مقدمه

   یکی از علل تخریب لایه ی ازن و افزایش گرما ی زمین ، استفاده از ترکیبات هیدروکربورها (HCFC)در مبردهاست که به دنبال کشف این موضوع تلاش های زیادی برای جایگزینی مبردها یی که در سیستم های برودتی استفاده می شود ، صورت گرفت . مقاله ای که در ادامه از نظرتان می گذرد ، به معرفی شرایط انتخاب یک مبرد جانشین و اختلاف آنها با یکدیگر می پردازد .

   تلاش برای جایگزینی فریون 12 (R-12) در یخچال از سال 1978 پس از پروتکل مونترآل شروع شد . در کوشش های اولیه بود که متمرکز بر جایگزینی موقت شد و به جای فریون 12 مبردهای دیگر معرفی شد که یکی از آنها مبردR134 است. در خصوص تشویق در به کاگیری  این مبرد از طرف کشورهای غربی ، به خصوص آمریکا تبلیغات زیادی صورت گرفته است اما استفاده از این مبرد نیز مشکلات متعددی به همراه دارد . یکی از این مشکلات ، تغییرات اجزای سیستم برودتی است  که هزینه بسیاری دربردارد، ضمن اینکه خود این مبرد نیز بسیار گران است و نیاز به روغن گران قیمت سنتتیکی  دارد.

مبردR22

   برای جانشینی R12 و همچنین R502 تعدادی از کشورهای معتقد به مخلوط هایی هستند که یکی از عناصر R22 است.

مبرد R22 نیز که در سیتم سرمازای وسایل حمل ونقل ، سردخانه های تجاری و تهویه مطبوع مورد استفاده قرار می گیرد ، برای لایه ازن مضر است . در چهارمین گردهمایی کشورهای امضا کننده ی پروتکل مونترآل که سال 1992در کوپنهاک برگزار گردید، تصویب شد که استفاده از گروه مبرد HCFC که در مولکول های آن ها اتم کلر وجود دارد و حتی آن هایی که دارای اتم هیدروژن هستند و تا حدی تاثیر کمتری ازن بر لایه دارند باید ممنوع اعلام شوند. دسته ای از این مبردها ، عبارتند از : R22، R124b ، R142b ، R141b .

   اگر پتانسیل تخریب (ODP) برای R11 را واحد بگیریم ، پتانسیل تخریب R124 ، R123 حدود 2% و R141b حدود 15% است .

ممنوعیت برخی از مبردها

تصمیم درباره ی چگونگی استفاده از مبرد R22 و دیگر مبردهای گروه HCFC در نشست هفتم و در سال 1995 (وین) گرفته شده در این نشست ممنوعیت استفاده از R22 و دیگر مبردهای HCFC بین سال های 2020 تا 2040 تعیین شده است اما کشورهای صنعتی محدوده ی زمانی حذف این مبردها را بسیار زودتر در نظر گرفته اند ؛ برای مثال سوئیس تاریخ بین سال های 1998 تا 2002 را تعیین کرده است. آلمان استفاده از HCFC را در سیستم های برودتی جدید از سال 2000 ممنوع اعلام کرده است. سوئد از سال 2005 و آمریکا اجتناب از R141b را سال 2003 و R22 را سال 2010 و R123  را سال 2020 تعیین کرده است.اتحادیه اروپا نیز از سال 200 خواهان ممنوعیت R22 و R502 است. به دنبال برنامه ریزی  مبردهای  غرب لایه ازن پیشنهادی برای جایگزینی این مبردها انجام شده است . جدول(1) مبردهایی که برای جایگزینی R22 وr502 پیشنهاد شده است ارایه می دهد. R143a ، R134a ، R32 ، R124a از بقیه مبردها بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند:

مقایسه مبردها

   از بین این 5 مبرد، r32 و r143a قابلیت اشتعال و بقیه از نظر مصرف انرژی و ضرایب اشتعال حرارت نسبت به R22 وr 502 بهترند. مخلوط هایی ون R152a R118a ، 227       R ، R236 ، R116 ، R846 ، دارای کلر نیستند. در جدول (2) انواع مخلوط ها که اکثرآنها دارای مارک تجاری استاندارد هستند ، مشخص شده اند . امروزه مساله جایگزینی مبردها نه تنها از نظر بی خطر بودن برای لایه ی ازن بلکه از نظر گرم شدن کره ی زمین ( پتانسیل گرمازایی) نیز مورد بررسی قرار می گیرند. مبردهای بی خطر برای لایه ازن و مخلوط های آن ها همه از گازهای رادیو اکتیو هستند یعنی هنگام راه یابی و پخش اتمسفر ، شرایط به وجود آمدن اثر گرمازایی را فراهم می کنند . در جدول(1) پتانسیل گرمازایی (GWP ) این مبردها به صورت جداگانه آمده است . این پتانسیل هزاران بار از پتانسیل دی اکسید کربن (CO₂) که به عنوان معیار قیاس گرفته شده ، بیشتر است . کنفرانس OON که با موضوع محیط زیست و پیشرفت در ریووژانیرو و در ژوئن سال 1992 برگزار شد، از گرم شدن کره ی زمین به عنوان خطرناک ترین منشاء تغییرات محیط زیست نام برده است.

تغییرات آب وهوا

   گزارش گروه بین المملی متخصصان درباره ی تغییرات آب وهوا (IPCC ) در دسامبر سال 1995 گویای این است که انتظار می رود تا پایان قرن 21 دمای زمین تاC⁰ 2 تغییر پیدا کند ( براساس منابع مختلف این تغییرات از 1+ تا C⁰ 3+ نوسان خواهد داشت.) همین گزارش حاکی است که در بررسی های انجام شده تا سال 1990 را یابی (پخش) گازهای مختلف به اتمسفر چنین نشان می دهد.

گازهای گلخانه ای در گرم شدن زمین

   دی اکسید کربن (65/80 درصد) ، متان (78/14 درصد ) اکسید ازت (74 درصد ) و گازهای دیگر از قبیل HFC و تتراکلرید کربن و هگزافلورید گوگرد (83 درصد) ، بنابراین با توجه به این آمارها CO₂ بیشترین درصد را در اتمسفر زمین دارد و اگر پخش CO₂را بتوان در حد سال 1994 ثابت نگه داشت ، در آن صورت تا سال 2100 غلظت آن در اتمسفر می تواند دو برابر مقداری که در ابتدای عصر پیشرفت فناوری بود، برسد(یعنی سال 1750) . پس می توان دریافت که اثر مستقیم گازهای گلخانه ای در گرم شدن هوای زمین ، حتی اگر گازهای CFC وhcfc را به فهرست آن ها اضافه کنیم ، آن چنان زیاد نخواهد بود بلکه آن چه که اضطراب آور است اثر برایند این گازهاست که براساس ضریب عمومی افزایش گرمای هم ارز آن ها (TEW 1 ) تعیین می شود . این ضریب دو مولفه را در خود می گنجاند:

TEW1=GWP.M+aB

   مولفه اول که در آن پتانسیل افزایش گرمای زمین (GWP ) در مقدار جرم توزیع گاز M ضرب شده است، اثر مستقیم بر افزایش گرمای زمین را نشان می دهد . دومین مولفه حاصل ضرب مقدار انرژی الکتریکی (B ) که در تمام عملکرد ماشین مبرد مصرف می شود ،  ضریبa مقدار پخش CO₂ در اتمسفر زمین را که به ازای تولید انرژی الکتریکی به مقدار 1 کیلو وات در ساعت است، نشان می دهد . به هنگام تولید این مقدارانرژی  در ایستگاه های آبی تولید برق ، موتورهای بادی و دستگاه های انرژی هسته ای که CO₂ در اتمسفر زمین پخش نمی کنند ، a=0 است.، اما برای تولید یک کیلو وات ساعت انرژی الکتریکی در نیروگاه های حرارتی تولید برق بنا به اطلاعات مرکز پمپ های حرارتی آژانس  بین المللی انرژی سال 1992 ، در اروپا به طور متوسط 52/0 کیلو گرم (در برخی کشورهای اروپایی دو برابر این مقدار) و در آمریکا شمالی 67/0 کیلوگرم CO₂به اتمسفر وارد می شود .   

   اگر مدت متوسط استفاده از یک دستگاه برودتی 15 تا 20 سال باشد ، موازنه ی دوم که اثر مجازی ( غیر مستقیم ) مبرد را نشان می دهد ، قسمت عمده ی این محاسبه را تشکیل می دهد (95 درصد تا 98 درصد از TEW1 ).

   طبق ارزیابی بخش ایتالیایی انجمن صلح سبز ، سهم فقط HFC در به وجودآوردن اثر گرمازایی در آینده بیشتر از 13 درصد خواهد بود و براساس آمار آزمایشگاه ملی دریایی لیورمارسک سهم CFC بیشتر از 20 درصد است. اگر چه این ارزیابی ها ممکن است باهم متفاوت باشند، اما همه هشدار می دهند که باید به طور عمقی وفوری نسبت به بهبود نماهای انرژی سیستم های برودتی اقدام کرد.

قرارداد حاشیه ای تغییر آب وهوا

   کنفرانس سازمان بین المللی در مورد محیط زیست در ریودوژانیر و مساله قرار داد حاشیه ای تغییر آب وهوا را مطرح کرد. بیش از 160 کشور جهان این قرارداد را امضا کرده اند و ده ها کشور آن را به تصویب رسانده اند.

   حتی آمریکا نیز که مدت زیادی این قرارداد را امضا نمی کرد ، در آوریل سال 1994، کم کردن مقدار گازهای گرما زا به مقدار سال 1990 تا سال 2000 را وظیفه ملی اعلام کرد.

   موقعیت قرارداد حاشیه ای که برای کاهش غلظت CO₂ در اتمسفر معیارهایی قایل شده است ( فقط برای تامین انرژی الکتریکی 3/1 کلی پخش CO₂حاصل می شود) بسیار جدی است ، اما بسیاری از کشورها در حال حاضر به سختی می توانند این وظیفه را عملی کنند.

   طرفداران و توسعه دهندگان قرارداد حاشیه ای ، در سال 1995 در برلن  سال 1996 ، در ژنو و سال 1997 در ژاپن گرد آمدند و منابع پخش گازهای گرمازا و منابع آلودگی اتمسفر را مورد توجه قرار دادند. کشور ژنو از سال 1991 بر پخش CO₂مالیات برقرار کرده است .

   کارشناسان IPCC معتقدند که اقدامات انجام شده برای جلوگیری از گرم شدن زمین کافی نیست . گرچه در صنایع برودتی اقدامات لازم شروع شده است و در اکثر کشورها مساله کاربرد مبردها که اثر گلخانه ای در حد CO₂دارند و از طرفی بازدهی برودتی خوبی نیز دارند، مطرح شده است که از آن جمله آب (R718 ) ، هوا(R759 ) ، ازت(R758 ) ، آمونیاک (R717 ) ، دی اکسید کربن (R744 ) ، انیدریک کربنیک و هلیوم ، بیشتر مطرح هستند . این مبردها را اغلب خالص یا طبیعی می نامند . اولین کنفرانس مبردهای خالص ( طبیعی ) در سال 1994 در آلمان تشکیل شد و دومین آن در سال 1996 در دانمارک و سومین آن در آمریکا و چهارمین کنفرانس در ژوئن سال 1998 در اسلو (نروژ) تشکیل شده است. تشکیل مرتب این کنفرانس ها نشان دهنده ی ضرورت آگاه سازی بین المللی است.

یخچال و مبرد مورد استفاده در آن   

   فقط در سال 1994 آلمان بیش از 100 یخچال فریزر خانگی تولید کرده است که با ایزوبوتان و پروپان و یا مخلوط آنها کار می کنند . نمونه ی این نوع سیستم ها که در چین ، برزیل، آرژانتین، هند، ترکیه و شیلی نیز ساخته می شوند، در یخچال به حجم 130 لیتر ، حدود 20 گرم ایزوبوتان شارژ می شود که 12 گرم آن در روغن کمپرسور حل می شود. در ارزیابی تولیدکنندگان ، بازدهی یا ضریب برودتی در این یخچال ها در مقایسه با R12 تقریبا یکسان است( 1+ درصد) و تغییرات جزیی در ساختمان کمپرسور لازم است. از روغن های معدنی موجود می توان در کمپرسور استفاده کرد و مواد واشرها و عایق ها و لوله و قطر آن ها همانی است که قبلاً در سیستم های فریونی استفاده شده است.

   در سیستم های جدید درجه ی حرارت انتهای تراکم کمتر از حالتی است که R22 یا R502 استفاده می شد . اگر قبلاً سیستمی با R22 کار می کرد، با شارژ پروپان ، 10 درصد از بازدهی برودتی کاهش می یابد و اگر با R402 کار می کرد با پروپان ، 15 درصد از بازدهی کاهش می یابد ، اما این کاهش بازدهی برودتی را می توان با اضافه کردن پلی پروپیلن به پروپان جبران کرد .

   پروپان در پمپ های حرارتی نیز کاربرد پیدا کرده است. در نروژ پمپ حرارتی با قدرت 45 کیلو وات با پروپان و با کمپرسور نیمه هر متیک و مبدل صفحه ای کار می کند که مقدار پروپان در سیستم کمی بیشتر از یک کیلوگرم است. پروپان دارای بو و قابل اشتعال و انفجار است، بنابراین لازم است دستگاه در محل مخصوصی قرار گیرد . به عقیده ی متخصصان ، مساله ایمنی و کنترل در مورد اشتعال و انفجار پروپان قابل حمل است. موسسه ی صلح سبز معتقد است که انسان قادر به حل مشکلات اشتعال وانفجار است، اما طبیعت در مقابل تخریب خود بی دفاع است. در زلاندنو اجازه ی استفاده از هیدروکربن ها در یخچالهای جاری داده شده است. در آمریکا استفاده از هیدروکربن ها تعداد آتش سوزی تا 30000 در سال افزایش می یابد .

جایگزین R22 وR502

   به عنوان جایگزین R22 وR502  از مبردهای طبیعی (خالص ) در درجه ی اول آمونیاک معرفی شده است ، تولید آمونیاک معرفی شده است، تولید آمونیاک در دنیا حدود 120 میلیون تن است که فقط حدود 5 درصد آن در صنایع برودتی مورد استفاده قرار می گیرد ، اما آنچه جلب توجه می کند ، قیمت پایین ، بازدهی بالای سیکل و ضریب انتقال حرارتی و دمای بحرانی این ماده است . ضمن این که بی تاثیر بودن نسبت به نفوذ آب به سیستم و تشخیص سریع محل نشست در سیستم و حل نشدن روغن در آمونیاک از مزایای دیگر این ماده ی خالص است. به خصوص که اثر مخرب بر ازن ندارد واثر گرمازایی نیز ندارد. نکته های منفی در مورد آمونیاک بوی تند، سمی بودن و قابلیت اشتعال و انفجار و سبک تر از هوا بودن است. آمونیاک بی تردید بهترین مبرد در سیستم های تبرید صنعتی با قدرت بیش از 20 کیلو وات است. در آینده ی نزدیک احتمال استفاده از آمونیاک در سیستم های تجاری مطرح است ، اما در رابطه با سیستم های مورد استفاده در رستوران ها ، هتل ها ، بیمارستان ها و مغازه ها نیاز به مبرد دیگری است.

   در پمپ های حرارتی نیز آمونیاک کاربرد دارد. نمونه ی آن در نروژ و در یک کالج در شهر ون است که در زیر زمین پمپ حرارتی با قدرت 200 کیلو وات با کمپرسور نیمه هرمتیک کار می کند که سیستم دارای 30 کیلو گرم آمونیاک است و مسایل ایمنی مثل اگزوز فن و سیستم کنترل لازم برای آن در نظر گرفته شده است.

   یکی دیگر از مبردهای طبیعی دی اکسید کربن است که در اتمسفر و بیوسفر نیز یافت می شود . قیمت تولید پایین و سادگی سیستم کارکرد با روغن معدنی و بی خطر بودن برای طبیعت از مزایای این ماده است . دی اکسید کربن دارای فشار بحرانیبالا و دمای پایین بحرانی (C⁰ 31 ) و دمای نقطه سه گانه به نسبت بالا (C⁰ 56-) و فشار بالای نقطه سه گانه ( بیش از 5 بار است.) دانشمندان معروف نروژی در سیستم های برودتی آقای پروفسور گوستاولورنتسن پیشنهاد استفاده از دی اکسید کربن در سیستم های تهویه مطبوع قطارها و اتومبیل ها را کرده است. پیشنهاد استفاده از دی اکسید کربن در پمپ ها حرارتی در یخچالهای خانگی با ترکیب سیستم آبگرمکن نیز شده است.

   پس ازکنفرانس سال 1996 دانمارک استفاده از مخلوط های حاوی دی اکسید کربن و هیدروکربورها با مبردهای غیر مضر برای ازن (جدول3) ، مورد توجه قرار گرفت و امروزه چه از نظر اقتصادی و چه از نظر ایمنی در مقابل اشتعال و انفجار مورد توجه قرار گرفت .

ضرورت کشف مبرد به عنوان جانشین R12

   زمانی به اوج خود رسید که آمریکا مبرد R134 را که دارای پتانسیل گرمازایی است به کشورهای مختلف تحمیل کرد. این مبرد ضمن گران بودن، نیاز به روغن گران قیمت و تغییرات در دستگاه ها و فناوری ساخت کمپورسور دارد که توام با صرف هزینه های زیادی است . این جانشینی (R134a ) با شتاب و بدون آینده نگری انجام گرفت  و کشورهای صنعتی بزرگ هر یک برای اجتناب از کاربرد این مبرد به مطالعه پرداختند. در روسیه شرکتی به نام (( خولاد بیت )) تشکیل شد که این مهم را به عهده گرفت . این شرکت با قبول سرمایه گذاری ، شرایط زیر را برای کشف مبرد جدید برای جانشینی R12 برای دانشگاه ها و موسسات تحقیقاتی تعیین کرد:

-       پتانسیل تخریب لایه ازن (ODP ) برابر صفر

-       خواص ترمودینامیکی نزدیک به مشخصات R12

-       غیر قابل اشتعال و انفجار

-       قابلیت کارکرد با روغن های معدنی مشابه سیستم های فریونی سابق با R12

-       اقتصادی بودن

بالاخره با وجود ارایه ی مبردهای مختلف ، متخصصان دانشگاه انرژی مسکو مخلوط CMlا ارایه کردند.

این سه مبرد از سه ماده 8134 ،R218 و بوتان نرمال R600 با غلظت های مولی 71/0 و 2/0 و9/0 شده است که به طور کامل تمام خواسته های فوق را جوابگو است . این مخلوط نسبت به مخلوط های ارایه شده به وسیله ی کشورهای غربی حداقل در موارد زیر برتری دارد:

1- CMlبی تاثیر بر لایه ی ازن جو است در حالی که مخلوط های ارایه شده ی کشورهای غربی دارای عنصر مخرب ازن هستند.

2- CMlبا روغن معدنی کار می کند ، بنابراین هیچ گونه تغییری در موارد عایق و آب بندی و قطعات کمپرسور سیستم پدید نمی آورد ، اما ترکیبات ارایه شده ی قبلی نیاز به روغن ترکیبی ( پلی استر ، الکیل بنزول) دارند که باعث سختی تولید و گرانی می شوند.

