوردارند . بنابراين بهره‌گيري از علوم و دانش‌ روز كه بواسطه فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات صورت مي‌پذيرد ، باعث مي‌شود كه محتواي برنامه درسي به گونه‌اي تنظيم شود كه از درجه اعتبار و اهميت بيشتري برخوردار باشد .
3. افزايش ميزان علاقمندي فراگيران را به همراه دارد :‌ برنامه درسي كه براساس نيازهاي واقعي فراگيران تعيين شده است به گونه‌اي وافر ،‌علاقه آنها را جهت يادگيري بيشتر افزايش مي‌دهد . فناوريهاي جديد ، اين ويژگي را دارند كه به دليل متنوع بودن و برخورداري از حجم بالاي اطلاعات ،‌ بتوانند نيازهاي گوناگون فراگيران را تحت پوشش قرار داده و باعث افزايش علاقمندي آنان به محتواي برنامه درسي گردند .
4. ارائه دانش با ساختاري مناسب : بهره‌گيري از فناوري اطلاعات و ارتباطات در تنظيم برنامه درسي ،‌ اين امكان را فراهم مي‌كند كه بتوان اطلاعات ، مفاهيم و اصول محتواي مورد يادگيري را به گونه‌اي در اختيار فراگيران قرار داد كه آنها اطلاعات علمي موضوع موردنظر خود را در حد مناسب در اختيار داشته باشند . به عبارت ديگر فناوريهاي جديد باعث مي‌شوند كه محتواي غني از دانش مورد يادگيري در برنامه درسي ، در اختيار فراگيران قرار گيرد .
5. ميزان سودمندي برنامه درسي را افزايش مي‌دهد : ميزان كارايي و كاربرد برنامه درسي در حقيقت ،‌سودمندي آن برنامه را مشخص مي‌كند . برنامه درسي كه بتواند دانش و مهارتهاي به‏روز و اساسي فراگيران را جهت كسب مشاغل آينده فراهم كند ، يا آنان را در مهارت‌آموزي ياري كند، قطعاً از سودمندي بيشتري برخوردار است .
6. افزايش ميزان يادگيري فراگيران را به همراه دارد : برنامه درسي كه متناسب با رشد ذهني ، جسمي ، رواني يا عاطفي فراگيران تنظيم شده باشد و در آن به تفاوتهاي فردي فراگيران توجه شده باشد ، مي‌تواند موجب افزايش يادگيري فردي فراگيران شود . فناوريهاي جديد اين امكان را فراهم مي‌آورد كه بتوان بوسيله آنها ، محتواي برنامه درسي را متناسب با ويژگيهاي فردي فراگيران تنظيم كرد . و از اين طريق باعث افزايش ميزان يادگيري آنها شد .
7. فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات ،‌ انعطاف‌پذيري برنامه درسي را موجب مي‌شود : محتواي برنامه درسي بايد به گونه‌اي باشد كه فراگيران بتوانند براساس مهارتهاي مورد علاقه خود، به تسهيل و كسب دانش بپردازند . محتواي برنامه درسي كه در آن انواعي از امكانات به گونه‌اي استفاده شود كه باعث افزايش انگيزه و توانايي فراگيران شود ، بسيار مهم است . فناوريهاي جديد باعث مي‌شوند كه برنامه درسي از قدرت انعطاف‌پذيري مناسب برخوردار بوده و بتواند انگيزه و توجه تمام فراگيران را جهت يادگيري محتواي مورد آموزش جلب نمايد .
فنآوري تدريس بعنوان بخشي از برنامه‎ درسي :
فنآوري تدريس مكانيزم فرايندهاي آموزشي در موقعيت‎هاي كلاس درس، سطوح تدريس، تئوريهاي تدريس، عملكردهاي اصلي تدريس و تعيين روابط بين تئوريها و عملكردهاي تدريس را شامل مي‎شود.1
فناوري تدريس بعنوان يك مفهوم در چهار مؤلفه بخوبي طبقه‎بندي شده است. اين مؤلفه‎ها عبارت از : نيروي انساني[منابع انساني]، روشها، مواد و رسانه‎ها مي‎باشد. روش (متد)، دلالت بر استفاده از توصيه‎هاي مفيدي همچون يادگيري برنامه‎ريزي شده، تدريس گروهي، تدريس با موضوعات تخصصي، سيستم آموزش فردي (مبتني بر فرد) و ... دارد. مواد، شامل مواد آموزشي، كتابهاي درسي برنامه‎ريزي شده، كتابهاي راهنما، مواد آموزشي متني كه محتواي منابع و مواد آموزشي را در معرض دسترسي يادگيرنده قرار مي‎دهد، مي‎شود. رسانه‎ها نيز شامل رسانه‎هاي شنيداري يا ديداري يا هر دوي آنها است، همچون راديو، كاست‎ها، فيلم‎ها، برنامه‎هاي آموزشي تلويزيوني، كه همه بعنوان مكمل‎هاي تدريس براي افزايش اثربخشي و ارتقاء بيشتر يادگيري محسوب مي‎شوند.
لازم به توجه است، هر جقدر روش‎ها، مواد يا رسانه‎ها وجود داشته باشند، آنها نيازمند نيروي انساني[منابع انساني] مناسب براي بكارگيري آنها در محيط يادگيري تدريس هستند. بنابراين چهار مؤلفه مورد نظر، تشكيل حلقه‎هاي متوالي و كاملي را از وروديها يا وسايل تسهيل كننده (تدريس) در فناوري تدريس مي‎دهند.
فناوري تدريس، بعنوان بخشي از فناوري برنامه‎ درسي، مي‎تواند نقش مهمي در اثر بخشي آموزش ايفا كند. تحولات صورت گرفته در چند دهه اخير بويژه توسعه فناوريهاي اطلاعات و ارتباطات سبب شده است كه فناوري نوين تدريس از رويكردي متفاوت و توسعه يافته نسبت به فناوري سنتي تدريس برخوردار شود كه در ادامه به مقايسه آنها مي‎پردازيم.(J.C.Aggarwal,P.31-33)
فنآوري نوين تدريس فنآوري سنتي تدريس
1 – اساس آن بر روي اصول و اكتشافات علمي جديد است.
2 – تأكيد بر توسعه قدرت تفكر انتقادي يادگيرنده دارد.
3 – از تيم تدريس استفاده مي‎كند.
4 – دلالت بر فعاليتهاي گروهي دارد.
5 – از فنون آموزش متناسب با هر يك از يادگيرندگان استفاده مي‎كند.
6 – اهداف تدريس به وضوح تعيين مي‎شود.
7 – مواد تدريس به طور كامل فراهم شده‎اند.
8 – زمان مورد نياز براي مربي جهت بكارگيري مواد آموزشي بسيار مناسب با قابليتهاي دانش‏آموزان تعيين مي‎شود.
9 – نقش معلم در تدريس بعنوان عامل اصلي ارائه درس نيست، اما براي مديريت محيط آموزشي، شناخت دانش‎آموزان به استفاده مستقيم از منابع در دسترس، نقش اصلي دارد.
10 – مواد آموزشي بكارگرفته شده در كلاس درس شامل رسانه‎هاي جديد و فنون اندازه‏گيري نوين است كه آنها بخوبي هماهنگ شده‎اند.
11 – اهداف آموزشي در معرض بازنگري و مرور مداوم هستند.
12 – هدف از ارزشيابي دانش‎آموز كمك به دانش‎آموز از طريق فراهم كردن بازخوردهايي بر عملكرد، تشخيص نقاط قوت و ضعف و فراهم كردن اطلاعات براي تصميم‎گيريها است.
13 – تدريس به صورت دانش‎آموز محور است.
14 – محيط كلاس، آزاد وخودانگيز است. 1 – پايه آن بر روي تكنيكهاي (فن‎هاي) قديمي تدريس است.
2 – تأكيد آن بر حفظيات است.
3 – تدريس توسط شخص معلم(يك فرد) انجام مي‎شود.
4 – گوش كردن به سخنراني معلمان در كلاس مرسوم است.
5 – از يك فن عام براي تدريس به همه يادگيرندگان استفاده مي‎شود.
6 – اهداف تدريس معمولاً مبهم هستند.
7 – تداركات كمي از پيش صورت گرفته است.
8 – زمان براي انجام فعاليتها، براي همه‎ دانش‎آموزان مشابه است.
9 – معلم، مسئول اصلي همه مسائل در موضوعات است همچنين مي‎بايست آزمونها را فراهم كرده و اجرا كند بر تكاليف خانه نظارت داشته باشد.
10 – عموم هدايتها(خطوط راهنما) از سوي مدير ارائه مي‎شود.
11 – به طور كلي مرور بسيار كمي(بر روي اهداف درس) انجام مي‎گيرد.
12 – در حالي كه آزمونها(تستها) براي منظورهاي تشخيصي فرض شده‎اند، به طور كلي آنها فقط براي برقراري درجات آموزشي بكار گرفته مي‎شوند.
13 – تدريس، معلم محور است.
14 – محيط كلاس انعكاس دهنده نگرش مقتدرانه معلم است.
نتيجه‌گيري :
همانطور كه در تعاريف برنامه درسي اشاره شد ، برنامه درسي نقشه‌اي است كه در آن فرصت‌هاي مناسب يادگيري براي رسيدن به هدفهاي كلي و جزئي مشخص ، براي گروهي از فراگيران فراهم مي‌شود . همچنين اشاره شد كه برنامه درسي طرح كلان و كلي فعاليت آموزشي است كه محتواي دوره ، انتظارات يا خواسته‌هاي فراگيران ( متناسب با نيازها ) ، روش تدريس محتوا ،‌ روشهاي تسهيل فرايند يادگيري ، نحوه ارزشيابي ميزان يادگيري و حتي چهارچوب زماني فعاليت‌هاي آموزشي را مشخص مي‌كند . براي آنكه برنامه درسي از قابليت اثربخشي لازم برخوردار باشد ، عوامل مختلفي مي‌بايست در كنار هم قرار گيرند ، پديده فناوري اطلاعات و ارتباطات اين توانايي را دارد كه نه بعنوان يك ابزار بلكه بعنوان يك زمينه‌ساز تحول و نوآوري در كار آموزش مطرح شود . در جهاني كه بسوي دهكده جهاني حركت مي‌كند ، ديگر رويه‌هاي سنتي انتقال دانش همچون متن ،‌ ورقه ، تمرين و مانند آنها نمي‌توانند توجه جواناني را كه در جهان اشباع شده از رسانه‎ها به سر مي‎برند را به خود معطوف كنند. با اين وصف، به نظر ضروري مي‎رسد كه تعليم و تربيت و عناصر آن همچون برنامه درسي نيز متناسب با تحولات پيراموني دچار تحول شده و تغيير يابند . بهره‌گيري از پديده فناوري اطلاعات و ارتباطات در برنامه درسي داراي فوايد فراواني است .فناوري اطلاعات ، امكان بهره‌گيري از يك برنامه درسي تلفيقي را در آموزش فراگيران فراهم مي‌نمايد . همچنين اين پديده مي‌تواند دانش ساختارمندتري را در اختيار فراگيران قرار دهد . افزايش ميزان اهميت و اعتبار محتواي برنامه درسي از ديگر فوايد بهره‌گيري از فناوري‌هاي جديد در تنظيم برنامه درسي است . انعطاف‌بخشي به محتواي برنامه درسي ، افزايش ميزان علاقمندي فراگيران و افزايش سودمندي برنامه درسي از ديگر فوايدي هستند كه استفاده از فناوريهاي جديد ، رسيدن به آنها را ممكن مي‌سازد ، اما لازم به توجه است كه اين پديده محدوديتها و معايبي را نيز مي‎تواند به همراه داشته باشد . از جلمه اينكه بكارگيري فنارويهاي اطلاعات در آموزش مي‌تواند باعث ايجاد فاصله ميان معلم و دانش‌آموز گردد و … براي آنكه نظام تعليم وتربيت دچار چنين معايبي نگردد نيازمند بسترسازي علمي و فرهنگي مناسب جهت بهره‎گيري هر چه بيشتر و بهتر فناوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش مي‎باشد.
بنابراين ضروري است به موازات اينكه محتواي برنامه درسي در جهت بهره‌گيري بيشتر از فناوري اطلاعات و ارتباطات دچار تغيير مي‌شود، فرايند بسترسازي علمي و فرهنگي آن نيز به اجرا گذاشته شود .
فهرست منابع :
1. ابراهيمي ، علي . برنامه‌ريزي درسي ( راهبردهاي نوين ) . تهران : فكر نو ،‌1377
2. انجمن اولياء و مربيان . خانواده و پيامدهاي فناوري اطلاعات . تهران : انتشارات انجمن اولياء و مربيان ، 1382
3. زرگر ، محمود . اصول و مفاهيم فناوري اطلاعات . تهران : بهينه ، 1380
4. سركار آراني ، محمدرضا . فرهنگ آموزش در ژاپن . تهران : روزنگار ،‌ 1381 .
5. عطاران ، محمود . جهاني شدن ، فناوري اطلاعات و تعليم و تربيت . تهران : آفتاب مهر ، 1381
6. قورچيان ، نادرقلي . فناوري اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش . تهران : فراشناختي انديشه . 1382
7. ونتلينگ ،‌ تيم . برنامه‌ريزي براي آموزش اثربخش . ترجمه مجمد چندري . تهران : دانشگاه تربيت مدرس ، 1375
8 –Aggarwal.j.C, Principles, Methods and Technigues of Teaching, Second Revised Edition, 2001.
9 –Garrison.D.R & Anderson.T, E-Learning in the 21st Century, FirstPublished , 2003.
10- Without Name ; Globalization and pedagogy ;[ on-line] http://www.handong.edu/english/introduction/globalization.asp.
11 –http://safety . ngfl. gov.uk/schools/glossary.php3? mode = kw & GL = 43
12 –without name; ICT and curriculum Integration,
http://www.hornislass.eq.edu.au/home/mtann4/docs/icts – for–learning/continua-examples.doc

