دانستنی‌های یکی از سالم‌ترین انواع روغن‌های خوراکی

خاستگاه روغن زيتون

درخت زيتون، بومي ناحيه مديترانه است. درختي به ارتفاع 3 متر كه در شرايط مساعد رشد، طولش به 12 متر و قطر تنه‌اش به 3 متر هم مي‌رسد. در فصل بهار گل داده و ميوه آن در اواخر تابستان مي‌رسد كه در اين زمان رنگ آن سبز است اما به تدريج بنفش، قهوه‌اي و سپس سياه مي‌شود به‌طوري كه در اواخر پاييز-زمان برداشت ميوه-رنگ آن به كل تيره است.

شواهد نشان مي‌دهد كه در عصر نوسنگي در حدود 8000 سال قبل از ميلاد مسيح، مردم ميوه‌هاي زيتون وحشي را براي خوردن مي‌چيدند. اما نخستين كساني كه توانستند از آن روغن بگيرند، مردمان تمدن مينون (تمدني يوناني در عصر برنز در نواحي مديترانه) در 3500 سال قبل از ميلاد مسيح بودند. اين مردمان گوشت له شده ميوه زيتون را داخل ظروف بزرگي مي‌ريختند و به آن دست نمي‌زدند. پس از مدتي روغن در قسمت بالاي ظرف جمع مي‌شد. پس از جدا كردن آن روغن با ارزش كه برايشان منشأ ثروت محسوب مي‌شد، آب و تفاله زيتون را از انتهاي ظرف خارج مي‌كردند. مي‌توان گفت كه روش تهيه امروزي روغن زيتون كمي شبيه به همان زمان‌هاست. به اين ترتيب كه در صنعت ابتدا ميوه زيتون را ريز خرد كرده تا به صورت خميري در‌آيد. اين خمير را با آب مخلوط کرده و داخل دستگاه سانتريفوژ مي‌ريزند. در اين دستگاه ضمن چرخش با سرعت زياد، روغن زيتون از بقيه مواد جدا مي‌شود. به بياني ديگر، در تهيه اين روغن حتي در عصر افزودني‌هاي شيميايي نيز به مانند گذشته‌ها از هيچ ماده خارجي به جز آب استفاده نمي‌شود.

انواع روغن زيتون

روغن زيتون را برحسب چگونگي توليد، خصوصيات شيميايي و طعم، به چند دسته تقسيم مي‌كنند:

روغن زيتون بكر يا خام (Virgin): روغنی است که فقط با روش مکانيکی و‌ يا ساير‌روش‌های فيزيکی و‌تحت شرايط خاص حرارتی که به تغيير‌در‌ساختار تری‌گلیسریدهای کنترل روغن منجر‌ نشود به‌ دست می‌آيد و به جز ‌عمليات شست‌و‌شو، جداسازی، سانتريفوژ ‌و‌ فيلتراسيون نبايد تحت فرآيند ديگری ‌قرارگيرد. اين نوع روغن بر‌حسب ‌اسيديته و عطر و طعم به چند گروه تقسيم می‌شود:

• گروه اول، روغن زيتون بکر‌ممتاز (Extra virgin)است که دارای عطر‌ و طعم ميوه‌‌‌ای بسيار ‌دلپذير و ميزان اسيديته‌ حداكثر يك درصد بر حسب اسيد اولئیک است.

• گروه دوم، روغن بكر خوب (Fine virgin) است كه طعم و مزه آن كمي از روغن زيتون بكر ممتاز كمتر بوده و ميزان اسيديته آن بر حسب اسيد اولئيك حداكثر 2 درصد است.

• گروه سوم هم روغن زيتون بكر معمولي است كه ميزان اسيديته آن حداكثر 3/3 درصد بر حسب اسيد اولئيك است. محاسبه اين مقادير اسيديته براي مسوولان آزمايشگاه‌ها راه‌حل ساده‌اي است براي شناسايي تقلب در روغن زيتون.

روغن زيتون تصفيه شده(Refined): روغني است كه از تصفيه روغن زيتون بكر به دست مي‌آيد و بايد داراي حداكثر اسيديته نيم درصد باشد. طعم و بوي اين نوع روغن تحت فرآيند‌هاي شيميايي كاملا خنثي شده و مناسب كساني است كه طعم روغن زيتون بكر را دوست ندارند اما به دليل استفاده از فرآيند تصفيه، بعضي از تركيبات موثره زيتون از بين مي‌رود. به همين دليل كيفيت آن به مراتب پايين‌تر از روغن‌هاي بكر است. اگر روغن تصفيه شده با يكي از روغن‌هاي ذكر شده در بالا مثل روغن بكر تركيب شود، روغن مخلوط به دست مي‌آيد كه عطر و طعم ملايم‌تري نسبت به روغن بكر دارد.

از تفاله زيتون باقي‌مانده از روغن‌كشي هم مي‌توان با استفاده از هگزان و يا ديگر حلال‌هاي رايج، روغنی به دست آورد كه در اصطلاح به آن روغن زيتون گوگردي می‌گویند كه پس از تصفيه شدن، آماده مصرف خوراكي می‌شود اما به دليل كيفيت بسيار پايين، از آن بيشتر در رستوران‌ها و براي پخت غذا‌هاي خاص استفاده مي‌شود و به ندرت در مغازه‌ها به فروش مي‌رسد. هرچند كه چندي پيش بازرسان اداره نظارت در‌يافتند كه بعضي از روغن‌هاي زيتون خارجي كه با بسته‌بندي شيك و با نام روغن زيتون بكر ممتاز در كشور به فروش رسيده بود، چيزي جز روغن گوگردي داخل آن نبود!