   عناصر مختلف CMlبا دید علمی انتخاب شده اند . به طوری که R134 عنصر بازی برای فشار تبخیر و تقطیر  است و برتری آن نسبت به R134a در پایین بودن فشار است  که در سیستم های برودتی کوچک اهمیت زیاد دارد .

   عنصر دوم (R218 ) برای تامین خواص ترمودینایکی و در عین حال مزیت غیرقابل اشتعال و انفجار بودن مخلوط است . عنصر سوم (R600 ) هیدروکربر برای حلالیت و جریان روغن معدنی در سیستم سرد کننده انتخاب شده است و درصد آن در مخلوط از شرایط تامین غیرقابل اشتعال بودن در نظر گرفته شده است . تبخیر وتقطیر مخلوط CMlمی تواند در دمای متغیر انجام گیرد و این چنین مبردی می تواند باعث کاهش انرژی مصرفی شود. خواص فیزیکی CMlر مقایسه با R12 در جدول (5) منعکس است .

   روی این مبرد آزمایشهای لازم انجام گرفته است. نتایج مقایسه ی آزمایش یخچال فریزر با R12 و CMlنشان داده شده است که با استفاده از CM حتی مصرف انرژی روزانه بین 9تا10 درصد نسبت به R12 و R134 کاهش می یابد . مقایسه ترمودینامیکی CMlبه عنوان مبرد در یخچال خانگی در جدول (6) منعکس است.

   پروفسور کالنین رییس کرسی گروه سیستم های برودتی و سرمای عمیق آکادمی شیمیایی مسکو اعلام نموده است که جریان نرمال و خواص روغن معدنی ( همان تیپ روغنی که با R12 استفاده می شد ) با شارژ CMlدر مدت 5/2 سال مورد بررسی قرار گرفته است که آزمونهای لازم در ارتباط با اشتعال و انفجار و سمی بودن نشان داده  که CMlبهترین جانشین R12 در یخچال و فریزرها است .

خواص CMI

   CMl بی تاثیر بر روی فلزات و مواد کمپرسورها و قسمتهای دیگر سیستم است. در 2 سال اخیر انسیتیتوی فناوری شیمیایی مسکو در رابطه با خواص اجزای ترکیب وکنترل تولید به موقعیت بسیار خوبی دست یافته و قیمت اولیه ی تولید حدود 12 دلار برآورد شده است. شرایط فنی کار یخچال با CMlتکمیل شده است و هیچ گونه تغییری در یخچالها لازم نیست . گرچه شرکت سرمایه گذار اعلام نکرده است ، اما منابع دانشگاهی  از جمله آکادمی ماشین های شیمیایی  مسکو در تحقیقات خود با استفاده از CMl در یخچال ها پیشنهاد کرده است که برای کاهش مصرف انرژی بهتر است طول لوله مویین حدود 30 درصد تغییر یابد.

  حال این سوال پیش می آید که اگر R134a جانشینی مناسب برای R12  است ، پس چرا کشورهای صنعتی در کاربرد آن شتاب نمی کنند و چرا کشورهای جهان سوم را با کمک مالی وادار به استفاده R134a با قیمت گران و گران تر از آن ، روغن خالص آن می کنند. آیا واقعاً کشورهای غربی و به خصوص آمریکا دلشان به حال ما سوخته است که از طریق یونیرو کمک مالی به کارخانه های کمپرسورسازی مخصوص یخچال ها و فریزرها و کارخانه های یخچال سازی برای تغییر سیستم و استفاده از R134a می کنند ! بهتر است در استفاده از R134a شتاب نکنیم و با مطالعه ی بیشتر به انتخاب مبرد مناسب اقدام کنیم .

 جدول (2)

جدول (3)

·                     انتخاب و گزينش

·                     آماده سازي

·                     گونه هاي ژاپني

·                     گونه هاي اروپايي

·                     گونه هاي پيوندي

اگر آلوبصورت تازه و از درخت مصرف شود خوشمزه تر است اما به صورت خشک شده نيز خوراک مختصرخوبي محسوب مي شود. اثر فيبر اين ميوه در بدن انسان که از ديربازشناخته شده به علتوجود ماده اي در پوست آلو است که مسئول اين عملکرد مي باشد.اگر پوست آلو راجدا کنيدتاثير اين فيبراز بين مي رود اما همچنان تامين کننده مواد غذايي مي باشد.

قبلاً آلوها مثلکشمش، روي درخت و در نورخورشيد خشکمي شدند اما اکنون آنها را در تونل هوا که با گاز گرم مي شود خشک مي کنند تا آنهاظاهري هماهنگ داشته باشند. آلوهائيکه براي خشک کردن چيده مي شوند نسبت به آنهايي کهبراي مصرف تازه يا کمپوت برداشت مي شوند رسيده تر هستند.

آلوها به دو گروه اصلي تقسيم مي شوند:آلوي ژاپنيواروپايي يا آلوي مخصوص خشک کردن. آلوي ژاپنيبصورت تازه ،کمپوت ،مربا يا داخل ژله مصرفمي شود . آلوي اروپايي را خشکي مي نامند چون آنها را مي توان بدون خارج کردن هستهخشک نمود.در واقع مردم بيشتر اين نوع آلو را بصورت خشک شده مي بينند.البته آلوياروپايي را مي توان به شکل تازه يا درون غذا مصرف کرد.تقريباً 90 درصد آلوي مصرفيآمريکادر کاليفرنيا کشت مي شوند که بيشترآنها در دره San Joaquin پرورش مي يابند.ودازده گونه ژاپني سه چهارم توليد آلويکاليفرنيارا تشکيل مي دهد. آلو همچنين درواشنگتن،آيداهو،ميشيگانونيويورکبعمل مي آيد.

بجزآمريکا ، کشورشيليعمده توليد کننده گونه هاي ژاپني واروپايي آلو مي باشد.درصد زيادي از محصول آنها به آمريکا صادر مي گردد.کشورهاي ديگرتوليدکننده آلو عبارتند ازآلمان ،ترکيهوژاپن.

آلوهاي اروپايي ( خشکي) هميشههسته جدا هستند يعني گوشت ميوه به هسته نچسبيده همچنين رنگ آنها هميشه آبي ياارغواني است.

انتخاب و گزينش

هنگام انتخاب آلو به دنبال انواعي باشيد که رنگخوبي از گونه خود را داشته و قدري سفت هستند اما آلوهايي که در مقابل فشاري اندک ،کمي اثر نشان مي دهند نيز خوب مي باشند.از آلوهايي که هنگام فشردن خيلي سفت يا خيليشل هستند ، رنگشان خوب نيست يا پوستي چروک ، کبود يا شکسته دارند اجتنابکنيد.بهترين زمان چيدن آنها هنگام بلوغ است اما زمانيکه کاملاً نرسيده اند.

آنها را تا قبل از رسيدن کامل و آماده شدن براي خوردن در دماي اطاق ( بين 51 تا 77درجه فارنهايت) نگهداري کنيد. براي افزايش فرآيند رسيده هنگام آوردن آلو به خانهآنها را ميوه هاي توليد کننده گازاتيلن ازقبيلموز،سيبياگلابي درونپاکتهاي کاغذي قراردهيد.آلوها زماني کاملاً رسيده اند و آماده خوردن هستند که بويخوش آنها ساطع شود و زير فشار کم انگشتان نرم باشند.هنگام رسيدن آنها را در يخچالنگهداري کنيد اما دور از ميوه هاي توليد کننده اتيلن باشند در اين صورت آلوها بيشاز حد پخته نمي شوند.

آماده سازي

براي جدا کردن هسته در انواع هسته جدا شکاف ميوه را تارسيدن به هسته برش دهيد سپس دو نيمه را در جهتهاي مختلف بپيچانيد. بعد مي توان هستهرا به آساني درآورد.گوشت انواع هسته دار به هسته چسبيده لذا بهتر است اين آلوها رااز پوست تا هسته قطعه قطعه کرد.پوست آلو را مي توان به آساني جدا کرد براي اين کاربايد مدت 30 ثانيه آنرا جوشاند سپس فوراً در آب يخ قرار داد. پوست آلو را مي توانبا همان روشي که در مورد گوجه فرنگي انجام مي شود جدا نمود.اگرچه آلو را بيشتربصورت تازه مصرف مي کنند نمک زده و پخته آنها بعنوان مخلفات غذا مورد استفاده است. استفاده از آنها درمربا ،ترشي،سس وسوپ بسيار لذيذاست. آشپزها آلو را اغلب بادارچين،جوز،ليمو وپرتقال مصرف مي کنند.

پيشنهاد  Toni

به ياد داشته باشيد يک آلو خشک شدههميشه يک آلو است اما يک آلو را نمي توان هميشه خشک کرد.

گونه هاي ژاپني

دوازده گونه عمده از آلوي ژاپني وجود داردکهتقريباً 70 درصد کل آلوي توليدي آمريکا را تشکيل مي دهند. Red Beautyو Black Beauty دوتا از ابتدايي ترين گونه ها مي باشند. گونه هاي معروف ديگر عبارتند ازThe Santa Rosa, Queen Rosa, Casselman, Black Amber,

Red beautyآلويوقتيکاملاً رسيده است پوستي سياه – ارغواني خواهد داشت و زير فشار کم انگشتان دست ، نرماست.طعم آنها شيرين و بسيار آبدارند ؛ پوستشان قدري ترش مي باشد.

آلوهاي Black Beauty از نظر شکل و اندازه نظير گونه قبلي است اما پوستشان تيره تر و سياه مايل بهارغواني هستند.

آلوي Santa Rosa محبوب ترين آلو در کاليفرنيا وآريزونامحسوب مي شود و داراي طعمي تند وآبدار است.پوست آنها ارغواني مايل به قرمز است و گوشتشان کهربايي با سايه اي ازقرمزمي باشد.

آلوي Queen Rosa از نظر بخشهاي خارجي شباهت بسيار زيادي به Santa Rosa دارد بجز رنگ زرد مايل به سبز آن در قسمت بالا نزديک ساقه. گوشت کهرباييو آبدار آن وقتي مي رسد تند مي گردد.
گونه Casselman خوشمزه ترين آلويآخر فصل است.رنگ پوست آنها قرمر زوشن است و گوشت آن کهربايي تيره است که داراي طعميبسيار شيرين و گوشتدار است.

گونه Black Amber بسيار درشت ، زيبا وسياه رنگ است که بيشتر براي تهيه سسها ، کيکها و دسر pudding بکار مي رود.

گونه Angelino آلويي درشت و ارغواني رنگ و بسيار شيرين با گوشتي زرداست.اين گونه بسيار تطبيق پذير بوده و برايکيک ، مربا و سس مناسب است. اين نوع آلو درصورتيکه به شکل تازه خورده شود نيز بسيار لذيذ است.

گونه Simka بسيار درشت وقلب مانند و ارغواني رنگ استداراي بوي بسيار خوش و گوشتي طلايي مي باشد.

گونه Laroda آلويي استارغواني تيره مشابه Santa Rosa اما بزرگتر از آن که 5 تا6 هفته ديرتر از آن برداشتمي شود.يکي از بهترين انواع آلوي تازه است که بسيار آبدار مي باشد.

آلوي El Dorado پوست قرمز روشن تا مايل به صورتي با بخشهايي ارغواني دارد. داراي گوشتارغواني و خوشعطر است. اين آلو در غذاهمچنان سفت باقي مي ماند که اين خاصيت آنرا براي کنسرو مناسب کرده است.

گونه Friar يا پوستش آبي تيره و يا سياه مايل به ارغواني است و گوشت آن ارغواني رنگمي باشد.وقتي اين نوع آلو مي رسد بسيار شيرين مي گردد.

پوست آلوي Kelsey سبزاست که هنگام رسيدن به رنگ زرد با قسمتهاي قرمز تبديل مي شود. اين آلوي درشت و معطرهنگام بلوغ عطر بسيار خوبي دارد.

گونه هاي اروپايي

آلويايتالياييکه در واشنگتن رشد مي کند معروف ترين گونه آلوي اروپايي محسوب مي شود.وقتي اين آلومي رسد رنگ آن از آبي مايل به قرمز به آبي – ارغواني با گلهاي سفيد تغيير ميکند.اين آلوي سفت در تهيه غذا و کنسرو کاربرد دارد.

آلوي Stanleys آبي – سياه داراي گوشتي سفت و زرد مايل به سبز است.

Blufre(Blue Free) شبيه Stanleys اما کمي است.

Damsons آلوهايي کوچک و آبي با طعمي عالي هستند .آنها بيشتر درکنسور بکار مي روند.

گونه هاي پيوندي

Plumcot پيوندي است خوشمزه بين آلو و زردآلو.اينگونه سرخ رنگ داراي گوشتي قرمزاست اين پيوند که بهترين نوع دوميوه را شامل مي شودداراي تعادلشکرواسيداست که نتيجه آن توليد ميوه اي شبيرينتراز آلو و زردآلواست.

صد گرم آلو 16 گرمکربوهيدرات،4/0 گرمپروتئينو 65کالريدارد.بعلاوه در صد گرمآلو 250 واحد ويتامينA، 07/0 ميلي گرمتيامين، 04/0 ميلي گرمريبوفلاوين، 6 ميلي گرم اسيداسکوربيک،7/0 ميلي گرمآلفاتو کوفرول، 2 ميلي گرمسديم، 167 ميليگرمپتاسيم، 13 ميلي گرمکلسيم، 13 ميليگرممنيزيم، 4/0 ميلي گرمآهن، 1/0 ميلي گرممس، 23 ميلي گرمفسفر و 5 ميلي گرمگوگرد وجود دارد. وجوداسيد سيتريک،

 اسيد سوکسينيک،اسيد ساليسيليکواسيد ماليکو نيزکلسيم،

فسفر،ويتاميني B1,A,B2 نياسين وويتامين C آن را به صورت ميوهاي با ارزش درآورده که هم ميوه تازه و هم خشک آن در رژيم غذايي ضرورت دارد. آلو مدر، ملين و مفيدبراي مبتلايان به بيماريرماتيسمونقرساست. در واقع آلوي خشک را بايد يکي ازبهترين داروهاي ضد يبوست به شمار آورد که عوارض داروهاي ملين و ضديبوسترا نيز ندارد. خيسانده آلوي خشک بهمدت يک شب در آب در رفع يبوست و صفرا بسيار موثر است و علم دفع را منظم ميکند. بايدتوجه داشت که مغز هسته آلواسيد سيانيدريکدارد و از اين رو ميتواندخطرناک باشد. همچنين جوانه هايدرخت آلو نيز گلوکوزيد مولداسيدسيانيدريک دارد.

آفات مهم درختان پسته و مبارزه با آنها

آفات پسته تنوع زيادي دارند و هر آفت نيز طرز خسارت و بيولوژي خاص خود را دارا مي باشد در روش سنتي مبارزه با آفات با توجه به جمعيت و خسارت هر آفت و بدون در نظر گرفتن ساير آفات ووضعيت اكولوژيك منطقه به طريق شيميايي صورت مي گيرد بطوري كه مصرف بي رويه سموم باعث ايجاد مقاومت حشرات و بهم خوردن تعادل زيست محيطي واز بين بردن دشمنان طبيعي مي گردد.

درروشهاي نوين ، مبارزه با آفات با نگرش وسيع تري انجام مي گيرد و به جاي كنترل يك آفت ، كنترل كليه آفات و به جاي استفاده از يك روش از روشهاي مختلف مبارزه استفاده مي شود كه دراين خصوص موارد مختلف زيست محيطي و غيره نيز مورد توجه قرار مي گيرد از روشهاي نوين مي توان به مديريت كنترل تلفيقي مبارزه با آفات (I.P.M ) ومديريت تلفيقي محصول (I.C.M ) اشاره كرد . جا دارد اين روشها در كنترل آفات پسته مورد توجه واقع شده و مبارزه شيميايي به عنوان آخرين حربه مبارزه با آفات در برنامه ريزي ها قرار گيرد.

پسيل معمولي پسته ( شيره خشك ) agonosceiae pistaciae

پسيل معمولي پسته ازگروه آفات درجه يك پسته مي باشد كه درتمام مناطق پسته كاري كشور گسترش دارد باغداران به آن شيره خشك مي گويند زيرا عسلك دفع شده از انتهاي بدن (كورنيكول ) پوره ها در مقابل هوا خشك شده تبديل به دانه هاي مدور شكري مانند مي شود كهروي برگهاي زيرين وزير درختان مي زيرد و گاها شيره نباتي  بصورت فتيله از انتهاي بدن پوره ها خارج مي شود.

زيست شناسي :

زمستان گذراني بصورت حشره كامل زير برگها ، شكاف ديوارها وزير علفهاي هرز مي باشد ، حشرات كامل از نيمه دوم اسفند ماه از محل زمستان گذراني خارج مي شوند ، حشرات ماده بعد از جفتگيري روي جوانه هاي متورم و پس از باز شدن برگها عمدتا روي برگها و يا زير برگها تخم ريزي مي كنند. معمولا تخم گذاري از نيمه دوم فروردين ماه شروع مي شود.

پسيل پسته 6-5 نسل دارد و نقطه اوج تراكم پوره ها در اواسط مهر ماه مصادف با صورتي شدن حاشيه برگها ورگبرگهاي اصلي و ارغواني شدن برگها مي باشد.

نحوه خسارت

نوزادان خسارت

نوزادان پسيل پس از خروج ازتخم تغذيه خود را با مكيدن شيره گياهي درختان پسته شروع مي كنند ، پوره ها در تمام مراحل دوره زندگي و حشرات كامل تا زمان مرگ به تغذيه خود ادامه مي دهند و مقادير بسيار زيادي عسلك كه به شكرك معروف است ترشح مي كنند ، تغذيه آفت از بافتهاي گياه موجب ضعف كلي گياه مي گردد. خسارت اقتصادي آفت بستگي به زمان و مرحله رشد اندامهاي گياه دارد. زمانهاي حساس خسارت اوايل شروع مغز بستن پسته و پس از آن مي باشد كه جمعيت بالاي آفت مي تواند موجب پوكي و نيم مغز شدن دانه ها گردد ضمنا حمله پسيل منجر به ريزش جوانه هاي در حال تشكيل سال آينده و نهايتا ريزش برگها مي شود بطوريكه گياه بشدت ضعيف شده و در سال آينده نيز رشد خوبي نخواهد داشت.

مبارزه با پسيل پسته

1. ارقام متحمل :

آلودگي ارقام مختلف پسته به پسيل متفاوت است بطوريكه كمترين زادو ولد روي ارقام بادامي زرند، ايتاليايي درشت ، ايتاليايي ريز و سرخس دارد بطوريكه سرعت رشد پوره ها روي اين ارقام كندتر و ميزان مرگ و ميرنيزبالاست.

بطور كلي ارقام معروف و تجاري پسته شرايط مناسب تري براي افزايش جمعيت معمولي پسيل پسته دارند و به بيان ديگر، ارقام اكبري ، كله قوچي ،احمد آقايي درشت و ايتاليايي ريز مي باشند. كمترين نرخ رشد و افزايش پسيل برروي گونه هاي پسته وحشي كسور و بنه مي باشد.

2.مبارزه تلفيقي :

بكارگيري چند روش مبارزه از جمله مبارزه بيولوژيك ،كارتهاي زرد ، مبارزه مكانيكي و شيميايي و ... كه بتوانند حداكثر بازدهي را داشته باشند مبارزه تلفيقي مي باشد بطوريكه مبارزه شيميايي به عنوان آخرين مبارزه مورد استفاده قرار گيرد.