تحقیق درباره اموزش الکترونیکی

E-Learning چيست ؟
امروزه اينترنت به خاطر صرفه جويي در هزينه ، زمان ، رفت وآمدها و ... در اكثر كاربردها نظير تجارت ، ارتباطات ، آموزش و غيره جايگاه ويژه ايپيدا كرده است ، بطويكه استفاده از اينترنت در اكثر كاربردها امري اجتناب ناپذيرمينمايد .
در حال حاضر انقلاب تكنولوژي عميقاً نحوه تفكر عمل و بسياري ازفرآيندهاي كاري را در زندگي ما تغيير داده و تحولات بزرگ جامعه بشري ، ما را بهسويي مي كشاند كه آموزش از راه دور امري اجتناب ناپذير خواهد شد و گاهاً ميتوان دراين عرصه فرصتهايي را يافت كه نتيجه فرآيند آموزش را غني تر نموده و چه بسا با دراختيار گرفتن امكانات كمك آموزشي ديداري و شنيداري پيشرفته در اين نوع آموزش ، دروسو ارائه مطالب را بسيار جذاب تر كرد . آموزش الكترونيكي (E-Learning) عبارت است ازارائه محتواي آموزشي و تجربيات اساتيد مجرب هر رشته از طريق تكنولوژي الكترونيك بهدانشجويان علاقه مند ، كه اين دانشجويان ميتوانند در هر نقطه جهان از اين آموزشهابهره مند گردند .
از نگاهي ديگر يك سيستم آموزش از راه دور كاري جديد وهنرمندانه و راه حلي جامع ميباشد كه به موسساتي كه خواهان حركت در مسير تكنولوژيروز و تغيير روشها و محيط هاي آموزشي خود هستند ، امكان دستيابي به شيوه هاي نوينآموزشي را فراهم مينمايد.
اصطلاح آموزش الكترونيكي، شامل ليست بزرگي از كاربردهاو عملكردها از جمله آموزش مبتني بر وب (web based training)، آموزش مبتني بركامپيوتر، كلاسهاي مجازي (Virtual claaroom)، و همكاريهاي الكترونيكي (Digital cooperation) است.
آموزش از راه دور هم اكنون سالها است كه در دنيا متداول ورايج است . اما تركيب اين نوع آموزش با اينترنت منجر به ابداع روش جديدي از نحوهتدريس به نام e-learning شده است ، اين آموزش الكترونيكي در عين حال كه بسيار موثرو كار آمد است از لحاظ تجاري نيز مقرون به صرفه بوده و به سرعت قابل دسترسي برايتمامي افراد از هر قشر و موقعيتي مي باشد .
در اين روش با استفاده از ارتباط دوطرفه در اينترنت مشكل محدوديت زماني مرتفع شده و ارتباط ميان استاد و دانشجو وهمچنين همكلاسيها مستقل از زمان و و مكان خواهد بود . در اين سيستم آموزشيدانشجويان ميتوانند از طريق اينترنت در مركز ثبت نام نموده ، از ميان دورس ارائهشده انتخاب واحد نمايند ، جزوه درس مورد نظر را مطالعه نموده و از جلسات درس استاداستفاده نموده و در آخر دوره نيز امتحان بدهند .
همچنين ميتوانند هر روز و هرلحظه كه اراده نمايند با استاد و همكلاسيهاي خود ارتباط برقرار نموده و به تبادلنظر و مباحث گروهي پيرامون مفاد درسي و يا تمرينهاي داده شده از طرف استاد ، بوسيلهاينترنت بپردازند .

در اينجا به تعريف بيشتر آموزش الكترونيكي به گفتهكارشناسان مختلف ميپردازيم:
Howard block ميگويد : “ آموزش الكترونيكي توجه بهيادگيري از طريق اينترنت است”
Elif trondsen ميگويد: “ آموزش الكترونيكي نيرويشبكه را به كار ميبرد براي كسانيكه به تكنولوژي هاي اينترنتي تكيه دارند كه در ضمنكار با شبكه آنها را قادر به يادگيري نيز مي كند.”
Elliott masie ميگويد: “ آموزش الكترونيكي، تكنولوژي شبكه را براي طراحي، انتخاب، اداره كردن و بسط دادنآموزش به كار مي برد.”
دست اندركاران سيستم هاي cisco اينگونه معتقدند كه : “ آموزش الكترونيكي يك يادگيري اينترنتي است كه ميتواند شامل رساندن مطلب در چندينشكل ، مديريت آموزش و يك مجموعه شبكه شده از دانش آموزان و تعدادي توسعه دهندگان وكارشناسان خبره باشد. همچنين آموزش الكترونيكي يادگيري را سريعتر و با هزينه ايكمتر ميسر ميسازد. بعلاوه دستيابي به آموزش براي همه و شركت همگان در فرآينديادگيري را فراهم مي سازد.”
Cornelia weggen ميگويد: “ آموزش الكترونيكي رساندنمطلب از طريق تمام رسانه هايي كه اينترنت، اكسترانت ها، به همراه broadcast ، نوارصوتي/ تصويري، تلويزيون محاوره اي و CD-ROM فراهم مي كنند ، مي باشند.”
“Greg priest” از شركت آموزش الكترونيكي “Smart Force” موارد زير را در تعريف E-Learning بيان مي كند:
“ آموزش الكترونيكي پوياست. امروزه محتواي آن كاملاً به روز و Real Time است كارشناسان خبره بصورت on-line، بهترين منابع در دسترس هستند.
آموزشالكترونيكي بصورت real-time عمل مي كند، شما نيازتان را ميگيريد هر زمان كهبخواهيد.
آموزش الكترونيكي نوعي تشريك مساعي است، زيرا افراد از يك آموزش چنديننفر ياد مي گيرند و نيز دانش آموزان را با افراد حرفه اي و خبره يك علم آشناميكند.
آموزش الكترونيكي متعلق به تك تك افراد است، هر دانش آموز فعاليت موردنظرش را انتخاب ميكند و سپس ميتواند ساعاتي در آن مورد اطلاعات كسب كند.
آموزشالكترونيكي جامع و فراگير است، زيرا يادگيري را از منابع بسيار زيادي فراهم مي كندو دانش آموز را قادر به انتخاب مدل آموزشي خاصي مي سازد.”