3.مبارزه شيميايي :

براي مبارزه شيميايي از سموم ذيل استفاده مي شود.

كنسالت 5/0ليتر درهزار ليتر آب

كنفيدور 4/0 ليتر در هزار ليتر آب

دارتون 5/2 ليتر در هزار ليتر آب

ميتاك ( آميتراز ) 5/1 ليتر درهزار ليتر آب

موسپيلان 200 – 150 گرم درهزار ليتر آب

زمان مبارزه : وجود 15 – 10 عدد تخم و يا پوره پسيل درپشت و روي برگچه هاي پسته براي انجام مبارزه توصيه مي گردد.

4. مبارزه بيولوژيك

1 – 4 . زنبور  psyllaphagus pistacea  عمده ترين پارازيتوئيد و عامل كنترل طبيعي جمعيت آفت پسيل پسته مي باشد و در تمام ايران پراكنده است ، در طول فصل رشد درخت پسته ، از اوايل بهار تا اواخر پاييز برروي درخت پسته فعال است و به تمام سنين پورگي پسيل حمله مي كند زندگي اين زنبور با پسيل كاملا مطابق دارد بطوريكه با هم به دياپوز رفته و از خواب بيدار مي شوند ، اين حشره در مرحله شفيرگي در داخل پوره هاي موميايي شده پسيل وارد دياپوز مي شود ، زمان ظهور زنبور ابتداي بهار است.

2 – 4 . حشره شكارگز بالتوري chrysopella carnea

از مهمترين بالتوري هاي شكارچي باغات پسته مي باشد كه از پسيل هم تغذيه مي كند . اين گونه با ترجيح غذايي شته خواري در محيط اكولوژيكي زراعي و مرطوب فعال مي باشد و گونه غالب پسته كاريهاي استان كرمان مي باشد و لاورهاي اين حشره نقش مهمي در كنترل پسيل پسته دارند و ازتخم و پوره هاي سنين مختلف پسيل تغذيه مي كنند .

5. تله هاي چسبنده زرد رنگ :

يكي ديگر از روشهاي مبارزه تلفيقي استفاده از تله هاي زرد رنگ براي شكار حشرات كامل پسيل پسته مي باشد ، استفاده از تله هاي زرد رنگ چسبدار به منظور جلب حشرات كامل پسيل در نسلهاي مختلف آفت و به تعداد 2 عدد تله به فاصله يك درخت در ميان روي درختان و در ارتفاع بالاتر از 5/1 متر از سطح زمين توصيه گردد. قابل ذكر است تله هاي زرد تاثير قاطعي در كنترل آفت ندارد ولي تا حدي از شدت طغيان جلوگيري مي كند.

پروانه چوبخوار پسته kermania postacilla

اين آفت در حال حاضر يكي از آفات درجه يك پسته محسوب مي شود و در اكثر مناطق پسته كاري كشور گسترش دارد.

زيست شناسي ( بيولوژي ) :

اين حشره زمستان را به صورت لارو كامل در داخل سرشاخه هاي پسته مي گذراند و در اواخر زمستان لاروها از شاخه ها خارج شده و در روي سرشاخه ها و نزديك جوانه ها مستقر مي شوند و پيله خاكستري رنگي بدور خود مي تنند ودر داخل آن تبديل به شفيره مي شوند پس از مدتي حدود 25 – 35 روز پروانه ها از شفيره ها خارج و پس از جفتگيري روي سرشاخه هاي سبز و خوشه ها تخمگذاري مي كنند از تخم ها لاروهاي كوچك سن يك خارج و بطور مستقيم وارد مغز محور خوشه و يا مغز سر شاخه هاي سبز مي شوند . اين آفت يك نسل در سال دارد.

طرز خسارت :

اين آفت فقط به درختان پسته حمله كرده و طرز خسارت آن به دو طريق است.

1. بعضي از لاروهاي پروانه از مغز محور خوشه تغذيه نموده و باعث مرگ حدود 5 تا 8 درصد ميوه ها ي خوشه مي گردند ، گاهي نيز تمام خوشه خشكيده و باعث ريزش دانه ها مي گردد.

2.     عده اي ديگر از لاروها وارد شاخه شده و از مغز چوب تغذيه مي نمايند و بدين وسيله دالانهايي را در داخل چوب به وجود مي آورند ، شاخه هاي مورد حمله رشدشان كم و در نتيجه از مقدار كل محصول سال بعد كاسته مي شود.

مبارزه با پروانه چوبخوار پسته :

1.     مبارزه بيولوژيك :

دشمنان طبيعي متعددي در طبيعت جمعيت اين آفت را كنترل مي كنند بطوريكه چندين گونه زنبورپارازيتوئيد با تخمگذاري درون بدن آفت جمعيت را كاهش مي دهند منتهي در حال حاضر استفاده از اين حشرات كاربردي نشده است .

2.     استفاده از فرمونها :

از ديگر روشهاي كنترل اين آفت استفاده از فرمون ها ( موادي كه از پروانه هاي ماده ترشح مي شود و بوي آن در فضا پخش مي گردد ) براي جلب پروانه هاي نر مي باشد در حال حاضر استفاده از فرمونها در مرحله تحقيق مي باشد و نتايج بدست آمده در حد توصيه در سطح وسيع نيست.

3.     مبارزه شيميايي :

چون لاروهاي اين آفت چوبخوار بوده و در داخل سرشاخه هابسرمي برند مبارزه شيميايي نمي تواند به خوبي موثر واقع گردد و درصورت ضرورت و نياز به شيميايي  در آلودگي هاي بالاي 65 در صد از سم لاروين به نسبت 1 كيلوگرم در هزار ليتر آب و در جمعيتهاي بين 40 – 60 در صد ازسموم رايج نظير اتيون ، اندوسولفان ، زولون به نسبت 2 ليتر در هزار ليتر آب استفاده مي شود.

سن هاي زيان آور پسته  pistachio

سنهاي زيان آور در باغات پسته عمدتا متعلق به خانواده سنهاي بد بو و سنهاي بذر خوار و سنهاي گياهي بوده و از آفات مهم پسته محسوب مي گردند كه شامل سن سبز با لكه سفيد، سن سبز يكدست ، سن قهوه اي و سن قرمز مي باشند.

زيست شناسي ( بيولوژي )

زمستان گذراني بصورت حشره كامل زير بوته هاي گياهان و پناهگاههاي مختلف مي باشد ، سنهاي كامل در اوسط فروردين از محل هاي زمستان گذران خارج شده و از ميزبانهاي تازه روئيده به ويژه اسپند تغذيه و بر روي آنها تخم ريزي مي كنند، در صورت نامساعد شدن شرايط طبيعي و خشك شدن ميزبان هاي وحشي وبالارفتن جمعيت به سمت باغات پسته هجوم مي آورند و ابتدا از علف هاي هرز اطراف و داخل باغ هاي پسته و سپس از ميوه هاي پسته تغذيه مي كند ، سن سبز با لكه سفيد و سن سبز يكدست و سن قرمز 3 – 5 نسل در سال و سن قهوه اي يك نسل در سال دارد .

نحوه خسارت سن ها :

نحوه خسارت سنها با توجه به مراحل رشد ميوه به شرح زير مي باشد.

الف : از مرحله تشكيل ميوه تا سخت شدن پوست استخواني

تغذيه سنها در اين مرحله باعث سياه شدن و ريزش ميوه ها درابتداي فصل مي گردد. در اين مرحله در اثر تغذيه سنها در روي پوست سبز ميوه شيره گياهي بصورت قطرات شفافي خارج شده و محل تغذيه كاملا مشخص مي باشد. هم چنين در سطح داخلي ميوه ها شبكه هاي تور مانند سفيد رنگي مشاهده مي شود . در روي پوست سبز ميوه ها ي در مرحله شروع سخت شدن پوست استخواني تا سخت شدن كامل آن لكه هاي قهوه اي رنگي مشاهده مي گردد.

ب : از مرحله سخت شدن پوست استخواني تا مغز بندي ميوه ها

دراين مرحله علائم تغذيه ولكه هاي قهوه اي رنگ در روي پوست سبز رويي پسته مشاهده نمي شود و محل تغذيه سنها در سطح داخلي پوست استخواني به صورت نقاط سياه رنگ ديده مي شود. تغذيه سن از جنين در حال رشد سبب پوكي و اسفنجي شدن جنين و تغذيه از ميوه هائيكه مغز رشد كرده دارند سبب ايجاد لكه هاي نكروزه فرو رفته قهوه اي رنگ بر روي مغز مي گردد در اين مرحله يعني در مرحله مغز بستن پسته سنها بويژه سنهاي سبز و قرمز و قهوه اي قادر به انتقال قارچ  nematospora coryli نيز بوده و بيماري ماسوي پسته ( ماستي شدن اطراف مغز ميوه ها ) را بوجود مي آورند .

مبارزه با سن هاي پسته :

1.     حمايت از دشمنان طبيعي بويژه زنبورهاي انگل تخم سنها با كاهش دفعات سمپاشي و عدم سمپاشي بي رويه

2.     مبارزه زراعي :

-          اجتناب از كندن و از بين بردن ميزبانهاي وحشي سن ها در مناطق كوهستاني و دشتها ي اطراف باغات پسته

-          اجتناب از كندن و از بين بردن علفهاي هرز ميزبان اطراف و داخل باغهاي پسته در زمانيكه سنها به سمت باغهاي پسته هجوم مي آورند زيرا در اين مرحله كندن علفهاي هرز سبب انتقال سنها برروي خوشه درختان پسته شده و خسارت شديدتر مي شود.

-          از بين بردن علفهاي هرز از طريق شخم هاي بهاره و پائيزه در اوايل فصل قبل از هجوم سنها به باغها و در اواخر فصل پس از برداشت محصول جهت از بين بردن كانونهاي زمستانگذران آفت

3. مبارزه شيميايي :

در صورت تراكم بالاي جمعيت و درصورت نياز به سمپاشي از حشره كشهاي آندوسلفان به نسبت 2 – 5/2 ليتر در هزار ليتر آب و يا لباسيد (فنتيون ) به نسبت  1- 5/1 ليتر در هزار ليتر آب ويا فنيتروتيون ( سوميتون ) به نسبت 5/1-2 ليتر در هزار ليتر آب استفاده مي شود .

تاكيد مي نمايد كه به منظور حمايت از دشمنان طبيعي بويژه زنبورهاي انگل تخم ها كه در كنترل سن ها نقش مهمي دارند از سمپاشي هاي بي رويه در باغات پسته جلوگيري گردد.

زنبورهاي مغز خوار پسته

زنبور مغز خوار سياه پسته eurytoma plotnikovi

زنبور مغز خوار طلايي پسته  megastigmus pistacia

اين زنبورها در اكثر مناطق پسته كاري ايران و دنيا وجود دارند و در بعضي از مناطق ايران خسارت زيادي وارد مي كنند ، زمستان را به صورت لارو كامل درون ميوه هاي پسته روي درخت و يا پسته هاي ريخته شده به زمين سپري و زنبور كامل در بهار خارج شده و پس از جفتگيري تخم خود را در مغز پسته مي گذارد و لارو از تمام محتويات مغز تغذيه مي كند.

زنبورمغز خوار سياه يك نسل در سال و زنبور مغز خوار طلايي دو نسل در سال  دارد. بهترين روش مبارزه با اين آفت جمع آوري و سوزاندن پسته هاي آلوده روي درختان و پسته هاي روي زمين مي باشد ولي بايد دريك منطقه بطور همگاني اجرا شود .

پروانه برگخوار سفيد پسته ( رائوي پسته ) ocneria terebinthina

زمستان گذراني به صورت شفيره در پناهگاههاي مختلف داراي 4-5 نسل در سال دارد . تخم ريزي پروانه به صورت دستجاب 50-25 عددي بر پشت و روي برگها مي باشد. بدن لاروها مودار و پشم آلوده مي باشد و از برگها تغذيه و سبب توري شدن برگها مي شود.

براي مبارزه با اين آفت در صورت بالا بودن جمعيت از سموم زولون به نسبت 2 – 5/2 ليتر در هزار ليتر آب و يا ديازينون به نسبت 1 تا 5/1 ليتر درهزار ليتر استفاده مي شود.

سوسك سرشاخه خوار پسته : ( hylesinus vestitus )   

اين آفت در استان كرمان به نام >>سوسكو << ناميده مي شود ، در تمام مناطق پسته كاري كشور وجود دارد.

زيست شناسي ( بيولوژي ) :

حشره كامل به جوانه هايي كه در محل اتصال دمبرگ قرار دارند حمله كرده آنها را سوراخ و دالان كوتاهي در وسط چوب ايجاد مي كند ، هر سوسك در طول زندگي خود غالبااز يك جوانه تغذيه مي كند ، سوسكها از نيمه دوم مهر ماه به تدريج از كانالهاي تغذيه اي خود در روي درختان خارج شده و به سمت چوبهاي پسته نيمه خشك و تازه هرس شده هجوم آورده و با نفوذ در آنها و ايجاد كانال در داخل آنها تخم ريزي مي كنند. لاروها زير پوست درختان پسته كه تازه خشك شده و يا زير پوست شاخه هاي هرس شده زندگي مي كنند و ضمن تغذيه دالانهايي ايجاد مي نمايند . سوسكهاي نسل جديد از فروردين ماه تا نيمه اول ارديبهشت از چوبها خارج و به جوانه هاي سرشاخه هاي جوان حمله مي كنند ، اين آفت يك نسل در سال دارد.

طرز خسارت :

سوسكها به جوانه ها حمله و ايجاد دالان مي نمايند و اين جوانه ها كه بايد سال بعد به شاخه و ميوه شوند از بين مي روند.

مبارزه :

با توجه به اينكه بهترين محل براي تخم ريزي و ادامه نسل آفت ، چوب هاي پسته هرس شده و چوبهاي خشك مي باشند جمع آوري و سوزاندن اين گونه چوبها باعث كاهش جمعيت آفت مي شود ضمنا تله گذاري در طول فصل پاييزوزمستان جهت تخم ريزي سوسك هاوسوزاندن چوبها در اسفند ماه نيز در تقليل آفت موثر مي باشد با توجه به اينكه نگهداري چوب پسته در منازل محل مناسبي براي تخم ريزي حشره كامل مي باشد از نگهداري چوبهاي خشك و هرس شده درباغ و خانه خودداري گردد. در صورت لزوم و بالا بودن تراكم افت از آندوسولفان 5/2 ليتر درهزار ليتر آب به همراه 10-5 ليتر نفت و 5/2 ليتر صابون مايع براي سمپاشي استفاده گردد.

پروانه پوست خوارميوه پسته (كراش ) arimania komaroffi

اين آفت در استان كرمان به نام كراش ناميده مي شود ، ميزبان آن اختصاصا پسته مي باشد.

زيست شناسي (بيولوژي) :

زمستان گذراني به صورت شفيره در روي پوسته هاي خشكيده و برگ درختان پسته و در لابلاي كلوخه هاي زير درختان است . در ماه ارديبهشت پروانه نر و ماده از شفيره ها خارج و پس از جفتگيري برروي ميوه ها تخم ريزي مي كنند. اين آفت 3 نسل درسال دارد.

طرز خسارت :

لارو اين آفت در نسل اول در ماههاي ارديبهشت و خرداد از دانه هاي ريز پسته تغذيه مي كند و خساراتي شبيه به خسارت پروانه ميوه خوار پسته ايجاد مي نمايد لارو نسل بعدي ازپوست سبز رويي ميوه تغذيه مي كند و در نتيجه دانه بدون پوست و بدون مغز باقي مانده خشك شده و مي ريزد در نسل آخر كه مصادف با رسيدن ميوه ها مي باشد لاروها از پوست نرم پسته تغذيه مي كنند و باعث بجاي گذاشتن لكه هاي تيره در روي پوست استخواني دانه پسته شده و از بازار پسندي و مرغوبيت پسته كاسته مي شود لاروهاي نسل هاي مختلف اين آفت حداقل 6 ماه روي خوشه پسته فعاليت مي كنند وبراي محافظت از عوامل خارجي تارهاي نازكي مي تنند و به همين علت در اصطلاح محلي كراش ناميده مي شود.

مبارزه شيميايي :

براي مبارزه در موقعي كه لاروها هنوز جوان هستند و تار زيادي به دور خود نتنيده اند سمپاشي با سموم زولون و مالاتيون 2 ليتر در هزار ليتر آب نتيجه قطعي داده است.

زنجره پسته ( شيره تر)  idiocerus stali

اين آفت به نام شيره تر شناخته شده و در مناطق پسته خيز وجودارد ولي از آفات مهم مناطق پسته خيز محسوب نمي شود اما به لحاظ فعاليت اين آفت روي درختان بنه ، باغات مجاور به كوهستانهاي داراي درختان بنه از خسارت آن صدمه مي بينند.

زيست شناسي :

حشرات كامل درزير پوستك و شكاف تنه درختان پسته زمستان گذراني مي كنند به محض گرم شده هوا در نيمه دوم اسفند ، حشرات كامل از پناهگاهها خارج و در ساعات گرم روز ازشيره جوانه هاي تازه رشد كرده تغذيه مي كند و به محض باز شدن خوشه ها ، حشرات ماده در داخل دم خوشه ها و سرشاخه ها تخمگذاري مي كنند كه محل تخمگذاري برنگ سياه ديده مي شود. خروج نوزادها از تخم همزمان با خاتمه گل و تشكيل ميوه مي باشد ، اين حشره در سال يك نسل دارد.

طرز خسارت :

تغذيه نوزادان زنجره (پوره ها ) از ميوه ها باعث سياه شدن و ريزش آنها مي گردد علاوه بر آن مدفوع آفت همراه با ترشحات گياه ناشي ازنيش پوره ها به صورت مايعي چسبناك جلوه اي زشت به خوشه ها مي دهد .

مبارزه :

با توجه به اينكه يكي از خسارتهاي آفت ، تخم ريزي حشره كامل در داخل دم خوشه ها مي باشد بنابر اين بهترين زمان مبارزه قبل از تخم ريزي مي باشد و چناچه باغداران موفق به سمپاشي در اين مرحله نشوند بر عليه پوره ها مبارزه مي كنند كه آگاهي از تركم آفت درهنگام مبارزه داراي اهميت است . در صورت نياز به سمپاشي زولون ،دارتون به نسبت 2 – 5/2 ليتر درهزار ليتر آب و يا سموم اتيون ، اندوسولفان به نسبت 2 ليتر درهزار ليتر آب استفاده مي شود.

پروانه ميوه خوار پسته ( داغوي پسته ) recurvaria pistaciicola

اين آفت در اكثر مناطق پسته كاري كشور و غالبا برروي درختان مسن يافت مي شود .

بيولوژي :

زمستان گذراني آفت بصورت لارو كامل سن آخر داخل حجره هاي لاروي درزير پوستك تنه درختان يا در زير كلوخها و يا لابلاي برگهاي ريخته شده درزير درختان مي باشد.

ظهور حشرات كامل همزمان با تورم جوانه ها مي باشد كه پس از جفتگيري بر روي گلها و ميوه ها ي تشكيل شده تخم ريزي مي نمايند ، تخمها حدودا 2 هفته بعد باز شده و لاروهاي سن اول كوچك وشيري رنگ به داخل ميوه هاي تازه تشكيل شده نفوذ نموده و از جنين ميوه تغذيه مي نمايند ميوه هاي خسارت ديده دراين مرحله سياه شده و خشكيده و در نهايت مي ريزند . لاروها پس از خوردن محتويات ميوه آنرا سوراخ نموده و خارج مي شوند و سپس وارد ميوه بعدي مي گردند بطوريكه دراين مرحله هر لارو قادر است تا 8 ميوه را از بين ببرد.

لاروهاي سن آخر به سمت تنه درختان رفته و در ارتفاع 5/0 تا 5/1 متري و در زير پوستك تنه پيله ساخته و به شفيره تبديل مي شوند.

شروع نسل دوم از اواخر تير تا اوايل مرداد مي باشد و لاروهاي اين نسل پوست سبز ميوه ها را سوراخ و از سطح داخلي پوست سبز تغذيه مي نمايند و يا ازمحل شكاف پوست استخواني ( محل خندان شدن پسته ) وارد ميوه شده واز مغز ميوه تغذيه مي نمايند ، لاروهاي نسل دوم پس ازكامل شده به سمت تنه درختان حركت و درداخل حجره هاي لاروي زمستانگذراني مي كنند اين آفت درسال 2 نسل دارد.

طرز خسارت :

لارو پروانه ميوه خوار پسته در اوايل تشكيل ميوه با تغذيه از جنين ميوه ها باعث سياه شدن و ريزش آنها مي شود كه خسارت را دراين مرحله داغوي پسته نامند،

خسارت لاورها از مغز ميوه هاي در مرحله استخواني شدن پوست پسته باعث بر جاماندن فضولات لاروي و ايجاد لكه هاي تيره رنگ برروي پوست استخواني مي گردد كه سبب كاهش مرغوبيت و بازار پسندي پسته ها مي گردد هم چنين سوراخ ايجاد شده توسط لاروها را نفوذ قارچها مولد آفلاتوكسين را فراهم مي سازد.

روشهاي مبارزه :

1.     استفاده از تله هاي فرموني : دراين روش حشرات ماده ( به تعداد 2 تا 3 عدد) رادرداخل محفظه شيشه اي يا پلاستيكي كه دو سر آن سوراخ است و توسط پارچه  توري پوشانيده شده است محبوس كرده وآن را برروي يك سيني محتوي آب وچند قطره روغن ولك قرار مي دهند ، ظرف حاوي پروانه هاي ماده در ارتفاع حدود 5 – 10 سانتي متري بر روي سيني آب آويزان شود . پروانه هاي نر به سمت بوي پروانه هاي ماده جلب و در داخل سيني محتوي آب و روغن ولك افتاده و از بين مي روند .

2.     مبارزه شيميايي : درصورت نياز به عمليات سمپاشي همزمان باريزش   گلها ( مقارن با اندازه ارزن شدن ميوه ها ) ازسموم متاسيستوكس ، ميتاك به نسبت 5/1 ليتر درهزار ليتر آب و در صورت تراكم زياد آفت از سم لاروين به نسبت 1 كيلو گرم در هزار ليتر آب استفاده شود.

سوسك شاخك بلند :chalchaenesthes pistacivora

تخم گذاري حشره كامل بصورت انفرادي و برروي سرشاخه هاي جوان و يادرمحل هرس شاخه ها انجام مي شود ، ميانگين تعداد تخم 35 – 40 عدد مي باشد ، لاروها از داخل شاخه ها تغذيه نموده و سبب خشكيدگي شاخه ها مي شوند طول كانال لاروي حدود 15 سانتيمتر و بصورت رفت و برگشتي مي باشد.

لارو سن آخر درانتهاي كانال از اوايل شهريور ماه تبديل به شفيره مي گردد.

حشره كامل حدود 5 تا 6 ماه درداخل كانال لاروي باقيمانده و تغذيه مختصري از چوب مي نمايد و از اوسط فروردين ماه با ايجاد سوراخي به قطر 4 تا 5/4 سانتيمتر از شاخه خارج مي شوند بنابراين يك نسل اين حشره دوسال طول مي كشد.

اين آفت در شهرستان سرجان شايع گرديده و به عنوان آفت قرنطينه مي باشد،

انتقال اين آفت بوسيله نهال آلوده و بقاياي گياهي مي باشد و روش اصلي مبارزه با آن هرس شاخه هاي آلوده و ازبين بردن بقاياي گياهي آلوده است.

سايرآفات پسته :

آفاتي كه در درجه دوم اهميت قرار داشته و براي مبارزه آنها به سمپاشي اختصاصي نياز نداشته و هنگام مبارزه با سايرآفات كنترل مي گردند به شرح زير مي باشند ودربخش تقويم زماني مبارزه غير شيميايي وشيميايي باآفات درختان پسته ، نحوه مبارزه و سموم توصيه شده با اين آفات ذكر شده است .

1. شپشك واوي پسته (شپشك سرشاخه و ميوه پسته ) pistaciapis pistaciae
2. شپشك تنه درختان پسته melanaspis inopinatus
3. كنه معمول پسته tenuipalpus granati  
4. كنه هاي اريوفيد پسته aceria stefanii , a. pistacia  
5. كاپنوديس يا سوسك ريشه پسته  capnodis cariosa haueri

راهنماي علمي در زمينه رفتارهاي اسبها- رفتار شناسي اسب

مروري بر كتاب نوشته دكتر پالول مك گروي

بهترين نژادهاي اسب آنهايي هستند كه باديگر اسبها در گروه هماهنگ هستند با اين وجود اتولوژي اسب (مطالعه رفتار اسبها) زمينه اي است كه مخصوصاً در استراليا به خوبي به آن پرداخته نشده است.

گفته شده است كه صنعت، اين موضوع را پذيرفته كه ما هرگز نمي توانيم به دليل انجام يك كاري توسط اسب پي ببريم. پرروش دهندگان، آموزش دهندگان و پزشكان اسب بايد در وهله اول به هر رفتار اسب آگاهي داشته باشند تا بتوانند بر مشكلات آموزش و درمان آن فائق آيند. به همين دليل است كه ظهور ابزارهاي جديد كه به ما در بررسي، ثبت و بحث در مورد رفتارهاي اسبها كمك مي‌كند، بسيار مورد استقبال قرار گرفته است.

تصور كنيد كه شما گروهي از ماديانها و كره اسبهايي را كه تازه روي پايشان ايستاده اند را بررسي مي كنيد. يك كره اسب به دور ماديان در حال حركت مي چرخد و در حالي كه از زير گردن ماديان مي گذرد سرش را به صورت عمودي بالا گرفته و مانع از حركت او شده و با اين كار، پرستاري از او براي ماديان راحت تر مي شود. بهترين كلمه براي توضيح اين فعاليت چيست؟

سابقاً شما بايد توالي رفتارها را مو به مو توضيح مي داديد و يك نام بر روي اين فعاليت مي‌گذاشتيد. اين نام ممكن است خيلي مناسب نباشد و ممكن است ديگر دانشمندان هم اثر شما را خوانده و آروز مي كردند كه كاش شما از يك زبان و لغت رايج و استاندارد استفاده مي كرديد. حالا رفتار شناسي اسب در اختيار شماست. شما مي توانيد با مشورت با آن بفهميد عنواني كه شما براي ناميدن اين عمل به دنبالش مي گرديد عمل متوقف كردن است.

رفتار شناسي اسب خلاء نياز به يك كاتولوگ جامع كه عناصر رفتاري را تعريف كرده باشند را پر مي كند اين كاتالوگ تشكيل شده از توالي رفتارهايي كه نژاد اسبها (براي مثال، اسبها پونيها، اسبهاي پرزو اسكي، خرها، گوره خرها) از خود نشان مي دهند. هر مرض كلمه ايست كه در جلوي آن يك خط توضيح از نحوه آن رفتار دقيقاً آورده شده است تا اطمينان حاصل شود كه اين حركت با هيچ الگويي حركتي ديگر اشتباه گرفته نمي شود و مجموعه از مراجع و نحوه اين عمل در نژادهاي مختلف اسب آورده شده است با حمايت بيش از 500 عكس كه بعضي از آنها بسيار استثنايي هستند (مثل عكس اسب برني كه غشاء ها و كثيفي ها را از روي كره اسبهاي تازه به دنيا آمده پاك مي كند) راهنمايي با ارزش براي كساني است كه به بررسي اسبهاي (اهلي يا وحشي) مي پردازند. اين كاتالوگ از چندين بخش رفتارهاي نگهدارنده، روابط اجتماعي، روابط بين اسبهاي نر رفتارهاي توليد مثلي رفتارهايي كه در نتيجه اهلي شدن به وجود آمده اند آخرين بخش احتمالاً براي تشخيص رفتارهاي ناخوشايند مثل لگد زدن هنگام واگذاري اسب به تعليم دهندگان مي تواند كمك كننده باشد.

پروفسور سومك دانل يك اثر طراز اول از خود به جا گذاشته است. اثر او در 15سال گذشته به ما نشان داده است كه اگر مي خواهيم از اسبها استفاده كنيم بايد تا چه حد نسبت به آنها حساس باشيم. او با تاكيد بر اين كه بسياري رفتارهايي كه به نظر ناهنجار مي رسند رفتارهايي طبيعي هستند.

در سال 1994 دانشگاه دامپزشكي دانشكده نپسيلوانيا شروع به برسي رفتارهاي يك گله نيمه وحشي از پوني ها كرد. پروفسور مكدانل به عنوان مسئول اين طرح به منعبي كه نوشته است افتخار مي كند چرا كه تبديل به منعبي بسيار مفيد شده است. سابقاً مقالات مهمي و منبع هايي از كتابها در مورد مشاهدات روز به روز از رفتارهاي گله منتشر كرده بودند. ولي اين كتاب همه آنها را با هم جمع كرده.

طرح همزيستي اسبهاي وحشي كلرادو

در سال 1992 كلرادو BLM شيوه اي هيجان انگيز و ابداعي براي انتخاب از ميان اسبهاي وحشي موجود را به وجود آورد كه طرح همزيستي نام داشت. انتخاب محتاطانه و نظارت بر اسبهايي كه با هم زندگي مي كنند.

مطالب زيادي را در رابطه با حفاظت از اين حيوانات و آموزش دادن آنها به ما مي آموزد در اين طرح آنها به آرامي 20 تا 30 اسب آموزش مي دهند كه زين و افسار را قبول كنند، اگر يك اسب بتواند كارهاي زير را انجام دهد نشان مي دهد كه به خوبي آموزش ديده.

به راحتي بتواند از تپه ها بالا برود.

فرمانهاي راه رفتن، يورتمه رفتن، سبك دويدن و نگه داشتن سر و بدن در يك راستا را بشناسد.

بر طبق فرمان جهت حركت خود را عوض كند، متوقف شود و به عقب برود.

بتواند چهارتا پايش را به ترتيب بالا نگه دارد.

بتوان آن را به يك گاري 4 اسبه بست.

در اين طرح مي توان از ميان اسبهاي آموزش ديده شده در يك اصطبل را انتخاب كرد. كساني كه اين اسبها را مي برند هزينه هاي آموزش و اصطبل آنها را مي پردازند در حال حاضر هزينه يك اسب كه براي پذيرش زين آموزش ديده باشد 74$ كه شامل 125$ است. براي هزينه پذيرش BLM، 180$ براي غذاي اسب و 435$ است براي آموزش. BLM فقط هزينه ي پذيرش را براي خود بر مي دارد بقيه به سازمان اصلاحات مي روند تا در اين برنامه سرمايه گذاري شوند.

تذكر: چنين برنامه هايي براي كساني كه خواهان يك اسب وحشي هستند اما هيچ تجربه اي در آموزش اسب ندارند بسيار مفيد است. اغلب استفاده از اين طرح و پذيرفتن اسبي كه به اين طريق رام شده از لحاظ هزينه معقول تر از زماني است كه خود شخص اقدام به رام كردن، آموزش و نگه داري از اسب وحشي مي كند.

موسسه تحقيقات اسب شناسي

هدف موسسه تحقيقات اسب شناسي بدون سود افزايش سطح دانش علمي و عمومي در مورد توانايي هاي يادگيري، رفتارها و درك، آموزش، رفاه اسب ها است تا بدين طريق تقابلات و روابط بين انسان و اسب بهبود يابد.

همه مطالعات بدون تهاجم و آزار اسب و با تشويق مثبت آن صورت گرفته است.

ارائه فرصتهاي آموزشي

·         كمك به انسانها و اسبها

·         كمك به شما براي عملكرد بهتر

·         پيشنهاد براي كاهش ماليات هايي كه به اسب تعلق مي گيرد.

بالا بردن سطح دانش در مورد اسبها

موسسه تحقيقات اسب شناسي، تحقيقاتي را در زمينه درك عميق تر ازتوانايي هاي آموزشي شناختي و ادراكي اسبها ارائه مي دهد. هدف از مطالعه، توانايي شناختي اسب، پي بردن به فرايندهاي ذهني، نمودهاي آن و مهارتهايي كه در يادگيري و فكر كردن اسب نقش دارد، است. محققان در موسسه تحقيقاتي اسب دريافته اند كه اسبها بيشتر از آنچه كه قبلاً مي پنداشته اند توانايي ادراكي داشته و قادرند مسائل پيچيده اي را حل كنند. اين مطالعات نشان مي دهند كه اسبها حيواناتي هستند كه قابليت فكر كردن داشته و به كساني كه احساسات و تفكرات آنها را باور داشته باشند بهتر پاسخ مي دهند.

ارائه فرصتهاي آموزشي:

هر ساله موسسه فرصتهايي را براي آموزش عموم مردم در ايام تعطيل به صورت زير فراهم مي كند.

تعطيلات اسب سواري براي يك يا دو هفته از ماه مي تا اكتبر.

كلاسهاي داوطلبانه براي دانشجويان در هر زماني در طول سال.

دروه هاي كارآموزي در تابستان از ماه مي تا اكتبر.

در هر سه برنامه كه براي عموم آزاد است شركت كنندگان در همه تحقيقات و همه مراحل تربيت اسب شركت مي كنند.

شركت كنندگان در اين كلاسها مي توانند با شركت در يك پروژه علمي منحصر به فرد در مورد رفتارهاي اسب، آموزش، كنترل، مراقبت و رفاه اسب تجربه هاي مفيدي به دست آورند. از راندن گاري هاي مزرعه در تاكستانها در سواحل و در كوه ها لذت ببرند. به علاوه، شكرت كنندگان در مورد شيوه هاي جايگزين آموزشي اين موسسه كه اساس آنها تشويق مثبت اسبها- اسب سواري التقاطي و شناخت رفتار و روان شناسي گله اسبهاست بيشتر آگاهي مي‌يابند.

آيا يكي از اين برنامه ها مناسب شما هست؟ اگر يكي از موارد زير در مورد شما مصداق داشته باشد جواب مثبت است.

مي خواهيد با اسبتان كارهاي بيشتري انجام دهيد كه قبلا انجام نمي داديد.

در فكر اين هستيد كه يك اسب بخريد اما در اين مورد اطلاعات كافي نداريد.

سالهاست كه سوار كاري مي كنيد اما هنوز مي خواهيد مهارتهاي خود را گسترش دهيد.

با اسبتان مشكل داريد و احتياج داريد كه با آن كار كنيد؟

به سادگي اسبها جذبتان كرده اند و مي خواهيد بيشتر در مورد آنها بدانيد.

به دنبال تعطيلاتي هستيد كه هم سرگرم كننده و هم برايتان مفيد باشد.

هر ساله هزاران اسب با بهترين قصدها و آروزها خريداري مي شوند با اين وجود در هر سال تعداد زيادي از آنها مجدداً فروخته مي شوند چرا كه مالكان آنها در مي يابند كه ايده‌هاي آنها از داشتن يك اسب واقع گرايانه نيست.

 نگه داري اسب نياز به زمان، پول و از همه مهمتر دانش در اين مورد است. شناخت رفتارهاي اسب يك فاكتور كليدي براي يك اسب سوار خوب و درك چگونگي يادگيري و درك اسبها است.

چگونگي استفاده از اين دانش براي كمك به آموزش اسبها و كنترل آنها يكي از مهمترين جنبه هاي مديريت اسب است. يكي از اهداف موسسه تحقيقاتي اسب اين است كه نتايج خود را را در اختيار همه بگذارد تا ديگران بتوانند از آنها براي بهبود تقابلات ميان اسبها و انسانها استفاده كنند.

بهبود رفاه اسبها:

براي اين كه نيازهاي حيوانات اهلي را دانسته و هر چه بيشتر در مورد روانشاني و فراورده هاي رفتاري آن بدانيم. در گذشته، وقت بيشتري صرف درك روانشناختي اسبها مي شد اما توجه كمي در جهت ذهن اسبها صورت مي پذيرفت.

انسانها با ناديده گرفتن نيازهاي اساسي اسبها براي آنها توليد استرس مي كنند.

و اگر اين استرس ها طولاني شود سبب ايجاد مشكلات رفتاري و جسمي مي شود هنگامي كه مشكلات رفتاري و جسمي مي شود. هنگامي كه مشكلات براي اسب بوجود مي آيد، معمولا اسبها سرزنش شده از تعليم دهنده اي به تعليم دهنده ي ديگر منتقل مي شود بدون اينكه شرايطش تغيير كند يا اينكه چندين بار پشت سر هم فروخته مي شود. در انتها هم بر روي اسب برچشت (ناسازگار) زده ميشود و سپس فراموش شده، مورد سوء استفاده قرار گرفته و يا اينكه به كشتاگراه فرستاده مي شود.

فاكتروهاي روانشناسي مثل احساسات، تفكر و به ياد سپاري فرآيندهاي ادراكي اي هستند كه بر روي سلامت حيوان تاثير مي گذارد. بناراين اگر مي خواهيم بهترين محيط را براي اسبمان ايجاد شود و از بهترين شيوه ها براي كنترل و آموزش آن استفاده كنيم بايد روندهاي شناختي و انگيزه هاي آنها را دريابيم.

شما نيز مي توانيد يكي از حاميان موسسه تحقيقايت اسب باشد.

انتشارات موسسه تحقيقاتي اسب براي يافتن عنوان مقاله ها در اين راه برنامه هاي تلويزيوني، اينترنتي و راديوي اين موسسه ديدن كنيد كمك كردن ماليات هايي كه به اسب تعلق مي گيرد موسسه تحقيقاتي اسب ماليات بر اسب را كاهش داده و در عوض از اين پول به كمك هاي نقدي عموم مردم براي تحقيقات استفاده مي كند.

جدايي كره از مادر

جدا كردن كره از مادر براي كره فاجعه دلخراشي است. به همين جهت تغذيه صحيح دراين هنگام چه براي كره و چه براي ماديان از اهميت به سزايي برخودار است. از شير گرفتن كره به معني جدا كردن نهايي از مادرش نمي باشد با اين حال بايد سعي نمود تا حد امكان اين جدايي تا هنگامي كه براي كره خود يك همبازي پدا نمايد كه براي او از مادرش هم مهمتر باشد به تعويق بيافتد.

در دوران شيرخوارگي كره تنها از شير مادر تغذيه مي كند. با پيشرفت مراحل رشد تكميلي نيز استفاده نمايد كه به مرور مصرف مواد تكميلي افزايش يافته و در عوض از شير كمتري تغذيه مي كند. بسته به مرحله رشد كره مي توان آن را بين پنج تا شش ماهگي از ماديان جدا نمود. ماديان نيز پس از جدا شدن كره از او توليد شير را قطع مي نمايد كه باعث كاهش تغذيه او نيز مي شود. در مقابل كره در تمامي مراحل رشد به مصرف بالايي از مواد غذايي نيازمند است.