مزاياي مهم آموزش الكترونيكي چيست ؟
امروزه با پيدايش آموزشالكترونيكي ، تصورات قبلي در زمينه نياز به وجود امكانات فيزيكي بسيار براي امرآموزش و يادگيري در سطح عمومي و آموزش عالي دچار تحول ودگرگوني جدي شدهاست.
اكنون با به صحنه آمدن دانشگاهها و مراكز آموزش الكترونيكي ، امكان يادگيريدر هر زمينه اي ، براي هر فردي در هر زمان و مكاني به صورت مادام العمر فراهم شدهاست.
در شرايط جديد ، نياز به تاسيس ساختمانهاي و امكانات فيزيكي و صرف هزينههاي گزاف نبوده و دانشجويان و مدرسان نياز به ترك منزل و يا محل كار خود براي حصوردر كلاسها ندارند.
افزون بر اين ، ساعات شروع و خاتمه كلاسها ثابت نبوده ودانشجويان هر زمان كه بخواهند ميتوانند وارد كلاس شده و تا هر زمان كه لازم باشدحضور در كلاس را ادامه دهند .
در اين روش شما ميتوانيد هر روز و هر لحظه كهاراده نماييد با استاد و همكلاسيهاي خود ارتباط برقرار نموده و به تبادل نظر ومباحث گروهي پيرامون مفاد درسي و يا تمرينهاي داده شده از طرف استاد ، بوسيلهاينترنت بپردازيد .
يكي از نكاتي كه در اين روش از آموزش توجه افراد بسيار زياديرا به خود جلب كرده است ، آزادي در انتخاب موضوعات و سر فصلهاي مورد علاقه افراداست . در اين روش هيچ كس براي آموزش حد و مرزي روشن ندارد و به راحتي ميتواند بهاطلاعات تمامي رشته هاي علمي در حداقل زمان ممكن دسترسي پيدا كند.
به طور خلاصهميتوان گفت كه مراكز آموزش الكترونيكي ، محدوديتهاي مراكز آموزش سنتي را نداشته ودر بسياري از جهات مزاياي زيادي نيز نسبت به آنها دارند .

به طور كلي ميتواناين مزايا را بصورت زير برشمرد
1 - عدم نياز به حضور فيزيكي استاد و دانشجو دركلاس درس:
از آنجا كه در اين نوع دانشگاه كليه ارتباطات از طريق اينترنت انجاممي شود، لزومي به حضور استاد و دانشجو در كلاس نيست، تنها كافيست دانشجو يا استاداز طريق يك دستگاه كامپيوتر از منزل يا نزديكترين مركز متصل به اينترنت، به سايتمتصل شوند و از امكانات آن استفاده كنند. اين امر خود سرمنشاء مزاياي ديگري است،چرا ه با اين اوصاف ديگري نيازي به صرف هزينه براي ساختمان سازي مجتمع هاي آموزشينيز نخواهد بود. از سوي ديگر در شهرهاي بزرگ منجر به كاهش رفت و آمد در شهر و درنتيجه كمتر شدن ترافيك شهري و آلودگي هوا مي شود.
2- عدم وابستگي كلاس درس بهزمان خاص :
هر چند كه اين سيستم آموزشي از تكنولوژيهاي Teleconferencing و مانندآن را نياز به حضور در پشت كامپيوتر در زمانهاي خاصي دارد، پشتيباني مي كند، وليقسمت اعظم سيستم آموزشي مبتني بر دروسي است كه هر زمان دانشجو اراده كند مي تواندبه سايت مركز متصل شود و دروس را دريافت كند. بنابراين اين سيستم براي افراد شاغلكه وقت آزاد محدودي براي تحصيل دارند كاملاً مناسب است، چرا كه در هر ساعتي ازشبانه روز مي توانند به سايت مراجعه و دروس مورد نظر را دريافت كنند.
3- كيفيتبالاتر ارائه دروس آموزشي :
در روش سنتي ، درس توسط يك استاد ارائه مي شود كهاين امر مطلوب نيست، چرا كه كيفيت مطالب ارائه شده در كلاس به پارامترهاي زياديوابستگي پيدا مي كند. به عنوان مثال اگر جلسه اي استاد درس كسالت داشته باشد اينمساله مي تواند بر كيفيت مطالب ارائه شده در آن جلسه تاثير منفي بگذارد. همچنينپارامترهاي محيطي از قبيل سرما، گرما و .... نيز مي تواند بر كيفيت آموزش تاثيرمنفي بگذارد . در حالي كه در سايت اين مشكلات وجود نداشته و در اين سايت دروس توسطاساتيد كاركشته ويا حتي تيم هاي مجربي متشكل از اين اساتيد آماده مي شوند و بااستفاده از تكنولوژيهاي مدرن و متنوع چند رسانه اي بنحو مطلوبي ارائه مي شوند. علاوه بر آن ممكن است دانشجو در كلاس سنتي بر اثر مسائلي، گيرايي خوبي نداشته باشدو چون مطالب فقط يكبار ارائه مي شود، بنابراين كيفيت آموزش پايين مي آيد، درصورتيكه در سايت اين محدوديت وجود ندارد و دانشجو مي تواند به كرات مطالب ارائه شدهدر جلسه را مشاهده كند و از اين لحاظ كيفيت آموزش بهبود مي يابد.
4- پشتيباني ازتعداد زياد دانشجويان در يك كلاس :
در مراكز آموزشي معمولي معمولاً به خاطرمحدوديت ظرفيت كلاسها و همچنين بازدهي اين مشكل وجود دارد كه دانشجويان ممكن است بهخاطر تكميل ظرفيت كلاسها نتوانند در دروس مورد علاقه خود ثبت نام كنند. اين مشكلطبعاً در سايت آموزش الكترونيكي وجود ندارد و دانشجويان ثبت نام شده در يك كلاس درسمي تواند هزاران نفر باشد كه تحقق آن نيازمند سخت افزارهاي فوق العاده پيشرفتهاست.
5- بالا بردن سطح علمي جامعه بخصوص نسل جوان :
در دانشگاههاي واقعيمعمولاً بخاطر محدوديت امكانات از لحاظ مكان، اساتيد و .... هر ساله تعداد محدودياز طريق آزمونهايي كه برگزار مي شود موفق به ورود به دانشگاه مي شوند كه بدين ترتيبخيل عظيمي از كساني كه در آزمونها شركت مي كنند شانس ادامه تحصيل در دانشگاه را ازدست مي دهند. ولي در مراكز آموزش الكترونيكي اين محدوديتها وجودندارد. بنابراينتمامي افراد علاقمند به تحصيل شانس ادامه تحصيل را در آنها پيدا مي كنند كه اين امرمطمئناً در بالا بردن سطح علمي و فرهنگي جامعه جوان كشور ميتواند بسيار مؤثرباشد.
6- دسترسي Online به كتابخانه ديجيتال :
در مراكز آموزشي واقعي بخاطرمحدوديت ، معمولاً نسخه هاي محدودي از يك كتاب به خصوص در كتابخانه ها براي استفادهدانشجويان نگهداري مي شود كه اين امر مشكلاتي ايجاد مي كند. فرضاً اگر چندين دانشجونسخ هاي كتاب بخصوصي را براي استفاده از كتابخانه به امانت گرفته باشند مابقيدانشجويان شانس استفاده از آن كتاب را در زماني كه به امانت برده شده است را از دستمي دهند كه اين امر در مورد كتابهاي كمياب حادتر است. علاوه بر به مرور زمانكتابهاي موجود در كتابخانه به دليل استفاده نامناسب دانشجويان از آنها از بين ميرود يا كيفيت خود را از دست مي دهند. تمامي مسائل گفته شده براي مقالات و مجلات نيزصادق است. ولي در سايت آموزش الكترونيكي با استفاده از كتابخانه ديجيتال، تمامي كتب، مقالات بصورت Online در اختبار دانشجو است و مشكلات مطرح شده در مورد محدوديتاستفاده از آنها زمان خاص يا از بين رفتن آنها به مرور زمان در اينجا صادق نيست. البته اين امكان قبلا بصورت بسيار محدود در كالج بوجود خواهد آمد .
7- بالا رفتنميزان اثر بخشي و بازده آموزشي :
در اين روش چون فرايند آموزش و يادگيري به صورتگروهي ميباشد و همچنين بخاطر ارتباط هميشگي بين خود دانشجويان و يا بين دانشجويان واساتيد دوره ها و مباحث گروهي و انجام تكاليف بصورت گروهي و جمعي ، طبيعي است كهبازده آموزشهاي داده شده بيشتر از حالت آموزش فردي بوده و دانشجو رغبت بيشتري بهيادگيري و تمرين از خود نشان بدهد. در اين سيستم چون كليه مباحث درسي و پرسش وپاسخها در بانكهاي اطلاعاتي ذخيره ميشوند ، بنابراين حتي اگر دانشجويي در اين مباحثگروهي شركت نداشته باشد ، باز هم ميتواند از نتيجه اين مباحث انجام گرفته بهره مندشده و مطالب زيادي را آنها ياد بگيرد.
8- هزينه دوره هاي آموزشي :
با توجه بهجديد و نو بودن روش آموزش الكترونيكي و نا آشنا بودن اكثر كاربران و دانشجويان بااين نوع آموزش در ايران و همچنين پايين بودن هزينه هاي آن نسبت به آموزش سنتي ، مادر اين مركز تصميم داريم كه هزينه هاي تحصيل را به حداقل ممكن برسانيم .
از طرفديگر چون 90 درصد دانشجويان مراكز آموزش الكترونيكي در ايران و جهان را جوانان زير 30 سال تشكيل ميدهند ، بنابراين بايد سيستمي پياده سازي مي شد كه هزينه هاي آموزشدر آن مركز فشار زيادي به قشر جوان دانشجو و دانش آموز وارد نساخته و حتي در صورتامكان مجاني باشد . در اين راستا ما يك طرح بنام طرح جامع توسعهIT كالج مجازي راهاندازي كرده ايم تا دوستاني كه مايل به ثبت نام در كلاسها بصورت رايگان هستند ،بتوانند در اين شركت كرده و با كمي سعي و تلاش ، اين سايت يا دوره هاي آموزشي آنرابه چندين نفر معرفي كرده و خودشان با استفاده از كارمزدي كه دريافت ميكنند ، بصورترايگان ثبت نام نمايندو يا ايجاد درآمد كنند.
بطور خلاصه ميتوان هزينه هايآموزش در اين مركز را بصورت زير بيان كرد:
1- هزينه حق عضويت دركالج : عضويت دراين كالج هيچ گونه هزينه اي ندارد اما براي عضويت بايد حداقل يك كد اعتباري آموزشداشته باشيد كه مي توانيد از تمام مبلغ آن در كلاسهاي كالج شركت كنيد ، لذا برايعضويت در كالج شركت در كلاسها لازم است و هيچگونه هزينه از بابت حق عضويت پرداختنمي شود .
2- هزينه ثبت نام در دوره ها : هزينه هاي ثبت نام در دوره هاي اينمركز تقريبا يك دهم هزينه هاي كلاسهاي آموزش سنتي در گرفته شده و براي دوره هايمختلف با توجه به تعداد مخاطبان و دانشجويان كلاس و همچنين تخصصي بودن مباحث كلاس ،مختلف خواهد بود. براي روشن شدن مطلب به مثالهاي زير توجه نماييد :
• - يك دورهآموزش ASP.NET (مقدماتي
• - يك دوره آموزش ASP.NET (پيشرفته)
• - يك دورهآموزش OpenGL (مقدماتي)
• همانطور كه در مثالهاي بالا قابل مشاهده است ، هزينهثبت نام تقريبا يك دهم هزينه هاي ثبت نام در يك كلاس درس سنتي در نظر گرفته شده تاامكان آموزش را براي همه بخصوص قشر جوان و بي پول جامعه ايران فراهم كرده باشيم تاجواناني مثل خود ما مجبور نباشند براي آموزش يك دوره تخصصي هزينه هاي زياد و كمرشكني را متحمل گردند ويا قيد ادامه تحصيل را بزنند. البته اين پايين بودن هزينه هايآموزشي در اين مركز دلايل ديگري هم دارد كه در زير آورده شده است:
• - پايينبودن هزينه هاي جانبي براي راه اندازي مراكز آموزش اللترونيكي : در اين نوع مراكزبرخلاف مراكز آموشي سنتي ، احتياجي به ساخت ساختمانهاي بزرگ با هزينه هاي چندميلياردي ، استخدام پرسنل اداري و ستادي ، فراهم كردن تجهيزات آموزشي گران قيمتمانند كامپيوتر و تجهيزات آزمايشگاه و ...... نبوده و ميتوان كلاسها را با حداقلهزينه برگزار نمود .
• عدم محدويت تعداد دانشجو: در مراكز آموزش الكترونيكيمحدوديتي از نظر تعداد دانشجويان ثبت نام كرده در يك كلاس وجود نداشته و ميتوان دريك دوره آموزشي از چندين هزار دانشجو ثبت نام كرد.
• عدم نياز به اساتيد زياد: در اين سيستم چون ميتوان در يك كلاس آموزشي حتي چندين هزار دانشجو را آموزش داد ،بنابراين احتياجي به استخدام تعداد زيادي استاد و تحميل هزينه هاي اضافي به مركزآموزش نيست .
3- هزينه اتصال به اينترنت : اين هزينه در مقابل هزينه هاي رفت وآمد خصوصا در تهران بسيار ناچيز و قابل چشم پوشي است و بالاخره براي بدست آوردن هرچيز ارزشمندي بايد هزينه كرد .
امكانات آموزشي دوره هاي مركز
با توجه به عدموجود زير ساختهاي مخابراتي مطلوب ، بديهي است كه برگزاري كلاسهاي مجازي با امكاناتيمثل ويديو و .... در اين بستر ارتباطي ، عملا غير ممكن بوده و يا خيلي مشكل ميباشد . اما كالج مجازي پارس با استفاده از پشتكار و نوآوري پرسنل خود توانسته استكلاسهاي آموزشي را در اينترنت مشابه سازي كند و در كنار ساير امكانات منحصر بفردآموزشي مجازي براي شما بهترين امكان آموزش را فراهم سازي خواهيم كرد .
بطور مثال : امكان تبادل نظر و پرسش و پاسخ در اين روش يكي از بهترين امتيازات آن محسوب ميشود، بطوري كه برخلاف آموزش سنتي دانشجويان در طول تمام زمان برگزاري دوره (مثلا دوماه) بوسيله اينترنت هميشه باهم ارتباط داشته و در مورد مطالب مطرح شده در كلاس ويا تمرينهاي ارائه شده از طرف استاد به بحثهاي گروهي ميپردازند تا به بهترين نتيجهممكنه برسند .
در حالي كه در روش "يادگيري جمعي" فرايند يادگيري بصورت گروهي ودسته جمعي اتفاق افتاده و دانشجويان با هم از طريق Forum هاي اختصاصي هر كلاس ، درمورد مطالب درسي به تبادل نظر و گفتگو پرداخته و يافته ها و تجربيات خود را دراختيار بقيه همكلاسيها قرار ميدهند كه خود اين تبادل نظرات و بحثهاي گروهي ، ازلحاظ بالا بردن بازده آموزشي از اهميت بسزايي برخوردار ميباشد .
با توجه مطالببالا ، امكانات آموزشي در نظر گرفته شده براي بالا بردن بازده آموزش و استفادهبهينه تر از امكانات موجود را ميتوان به صورت زير بيان نمود :
1- جزوات درسي: جزوات درسي اين مركز اكثرا بصورت فايلهاي PDF طراحي شده و بصورت فايلهايي قابلدانلود كردن ، در اختيار دانشجويان قرار ميگيريد.
با توجه به كاربردي بودن دورههاي آموزشي اين مركز ، اكثر جزوات آموزشي با استفاده از تصاوير راهنما و مثالها وتمرينهاي مختلف و همچنين امكانات صوتي ارائه ميگردد . البته با توجه به نوع دوره ها، امكانات موجود در جزوه ها متغيير بوده و مثلا در جزوات مربوط به برنامه نويسيتاكيد اساتيد بيشتر بر روي تهيه مثالها و تمرينهاي خوب و قابل فهم معطوف شده و ازحجم فايلهاي صوتي و انيميشن كاسته شده است .
2 - حضور استاد دوره : با توجه بهكاربردي بودن دوره ها ، سعي شده است كه از اساتيدي در اين مركز استفاده گردد كهتجربه كارهاي عملي و انجام پروژه هاي كاربردي را داشته و بجاي آموزش مطالب صرفاتئوري كه در هر كتابي پيدا ميشود ، تجربيات و آموخته هاي خود را بهمراه مطالب تئوريجذاب در اختيار دانشجويان دوره ها قرار دهند تا شركت كنندگان بتوانند هرچه بيشتر بهنتيجه مطلوب برسند .
در سيستم آموزشي در نظر گرفته شده ، سعي ميشود كه دوره هااز حالت يكنواخت و بي تحرك كلاسهاي سنتي در آمده و بيشتر بر روي كارهاي گروهي تاكيدميگردد و همچنين اساتيد بيشتر نقش يك راهنما و مدير را بازي كرده و در هرجلسهآموزشي سعي ميكنند كه تمرينهاي جديدي را در قالبها گروههاي كاري ارائه نموده و و درآخر هرجلسه نيز جوابهاي صحيح و بهترين روش را معرفي نمايند .
البته يكي ازبزرگترين وظايف اساتيد دوره ها ، جواب دادن به سوالات متعدد دانشجويان بوده و سعيميشود كه هيچ سوال بي جواب نمانده و به همه پاسخ قانع كننده اي داده شود.
3 - تشكيل گروههاي كاري : در اول هر دوره استاد سعي ميكند كه دانشجويان را به گروههايكاري مختلف تقسيم بندي نمايد تا در طول دوره تمرينهاي مختلفي به اين گروهها دادهشده و يك رقابت سالم بين آنها برقرار گردد تا گروههاي براي يافتن بهترين جواب ونتيجه براي مسايل و تمرينهاي مطرح شده سعي بيشتري بكنند.
در خاتمه بهترين گروههر دوره مشخص شده و به اعضاي آن گروه جوايزي از طرف مديريت مركز اهدا ميشود.
4 - امكان بحث و تبادل نظر : در اين مركز براي هر دوره يك Forum اختصاصي در نظر گرفتهشده و فقط دانشجويان آن دوره به آن دسترسي داشته و ميتوانند بحثهاي درسي خود را درآن مطرح نمايند . اينجا همان محلي است كه اعضا گروههاي كاري تعريف شده ميتوانند درآن باهمديگر بحث و تبادل نظر داشته و نتايج يافته ها و تحقيقهاي خود را آن بنويسند .
در حقيقت اين Forum ها محيط ارتباطي بين اعضا گروهها و همچنين دانشجويان واساتيد را در طول كل دوره ها بر قرار نموده و با مراجعه به آن ميتوان براحتي كليهمباحث و سوال و جوابهاي انجام گرفته را در آن مشاهده نموده مطالب مورد نظر را ازآنها استخراج نمود.
به بيان ديگر ميتوان گفت اين Forum ها همان نقش جزوه هاينوشته شده در سر كلاسهاي سنتي را بعهده دارند ، فقط با اين تفاوت كه همه دانشجويانيك كلاس ميتوانند از اين جزوه با هم استفاده كرده و از نتايج كارهاي همديگر مطلعشده و مطالب زيادي را از همديگر ياد بگيرند.
5 - گفتگوي آنلاين (چت نوشتاري) : در اين قسمت دانشجويان ميتوانند بصورت نوشتاري با هم و يا با اساتيد دوره ها ارتباطمستقيم داشته و به گفتگو بپردازند . اين گفتگو در زماني كه استاد آنلاين ميباشد (زمان برگزاري كلاسهاon line) اكثرا در اختيار استاد بوده و در بقيه زمانهادانشجويان ميتوانند از آن براي گفتگوي انلاين با همديگر استفاده نمايند.
6 - سوال و جوابهاي درسي: در اين قسمت دانشجويان ميتوانند سوالها و مشكلات درسي خود رامطرح نموده و اين سوالها از طرف استاد دوره جواب داده شود . البته سعي ميشود كهسوال و جوابهاي با ارزش و مباحث خوب مطرح شده در Forum هاي اختصاصي دوره ها درانتهاي دوره جمع آوري شده و در اين بخش (سوال و جوابهاي درسي) ثبت گردند تا بتوانبا مراجعه به اين سوال و جوابها در جريان كلي مباحث انجام گرفته در دورهاي قبليقرار گرفت.
يكي ديگر از مزايا اين قسمت ، جلوگيري از اتلاف وقت اساتيد دوره هايبراي جوابگويي به سوالات تكراري ميباشد ، چرا كه استاد با ارجاع دادن دانشجويان بهاين قسمت ، مي تواند از جوابگويي چندين باره به سوالاتي كه در دوره هاي قبلي جوابداده شده است ، بپرهيزد.
7- بانك سوالات امتحاني: در اين قسمت كليه سوالاتامتحاني دوره هاي برگزار شده بهمراه پاسخهايشان ذخيره ميگردد تا دانشجويان بامراجعه با آنها از سطح سوالات امتحاني مطرح شده ، مطلع شده و هم اينكه ميتوانيد باجواب داده به آنها و مقايسه پاسخهايشان با جواب هاي درست ، اطلاعات خود را محك زدهو سطح معلومات خود در آن زيمنه را بسنجند.
اين سوالات در انواع "چند جوابي ،تشريحي ، بدون جواب" طراحي شده و بهمراه جوابشان در اين قسمت ذخيره ميشوند . و بهمرور زمان به گنجينه اربي بديل تبديل مي شود .
8- كتابخانه الكترونيكي: در اينقسمت سعي شده است كه كليه Reference هاي لازم براي دوره هاي مركز ، گرد آوري شده ودر اختيار دانشجويان قرار گيرد . فايلهاي موجود در اين كتابخانه اكثرا به فرمت PDF بوده و به زبان اصلي ميباشند . البته در فاز دوم برنامه اي براي متون و غني كردنمنابع فارسي وجود دارد .
در طول دوره ها اساتيد سعي ميكنند كه براي كساني كهمايل به مطالعه بيشتر ميباشند ، منابعي را معرفي نمايند كه قبلا در كتابخانهالكترونيكي مركز قرار داده شده اند ، البته امكان اضافه نمودن كتاب به اين كتابخانهتوسط خود دانشجويان مطابق مقررات نيز در نظر گرفته شده است .
با توجه به اينكهتعداد دوره ها در اين مركز خيلي متنوع خواهد بود ، بنابراين طبيعي است كه تعدادكتابهاي موجود در كتابخانه بسار زياد باشد ، بنابراين براي راحتي دانشجويان براييافتن كتاب مورد نظرشان ، امكانات مختلفي براي جستجو بر اساس فيلدهاي هاي مختلف درنظر گرفته شده است .
9- بانك نرم افزار هاي مرتبط : در اين قسمت سعي ميشود كهجديدترين نسخه كليه نرم افزار هاي لازم براي برگزاري دوره هاي آموزشي و همچنين ديگرنرم افزارهاي مرتبط را جمع آوري شده و در اختيار دانشجويان و ديگر علاقه مندان قرارگيرد . با توجه به اينكه نرم افزارهاي مركز آموزش مانند نمايشگر جزوه و نرم افزارمسنجر براي ارتباط آنلاين در كلاسها ، هميشه در حال تغيير و بهينه شدن ميباشند ،بنابراينشما ميتوانيد جديدترين نسخه هاي اين برنامه ها در اين قسمت پيدا نموده ودانلود نماييد.