نخست كرة جدا شده را بررسي مي كنيم رشد او بسيار چشمگير مي باشد كه هيچ معنايي بجر افزايش حجم بدن وي ندارد. براي حاصل شدن اين حجم، كره به مواد غذايي در خوراك نياز دارد. به همين جهت نيز عناصر غذايي مورد نياز كره كاملاً متفاوت از عناصر غذايي مورد نياز ماديان است كه در مراحل بحراني بارداري (يعني در هشتمين تا يازدهمين ماه آبستني) يا شيردهي است.

به منظور تكميل ساختمان بدن صرف نظر از اين انرژي به مقدار هنگفتي پروتئين و مواد معدني نياز است. مد نظر داشته باشيد كه حيوان صرفنظر از ماهيچه ها و اندامها بايد اسكلت بندي خود را نيز تكميل كند نتيجتاً آن به مقادير زيادي كلسيم و فسفر نياز دارد.

معرفي نژاد آخال تكه

آخال تكه از اسبهاي اختصاصي و غير متعارف و همچنين از قديمي ترين نژادهاي موجود در جهان مي باشد. پراكندگي اين نژاد در اطراف صحراي تركمنستان، شمال ايران و بيشتر در اشك آباد متمكر است و در اين مناطق از 3000 سال قبل براي مسابقات پرورش مي يافته است. امروزه نژاد آخال تكه دقيقاً شبيه به اسبهاي تيپ 3 پرورش اسب مي باشد. (اسبهاي اين گروه داراي ارتفاعي حدود 160-150 سانتيمتر بدن با بدن طويل و باريك، گوشهاي دراز و گردن طويل مي باشند) اين اسب شباهتهايي با اسب عرب مسابقه موناقي (Munaghi) دارد.

تاريخچه:

نامگذاري اين اسب بر اساس آبادي هاي آخال مردم تركمنستان مي باشد كه تكه ناميده مي شود، معتقدند كه اين اسب اثر زيادي را ايجاد نژاد اسبهاي خونگرم داشته است. در تاريخچه اين اسب داستان عجيب و باورنكردني ذكر شده است كه حاكي از تحمل و مقاومت بيش از حد آن به گرما مي باشد، در سال 1935، اين اسب فاصلة بين اشك آباد تا مسكو به مسافت 4152 كيلومتر را در مدت 84 پيموده است و اين سواري شامل 966 كيلومتر سواري در صحرا به صورتي بود كه اسب به آب دسترسي نداشت. اين ركورد هرگز تكرار مجددي نداشت.

سواركاري مهمترين مورد استفاده از اين اسب است كه در جوامع تركمن امري متداول و معمول مي باشد. تركمها عادت دارند تا از جيره هاي غني از پروتئين مانند يونچه خشك و در صورت دسترسي، پلت چربي گوسفند همراه با جو و كيك خمير سرخ شده استفاده كنند. در اين مناطق براي اسبها پوشش نسبتاً زيادي در نظر مي گيرند تا از سرماي شبهاي صحرا و گرماي ظهر محافظت شوند. امروزه، آخال تكه به عنوان اسب مسابقه، و اسبي كه مسافتهاي طويل را به راحتي طي مي كند و اسب ورزشي (درساژ و پرش) استفاده مي شود.

ويژگيهاي نژادي:

رنگ: رنگهاي اين اسب شامل كرنگ، سياه و خاكستري، نقره اي، زرد مايل به خاكستري و سمند (خرمائي) مي باشد، اما رنگ بسيار خيره كننده اين نژاد، رنگ طلائي يا جلاي فلزي است كه در زير تابش آفتاب تلالو خاصي دارد.

شكل بدن: بدن استوانه اي شكل با جدوگاه برجسته و شانة افتاده مي باشد، پشت طويل- قفسه سينه باريك و كمر ضعيف است، ارتفاع اين اسب حدود 164-152 سانتيمتر مي باشد.

خصوصيات و ويژگيهاي اندام ها:

سر: سر ظريف، چشم ها درشت و بيرون زده، سوراخ بيني پهن و فاصلة بين دو

گوش مستقيم و پهن است.

اندام حركتي: اندامهاي حركتي ظريف اما با تاندونهاي قوي مي باشند، سم ها سخت و كوچك است.

گردن: گردن طويل، باريك و بطور عمودي بابدن قرار دارد، سر با زاوية 45 درجه با گردن قرار گرفته است.

پوست و مو: پوست و موها بي نهايت ظريف بوده و داراي درخشندگي مي باشند. يكي از خصوصيات مهم اين اسب تحمل آب و هواي نامساعد و نامطلوب مي باشد.

به همين دليل نيز تامين مواد معدني براي حيوانات در حال رشد بسيار ضوري است. در اين ميان تامين ويتامينهاي مورد نياز حيوان نيز از اهميت كمتري برخوردار نيست، چرا كه يكي از امراض بسيار معروف بنام «راشيتيسم» كه بر اثر آن استخوانها دفرمه مي شوند، در اثر كمبود ويتامين D حادث مي شود. تامين انرژي و پروتئين مورد نياز كره از مهمترين موارد جهت رشد صحيح حيوان مي باشد. نياز به انرژي و پروتئني در مورد كره بسيار بالاتر از نياز همنوعان بالغ آنهاست. با اين وجود اين نياز ثابت نبوده و ميزان تقاضاي آن در مراحل مختلف رشد تغيير مي كند و با كند شدن سرعت رشد ميزان احتياجات آن نيز كاهش مي يابد. با اين حساب احتياجات يك كره بيش شش تا دوازه ماهگي در حدود 1: 5/7 و در دوران سيزده تا هجده ماهگي 1: 6/6 است. سپس از نوزدهمين ماه تولدش تا بيست و چهارمين ماه به 1: 9/5 مي رسد از بيست و پنجمين ماه تولدش به بعد به حدود 5:1 رسيده و ثابت مي ماند. پرواز بندي كره ها نيز چاره ساز نمي باشد زيرا رشد كره تنها به ميزان تغذيه بستگي ندارد. قد و قواره نهايي بستگي به شرجة اسب و خصوصيات ژنتيكي آن دارد. يك كره بر اثر خوردن بيش از حد نمي تواند از حد ژنتيكي نهائيش كه از قبل تعيين شده بزرگتر شود.

اغلب تغذيه بيش از حد باعث تشكيل استخوان بندي سنگين و اضافه وزن حيوان مي گردد زيرا استخوان بندي كره بسيار نرم و جاذب مواد اضافي مي باشد. بنابراين دادن غذاي بيش از حد به كره صرف نظر از هزينه اضافي، نه تنها سودمند نيست، بلكه مضر نيز هست. از طرفي سوء تغذيه ممكن است سبب شود تا از تواناييهاي ژنتيكي بطور كامل و به هنگام رشد استفاده نگردد. بنابراين در امر تغذيه كره بايد همواره  اعتدال را حفظ نمود تا كره پروار و كره اي كه در سوء تغذيه واقع شده، حاصل نشود.

لذا محاسبه دقيق مقدار غذاي مورد نياز و نيز مراقبت و مشاهده دقيق وضعيت كره به يك ميزان اهميت دارد.

آبهاي زيرزميني حوزه بلغور

5-1- مقدمه

مشكل آب آشاميدني و قابل شرب در بسياري از مناطق كشورمان و حتي برخي زير حوضه هاي آبخيز، هنوز حل نشده و اين مهم به قوت خود باقي مانده است كه به مرور زمان نيز بحراني مي شود. هنوز هم در تعداد زيادي از شهرها و روستاهاي كشور، آب با كيفيت نامطلوب و حتي در مواردي آبهاي آلوده مورد استفاده قرار مي گيرد. در بسياري از مناطق روستايي ،‌گورستان در مركز يا در مجاورت روستا واقع شده و آب آشاميدني مردم از طريق چاههاي دستي محفور در چند متري گورستان تامين مي شود. اين مسايل در برخي موارد، مشكلات عديده اي را در خصوص وضعيت اجتماعي – رفاهي اهالي منطقه و ساختار آن فراهم آورده است.

به منظور غلبه بر تمامي مشكلات و كمبودهاي موجود يك سري اقداماتي لازم است كه خوشبختانه اين معضلات به آساني قابل رفع مي باشد. در حال حاضر و براي سال هاي آتي، محدوديت دسترسي به آب، در مناطق خشك و نيمه خشك و حتي مرطوب وجود دارد. مسلما” مساله تامين آب در زير حوضه هاي خشك و نيمه خشك داراي جوامع روستايي كه كمبود آن به اقليم منطقه (بارش جوي كم و پراكنده و نرخ تبخير و تعرق بالا) بستگي دارد در صورت عدم چاره انديشي و جامع عمل پوشاندن به آن به صورت مشكلي بزرگ باقي مي ماند.

مطالعات آب زيرزميني به منظور ارزيابي هيدروژئولوژيكي زيرحوضه ها، شناخت كمي و كيفي پتانسيل منابع آبي سازندهاي سخت درز و شكافدار (كارستي)، بررسي كمي و كيفي آب زيرزميني، تعيين حجم تخليه متوسط سالانه منابع آبي حوزه و يا زيرحوزه ها صورت مي گيرد. در اين گزارش، بررسي كيفيت و كميت آب زيرزميني حوزه آبخيز بلغور مشهد مورد بررسي قرار گرفته است.

5-2- روش كار ( Metodology)

در اين گزارش، ابتدا با شناخت مقدماتي حوزه آبخيز مورد نظر و تبادل نظر كارشناسان گروههاي مطالعاتي ديگر ، اطلاعات اوليه حاصل گرديده است. سپس عمليات ميداني در حوزه مربوطه به منظور شناخت بهتر حوزه ، بررسي پتانسيل سطح الارضي و تحت الارضي منابع آب ، سرعت عمل در آماربرداري تكميلي منابع آب زيرزميني (چاه ، چشمه ، قنات) انجام گرفته است.

گزارش كيفيت آب زيرزميني حوزه آبخيز بلغور شهر مشهد ضمن جمع آوري آمار و اطلاعات و گزارش هاي موجود و همچنين اخذ اطلاعات از گروه هاي مطالعاتي ديگر مشاور باتوجه به شرح خدمات موجود تهيه و تدوين شده است. آمار گرفته شده به شرح زير است:

1 – نقشه توپوگرافي شامل موقعيت زير حوزه ها، شبكه آبراهه ها، راههاي دستيابي و مناطق روستايي حوزه هاي مطالعاتي.

2 – نقشه هاي زمين شناسي و نفوذپذيري حوضه ها (تهيه شده در سيستم G I S ) .

3 – نقشه منابع آب حوضه ها.

4 – گزارش زمين شناسي و ژئومرفولوژي حوضه هاي مورد مطالعه.

5-3- موقعيت جغرافيايي منطقه مورد مطالعه

حوزه آبخيز بلغور شهرستان مشهد با مساحت         هكتار ، در حوزه آبريز قره قوم (يكي از حوزه هاي ششگانه استان خراسان) و شمال شرق شهرستان مشهد واقع شده است . از نظر موقعيت جغرافيايي ، حوزه آبخيز بلغور در محدوده                      تا              طول شرقي و                  تا                عرض شمالي و همچنين                 تا            طول شرقي و                  تا                عرض شمالي (برحسب X ,    , Y و UTM ) واقع شده است. روستاي بلغور آبادي بزرگ و مهم منطقه است كه در غرب حوضه قرار دارد. راه دستيابي به منطقه مورد مطالعه از طريق جاده اصلي آسفالته مشهد – كارده – مارشك مي باشد. (شكل 1 و 2)

شكل 1

موقعيت جغرافيايي حوزه آبخيز بلغور شهرستان مشهد در استان خراسان

شكل 2

راههاي دستيابي و زيرحوزه هاي حوزه آبخيز بلغور شهرستان مشهد و شبكه

آبراهه هاي اصلي آن

5 – 4- آماربرداري تكميلي و تهيه نقشه منابع آب

آماربرداري تكميلي در بازديدهاي محلي با كمك يكي از اهالي حوزه منطقه (جهت نشان دادن چاه ، جشمه) در دو مرحله به دليل جاري شدن سيل و بسته شدن برخي چشمه ها انجام گرفته است. (تاريخ آماربرداري در قست عنوان جدول پيوست درج شده است) آمار و اطلاعات منابع مذكور مطابق جدول پيوست تهيه و در اختيار واحد G I S به منظور پلات نقشه منابع اب قرار داده شده است.

موقعيت دقيق منابع آب توسط دستگاه مختصات ياب جغرافيايي (  G P S ) صورت گرفته است. آماربرداري كيفي منابع آب موجود زيرحوزه ها نيز بيشتر معطوف به چشمه ها و چاههايي است كه با توجه به قضاوت كارشناسي، احتمال آلودگي هاي ناشي از منابع مختلف وجود داشته است. اين نمونه ها حداكثر ظرف 24 ساعت جهت آناليز شيميايي يون هاي غالب به آزمايشگاه انتقال يافته است. نتايج آناليز كاتيون و آنيون هاي غالب به لحاظ مصارف شرب و كشاورزي و همچنين تيپ آب ، با اسفتاده از دياگرام هاي شولر، و يكلوكس و استيف مورد بررسي قرار گرفته است.

تهيه نقشه منابع آب محدوده هاي مطالعاتي از اهميت زيادي برخوردار است. زيرا در مراحل عمليات اجرايي سازه ها،‌ نياز به شناخت و انتخاب چشمه ها جهت تامين حجم آب مصرفي ضروري مي باشد. به عبارت ديگر، در صورت نياز به آب جهت اجراي پروژه هاي تصويب شده به كمك نقشه منابع آب مي توان به حجم آب مصرفي دست يافت. موقعيت دقيق منابع آبي شناسايي شده در شكل 3 مشخص مي باشد.

شكل 3

پراكندگي و موقعيت منابع آب حوزه آبخيز بلغور شهرستان مشهد (چشمه و چاه) كه بر روي نقشه پايه حاوي زيرحوزه ها و شبكه آبراهه ها پلات شده است

5-4-1- چاه

از آنجائي كه ضخامت رسوبات آبرفتي حوزه بلغور (به غير از محدوده خود روستا) چندان زياد نيست، عمده چاه هاي بهره برداري از نوع كم عمق مي باشد. از طرفي به علت حجم كم ذخيره آب در مخازن آبرفتي استحصال آن عمدتا” از طريق موتورهاي برقي كوچك و بعضا” ديزلي صورت مي گيرد. بهره برداري منابع آب از طريق چنين چاه هايي نامنظم (چند ساعت در روز) است. در واقع اين گونه چاه هاي بهره برداري، نقش زهكش آب موجود در منافذ و خلل و فرج رسوبات آبرفتي را بر عهده دارد كه بعضا” توسط نيروي موتور به سطح انتقال يافته و مورد استفاده بخش كشاورزي و شرب قرار مي گيرد.

آماربرداري چاههاي شامل طول وعرض جغرافيايي ،‌ارتفاع ،‌نوع چاه ، نام مالك ، روستاي مجاور نوع مصرف عمق ،‌سطح آب (‌حتي المقدور )‌ ابدهي ، وضعيت بهره برداري از آب و غيره مي باشد.

حوزه آبخيز بلغور داراي 3 حلقه چاه كم عمق مي باشد كه برروي نقشه در شكل 3 پلات شده است . عمق اين چاهها كمتر از 10 متر است و بهره برداري از آنها به صورت نامنظم است . همچنين يك حلقه چاه از مجموع چاههاي حوزه جهت دامداري ( شمال شرق حوزه در دره آق چشمه )‌و بقيه جهت مصارف عمومي و كشاورزي مورد بهره برداري قرار مي گيرد . مشخصات و آمار تكميلي چاههاي بهره برداري حوزه مطالعاتي بلغور در قسمت پيوست آورده شده است .

5-4-2 – چشمه

بدليل كوهستاني بودن وهمچنين ساختار زمين شناسي منطقه ، چشمه هاي نشتي ، ‌زهكشي (‌عمدتا از طريق بستر آبراهه ها و رودخانه اصلي )‌و غيره وجود دارد .آماربردراي چشمه ها شامل طول وعرض جغرافيايي ،‌ارتفاع چشمه نوع چشمه نام مالك (‌در برخي موارد) ‌روستا يا عارضه زمين شناسي مجاور آن  نوع مصرف آبدهي وضعيت چشمه و غيره مي باشد.

در حوزه آبخيز بلغور 34 دهنه چشمه (‌با دبي 7-0.1 ليتر در ثانيه )‌شناسايي و

پراكندگي و موقعيت آنها برروي نقشه منابع آب ارائه شده است . (‌شكل 3)‌آمار و اطلاعات انوع چشمه به همراه ساير مشخصات مزبور در جدول قسمت پيوست درج شده است .

آبدهي چشمه ها حوزه آبرفتي ( از نوع زهكشي و نشتي ) و سازندي با دبي متغير مي باشد . آبدهي چشمه ها در فصل بهار و به خصوص ماههاي فروردين و ارديبهشت زياد و در فصل بهار ، زياد و به مرور كم مي شود.

از اين رو اكثر چشمه ها به خصوص چشمه هاي آبرفتي – زهكشي و نشتي در فصل تابستان كم آب و يا خشك مي شوند. از آنجايي كه اكثر چشمه هاي موجود دراين حوزه دبي متغير دارند و در فصل تابستان كم آب و يا خشك مي شوند. از آنجايي كه اكثر چشمه هاي موجود دراين حوزه دبي متغير دارند و در فصل تابستان كم آب و يا خشك مي شوند ،دربرآورد دبي چشمه ها سعي شده است كه اين دبي برآوردي كمتر از ميزان آبدهي فعلي چشمه ها باشد. ( نمونه برداري در فصل تابستان صورت گرفته است) .

5-4-3- قنات

حوزه آبخيز بغور مشهد بدليل قرار گرفتن در ميان كوههاي مرتفع ،‌حوزه اي كوهستاني با دره هاي بستر و v .شكل مي باشد و بدليل جوان بودن حوزه رسوبات آبرفتي كمتر در كف آبراهه ها بر جاي گذاشته شده اند به همين دليل هيچ نوع قناتي در حوزه مشاهده نشد و آماربرداري منابع آبي بيشتر معطوف به چشمه ها و چاههاي محدوده مطالعاتي گرديد.

5-5- بررسي كمي منابع آب زيرزميني

بررسيهاي كمي منابع آب زيرزميني معمولا مبتني بر آخرين آمار و اطلاعات اين منابع مي باشد دراين بررسيها ، علاوه بر تعيين مقادير تخليه منابع آب (‌از طريق چاه ، چشمه )‌نقشه هاي هم پتانسيل (‌تراز آب زيرزميني )‌، هم عمق سطح آب زيرزميني هم نوسانات سطح آب زيرزميني (‌هم افت )‌،‌هيدروگراف چاههاي پيرومتري و در نهايت هيدروگراف واحد دشت و پهنه هاي آبرفتي مورد بررسي قرار مي گيرد.

بررسي كمي آب زيرزميني از طريق نقشه هاي مذكور نياز به مقادير اندازه گيري ماهانه سطح آب زيرزميني چاههاي موجود در شبكه پيرومتري و تاحدي چاههاي بهره برداري دارد.

از آنجائيكه حوزه آبخيز بلغور به دليل كوهستاني بودن ، فاقد دشتهاي ميان كوهي كوچك و همچنين پهنه هاي آبرفتي واجد اين آمار واطلاعات مي باشد ، در مبحث بررسيهاي كمي منابع آب زيرزميني ،‌تنها به ميزان برداشت و تخليه متوسط سالانه چشمه هاي و چاههاي اكتفا مي گردد.

5-5-1- چاه

حوزه آبخيز بلغور در برگيرندهء‌3 حلقه چاه كم عمق مي باشد . بهره برداري از طريق چاه عمدتا جهت مصارف كشاورزي و دامداري صورت مي گيرد . برخي مشخصات چاهها و همچنين ميزان تخليه متوسط سالانه آنها در جدول (1)‌ارائه شده است . به طور كلي برآورد تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني از طريق 3 حلقه چاه كم عمق ( با 2190 ساعت كاركرد در سال )‌ در حدود 6254.64 متر مكعب مي باشد.

جدول شماره 1.

               تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني چاههاي بهره برداري (‌متر مكعب

5-5-2- چشمه

براساس آمار برداري تكميلي منابع آب حوزه آبخيز بلغور در برگيرنده 35 دهنه چشمه داير مي باشد (شكل 3) . دبي خروجي چشمه ها عمدتا” جهت مصارف كشاورزي بعضا” شرب و دامداري مورد استفاده قرار مي گيرد. به طور كلي ، تخليه متوسط سالانه چشمه هاي اين حوزه با مجموع دبي لحظه اي  25/96 ليتر بر ثانيه برابر با 3035340 مترمكعب مي باشد. مزان تخليه متوسط سالانه چشمه ها در جدول پيوست آورده شده است. مطابق جدول پيوست، برآورد تخليه متوسط سالانه منابع اب زيرزميني 25 دهنه .

چشمه ، در حدود 03/3 ميليون مترمكعب مي باشد . همچنين متوسط دبي لحظه اي حداكثر و حداقل چشمه هاي موجود در حوزة آبخيز بلغور به ترتيب برابر با 4/14 ليتر در ثانيه و 07/0 ليتر در ثانيه مي باشد.

5-6- تخليه متوسط سالانه منابع آبي زيرحوزه هاي حوزه بلغور

به طور كلي ، تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني محدوده مورد نظر از طريق چشمه ها در حدود 5/3 ميليون مترمكعب مي باشد. در ادامه باتوجه به نقشه فيزيوگرافي حوزه، تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني زير حوزه ها مورد بررسي قرار مي گيرد. حجم متوسط تخليه سالانه زير حوزه هاي واجد چشمه به عنوان دبي پايه (يا دبي جريان) در مطالعات هيدرولوژي نيز منظور مي شود. لازم به توضيح است كه در ادامه، تنها زير حوزه هاي داراي تخليه متوسط سالانه منابع آب زيرزميني مورد بررسي قرار مي گيرد. به عبارت ديگر، زير حوزه هاي B4 ، B6 ، B^’2  ، B^’8  ،‌ B^’9 محدوده مورد نظر فاقد تخليه سالانه منابع آب زيرزميني از طريق چشمه مي باشد.

5-6-1- زيرحوزه آبخيز B5

اين زيرحوزه  داراي سه دهنه چشمه (چشمه قوتي، اينچه و قوره قت)، با دبي برآوردي 1 تا 2 ليتر در ثانيه و تخليه متوسط سالانه حدود 126144 مترمكعب مي باشد. بهره برداري از اين چشمه ها عمدتا” جهت شرب دامهاي منطقه ساري ميدان صورت مي گيرد.

5-6-2- زيرحوزه آبخيز B^’3

اين زيرحوزه شامل چشمه هاي آق چشمه و دهنه آق جشمه ميباشد. متوسط تخليه سالانه اين چشمه ها با دبي مجموع لحظه اي 5 ليتر در ثانيه برابر با 153792 مترمكعب ميباشد. دبي خروجي چشمه هاي مذكور جهت مصرف دامداري عشاير منطقه آق چشمه و زوپيره زن بكار ميرود. اين مناطق بيشتر در فصل بهار و تابستان به صورت سكونتگاه موقت است. در غير اين صورت، پس از مدتي جريان از طريق بستر آبراهه نفوذ مينمايد.

5-6-3- زيرحوزه آبخيز B^’4

          اين زيرحوزه شامل چشمه هاي زوپيره زن يك ، دو و سه مي باشد. متوسط تخليه سالانه اين چشمه ها با دبي مجموع لحظه اي 5/6 ليتر درثانيه برابر با 204984 مترمكعب ميباشد و بهره برداري از اين چشمه ها عمدتا” جهت كشاورزي باغات محدوده دره زوپيره زن صورت مي گيرد.

5-6-4- زيرحوزه آبخيز B^’5

          اين زير حوزه به همراه زيرحوزه B1 در برگيرنده چشمه هاي فراواني مي باشد. هفت چشمه (شورچه، دوغين، عشق آباد ، زلزله زار يك و دو ، شافعي و چوقر چشمه) با دبي مجموع لحظه اي 8/12 ليتر در ثانيه متوسط تخليه سالانه اي برابر با 8/403660 مترمكعب را دارا مي باشد. از آنجايي كه محدوده چشمه هاي زلزله زار يك و دو تكتونيزه و گسله مي باشد اين دو چشمه از نوع گسلي مي باشند.

          چشمه عشق آباد بعلت قرار گرفتن در كف رودخانه بصورت چشمه زهكش مي باشد اما در دامنه آهكهاي مزدوران قرار گرفته است كه ميتواند يك چشمه آهكي و سازندي تلقي شود. بقيه چشمه ها نيز بصورت آبرفتي و نشتي مي باشند. بهره برداري از اين چشمه ها جهت مصارف كشاورزي و شرب مي باشد.

5-6-5- زيرحوزه آبخيز B3

          اين زيرحوزه تنها داراي چشمه خوجه قورقوري است. متوسط تخليه سالانه اين چشمه با دبي 6/1 ليتر در ثانيه برابر با 6/50457 مترمكعب مي باشد. دبي خروجي اين چشمه جهت مصرف كشاورزي آن هم در فصل بهار و اوايل تابستان به كار مي رود. در غير اين صورت پس از مدتي جريان از طريق بستر آبراهه نفوذ مي نمايد.

5-6-6- زيرحوزه آبخيز B^’1

          اين زيرحوزه غيرمستقل در برگيرنده دو چشمه خوجه دو و سه است كه در مجاورت گسل روستاي بلغور قرار گرفته اند. اين دو چشمه در مجموع دبي لحظه اي برابر با 5 ليتر در ثانيه دارند كه متوسط تخليه سالانه آنها 157680 مترمكعب است. از آنجائي كه محدوده اين چشمه ها به صورت توده لغزشي شناخت نوع چشمه و مكانيزم تشكيل آنها ميسر نمي باشد. بهره برداري از اين چشمه ها عموما” جهت مصارف كشاورزي و دامداري صورت مي گيرد.

5-5-7- زيرحوزه آبخيز B2

          اين زيرحوزه در محدوده كوههاهي قاراقاش قرار دارد و داراي سه چشمه قاراقاش يك و دو و سه مي باشد. با توجه به بازديد صحرايي اين ناحيه و از طرفي ، اختلاف ارتفاع خروجي چشمه و زمين هاي هموار و مستعد كشاورزي واقع در زيرحوزه مستقل B   1 و B^’6 (محدوده روستاي بلغور) آب اين چشمه ها به وسيله لوله هاي مخصوصي مستقل و مورد بهره برداري قرار مي گيرد. متوسط تخليه سالانه اين چشمه ها با دبي مجموع لحظه اي 102 ليتر در ثانيه برابر با 2/37843 مترمكعب مي باشد. دبي خروجي اين چشمه ها جهت مصارف شرب و بهداشت و كشاورزي روستاي بلغور مي باشد.

5-6-8- زيرحوزه آبخيز B 1

          اين زيرحوزه مستقل در بر گيرنده چشمه هاي زيادي از نوع نشتي است كه عمدتا” در مجاورت روستاي بلغور ظهور يافته اند. با توجه به رخنمون سازند شوريجه در محدودوه حضور اين چشمه ها ميتوان گفت كه آب زيرزميني ذخيره سازي شوريجه، در حال تعادل هيدروليكي با آبرفت هاي اين زيرحوزه بوده و به صورت نشت در سطح خارج مي گردد. ولي رخنمون واحدهاي زمين شناسي شوريجه (شيل ، سيلت ، استن و كنگلومرا) از پتانسيل آبدهي اين سازند به صورت ظهور چشمه هاي بيشتر در اين ناحيه كاسته است .

          متوسط تخليه سالانه اين زيرحوزه با مجموع دبي لحظه اي چشمه هاي نه گانه (فرنگي يك، دو و سه ، رحيمي ، اوليوتان ، دويه چشمه ، بذر چشمه ، خجسته و آغشته) حدود 58/49 ليتر در ثانيه برابر با 1563555 مترمكعب مي باشد. دبي خروجي اين چشمه ها به مصرف كشاورزي ، بهداشت ، شرب و دامداري روستاي بلغور مي رسد.

5-6-9- زيرحوزه آبخيز B^’6

          اين زيرحوزه غيرمستقل شامل سه دهنه چشمه (اردلان ، دهنه و خوجه) با دبي مجموع لحظه اي 57/2 ليتر در ثانيه مي باشد كه متوسط تخليه سالانه اي معادل 5/81047 مترمكعب را دارا مي باشد. دبي خروجي اين چشمه ها جهت كشاورزي روستاي بلغور به كار مي رود.

5-6-10- زيرحوزه آبخيز B^’7

          چشمه هاي ذوي يك و دو تنها چشمه هاي زيرحوزه غيرمستقل B^’7 مي باشند. با توجه به ظهور اين چشمه در مجاورت بلافصل حاشيه چپ رودخانه بلغور و در كنتاكت سازند آهكي مزدوران با شيل و ماسه سنگ شوريجه ميتوان گفت اين دو چشمه از نوع آهكي و سازندي مي باشند.

          متوسط تخليه سالانه اين زيرحوزه با مجموع دبي لحظه اي 8 ليتر در ثانيه برابر با 252288 مترمكعب مي باشد. به طور كلي ، مجموع دبي لحظه اي و تخليه متوسط سالانه زيرحوزه هاي داراي چشمه در جدول شماره 2 ليست شده است.

جدول شماره 2

مجموع دبي لحظه اي و تخليه متوسط سالانه زيرحوزه هاي داراي چشمه

5-7- بررسي وضعيت نفوذپذيري واحدهاي زمين شناسي

در بررسي واحدهاي زمين شناسي قابل رخنمون (از ديدگاه نفوذپذيري يا تراوايي نسبي و قابليت ذخيره آب دهي زيرزميني)، به طور كلي دو فاكتور مهم در نظر گرفته شده است.

1 – نفوذپذيري اوليه و فرايندهاي بعد از رسوبگذاري (موثر در ايجاد خطرات و فضاهاي منفصل و متصل بين ذرات سنگ).

2 – فعاليتهاي تكتونيكي (اثرات گسل ها و شكستگي ها) موثر در ميزان نفوذپذيري و تراوايي واحدهاي زمين شناسي ضخيم لايه.

به طور كلي، آهكهاي واحد زمين شناسي مزدوران (  Jmz3 , Jmz1 ) به دليل درزه و شكستگي هاي قابل توجه از نفوذپذيري نسبتا” بالايي برخوردار مي باشند. اين نفوذپذيري ثانويه به دليل تاثير فرايندهاي زمين ساختي منطقه و ايجاد درزه و شكستگي در واحدهاي مزبور مي باشد كه در ارائه نفوذ آبهاي فرو رو در اين واحدهاي آهكي ذخاير كارستيك را به وجود مي آورد. واحدهاي زمين شناسي ديگر حوزه از قبيل شيل و ماسه سنگ شوريجه (KSH). و آهك و شيل تيره مزدوران (Jmz2) به دليل ماهيت و تنوع ليتولوژي از نفوذپذيري كمتري برخوردار مي باشد. رسوبات آبرفتي منطبق بر بستر آبراهه هاي اصلي زير حوزه ها و همچنين رودخانه اصلي (به خصوص در قسمتهاي خروجي حوزه) از ميزان نفوذپذيري بالايي برخوردار است. از اين رو به علت قرارگيري بر روي سنگ بستر يا نفوذپذيري كم سبب تشكيل ذخيره آبرفتي محدودي شده است. لازم به توضيح است كه با توجه به ليتولوژي واحدهاي زمين شناسي قابل رخنمون در منطقه و همچنين بررسي هاي توصيفي به لحاظ نفوذپذيري منطقه رده هاي نفوذپذيري و نقشه مربوطه توسط كارشناس زمين شناسي مشخص شدپه است.

5-8- بررسي منابع آب كارستيك

          با توجه به اينكه حوزه بلغور مشهد در بين آهكهاي سازند مزدوران محصور شده است بنابراين بررسي منابع آبي كارستيكي از نظر كمي و كيفي در بهبود وضعيت پروژه هاي آبخيزداري منطقه كمك شاياني مي كند.

اهميت منابع كارستيك از آن جهت مي باشد كه:

1 – از نظر كمي و كيفي جز موارد استثنايي نسبت به ذخاير آبرفتي كمتر آلوده مي شوند.

2 – منابع آبرفتي تحت تاثير منابع كارستيك مي باشند و به مرور از نظر كيفيت آن را تغيير مي دهند.

3 – در مناطقي كه رسوبات آبرفتي كم مي باشند وجود منابع آب كارستيك كمك زيادي در تامين آب منطقه دارد.

          اثر تكتونيك باعث پيشرفت شبكه كارستي و تشديد فعاليت كارست مي شود.

          در محدوده مورد مطالعه بارش هاي جوي نسبتا” مناسب باعث انحلال شيميايي كربنانت كلسيم نامحلول به بيكربنات قابل حل مي شود. همچنين بصورت مكانيكي باعث سائيده شدن جدار سنگها و بتدريج شيارها و راهروهايي را در توده هاي آهكي پديد مي آورد، (Diaclasc) كه محل مناسبي جهت ذخيره آبهاي زيرزميني است. با توجه به شيب لايه بندي سازند مزدوران (شمال شرق) برونزد ذخاير كارستي اين سازند به سمت دره ژرف كلات بيشتر مي باشد و اكثر ذخاير كارستي كه در دره بلغور جريان دارند حاصل عملكرد تكتونيك و تغيير ناگهاني در شيب لايه هاي مشرف بر اين دره مي باشد.

5-9- بررسي نوع و وضعيت سفره هاي آب زيرزميني

          سفره هاي ( مخازن )‌آب زيرزميني شامل دو نوع آبرفتي و سازندي مي باشد. گسترش سفره هاي سازندي وابسته به زمين شناسي ، زمين ساخت و فرآيندهاي بعدي انحلال وانتقال مي باشد.

سازندهاي سخت داراي ليتولوژي آهك ، آهك دولوميتي ، دولوميت ، ماسه سنگ ، كنگلومرا در صورت نكتونيزه شدن و فرآيندهاي بعدي انحلال وانتقال عمده مخازن سازندي آب زيرزميني را تشكيل مي دهد.

سازندهاي آهكي با رخنمون قابل توجه (‌مانند آهك مذدوران)‌، بيشتر تحت تاثير اين فرآيندها قرار گرفته و داراي درزه و شكستگي فراواني شده است . از اينرو اصطلاحا ذخاير سازندي به عنوان ذخاير كارستي نيز معروف مي باشد.

سفره هاي آبرفتي نيز زماني تشكيل مي گردد كه يك لايه غير قابل نفوذ ويا نفوذپذيري كم در زير وجود داشته باشد. دراين صورت نزولات جوي و جريانات سطح الارضي به داخل رسوبات آبرفتي واجد تخلخل پيوسته نفوذ مي نمايد و ضمن ذخيره سفره هاي آب زيرزميني را تشكيل مي دهد.

سفره هاي آبرفتي كوچك بيشتر در دشتهاي ميان كوهي و يا آبرفتهاي نسبتا هموار نواحي پست و فرو افتاده مناطق كوهستاني تشكيل مي گردد. (‌در صورتي كه ضخامت غير اشباع از رسوبات داراي تخلخل پيوسته وجود داشته باشد).

بااين وجود مخازن آب زيرزميني حوزه بلغور مورد بررسي قرار مي گيرد.

5-9-1 – سفره هاي سازندي

          همانطور كه در بررسي زمين شناسي حوزه بلغور بيان شده است ، واحدهاي زمين شناسي آهكي ( Jmz) و سايت استن ماسه سنگ و كنگلومرا (KSh)‌بيشترين وسعت حوزه را به خصوص درارتفاعات شمالي پوشش مي دهد.

رهنمونهاي آهكي داراي پتانسيل ذخيره آب به صورت سفره هاي سازندي مي باشد اما بدليل مجاورت با مشيل و ماسه سنگ شوريجه (Ksh)‌امكان تغذيه آبرفتهاي منطقه وجود ندارد.

در نتيجه پر آب ترين چشمه هاي حوزه آبخيز بلغرو (‌چشمه عشق آباد ،‌اوليوتان ،‌دويه چشمه و فرنگي )‌تقريبا در فرو اين واحد با واحد شيل و ماسه سنگ ظاهر شده است . محدود شدن واحدهاي آهكي فراوان (‌Jmz1,3)‌در بين واحدهاي شيل و ماسه سنگ (Jmz2,ksh)‌باعث كاهش پتانسيل ذخيره سازندي اين واحدها شده است واكثر چشمه هاي مشاهده شده از نوع گسلي و يا كنتاكتي مي باشند.

دور نمايي از واحد آهكي مزدوران (Jmz1)‌به عنوان ذخيره سازندي آب زيرزميني حوزه بلغور در تصوير 1 نشان داده شده است .

تصوير 1 – نمايي از سازند مزدوران كه با توجه به ليتو لوژي آهكي و وضعيت موجود از نظر هيدروژئولوژيكي حائز اهميت است .

5-9-2 – سفره هاي آبرفتي

          حوزه آبخيز بلغور به دليل كوهستاني بودن و وضعيت مورفولوژيكي آن فاقد سفره هاي آبرفتي و حتي پهنه هاي آبرفتي وسيع مي باشد. دراين خصوص تنها مي توان به آبرفتهاي Qt2 بانفوذپذيري بالا واقع در بستر آبراهه هاي اصلي زير حوزه هاي مستقل وغير مستقل B6,B1 (‌بستر رودخانه اصلي واطراف روستاي بلغور )‌و Qt1 (‌دراطراف روستاي بلغور و بخش مركزي حوزه ) اشاره نمود.

اين نهشته هاي عليرغم وسعت كم و گسترش طولي درامتداد آبراهه ها از نفوذپذيري قابل توجهي برخوردار است . آبهاي سطحي و جريان پايه آبراهه ها در صورت وجود از طريق بستر نفوذ يافته و در رسوبات آبرفتي به صورت مخازن ابرفتي ذخيره مي گردد . آبهاي نفوذي و ذخيره شده سپس توسط دو حلقه چاه (‌رضواني و شهيدي ) از اين رسوبات برداشت مي شوند.

به طور كلي پتانسيل ذخيره آب زيرزميني در نهشته هاي آبرفتي با نفوذپذيري بالا واقع در بستر آبراهه هاي اصلي و رودخانه حوزه بااهميت مي باشد.