همچنين كليه برنامه هاي و مثالهاي آماده شده توسط دانشجويانكلاسها در اين قسمت معرفي شده وقابل دانلود شدن هستند . به بيان ديگر دانشجويانميتوانند نرم افزارهاي مفيد خود را نيز در اين قسمت قرار داده و بدين وسيله تخصص وتجربه خود را به اشتراك بگذارند.
10- پيشنهادات آموزشي دانشجويان : در اين قسمتدانشجويان ميتوانند انواع پيشنهادات آموزشي خود را مطرح نموده انجام آنها را در بيندانشجويان به راي بگذارند . اين پيشنهادات ميتوانند پيشنهاداتي مانند تاسيس يكدانشكده جديد يا برگزاري يك دوره آموزشي جديد و استفاده از اساتيد ديگر موسسه ها ويا ميتوانند اضافه نمودن امكانات آموزشي جديد به مركز باشند .
اين پيشنهادات درصورتي كه از طرف ديگر دانشجويان پذيرفته شده و تعداد كساني كه به آنها راي مثبتداده اند ، به حد نصاب رسيده باشند ، از طرف مديريت مركز پذيرفته شده و به اجراگذاشته خواهند شد.
11- مقايسه اساتيد : در اين كالج براي دانشجويان امكان داردبراي يك مبحث از تدريس دو يا چند استاد استفاده كند اين امكان هم باعث مي شوداساتيد بدنبال افزايش سطح علمي خود و آراء مطالب بهتر جذابتر و به روزتر باشند (چيزي كه تقريبا در سيم سنتي اصلا وجود ندارد) و هم باعث مي شود دانشجو يك مطلب رابا چند روش تدريس تجربه و يادگيري فعال و كامل داشته باشد .ضمنا دروس اساتيدي كه درمدتي مورد استقبال قرار نگيرد از كالج حذف خواهد شد .
12- تكاليف و تمرينهايكلاسي : در اين قسمت كليه تمرينهاي درسي را كه از طرف اساتيد دوره ها بعنوان تكاليفكلاسي به دانشجويان داده ميشود بهمراه نتايج انجام آنها ، ثبت ميگردد. سوابق انجامكليه اين تمرينها در بانك اطلاعاتي مركز ذخيره شده و براي استخراج اطلاعات آماري وسوابق برگزاري دوره ها و همچنين ارزيابي بازده آموزشي از آنها استفاده ميشود .
13- ارزيابي اساتيد و دوره ها : در اين قسمت كليه اطلاعات آماري از برگزاريدوره ها و نتايج نظر سنجي ها در مورد كيفيت مطالب و تسلط اساتيد به موضوع دوره ها وميزان رضايتمندي دانشجويان و غيره تجزيه و تحليل شده و توسط نمودارهاي مختلف نمايشداده ميشود .
اين قسمت ميتواند بهترين راهنما جهت انتخاب دوره هاي خوب و اساتيدموفق ، براي كساني كه تازه با اين مركز آشنا شده و ميخواهند در دوره ها آموزشي آنثبت نام نمايند ، باشد.
14- نتايج امتحانات و گواهينامه ها: در اين قسمت كليهاطلاعات مربوط به نتايج برگزاري امتحانات پايان دوره كلاسها و نمرات كسب شده از طرفدانشجويان و همچنين نتايح انجام تكاليف كلاسي ، نمايش داده ميشود. در صورتي كهدانشجويان در امتحانات حضوري (بجاي شركت در امتحانات از راه دور) مركز نيز شركتكرده باشند گواهينامه هاي آنها نيز در اين بخش قابل نمايش ميباشد. طول زمان برگزاريدوره هاي آموزشي
در آموزش مجازی 40 يا 50 درصد متن آموزشی از طريق استاد ارائهميشود و بقيه درس از طريق همکاری و ارتباط دانشجويان تعيين و تدوين ميشود ، يعنيموضوع اصلی را استاد گفته و بقيه موارد از طريق ايده ها، کارها، پژوهشها و تحقيقهايخود دانشجويان تکميل ميشود .
بر همين اساس طول دوره هاي آموزشي در اين مركزحداقل 1 ماهه و حداكثر 3 ماهه در نظر گرفته شده و دوره هايي كه بيشتر از 2 ماه زماناحتياج داشته باشند به دو يا چند دوره مقدماتي و پيشرفته تقسيم شده اند . در اينمركز زمان شروع و اتمام و همچنين طول زمان برگزاري كلاسها از طرف خود استاد دورهمشخص شده و زمان امتحان پايان ترم و يا ميان ترم نيز تعيين ميگردد . البته چون دراين سيستم دانشجويان 100% به استاد وابسته نيستند ، ميتوانند تا 10 روز مانده بهامتحان آخر دوره ، در كلاس مورد نظر خود ثبت نام كرده و جزوه مورد نظر را مطالعهنموده و مباحث گروهي انجام گرفته بين دانشجويان آن كلاس را نيز مطالعه بررسي كرده وخود را براي امتحان نهايي آماده كنند ، ولي مسلم است كه بازده ياد گيري در حالتي كهدانشجو در طول تمام دوره با استاد پيش رفته و در مباحث و كارهاي گروهي شركت ميكندخيلي بيشتر از مطالعه و يادگيري به روش شخصي خواهد بود .
بطور كلي ميتوان مراحليرا كه دانشجويان بايد در اين مركز طي نموده و در امتحات آخر دوره شركت نمايند رابشرح زير بيان نمود :
1- ثبت نام در كلاس آموزشي مورد نظر و پرداخت هزينه ازطريق كدهاي اعتباري آموزش
2- دريافت جزوه درسي و نصب آن بر روي كامپيوتر
3- تقسيم يندي دانشجويان كلاس به گروه هاي مختلف
4- دريافت تكاليف از استاد دوره وانجام آنها در قالب گروههاي تعيين شده
5- دريافت سوالات امتحاني بصورت آنلاين وجوابگويي و ارسال آنها به استاد دوره در زمان تعيين شده
نكات مهم در انتخاب دورهها
در آموزش مجازی 40 يا 50 درصد متن آموزشی از طريق استاد ارائه ميشود و بقيهدرس از طريق همکاری و ارتباط دانشجويان تعيين و تدوين ميشود ، يعني موضوع اصلی رااستاد گفته و بقيه موارد از طريق ايده ها، کارها، پژوهشها و تحقيقهاي خود دانشجويانتکميل ميشود .
در سيستم آموزشي در نظر گرفته شده ، سعي ميشود كه دوره ها از حالتيكنواخت و بي تحرك كلاسهاي سنتي در آمده و بيشتر بر روي كارهاي گروهي تاكيد گردد . همچنين در اين روش شما ميتوانيد هر روز و هر لحظه كه اراده نماييد با استاد وهمكلاسيهاي خود ارتباط برقرار نموده و به تبادل نظر و مباحث گروهي پيرامون مفاددرسي و يا تمرينهاي داده شده بوسيله اينترنت بپردازيد . طبيعي است كه در اين سيستمتحصيل نمودن داراي شرايطي ميباشد كه با شرايط تحصيل در روش سنتي تفاوتهاي فاحشيدارد .
در زير شرايطي را كه دانشجويان براي استفاده از دوره هاي آمورشي اين مركزبايد دارا باشند بطور خلاصه بيان شده است :
1- دسترسي به يك كامپيوتر شخصي و نصبنرم افزارهاي لازم بر روي آن
2- دسترسي به اينترنت و آشنايي مختصر با نحوه كاربا اينترنت
3- داشتن حس كار گروهي و حوصله لازم جهت فعاليت در گروههاي درسي (البته اجباري نيست)
شما دوستاني كه مايل به ثبت نام در دوره ها هستيد لطفا بهتوصيه هاي زير توجه فرماييد :
• چون ما ايراني ها به پرداخت پولي بابت خدماتآموزشي آنهم از طريق اينترنت علاقه اي نداريم و به اصطلاح زورمان مياد دست به جيبمباركمان ببريم (هرچند اين مبلغ بسيار ناچيز باشد) ، بنابراين توصيه ما به همه شمااينست كه حتمار "طرح توسعه کالج مجازي" را در بخش آموزش تجارت الكترونيكي مطالعهنموده و با معرفي دوره هاي مركز به چند نفر ، امتياز لازم جهت ثبت نام در دوره هارا بدست آورده و در حقيقت بطور مجاني ثبت نام نماييد.
• بدليل اينكه اكثر دورههاي آموزشي برگزار شده كاربردي بوده و هدف از آنها يادگيري مطالب عملي ميباشد تاتئوري ، بنابراين ثبت نام در اين دوره ها را براي كساني كه ميخواهند وارد بازار كارشوند ، بشدت توصيه مي نماييم و تضمين ميكنيم كه در صورت همكاري فعال در گروههايدرسي مشخص شده ، در زمينه درسي آن دوره ، به فردي با تجربه مبدل گردند ، چرا كه درطول اين دوره ها هم خودتان خيلي از مطالب را بصورت عملي تجربه خواهيد نمود و هماينكه بصورت مفيدي از نتايج عملي فعاليتهاي ديگران بهره مند خواهيد شد. (با استفادهاز امكانات موجود در كلاسها)
• سعي نماييد در طول زمان برگزاري دوره ها بصورتفعالي در گروههاي درسي شركت نموده و با همكاري و همفكري هم گروهي هاي خود ، تكاليفو تمرينهاي داده شده از طرف استاد را حل نموده و به نتيجه نهايي برسانيد . اينفعاليتهاي گروهي مطمئنا در بالا بردن ميزان ياد گيري شما اهميت بسزايي خواهد داشت . البته با توجه به اينكه اكثر دانشجويان در امر تايپ فارسي خيلي كند هستند ، شايدنوشتن مطالب و شركت فعال در مباحث درسي كمي مشكل بنظر برسد ولي مطمئنا اين زحماتارزش خود را در پايان دوره نشان خواهد داد.
• چون امتحانات پايان دوره بصورتاينترنتي برگزار مي شود و اطميناني وجود ندارد كه آيا خود دانشجو به سوالات امتحانيجواب ميدهد يا كس ديگر ، بنابراين امتحانهاي اينترنتي از ارزش بالايي برخوردارنبوده و اگر شما به مدرك با ارزشي جهت تاييد گذارندن موفقيت آميز دوره ها نيازداريد ، بايد با پرداخت مبلغ اندكي بابت هزينه هاي امتحان ، بصورت حضوري در مراكزآموزشي همكار اين مركز ، امتحان داده و از طرف آن موسسات گواهينامه معتبر دريافتنماييد.
• با توجه به اينكه شركت در اين دوره ها مستلزم كارگروهي از طريقاينترنت ميباشد ، بنابراين سعي نماييد بجاي شركت در چندين دوره مختلف و قاب كردنمداركشان ، در يك يا حداكثر دو دوره اين مركز ثبت نام نموده ولي بطور فعالي درگروههاي درسي مشخص شده فعاليت كرده و به دانش و تجربه خود بطور عملي بيافزاييد ، بهبيان ديگر در عوض ياددگيري سطحي انبوهي از مطالب ، در يك يا دو زمينه به صورت كاملاتخصصي و عملي وقت بگذاريد تا در آينده بتوانيد از نتايج اين دوره هاي كاربردي درمحيط كارتان بهترين استفاده را ببريد .
نظرات يك كارشناس
۱- آموزش الكترونيكييا Online چيست ؟
آموزش الكترونيكي همان استفاده از اينترنت براي يادگيري است كهاز ارتباط اينترنتي و (مرور گر وب) Web browser در هر زمان يا مكاني مي توان به اينمقصود دست يافت . آموزش الكترونيكي نوع جديدي از آموزش است كه در آن نيازي به حضوردانشجويان در كلاسهاي برنامه ريزي شده نيست . در واقع يك محيط آموزشي مجازي در شبكهاست . موضوعهاي درسي چنان طراحي شده اند كه دانشجويان را به بهترين وجه راهنماييكنند چون آنها در كلاسهاي درس شركت نداشته و از حضور استادان بهره نمي برند . در هرصورت مي توانيد از طريق (پست الكترونيك) email و ساير امكانات شبكه از يكديگر سئوالبپرسيد . اين بدين معني است كه در هر مكان و هر زماني كه مايل باشيد مي توانيد بهمطالعه دروس خود بپردازيد و در خانه يا اداره فرصت كافي نيز در اختيار خواهيد داشت . يعني اگر دفعه اول كاملا متوجه نكات مشكل درسي نشديد ، مي توانيد چندين بار آن رامرور كنيد .
2- چرا از طريق آموزش الكترونيك ياد بگيريم ؟
اين روش دانشجويانرا تشويق مي كند تا از خود خلاقيت و كنجكاوي بيشتري نشان بدهند . در ضمن ياد ميگيرند كه چگونه به سرعت به تكنولوژي هاي جديد ، دست يابند و دانشجويان اين انعطافپذيري را دارند كه به يادداشتهاي دروس دسترسي داشته و در مباحثات اتاقهاي گفت و گوو چت شركت داشته باشند و اين امكان را دارند تا در هر زماني كه برايشان مناسب استبا مدير سايت آموزش دهنده (Facilitator) ارتباط برقرار كنند . انعطاف پذيري اين نوعآموزش براي افرادي كه به دليل تعهدات شغلي يا شخصي قادر به شركت كردن در يك كلاسرسمي نيستند ، محيط آموزشي مناسبي را فراهم مي آورد . مثلا براي كساني كه در ساعاتمتغير كار مي كنند يا اشخاصي كه به دليل استراحت در منزل شانس حضور در دانشگاه راندارند در حالي كه ديگران در همان زمان در كلاسها شركت مي كنند اين روش انتخاب خوبيبراي اشخاصي است كه چه از نظر مخارج و يا وقت براي ادامه تحصيل امكان سفر به خارجاز كشور را ندارند .
3- بين برنامه هاي ارائه شده به صورت online و كلاس درس چهتفاوتي وجود دارد ؟
برنامه ها در هر دو يكسان هستند با اين تفاوت كه نحوه ارائهآنها متفاوت است . در روش online همه چيز از طريق شبكه هدايت مي شود كه شامل حضوردر كلاسهاي گفت و گوي اينترنتي (web chat) و دسترسي به يادداشتهاي نمونه و حتيارتباط زنده با مدير سايت آموزش دهنده (Facilitator online) مي باشد .
4- آموزشالكترونيكي براي چه كسي است ؟
آموزش الكترونيكي عملا براي همه است . شما ميتوانيد كارمندي حرفه اي باشيد كه مي خواهد مهارت هاي (فن آوري اطلاعات) IT خود رابه صورت امروزي در بياوريد يا دانشجويي كه در صدد كسب تحصيلات عاليه است . يا فردبيكاري كه دوست دارد در خانه و با سرعت يادگيري خود به مطالعه و آموختن بپردازد . هر فردي مي تواند براي ارضاي نيازهاي آموزشي خود از اينترنت بهره ببرد .
5- چگونه مي توان از آموزش الكترونيكي بهره مند شد ؟
آموزش الكترونيكي راه حلآموزشي موثر ، سهل الوصول و داراي كيفيت بالا است . مي توانيد از حضور در كلاسهاييكه مطابق برنامه ريزي شخصي يا شغلي تان است لذت ببريد . خواه هدف شما پيشرفت شغلي ،غناي فردي و يا كسب مدرك اعتباري قابل انتقال باشد . رشته هاي online بلا استثناقابل دسترسي هستند ، منبعي قابل اطمينان كه اطلاعات و همان دستور العمل ها و دروسيكه خواستار آن بوده ايد با كيفيت بالا به شما عرضه مي كند آن هم بدون وجود دائميموانعي كه همه ما را از دست يافتن به فرصتهايمان محروم مي كند . در ضمن هر برنامهآموزشي را مي توان ذخيره كرد و براي دانشجويان فرستاد تا از آن براي سنجش خوداستفاده كنند . به عبارت ديگر ، اين روش كه در آن يادگيرنده مورد توجه است ، اينامكان را به دانشجويان مي دهد تا به تجربه يادگيري خود بپردازد .
6- بنابراينمهمترين فوائد آموزش الكترونيكي يا مطالعه online كدام است ؟
نخست آنكه نيازي بهصرف وقت و حضور در كلاسهاي درس نيست . دوم ، مي توانيد از طريق شبكه ارتباطي بادانشجويان و مدرسان تمام دنيا ارتباط برقرار كرده و به بحث و گفت و گو بپردازيد . سوم ، مزيت برخورداري از يك روش مطالعه انعطاف پذير كه مطابق نيازهاي شماست راخواهيد داشت . چهارم ، سرعت مطالعه در دست دانشجو است و مي توانيد عنوانها را مروركرده و در هر خطه سرعت خواندن آن را با توجه به درك و فهم خود بالا ببريد . پنجم ،اطلاعات ضروري در مورد پيشرفت آموزشي براي سنجش و ارزيابي شخصي ، به سرعت ارائه ميشود . ششم ، مانند كلاسهاي درس شما هم از همان برنامه هاي آموزشي ، دروس مرجع وراهنماييهاي درسي و شناخت برخوردار مي شويد . هفتم ، در مطالعه از طريق online باغناي آموزش گروهي مواجه مي شوديد . هشتم ، مطالعه از طريق online شما را تشويق ميكند تا كنجكاوي و ابتكار بيشتري به كار ببريد و امكان دسترسي به تكنولوژيهاي جديدرا افزايش داده و با استفاده از فن آوري رايانه ، اطلاعات شما را به روز نگه ميدارد . نهم ، در پايان هر ترم فرم ارزيابي online اطلاعات ضروري و لازم دربارهبرنامه را به شما منتقل مي كند . در آموزش الكترونيكي از موارد درسي online كه درارتباط با بحث و گفت و گو اتاقهاي chat (گفت و گو) همزمان و email و مدارك مربوط بهرشته ها كه قابل download كردن است ، برخوردار مي شويد . اين روش تجربه يادگيريموفقي را براي شما به وجود مي آورد . زماني كه برنامه خود را از طريق شبكه دريافتمي كنيد اين ناجازه را خواهيد داشت تا يكي يكي و بدون يك برنامه زماني ثابت و ياكلاس درس به فعاليت بپردازيد . پس مي توانيد با كنترل كامل ، از موارد درسي موجودبا هر سرعتي كه مايليد ، سريع يا كند استفاده كنيد . پس مي توانيد هر عنواني را هراندازه كه دوست داريد مرور كنيد و يا از عناويني كه با آنها قبلا آشنا شده ايد ، بهسرعت بگذريد . براي هر برنامه موجود يك مدير سايت آموزشي online كه در آن موضوعمهارت دارد ، انتخاب مي شود . او مانند يك مدرس در كلاس درس است كه فرايند يادگيرييك برنامه هفتگي شما را راهنمايي مي كند و از طريق جلسات منظم chat با شما ودانشجويان ديگر ارتباط برقرار كرده و به تمام سئوالهايي كه اتاق بحث و گفت و گوفرستاده شده ، پاسخ مي دهد . اين پيغامها در اتاق chatثبت مي شوند تا اگر خواستيددوباره به مرور آنها بپردازيد . دانشجويان علاوه بر متخصصان آكادميك online ميتوانند از امكانات off line هم بهره ببرند . تيمهاي متشكل از افراد حرفه اي كه وقتخود را صرف ايجاد يك تجربه يادگيري براي شما كرده اند امكانات chat و مرور امتحانات online را مانند سرويس خدمات به مشتريان به شما پيشنهاد مي كنند .
7- آموزشهايتحت وب چگونه است ؟
شما برنامه آموزشي خود را با توجه به سيستم عامل رايانه ويك محيط آموزشي كه شبيه سازي شده است دريافت مي كنيد اساسا آزاد هستيد تا مطابق ميلخود كار كنيد بدون اطلاعات ضروري بدست آمده مستقلا به يادگيري مشغول شده و اينتوانايي را پيدا ميكنيد تا با استقلال كامل به ارزيابي سطح مهارت هاي خود بپردازيد
8- آموزش تحت وب براي چه كساني مناسب است ؟
افراد حرفه اي كه بدنبال راهيمناسب براي تازه كردن مهارت ها و دانش ويژه هستند . همچنين افراد حرفه اي كه بايدوضعيت گواهي يا اعتبار نامه هاي خود را از طريق كسب برخي مهارت ها حفظ كنند . دستهديگر افراد بالغي كه براي مطالعه به روش خود برنامه ريزي كرده ، ترجيح مي دهند كهمستقلا كار كنند . همچنين شركتهايي كه در تلاش براي آموزش گروه زيادي از مردم درمدت زمان كوتاه و يا گروه كوچكي در مدت زمان بيشتري هستند . يك گروه شغلي يا نقاطشروع متفاوت در يك مهارت لازم و نيز گروه هاي كه در مكانهاي جغرافيايي مختلف هستندمي توانند تحت آموزش وب باشند .