5-10 – بررسي ضرايب هيدروديناميكي حوزه

          در حوزه بلغور مشهد در اطراف روستاي بلغور سفره آب زيرزميني آبرفتي با عمق سنگ كف كم وجود دارد. با توجه به بالا بودن ضريب تخلخل و نفوذپذيري آبرفت هاي محدوده اين سفره از قابليت ذخيره خوبي برخوردار مي باشد و قرار گرفتن آبرفتهاي رودخانه  اصلي در اطراف روستاي بلغور بر روي لايه هاي غيرقابل نفوذ سازند شوريجه باعث پديد آمدن آكسيفر تك لايه ساده و آزاد در اين منطقه شده است.

          بنابراين ضريب ذخيره اين واحد همان آبدهي لايه هاي آبرفتي مي باشد كه نسبتا” بالا مي باشد و با توجه به جنس تشكيلات آبرفتي و ضخامت اين لايه ها در محل، روستاي بلغور، ميتوان گفت كه ضريب انتقال اين لايه آبدار نيز بالا است.

T = K . b

T = ضريب انتقال

K = ضريب نفوذپذيري مواد تشكيل دهنده لايه آبدار (آبرفت)

B = ضخامت لايه

5-11- بررسي سطح متوسط آبهاي زيرزميني

          سطح آب زيرزميني در سفره هاي آبرفتي و سازندي از طريق جاده هاي پيزومتري (كه همان نقاط كنترل وضعيت سطح آب و رفتار سفره است)‌قابل اندازه گيري مي باشد. از آنجايي كه جريان آب زيرزميني در سفره هاي آبرفتي به صورت دو بعدي مي باشد و رسوبات متشكله آبخوان ها معمولا” همگن است، با معلوم بودن ارتفاع سطح آب در چندين نقطه (چاههاي پيزومتري) ‌ميتوان وضعيت سطح آب زيرزميني را مورد بررسي و تجزيه و تحليل نهايي قرار داد. به عبارت ديگر، كاربرد قانون دارسي در محيط آبرفتي ، توجيه علمي دارد و هيچگونه محدوديت خاصي را باعث نمي شود. ولي به كارگيري قانون مذكور در محيط سازندي (حتي با داشتن مقادير ارتفاع سطح آب زيرزميني)، بايستي با احتياط صورت گيرد.

          بر اساس مقادير اندازه گيري ارتفاع مطلق سطح آب زيرزميني (برحسب متر از سطح دريا)، نقشه هم پتانسيل (تراز آب زيرزميني) قابل ترسيم مي باشد. با توجه به نقشه هاي مذكور ميتوان جهت جريان آب زيرزميني را مشخص نمود. همچنين در صورت وجود مقادير اندازه گيري عمق سطح آب زيرزميني و ترسيم نقشه هاي هم عمق، ميتوان ضخامت غيراشباع سفره هاي آبرفتي و سازندي را تعيين نمود. تعيين ضخامت غيراشباع سفره هاي آبرفتي در مطالعات تغذيه مصنوعي و اجراي عمليات مذكور از اهميت ويژه اي برخوردار مي باشد.

          رسوبات آبرفتي حوزه آبخيز بلغور، تنها محدود به طرفين رودخانه بلغور و محدوده روستاي بلغور (واقع در زيرحوزه ههاي B^’8 ، B 1 , B^’6 , B^’5 , B^’7) و دهانه آبراهه هاي اصلي منطبق بر زيرحوزه هاي مستقل ورودي به اين زيرحوزه ها مي باشد.

          بررسي وضعيت دقيق سطح متوسط آب زيرزميني اين رسوبات، به دليل نبود نقاط كنترل ميسر نمي باشد. اما وجود 2 چاه بهره برداري در محدوده روستاي بلغور و اندازه گيري ضخامت آبرفت در مسير رودخانه بلغور و با توجه به نشت آب زيرزميني از بستر رودخانه بلغور در پائين دست اين روستا ميتوان بيان داشت كه عمق برخورد به سطح آب به سمت بالادست اين رودخانه و جناحين آن بيشتر مي گردد. به عبارت ديگر، از اين محدوده (محل ظهور چشمه ذوي) به سمت قسمت هاي بالايي حوزه ، آب موجود در رسوبات آبرفتي محدوده روستاي بلغور و رسوبات دهانه آبراهه هاي اصلي،‌به وسيله رودخانه بلغور زهكشي مي گردد. از طرفي، از محل نشت آب در بستر رودخانه به سمت بالادست ، آبرفت منطقه، رودخانه را زهكشي مي نمايد. (در مواقعي كه رودخانه داراي دبي پايه و يا سيلابي باشد)

5-12- تحليل علل شوري آبهاي سطحي و زيرزميني

          باتوجه به محلول بودن املاح سولفاته و به ويژه كلروره، آب زمينهاي نمكي و گچي داراي املاح زياد است. چون قابليت حل كلرورها زياد است. مقدار آن در اين نوع آبها بيشتر است و ديرتر هم به حداشباع مي رسد.

ميشود گفت كه اصولا” كلرورها در آبهاي زيرزميني كمتر به حد اشباع مي رسد، لوي در آبهاي سطحي ، امكان به اشباع رسيدن آنها زياد است (پيدايش رسوبهاي نمكي در مناطق خشك).

گاهي اوقات پس از تبخير مقدار نمك موجود در آبهاي سطحي به 200 گرم در ليتر مي رسد. (كردواني ، پرويز، 1370) با توجه به كوهستاني بودن حوزه آبخيز بلغور ، كم بودن ضخامت لايه هاي خاكدار با دانه بندي متفاوت و حركت آب در مسافت كوتاه كليه منابع آبي (سطحي و زيرزميني)‌از كيفيت مناسب جهت كشاورزي و مصارف عمومي و شرب برخوردار مي باشند.

5-13- بررسي جهت جريان آب زيرزميني و جهت حركت آبهاي شور و شيرين

          بر اساس نقشه هيدرولوژيكي حوزه، و با توجه به نقشه توپوگرافي منطقه، اين محدوده جزء نواحي كوهستاني مي باشد كه رشته كوه كپه داغ با روند شمال غرب، جنوب شرق بيشتر مناطق آن را فرا گرفته است. همين امر باعث شده است كه جهت جريان آب زيرزميني در قسمتهايي كه شيب لايه بندي به سمت نواحي پست اطراف روستاي بلغور است (شمال، شرق و غرب) به سمت مركز باشد. لازم به ذكر است كه روستاي بلغور در روي هسته ناوديس قرار گرفته است و همين امر باعث شده است كه منابع كارستيك حوزه (سازند مزدوران) به سمت رودخانه بلغور جريان يابند اما قرار گرفتن سازند شوريجه (نفوذپذيري كم) به مقدار قابل توجهي در ميزان آب زيرزميني قابل استحصال حوزه موثر بوده است.

          در قسمت شمالي حوزه (نواحي اطراف روستاي بلغور) جهت جريان از سمت شمال شرق به جنوب غرب و غرب به شرق است كه در محل روستا همگي آنها به روستاي بلغور مي پيوندند و در نهايت در جنوب بلغور جهت جريان كلي به سمت جنوب تغيير مسير مي دهد و در قسمتهاي انتهايي حوزه زهكش مي گردد.

5-14- تهيه بيلان آبي سفره و تعيين كسري مخزن

          حوزه آبخيز بلغور فاقد آبخوان كارستيك و گسترده مي باشد. نزولات جوي درامتداد درز و شكاف هاي سازند مزدوران پس از رسيدن به سيلت استن هاي سازند شوريجه ذخيره شده و به تدريج توسط مسيلها زهكشي مي گردد. به همين دليل در پايان فصل بارندگي ،‌ميزان آبدهي برخي چشمه ها كاهش يافته و ياخشك مي شود.

در رسوبات‌ ابرفتي (‌به جز محدودهء روستاي بلغور با وسعت كم ) سفره آب زيرزميني پيوسته و گسترده وجود ندارد و تنها جريانات زير سطحي در جهت شيب هيدروليكي در امتداد مسيلهاي اصلي جريان دارد. به علت شيب هيدروليكي نسبتا زياد، جريانات زير سطحي سريعا زهكشي مي گردد و فاقد سفره آب زيرزميني مي باشد.

بنابراين بررسي بليان آبي سفره تقريبا غير ممكن مي باشد . در محدوده مورد مطالعه تخليه آبخوانها توسط 35 دهنه چشمه بادي ويژه 96.25 ليتر در ثانيه با متوسط تخليه سالانه 3.03 ميليون متر مكعب و سه حلقه چاه دستي كم عمق (‌با 2190 ساعت كاركرد در سال )‌كه تخليه متوسطي معادل 5.0062 ميليون متر مكعب دارند مي باشد.

5-15 – بررسي وضعيت نفوذپذيري محل تغذيه

در صورتي كه سازندهاي زمين شناسي منطقهء‌فاقد واحدها و لايه هاي تبخيري از قبيل گچ و يا رسوبات نمك باشد و يا مجموعه واحدهاي زمين شناسي تبخيري – تخريبي نئوژن نيز در محدوده هاي مورد نظر رخنمون نداشته باشد ، بالطبع رسوبات آبرفتي واقع در پهنه هاي آبرفتي مخروط افكنه هاي قديم و جديد رسوبات بستر و آبرفتهاي جوان نيز فاقد رسوبات دانه ريز تبخيري مي باشد. در نتيجه ، رسوبات آبرفتي موجود ، برروي نفوذ آب و تغذيه منابع آب زير زميني موجود دراين رسوبات اثرات نامطلوبي نخواهد داشت .

          با در نظر گرفتن اين شرايط ،‌نفوذ و تغذيه منابع آب موجود در مناطق با نفوذپذيري زياد واقع در زير حوزه هاي جنوبي منطقه به لحاظ كيفي هيچگونه محدوديتي نخواهد داشت .

          باتوجه به بالابودن نفوذپذيري واحدهاي زمين شناسي حوزه ( به استثناي شوريجه ‌ووجود منابع كارستيك در قسمتهاي شمالي حوزه ، نفوذپذيري محلهاي تغذيه از نظر كمي و كيفي مناسب مي باشد.

          البته اين مسئله به شرطي صادق است كه آبهاي قابل نفوذ (‌جريان پايه و يا سيلابهاي موجود )‌نيز از كيفيت مطلوبي برخوردار بوده و محدوديت خاصي را نداشته باشد.

5- 16 – بررسي منابع آلوده كننده آبهاي سطحي و زيرزميني

          به طور كلي در يك طبقه بندي آلودگيها به دو گروه زمين شناسي وغير زمين شناسي تقسيم مي شود. آلودگيهاي زمين شناسي از دامنه وسيعي برخوردار است . شامل سازندهاي تبخيري ويا واجد لايه ها و باندهاي تبخيري (گچ و نمك )‌مجموعه تبخيري نئوژن و غيره مي باشد. (‌منابعي همچون درياها و گنبدهاي نمكي كه به شدت آبهاي زيرزميني را تحت تاثير قرار ميدهد نيز جزء اين نوع آلودگيها مي باشد.)

          آلودگيهاي غير زمين شناسي ، به عنوان يكي از مهمترين منابع آلودگي قرن اخير ،‌به خصوص مراكز صنعتي پرجمعيت و حتي در شرايط بحراني تر ( بدون توجه به اقدامات زيست محيطي )‌جوامع روستايي را نيز تهديد مي نمايد. اين آلودگيها عمدتا به طرق زير منشاء ‌مي گيرد.

1-     آلودگيهاي ناشي از منابع انساني (‌فاضلاب شهري و خانگي )‌

2-      آلودگيهاي ناشي از منابع صنعتي (‌سپاب هاي صنعتي )‌

3-      آلودگيهاي ناشي از منابع كشاورزي و دامي .

آبهاي سطح الارضي و تحت الارضي زير حوزه هاي حوزه هاي آبخيز بيشتر تحت تاثير آلودگيهاي ناشي از سازندهاي زمين شناسي ، لايه هاي تبخيري مجموعه ويا واحدهاي تبخيري زمين شناسي و همچنين آلودگي هاي ناشي از منابع انساني (‌فاضلاب خانگي )‌و كشاورزي قرار مي گيرد.

درا ثر تخليه فاضلاب مقدار زيادي مواد مغذي مانند تركيبات ازتي و فسفاتي به آب اضافه مي شود . در نتيجه قابليت شرب چنين آبهايي به علت بالا رفتن غلظت نيترات از بين مي رود. از طرف ديگر ، مهمترين و خطرناكترين اثر آلودگي ناشي از تخليه فاضلاب هاي خانگي ،‌ورود عوامل بيماريزا به داخل آب مي باشد كه به شدت آبهاي سطحي و زيرزميني را آلوده مي سازد.

بيشتر آلودگيهاي كشاورزي ، ناشي از استفاده حشره كشها و كودهاي شيميايي مي باشد حشره كش هاي گروه فسفاتي نسبت به كلردار ،‌مسموميت هاي شديدي در بدن انسان و آبزيان ايجاد مي نمايد.

قارچ كشهاي  غير آلي حاوي فلزات سنگيني از قبيل مس، جيوه و آرسنيك مي باشد كه از خاصيت مسموم كنندگي و مقاومت بالايي برخوردار است و مدت زمان زيادي در طبيعت باقي مي ماند.

مورد ديگر از آلودگيهاي ناشي از سپابهاي كشاورزي كودهاي شيميايي مي باشد كه به شدت ازت و فسفر را به زمين و آبهاي سطحي و زيرزميني وارد مي نمايد.تحقيقات نشان داده است چنانچه غلظت تركيبات ازتي به صورت نيترات از 45 ميلي گرم در ليتر تجاوز نمايد مصرف اين آب در اطفال 1 تا 3 ماهه باعث بروز بيماري خواهد شد.همچنين نيتريت حاصل از نيترات در دستگاه گوارش نيتروز آمين ايجاد مي نمايد كه يك ماده سرطان زا مي باشد.

باتوجه به موارد فوق الذكر آبهاي سطحي و زيرزميني حوزه آبخيز بلغور مشهد تحت تاثير آلودگيهاي ناشي از منابع زمين شناسي و انساني قرار مي گيرد. آلودگيهاي زمين شناسي كه بيشتر آبهاي سطحي و سپس آبهاي زيرزميني راتحت تاثير قرار ميدهد ناشي از رخنمون واحدهاي شيل وسيلت استن و گاهي گچ و ماسه سنگ و كنگلو مرا وهمچنين شيلهاي سازندهاي مزدوران دو و شريجه مي باشد.

آلودگيهاي ناشي از منابع انساني شامل دفع فاضلابهاي خانگي از طريق سيستمهاي چاههاي جذبي روستاي بلغور مي باشد (‌همچنين سپاب حمام روستا نيز برروي چشمه هاي پائين دست تاثير گذاشته است )

5-16-1 – راهكارهاي مناسب جهت حفظ وارتقاء‌كيفي منابع آبي

حوزه آبخيز بلغور به جز برخي موارد جزئي (‌وجود سيلت اش هاي سازند شوريجه ) ‌از نظر آلودگي واحدهاي زمين شناسي مشكل خاصي ايجاد نمي نمايد.

تنها منبع آلودگي سطح الارضي و تحت الارضي در محدوده روستاي بلغور نفوذ فاضلاب هاي خانگي مي باشد. زيرا سرانجام دفع فاضلابهاي خانگي نفوذ به آب زيرزميني است و ضمن حركت در جهت جريان آب زيرزميني به آبهاي سطحي نشتي در رودخانه بلغور مي پيوندد.

طبقات زمين به ويژه طبقات رسوبي با نفوذ پذيري كم، تصفيه كنندهء طبيعي آبها به شمار مي رود . از اين جهت معمولا منابع آب زيرزميني بهتر از منابع آب سطحي است در نتيجهء براي استفاده به عنوان آب آشاميدني نيازي به تصفيه كردن ندارد.

باتوجه به قرار گرفتن روستاي بلغور در روي سازند شوريجه و آبرفتهيا جوان و بخصوص ماهيت اين واحدها ميتوان طبقات زمين شناسي آنها را به عنوان يك سيستم تصفيه كننده به شمار آورد.

          در روش تصفيه توسط لايه هاي خاك (از طريق بخش در سطح زمين و نفوذ در لايه هاي زمين) چون مواد معلق بيشتر از نوع آلي است، غالبا” اثرات مطلوب به همراه دارد. از آن جمله:

1 – مواد آلي خاك ، افزايش مي يابد.

2 – ظرفيت نگهداري آب توسط خاك را زيادتر مي كند.

3 – با افزايش مواد آلي و پوك شدن خاك، تعداد موجودات خاكزي كه بسيار مفيد هستند نيز به ميزان قابل توجهي افزايش مي يابند.

          محدوده مورد مطالعه متاثر از وضعيت كوهستاني و بالا بودن بارش هاي فصلي،‌ بصورت مداوم توسط آبهاي سطحي شيرين (حاصل از ذوب برف و بارش باران) تغذيه مي شود. به همين دليل كيفيت آب چشمه ها و چاهها نسبتا” خوب مي باشد. بنابراين ميتوان گفت راهكار دوم تغذيه آبهاي زيرزميني توسط آبهاي سطحي مي باشد.

          از آنجائي كه روستاي بلغور در قسمت غربي پهنه لغزش منطقه قرار دارد و دفع فاضلاب هاي خانگي از طريق سيستم چاه هاي جنوبي مي باشد، بايستي مساله نفوذ فاضلاب هاي خانگي به درون اين قسمت مورد توجه قرار گيرد. از اين رو پيشنهاد مطالعه بيشتر اين پهنه لغزشي به صورت مجزا اشاره مي گردد.

5-17- بررسي وضعيت زمين شناسي مقاطع سازه هاي پيشنهادي

          انجام اين مبحث پس از بازديدهاي اوليه گروه سازه و پيشنهاد مقطع مناسب در محدوده در مراحل انتهايي پروژه بصورت پيوست ارائه خواهد شد.

5-18- تغذيه منابع آب زيرزميني

5-18-1- ميزان و رژيم منابع آبي جهت تغذيه مصنوعي

          منابع آبي مورد نياز جهت تغذيه طبيعي و مصنوعي، شامل دبي پايه آبراهه ها و رودخانه ها (در صورت جريان و يا حتي الامكان فصول پر آبي) و همچنين سيلاب هاي حاصله مي باشد. تغذيه طبيعي ناشي از رژيم منابع آلي موجود در زير حوزه ها، به طور طبيعي از طريق بستر نفوذپذير آنها و رسوبات آبرفتي موجود صورت مي گيرد. همچنين تغذيه مصنوعي مناطق داراي استعداد نيز از طريق دبي هاي پايه و سيلابي قابل انجام مي باشد.

          به طور كلي، ميزان و رژيم سيلاب هاي زير حوزه هاي منطقه مورد مطالعه، به طور دقيق و تفصيلي در مطالعات گروه هاي هيدرولوژي محاسبه و برآورد شده است. ميزان و رژيم جريان پايه آبراهه هاي اصلي زير حوزه هاي داراي چشمه و رودخانه اصلي بلغور نيز در قسمت هاي قبلي برآورد و محاسبه شده است.

5-18-2- پروژه هاي تغذيه مصنوعي

          چنانچه به شيوه هاي متداول، حجم قابل توجهي از آبهاي مهار نشده، قابل استفاده گردد خودو گامي موثر در دستيابي به منابع جديد اب و مديريت بهره برداري بهينه از منابع آب سطحي و زيرزميني (در راستاي اهداف، زيست محيطي و توسعه پايدار) مي باشد.