مزاياي منحصر به فرد استفاده از كالج اينرنتي پارس :

انجام فرآيندهاي بازرگاني به كمك تكنولوژي پيشرفته (تجارت الكترونيكي).
• فروشكالا و خدمات از طريق شبكه رايانه‌اي‌.
• روش هاي نوين مديريت و تبادل اطلاعاتبازرگاني.
• دريافت كاتالوگ الكترونيكي بدون نياز به هزينه‌هاي چاپ، تبليغات وارسال.
• ايجادخدمات بانكي اينترنتي.
• سرمايه گذاري روي خط (on line).
• خرده فروشي روي خط(on line) .
• حضور موثر در تجارت جهاني و از ميان رفتنمرزها .
• امکان ارائه خدمات و محصولات در سطح گسترده جهاني.
• افزايشصادرات غير نفتي وتحقق ارز آوري براي كشور.
• دسترسي آسان به هرگونه اطلاعاتبازرگاني از طريق لينكهاي مرتبط .
• برقراري ارتباط سريع با خريدار و فروشنده.
• از ميان رفتن فاصله جغرافيايي ميان خريدار و فروشنده.
• افزايش و سرعتتبادل اطلاعات و جلوگيري از اتلاف وقت.
• صرفه جويي 15 تا 75 درصدي در هزينهكارهاي بازرگاني
• امكان گزينش بهترين ها براي مصرف كننده .
• افزايش فروشبراي توليد كننده و توزيع كننده .
• عدم وجود محدوديت زماني و دسترسي شبانهروزي به منابع .
• تخفيف هاي الكترونيكي براي خريداران معتبر هر سايت .
• امكان نظر سنجي روي خط از مصرف كنندگان .
• شفاف سازي قيمت و كيفيت
• افزايش سطح فرهنگ سرمايه گذاري و ايجاد ثروت.
• افزايش سطح رفاه عمومي .
• افزايش فرصتهاي جديد شغلي، ايجاد فرصتهاي تجاري جديد براي صنايع و بنگاه‌هايبازرگاني.
• جلوگيري از اتلاف وقت و کاهش ترددهاي بي مورد.
• کاهشهزينه‌هاي سربار و ايجاد رقابت در سطح بين الملل.
• عدم حضور واسطه.
• کاهشهزينه هاي تبليغات کالا.
• ورود به بازارهاي فرا منطقه‌اي در جهت بازاريابيجهاني و تربيت بازاريابان حرفه‌اي
• افزايش سطح ارتباطات موفق و موثر

 تحقیقی کامل درباره پروین اعصتامی

زندگينامه:

پروين در روز 25 اسفند سال 1285 هجري شمسي به دنيا آمده است.

پدر پروين، مرحوم يوسف اعتصامي(اعتصام‌الملك)1 و مادر او خانم اختر اعتصامي2 است كه در تاريخ 26 ارديبهشت سال 1352 هجري شمسي در تهران بدرود حيات گفت و در مقبره خانوادگي در قم به خاك سپرده شد.

پروين در كودكي با خانواده خود به تهران آمد و در اين شهر زير نظر پدر انديشمندش مقدمات علوم و زبان عربي و فارسي و ادبيات اين دو زبان را فرا گرفت و سرانجام عمركوتاه خود را در همين شهر به پايان رسانيد.

به شرحي كه گفته شد پدر در تربيت و تعليم دختر خويش سعي وافر نمود و حتي او را از ابتداي نوجواني در جلسات مذاكرات و مباحث ادبي و علمي شركت مي‌داد. از لحاظ خصوصيات اخلاقي نزديكان پروين نقل كرده‌اند كه او كم سخن مي‌گفت و بيشتر فكر مي‌كرد و داراي نظم فكري خاص خود بود از ((صاحب آن همه گفتار)) جز اين نيز نمي‌توان انتظار داشت و بايد انصاف داد كه سراينده اينچنين اشعاري نغز و دلنشين كه قريب به تمام ابيات آن با رعايت كليه قواعد ادبي و شعري و عروض و قافيه و در عين حال پر محتوا و با بياني شيوا سروده شده نياز به تفكر و تعلم و درون‌نگري دارد.

پروين دوره مدرسه آمريكايي را در خرداد ماه سال 1303 شمسي به پايان رسانيد و در همان مدرسه به تدريس و تعليم نوآموزان هم وطن خويش پرداخت.

او در تاريخ 19 تيرماه سال 1313 شمسي با پسر عموي پدر خود ازدواج كرد و مدت چهار ماه در عقد او به سر برد و سپس به خانه شوهر در كرمانشاه رفت، اما بيش از دو ماه و نيم شوهرداري نكرد و به خانه پدر بازگشت و با بخشودن مهريه خود در 11 مرداد سال 1314 شمسي رسماً از شوهر جدا شد.

پروين پيشامد ناگوار زندگي و زناشوئيش را بردباري و حوصله خاصي تحمل كرد و هيچ‌گاه در اين باب صريحاً سخني نگفت.

پژوشگران احتمال مي‌دهند كه ابيات زير را تحت تأثير همين پيشامد سروده باشد.

اي گل تو زجمعيت گلزار چه ديدي                 جز سرزنش و بد سوي خار چه ديدي

اي لعل دلفروز تو با اينهمه پرتو              جز مشتري سفله به بازار چه ديدي

رفتي به چمن ليك قفس گشت نصيب               غير از قفس اي مرغ گرفتار چه ديدي

                                                                                             قطعه 207

پروين اعتصامي در روز سوم فرودرين سال 1320 هجري شمسي در بستر بيماري خفت و شب شنبه شانزدهم همان ماه در آغوش مادر دعوت حق را لبيك گفت و در شهر قم در مقبره خانوادگي و كنار قبر پدر دفن گرديد.

او براي سنگ مزار خويش ابياتي چند سروده است كه بخشي از آنرا در اينجا به نظر خوانندگان مي‌رسانم:

اينكه خاك سيهش بالين است

گرچه جز تلخي ايام نديد

صاحب آنهمه گفتار امروز

دوستان به كه ز وي ياد كنند

خاك در ديده بسي جانفرساست

زادن و كشتن و پنهان كردن

خرم آن كس كه در اين محنت گاه

پروين در اين قطعه ضمن بازگويي حالات انسان در محنت‌گاه گور و التماس قرائت((فاتحه و ياسين)) در اين ابيات نيز بر عادت و خصلت خويش، و دوستيها، و بي‌وفايي دنيا مي‌گويد.

با درگذشت پروين زبان فارسي بانويي شاعر و پاك طينت، متواضع، متفكر و پايدار در طريق حقيقت را از دست داد.

او مظهر كمال  دانايي و علم و عمل و پرهيزكاري، سرمشق عفت براي زنان و تدين و اعتقادات مذهبي و حق‌پرستي و نيز دلسوز جهت طبقات محتاج جامعه‌اي بود كه در آن مي‌زيست و اشعارش را در خدمت بازگويي رنجها آنان قرار داده بود.

پروين چهار برادر داشته، كه دانشمند ارجمند آقاي ابوالفتح اعتصامي، بيش از سايرين با او مأنوس بوده است و خوشبختانه ايشان در قيد حيات و باز‌گو كننده حقايق زندگي پروين مي‌باشند.

در اين‌جا ناچار به ذكر اين حقيقت است كه پنداري پروين خود همچون ساير بزرگان علم و ادبت تمايلي به آشكارسازي چگونگي زندگي خويش نداشته است و جز قطعاتي چند و ابياتي انگشت‌شمار كه متحمل است در ارتباط با زندگي او باشد همچون قطعه ((نهال آرزو)) و ((جمعيت گلزار)) در اين‌باره مطلبي ابراز ننموده است.

اطرافيان و دوستداران پروين نيز از او پيروي كرده و جز تكرار تأييد مراتب علمي و اخلاقي و شعر و شاعري ايشان مطلبي در اختيار مشتاقان قرار نداده و همواره خواستاران را در انتظار شنيدن مطالب تازه‌تري نگهداشته‌اند.