          مطالعات انجام شده نشان مي دهد كه در حدود 44 ميليون هكتار آبرفت با كيفيت مطلوب تا متوسط در كشور وجود دارد. از اين مقدار، حدود 14 ميليون هكتار اراضي است كه هيچگونه محدوديتي جهت اجراي پروژه هاي پخش سيلاب و تغذيه مصنوعي ندارد. هدف از اجراي پروژه هاي تغذيه مصنوعي، امكان استفاده مطلوب از پتانسيل آب و خاك در جهت احياي بيشتر منابع آب زيرزميني و بهره برداري مستمر آنها مي باشد. در صورت اجراي پروژه هاي پخش سيلاب، امكان تغذيه سفره آب زيرزميني نيز فراهم مي گردد كه خود گامي موثر در جهت متعادل نمودن وضعيت بحراني دشت ها و استفاده بهينه از منابع آب سطح الارضي است كه به نحوي از منطقه خارج مي شود و يا به هدر مي رود. به طور كلي، تغذيه مناطق مستعد اين امر به او صورت طبيعي و مصنوعي امكان پذير مي باشد. تغذيه طبيعي معمولا” به شيوه هاي زير انجام مي گيرد.

1 – بهره برداري از طريق نهرچه هاي كنتوري.

2 – بهره برداري از طريق احداث حوضچه ها.

3 – بهره برداري از طريق پخش سيلاب.

          سيستم هاي پخش سيلاب يكي از كارآمدترين شيوه هاي تغذيه مصنوعي سفره هاي آب زيرزميني مي باشد. اين گونه سيستم ها به سبب وجود اراضي مستعد در دشتها و پهنه هاي آبرفتي و همچنين هزينه هاي اجرايي كم آنها، از كارآيي بيشتري برخوردار ميباشد. باتوجه به شرايط آب و هوايي و خصوصيات فيزيوگرافي مناطق، سيستم هاي متنوعي جهت جمع آوري و پخش سيلاب در مناطق خشك و نيمه خشك مورد استفاده قرار مي گيرد.

          در مناطق كوهستاني جهت تغذيه مصنوعي از روش هاي كرت بندي و پخش سيلاب مي توان استفاده نمود.

          در محدوده مورد مطالعه در حوالي كال خواجه گندي و دره عشق آباد وجود چشمه ها با دبي نسبتا” بالا شرايط را براي تغذيه مصنوعي در بالادست اين چشمه ها مهيا نموده است.

          با توجه به اينكه چشمه هاي محدوده روستاي بلغور و كال خواجه گندي بر روي رسوبات آبرفتي و شوريجه قرار گرفته اند بنابراين جهت انجام پروژه هاي تغذيه مصنوعي از روش بندسار و خوشاب در بالادست اين چشمه ها مي توان استفاده نمود.

5-18-3- بررسي مكانهاي مناسب تغذيه مصنوعي

          نهشته هاي آبرفتي طرفين رودخانه بلغئور و رسوبات آبرفتي واقع در محل هاي الحاقي آبراهه هاي اصلي منطبق بر زير حوزه ها با اين رودخانه، شرايط مناسبي را جهت تغذيه مصنوعي مهيا ساخته است. در اين صورت جريان پايه (در صورت وجود) و سيلاب هاي فصول مربوطه از طريق اين نهشته ها و رسوبات آبرفتي،‌ نفوذ يافته و تغذيه بيشتر منابع محدود آب زيرزميني موجود در مخازن آبرفتي را قوت مي بخشد.

          از طرفي ، پخش سيلاب علاوه بر افزايش پتانسيل آبي سفره هاي كوچك آبرفتي، در مهار سيلاب ها و كاهش خسارات ناشي از آن موثر است. و با توجه به زمان برداشت نمونه ها، وقوع سياب در محدوده روستاي بلغور و آبراهه اصلي بلغور باعث مسدود شدن و از بين رفتن برخي چشمه ها شده است. اما به لحاظ گسترش و وسعت محدوده ها انجام تغذيه مصنوعي محل مناسبي در زير حوزه هاي بلغور وجود ندارد. در نتيجه امكان تغذيه مصنوعي به صورت پخش سيلاب منتفي است (البته تغذيه رسوبات آبرفتي مذكور به طور طبيعي انجام مي گيرد) منطقي است كه با ايجاد برخي اقدامات اجرايي آبخيزداري از قبيل چكدم (سدهاي رسوبگير)،‌ توري سنگي و غيره امكان تغذيه نيز وجود دارد.

          با اين وجود ، مكان هاي مناسب جهت تغذيه و يا مهار آب از طريق سدهاي كوچك و بندهاي خاكي، منطبق بر مناطق با نفوذپذيري زياد محدوده مطالعاتي مي باشد. همچنين با توجه به عمليات صحرايي محدوده مورد مطالعه و بررسي هاي مقدماتي زيرحوزه ها، احداث بندخاكي در خروجي زير حوزه هاي B4 , B^’1 , B^’5 , B1 پيشنهاد مي گردد. با احداث و بهره برداري بند خاكي ميتوان سيلاب زيرحوزه را كنترل و بهره برداري نمود. از طرفي، تغذيه مصنوعي از طريق بستر مخزن بند خاكي صورت مي گيرد كه در جهت غناي آب زيرزميني زير حوزه هاي پائين دست و همچنين حوزه آبخيز سيج و آن گامي موثر مي باشد.

          همچنين در صورت اجراي چنين بند خاكي، چشمه هايي به صورت نشتي در پائين دست بند ظهور مي يابد بنابراي ميتوان اينگونه مطرح نمود كه سيلاب هاي بلااستفاده مهار گرديده و سپس به صورت كنترل شده اي از طريق چشمه هاي نشتي مورد بهره برداري قرار مي گيرد.

5-19- بررسي كيفي منابع آب زيرزميني

          آماربرداري كيفي منابع آب زيرحوزه ها بيشتر معطوف به چشمه ها و چاههايي است كه با توجه به قضاوت كارشناسي، احتمال آلودگي هاي ناشي از منابع مختلف (به خصوص انساني) وجود داشته است. نمونه هاي برداشت شده حداكثر با تاخير زماني 24 ساعته (و درمواردي خاص 48 ساعته) جهت آناليز شيميايي يون هاي غالب به آزمايشگاه انتقال يافته است. نتايج آنانليز يون هاي غالب، به لحاظ مصارف شرب و كشاورزي و همچنين تيپ آب، بااستفاده از دياگرام شولر (Schoeller) و ويكلوكس (Wilcox) مورد بررسي قرار گرفته است. اين نتايج در قسمت پيوست ارائه شده است.

          به طور كلي، با توجه به مشخصات فيزيكي چشمه ها از قبيل رنگ ، بو ، فره و طعم و غيره عمده چشمه ها داراي كيفيت خوب مي باشد و محدوديت هاي خاصي را جهت مصارف كشاورزي، دامداري و شرب ايجاد نمي نمايد. با اين وجود از چشمه هاي فرنگي به لحاظ قرار گرفتن در پائين دست روستا و احتمال خطر آلودگي آب آنها نمونه برداري صورت گرفت.

          همچنين از آب اين چشمه ها جهت استحمام اهالي روستا استفاده مي شد، لذا جهت بررسي كيفيت آب آنها نمونه آب برداشت شد.

          با توجه به تغيير رنگ آب چشمه رحيمي و جمع آوري اين آب در منبع بالادست روستا و انتقال آن به روستا جهت شرب بنابراين از اين چشمه نيز نمونه برداري صورت گرفت.

          از چشمه هاي قاراقاش در زيرحوزه B 2 نيز تنها يك نمونه آب جهت بررسي كيفيت آب چشمه هاي كارستيكي كه از شيل و آهكهاي مزدوران سرچشمه گرفته بودند برداشت شد.

          با توجه به اينكه از آب چشمه هاي خوجه نيز جهت شرب و شستشو و مصارف عمومي استفاده مي شد از اين چشمه ها نيز يك چشمه برداشت گرديد و سه نمونه آب چشمه هاي اول يوتان ، دويه چشمه و اردلان نيز بعلت تغيير رنگ و كييت ناشي از سيلاب به وقوع پيوسته در منطقه جهت آناليز شيميايي برداشت گرديد.

          با توجه به قرار گرفتن چاه هاي منطقه در داخل منازل اهالي روستا و عدم همكاري اهالي نمونه برداري از آب اين چاهها صورت نگرفت اما ميتوان در مجموع آب محدوده روستا را نسبتا”‌خوب عنوان نمود و چون آب اين چاهها جهت مصرف كشاورزي بهره برداري مي شد بنابراين حساسيت زيادي نسبت به بررسي آناليز شيميايي نمونه آب چاهها نشان داده شد.

          نتايج آناليز شيميايي برخي نمونه هاهي آب حوزه مورد نظر بصورت پيوست در قسمت ضمايم ارائه شده است.

5-19-1- كيفيت آب از نظر كشاورزي

          معمولا” براي طبقه بندي آب آبياري در ايران از دو روش آزمايشگاه شوري خاك آمريكا (دياگرام ويكلوكس) و روش دانشگاه كاليفرنيا (FAO) استفاده مي شود. در اينجا از دياگرام ويلكوكس استفاده شده است، كه در اين روش آب آبياري از نظر شوري و قليائيت به چهار كلاس به شرح زير تقسيمبندي مي شود:

C1– زيانهاي نانشي از شوري كم است.

C2– زيانهاي ناشي از شوري متوسط است.

C3 – زيانهاي ناشي از شوري زياد است.

C4– زيانهاي ناشي از شوري خيلي زياد است.

S1– زيانهاي ناشيي از سديم كم است.

S2– زيانهاي ناشي از سديم متوسط است.

S3– زيانهاي ناشي از سديم زياد است.

S4– زيانهاي ناشي از سديم خيلي زياد است .

زيانهاي ناشي از شوري و قليائيت (سديم):

          در اين روش با استفاده از هدايت الكتريكي (E  C) و نسبت جذب سديم (SAR) مشخص مي شود. نمودار مربوط به نمونه هاي برداشت شده در شكل     نشان داده شده است. اين نمودار نشان مي دهد كه در تمام نمونه ها آب از نظر آبياري C   2 – S 1 (شوري متوسط – قليائيت كم) بوده و جهت كشاورزي مطلوب مي باشد.

5-19-2- كيفيت آب از نظر شرب

          براي طبقه بندني آب شرب از دياگرام شولر استفاده شده است . در اين دياگرام بر اساس مقادير كلسيم (Ca⁺⁺) ، منيزيوم (Mg⁺⁺) ،‌مجموع يونهاي سديم و پتاسيم (Na⁺ + K⁺) ،‌كلر (Cl^-) ،‌ يون سولفات (SO4^--) ،‌بي كربنات (HCO3^-) ،‌كل مواد جامد ( T . D. S) و كل سختي (TH) كيفيت آب به شش كلاس به شرح زير تقسيم بندي شده است:‌

1 – خوب                                                                          4  – بد

2 – قابل قبول                                                                    5 – موقتا” قابل شرب

3 – نامناسب                                                                      6 – غيرقابل شرب

          نمودارهاي مربوط به كيفيت آب شرب در شكل هاي         نشان داده شده است. كيفيت آب كليه نمونه ها از نظر شرب مطلوب و در كلاس يك (خوب) قرار مي گيرد.

5-19-2-1- ويژگيهاي آب آشاميدني

5-20- ارزيابي هيدروژئولوژيكي منطقه مورد مطالعه

          خصوصيات هيدروديناميكي ذخاير سازندهاي آهكي داراي سيستم هاي درزه و شكستگي به منظور شناخت پتانسيل آبي از اهميت بسزايي برخوردار است. متاسفانه امروزه بجاي توسعه مطالعات و بررسي هاي هيدروژئولوژيكي و اجراي راه حل هاي ممكن (در جهت تقويت سفره هاي آبرفتي) عمدتا” سعي به دنبال كشف منابع آبي جديد مي باشد.

          اين منابع آب جديد مانند استحصال آب از سفره هاي كارستي و سازندهاي سخت ، به تعبير هيدروليكي جدا از منابع آب سفره هاي آبرفتي نمي باشد و نبايستي آنها را جزء‌منابع آب جديد به حساب آورد.

          در نتيجه بررسي هاي هيدروژئوليكي سازند مزدوران و شناخت پتانسيل آبي آن  به منظور نياز آبي حال و آينده ضروري به نظر مي رسد.

          ازند مزدوران به لحاظ آهكي بودن و انحلال پذيري آن قابل توجه بوده و نقش مهمي در ذخيره منابع آب سازندي دارد . از طرفي به دليل وجود لايه هاي با ليتولوژي سيلت استن ، شيل و ماسه سنگ (سازند شوريجه) كه داراي نفوذپذيري كم مي باشد، اهميت سيستم ذخيره آب زيرزميني كاهش يافته است.

          در قسمت جنوبي روستاي بلغور و در زير حوزه هاي انتهايي منطقه در محل رخنمون واحد 1 سازند مزدوران ( J1mz) حاشيه چپ رودخانه بلغور ، چشمه ها به صورت نشتي مشاهده مي شوند. اين چشمه ها داراي دبي مثعر (كم تا زياد)‌هستند. از طرفي ،‌حاشيه راست رودخانه فاقد اين نوار نشتي مي باشد.

          با توجه به نقشه زمين شناسي و بازديد منطقه ، رخنمون و گسترش اين واحد، در اين قسمت به سمت رودخانه جلوتر آمده و توسط رسوبات آبرفتي پوشش داده نشده است. اما در ساير نقاط آبرفت رخنمون اين واحد را پوشانده است.

          بنابراين هر چند اين قسمت از آبرفت منطقه در تراز ارتفاعي كمتر از نواحي بالاتر است ولي با توجه به وضعيت نشتي بودن حاشيه چپ رودخانه ميتوان بيان داشت كه جريان ورودي آب زيرزميني سازند مزدوران يك آبرفت اين ناحيه را تغذيه مي نمايد (عكس    ). بنابراين به منظور توسعه منابع آبي منطقه و نياز آبي آن، پتانسيل بالقوه منابع آب سازند مزدوران يك در اين قسمت قابل توجه است.

          البته با بررسي دقيق سيستم درزه و شكستگي و مطالعات هيدروشيمي در خصوص شناخت رفتار كمي و كيفي برخي از اين چشمه ها در طي يك دوره زماني مشخص، صحت ارزيابي هيدروژئولوژيكي قطعي مي باشد.

          آبرفت ههاي كم ضخامت ولي با نفوذپذيري زياد كه در محل تلاقي آبراهه هاي اصلي زيرحوزه ها با رودخانه اصلي و در طرف رودخانه بلغور وجود دارد، به دليل گسترش كم و ضخامت ناچيز غيراشباع آبرفت، به لحاظ ذخاير آبرفتي قابل توجه نمي باشد.

5-21- نتيجه گيري و پيشنهادات

          با توجه به گزارش زمين شناسي و ژئومرفولوژي و بازديد صحرايي و ارزيابي هيدروژئولوژيكي منطقه نتايج حاصله همراه برخي پيشنهادات لازم اشاره مي گردد.

1 – باتوجه به رخنمون بالا و نفوذپذير نسبتا” بالاي سازند مزدوران 1 و 3 (عمدتا” آهك سخت و متراكم) و از طرفي انحلال پذيري و خاصيت كارستيكي آن، پتانسيل ذخيره سازي منابع آب زيرزميني اين سازند با اهميت مي باشد.

2 – آب زيرزميني يكي از عوامل مهم ناپايداري توده هاي لغزشي منطقه مي باشد. بنابراين بايستي به شيوه هاي موثر،‌زهكشي آب زيرزميني توده ها و تثبيت پايداري دامنه ها انجام گيرد. در اين ميان، باتوجه به عملكرد آبهاي سطح الارضي در ايجاد و توسعه گالي ها (عكس     ) تا حدودي زهكشي طبيعي آب زيرزميني از طريق گالي هاي موجود صورت مي گيرد. اين موضوع در زيرحوزه هاي B^’ , B1 , B^’6  مشاهده مي شود.

3 – باتوجه به وسعت و ضخامت رسوبات آبرفتي محدوده روستاي بلغور ميتوان گفت مخزن ذخيره آبرفتي منطقه تحت عنوان سفره آب زيرزميني با عمق خيلي كم وجود دارد. اما در حناجين رودخانه بلغور اين وسعت كمتر شده و سفره اي تحت عنوان سفره آب زيرزميني نداريم.

4 – باتوجه به حجم جريان پايه و سيلاب زيرحوزه ها، مناطق مستعد تغذيه مصنوعي به دليل كوهستاني بودن منطقه وجود ندارد. تنها تغذيه طبيعي اين جريان ها از طريق بستر نفوذپذير امكان دارد.

5 – به دليل رخنمون هاي قابل توجه سازند شوريجه ، جريان هاي پايه سطحي و جريان هاهي سيلابي به لحاظ كيفيت قابل قبول تغذيه ، داراي محدوديت مي باشد. زيرا سازندها واحدهاي مزبور كه نقش جمع آوري سيلاب را بر عهده دارد، از نظر ايجاد آلودگي محدوديت ساز است. بنابراين ضروري است كه به شيوه هاي متداول اثرات منفي اين نوع ليتولوژي ها بر كيفيت آبهاي سطحي و سپس زيرزميني برطرف گردد.

6 – به لحاظ الودگي منابع سطح الارضي و تحت الارضي منطقه ميتوان گفت كه منابع آلودگي زمين شناسي (رخنمون واحد شوريجه) و انساني (نفوذ فاضلاب هاي خانگي روستاي بلغور)، كيفيت آبهاي سطحي و زيرزميني را تحت تاثير قرار مي دهد. زيرا سرانجام دفع فاضلاب هاي خانگي، نفوذ به آب زيرزميني است و ضمن حركت در جهت جريان آب زيرزميني، به آبهاي نشتي كف و حاشيه چپ رودخانه بلغور مي رسد. بنابراين پيشنهاد مي گردد كه دفع فاضلاب خانگي اين روستا از طريق دفع سيستم چاه هاي جذبي مهار گردد.

7 – پيشنهاد مي گردد جهت حفظ حريم چشمه ها به خصوص چشمه هاي قابل شرب محدوده مورد مطالعه، طرح ريزي زير حوزه ها در مطالعات تلفيق مورد بررسي دقيق قرار گيرد.

منابع مورد استفاده براي گزارش آب زيرزميني حوزه بلغور مشهد

1 – گزارش آبهاي زيرزميني حوزه بايگ تربت حيدريه ، شركت خدمات آب و خاك خراسان، 44 صفحه .

2 – كردواني . پرويز، 1370 ، ژئوهيدرولوژي ، انتشارات دانشگاه تهران.

3 – مطالات هيدرولوژي حوزه سد كارده ، طرح مديريت منابع طبيعي ، اداره مطالعات و هماهنگي ، 1373.

4-     گزارش آبهاي زيرزميني حوزه خادمانلو درگز، شركت خدمات مهندسي آب و خاك خراسان، 50 صفحه.

5-      گزارش آبهاي زيرزميني حوزه اردقان اسفراين ،‌شركت خدمات مهندسي آب و خاك خراسان، 30 صفحه.

6-      وزارت نيرو (1367) ، معيارهاي كيفي آب آشاميدني ، دفتر فني ، نشريه شماره 6 ، 80 صفحه.

7-      عودي . قاسم (1373) ، كيفيت آب آشاميدني ، انتشارات محقق ، مشهد ، 147 صفحه.