هنر شاعري پروين و عوامل موثر در شكوفايي آن

پروين شاعري است هنرمند و هنرمندي است شاعر. نقطه عطف هنر او در اين است كه با تيزبيني خاص خود نحوه زندگي همنوعان خويش را مي‌بيند و براي اصلاح نقاط ضعف آن از زبان و سرگذشت حقيقي يا خيالي افراد و حيوانات يا اشياء از جمله ظالم و مظلوم، چشم و مژگان، مور و مار، صياد و مرغ، مرغ و ماهي، ديگ و تازه، سوزن و نخ، اميد و نوميدي و ده‌ها پديداري ديگر در اين جهت بهره مي‌گيرد مي‌سرايد و در هر سرايش مطالب مورد نظر خويش را به ياد خوانندگان مي‌آورد.

و بدين گونه است كه شعر پروين به تابلويي از قصه حيات انسانها تبديل مي‌گردد. ديگر از ويژگيهاي بارز شعر پروين، اصالت، نوآورزي، خلاقيت است، تا آن‌جا كه برخي دير باوران را به وادي شك و ترديد بوده زيرا معمولاً از بانويي جوان انتظار سرودن اشعاري اينچنين پر مغز و با رعايت كامل فنون شعر و شاعري نمي‌ورد.

هنر پروين در همين است او در پندگويي به طبقات مختلف مردم آن‌گونه كه ذائقه آنها مي‌طلبد و هدايت آنها به جانب خصايل انساني هنرمندي است آگاه و چيره دست و شجاع.

چرا پروين چنين است؟ او چگونه بدين مرتبه دست يافته است؟

اين چگونه و چراها به خاطر بسياري از خوانندگان اشعار پروين مي‌رسد. كسب موفقيت پروين و شعرا و مرهون عوامل متعددي است كه اهم آن به شرح زير مي‌باشد:

-         هوش سرشار، نكته‌سنجي و نازك خيالي كم نظير او.

-         آمادگي محيط پروش، و زمينه خانوادگي و تربيت و تعليم و راهنمائيهاي پدر اديب و فرهيخته او.

-         وجود اطرافيان فاضل و اديب و نخبگان وارسته‌اي چون علامه دهخدا و ملك‌الشعرا بهار و بهره‌گيري بلاواسطه از ايشان در جلسات ادبي كه با حضور پدر او در خانه آنها تشكيل مي‌گرديد.

-         دارا بودن هنر به كارگيري كلمات مناسب و زيبا در اداي مقصود كه اين موضوع در جاي خود مشروحاً خواهد آمد.1‌

-         عصر پروين كه زمان تسلط فن (تكنيك) بر اذهان عامه و گرايش به نوجويي و دگرگوني (رفورم) اجتماعي و سياسي و فرهنگي عمومي بوده است.

-         مقالات سياسي، جدي و طنز نويسندگان پيرامون مظامي كه بر طبقات گوناگون جامعه از جمله زنان، كارگران، مستمندان روا مي‌شد و در روزنامه‌ها يا مجلاتي كه حتي برخي به مديريت زنان منتشر مي‌گرديد1 ذهن پروين را تحت تأثير قرار مي‌داد تا آنجا كه خود در رديف بهترين گويندگان اشعار انتقادي قرار گرفت و سرودهاي پندآموز او در جهت هدايت اقشار جامعه و رفع تعديات و استضعاف، بيانگر اين تأثير‌پذيري است.

ويژگيهاي عصر پروين و محيط رشد او

عصر پروين را مي‌توان واسطه‌اي بين سنت‌گرايي قبل از آن و ركود و آرامشهايش از يكسو و آينده سريع‌التأثير از انقلابات فكري جوامع (مدرنيزم) از سوي ديگر دانست.

بديهي است ادبيات آن زمان و شعر پروين نمي‌توانسته از اين دگرگونيها به دور ماند. انقلاب مشروطيت كه نتيجه آمادگي اذهان بر قبول تغييرات بنيادي اجتماعي و تحول فكري و تقويت تفكر سياسي عمومي بوده با حوادث زودگذر آن و نوشنجات انقلابيون ابتدا نثر و سپس شعر اين زمان را تحت تأثير خود قرار داد و در اين دگرگوني نقش اساسي ايفا نمود.

اگر نبود آنكه مجالس شورا به انحلال يا تعطيل كشانيده شد و گروهي از نمايندگان كه خود از نويسندگان و شاعران سرشناس بودند مقتول گشته يا از ديار خويش دور و تبعيد شدند بدون شك دگرگوني ياد شده با سرعت و استحكام و نفوذپذيري بيشتري بر افكار عامه رسوخ مي‌يافت و از اين تحولات فكري نتايج مطلوبتري نمايان مي‌گرديد.

تأثيرگذاري اين انقلاب و پيامدهاي آن بر ادبيات عصر به ويژه شعر پروين كه خود بر اثر وضعيت خانوادگيش مستقيماًُ در جريان امور قرار داشت امري است طبيعي.

پروين شاعري با تجربه‌هاي گذشتگان اما نوگرا

شعر پروين داراي اصالت، تازه‌گويي و ابداع است. پروين از يكسو بدان جهت كه در محضر استادان آشنا به روش مانا(كلاسيك) و ميراث فرهنگي و ادبي ايرانيان پرورش يافته و به مانند ايشان به سرايش پرداخته هماورد شاعران قديم و يكي از آخرين ذخاير گويندگان بلند پايه نظم فارسي و با تجارب گذشتگان است و از سوي ديگر صاحب افكار نو و در حال تغيير مردم نوگرا و نوجوي هم عصرش يعني اوايل قرن چهاردهم هجري شمسي ايران به شمار مي‌رود.

((آ. مارگارت آرنت مدلونگ))2 در نفسيري كه به صورت پايانه بر ترجمه انگليسي گزيده‌اي از اشعار پروين نوشته است با توجه به كليت و اشتمال انديشه‌ها و معاني در شعر پروين از يك سو و نكات باريك و اشارات ضمني كه در حكايات و گفتگوها و مناظرات به صورتي پوشيده گنجيده است و نيز همدردي او با مردم زحمتكش و محروم معتقد است كه وي با هوشمندي تمام نوع ادبي سنتي مناسبي را براي بيان افكار خود برگزيده است.

اشعار پروين كه با سبك شاعران بلند آوازه ايران از لحاظ محتوا و مفهوم و نيز ظواهر گفتار و رعايت وزن و قافيه واسلوب گويش شعر كهن فارسي سروده شده خواننده را به ياد شاعران گرانقدري چون رودكي ، فردوسي، ناصرخسرو، مولوي، سنايي، سعدي، نظامي، ابن‌يمين مي‌اندازد.

فردوسي گويد:

ترا از دو گيتي برآورده‌اند          بچندين ميانحي بپرورده‌اند

نخستين فطرت پسين شمار      توئي خويشتن را ببازي مدار

نگه كن بدين گنبد نيزگرد       كه درمان ازويست و زويست درد

پروين:

رهائيت بايد رها كن جهان را      نگهدار ز آلودگي پاك جان را

بسر بر شو اين گنبد آبگون را     بهم بشكن اين طبل خالي ميان را

مفرساي با تيره رايي درون را     ميالاي با ژاژ خايي دهان را ...

                                                                                    قصيده 3

ناصر خسرو:

اي روده داده صحبت دنيا را       شادان و برفراشته آوا را

فردات را ببين به دل و امروز      بگشاي نيز ديده بينا را

بنگر به چشم خاطر و چشم سر   تركيب خويش و گنبد گردا را

پروين:

اي دل عبث مخور غم دنيا را       فكرت مكن ياده فردا را

كنج قفس چو نيك بينديشي      چون گلشن است مدغ شكيبا را

در پرده صد هزار سيه‌كاري است    اين تند سير گنبد خضرا را

پروين و نظر ديگران درباره وي

درباره ويژگيهاي شخصي و مراتب علمي خانم پروين اعتصامي تا كنون آن‌گونه كه بايد پژوش به مل نيامده و حق مطلب ادا نگرديده است. شايد اين كم كاري همان‌گونه كه قبلاً اشاره گرديد معلول آن است كه پروين خود نمي‌خواسته پيرامون شخص وي زياده سخن گفته شود و بر طبق معمول نويسندگان و شاعران و انديشمندان قوم ايراني كه حتي سال و محل توليد بسياري از ايشان در پرده ابهام مي‌باشد طالب سكوت در اين‌باره بوده است و نزديكان او نيز بدين روش عمل كرده‌اند.

اما اينك كه آن گرانقدر چهره در نقاب خاك دارد، بر پژوشگران و علاقه‌مندان به ادبيات و شعر فارسي است كه تا فرصت نزديكي به زمان حيات پروين از دست نرفته همت گمارند و پرده ابهامي را كه چهره اين نادره دوران را همچون ساير نوادر ادب فارسي پوشانيده بر طرف كنند و حتي المقدور دلايل مانايي پروين و جاودانگي شعرش را براي آگاهي علاقمندان آشكار سازند.

ملك‌الشعرا بهار1 درباره پروين مي‌نويسد:

(( پيداست كه شاعره ما ميراث قديم نياكان عراقي خود را در گنجينه روح ذخيره داشته... باري از قرانت قصائد پروين لذتي بردم و ديگر بار نغمات دلفريب ديرينه باگوشم آشنا شد. در خلال اين نغمه‌‌هاي موزون و شورانگيز كه پرده و نيم پرده قديم را فراياد مي‌ارود آهنگهاي تازه نيز به گوش رسيد كه دل شكسته و خاطر افسرده را پس از آن بيانات حكيمانه و تسليتهاي عارفانه بسوي سعي و عمل، اميد و حيات، اغتنام وقت، كسب كمال و هنر، همت و اقدام، نيكبختي و فضيلت رهنمايي مي‌كند...))

ديوانگي است قصه تقدير و بخت نيست       از بام سرنگون شدو و گفتن اين قضاست

خانم پرودين در قطعات خود مهر مادري ولطافت روح خويش را از زبان طيور، از زبان مادران فقير از زبان بيچارگان بيان مي‌كند گاه مادر دلسوز و غمگسار است و گاه در اسرار زندگي با ملاي روم و عطار و جامي سر همقدي دارد....

مرغك اندر بيضه چون گردد پديد          گويد اينجا بس فراخ است

عاقبت كان حصن سخت از هم شكست    عالمي بيند همه بالا و پست

كه پرد آزاد در كهسارها                                  كه چمد سرمست در