طرز استفاده از روغن زيتون

بسياری‌ از ‌مردم تصور‌می‌کنند که اين روغن را فقط می‌توان همراه با سالاد مصرف كرد اما بايد گفت که در صورت درست استفاده کردن از اين روغن، حوزه‌ عمل آن به مراتب بيشتر ‌از ‌اين خواهد شد. اگر قصد داريد مواد غذايی را با روغن زيتون سرخ کنيد، بهتر است از نوع تصفيه شده‌ آن استفاده کنيد زيرا نقطه‌ دود روغن ‌‌زيتون تصفيه شده، 210 درجه سانتی‌گراد است كه بالاتر از بسياري از روغن‌هاي متعارف بوده، به راحتی دود نکرده و نمی‌سوزد. بنا بر توصيه‌ مجمع بين‌المللی روغن زيتون، مناسب‌ترين نوع روغن زيتون برای سرخ کردن انواع نيمه تصفيه‌شده‌ آن است. از آنجايي که حرارت زياد باعث تبخير‌الکل‌ها و‌استرهای موجود در روغن بکر که مولد طعم و بوی آن است می‌شود، بهتر‌است آن را در‌غذا‌های سرد ‌يا پخت با حرارت کم و متوسط به کار ببريد.

اگر‌ناچاريد برای طبخ غذا از حرارت بالا استفاده کنيد ولی می‌خواهيد همچنان از طعم‌مطبوع روغن زيتون در‌هنگام خوردن بهره‌‌مند ‌شويد، به شما توصيه می‌کنيم ابتدا غذا را با نوع تصفيه شده عمل آوريد و سپس در هنگام سرو ‌غذا روی آن روغن زيتون بکر بريزيد. مطمئن باشيد در اين حالت از ‌تمام خواص ارزنده‌ آن به بهترين وجه برخوردار‌ خواهيد شد. همچنين به همه كساني كه از ماليدن كره به نان داغ خود در هنگام صبح لذت مي‌برند، توصيه مي‌كنيم براي آنكه بدنتان هم از فواید كافي بهره‌مند شود، داخل يك ظرف پلاستيكي كوچك كمي روغن زيتون بريزيد و آن را داخل فريزر بگذارید تا كاملا سفت شود. حال به جاي ماليدن كره، روغن زيتون مشابه با آن را به نان خود زده و با عسل يا مربا نوش‌جان كنيد. مطمئن باشيد دعاي خير بدنتان در ابتداي صبح بدرقه راهتان خواهد بود.

نگهداري روغن زيتون

برخی برای نشان دادن ميزان توجه خود به سلامت افراد خانواده و ‌ميهمان، شيشه‌ روغن زيتون را‌ همواره در سر ‌ميز ‌غذا نگه داشته و ‌يا ‌فروشندگانی هستند که اين شيشه‌ها را در پشت ويترين يا در قفسه‌ها در معرض نور قرار ‌می‌دهند، بدون آنکه توجه داشته باشند، همه‌ خواص بهداشتی اين روغن مفيد را از آن می‌گيرند. بر اساس تحقيقات دانشمندان ايتاليايی، نور موجب از بين رفتن بسياری از آنتی اکسيدان‌های موجود در روغن زيتون می‌شود. اين محققان در‌يافته‌اند که در ‌روغن زيتون‌هايي که در ‌ظروف شيشه‌ای روشن نگهداری می‌شود پس از 12 ماه، بتا‌کاروتن تا 40درصد، ويتامين E تا 100درصد و‌کلروفيل تا 30درصد تخريب می‌شود. لازم ‌به ‌ذکر‌است ‌که هر ‌سه‌ اين مواد در‌ زمره‌ تركيبات شفا‌بخش روغن زيتون محسوب می‌شود. معنای اين امر ‌آن است که توليد‌کنند‌گان روغن زيتون بايد دقت بيشتری در انتخاب نوع ‌ظروفی که برای انتقال اين روغن به بازار در‌نظر می‌گيرند، به ‌خرج دهند. استفاده از ظروف شيشه‌ای رنگی تا اندازه‌ای می‌تواند مانع از تاثير ‌نور‌ شود. اما بهترين نوع ظروف برای نقل و انتقال، ظروف فلزی در‌دار‌ و‌ بدون ميل ترکيبی است تا تاثير نور در ‌آن به حداقل برسد اما حفاظت از روغن زيتون تنها به توليد‌كنندگان و فروشندگان محدود نمي‌شود. شايد مهم‌ترين مرحله در نگهداري اين نوع روغن، پس از خريد آن است.

تمام افراد اعم از خانم‌ها و آقاياني كه براي افزايش سلامت خود و اعضاي خانواده‌شان حاضرند هزينه گزاف روغن زيتون را پرداخت كنند، بايد بدانند كه در صورت عدم نگهداري درست اين نوع روغن به راحتي پول و سلامت خود را به مخاطره خواهند انداخت. براي اينكه روغن زيتوني كه مي‌خريد به مدت طولاني‌تري خواص ارزشمند خود را حفظ كند، بهتر است در ابتدا به تاريخ مصرف آن دقت كرده و از خريد روغني كه از توليد آن مدت زمان زيادي گذشته است، خودداري كنيد. در مرحله بعد لازم است كه روغن خريداري شده را در يك ظرف كاملا در‌بسته در جاي تاريك و خنك و ترجيحا يخچال نگهداري كنيد. هرگز شيشه روغن را در كنار اجاق گاز خود كه گرم‌ترين جاي آشپز‌خانه است، قرار ندهيد. گرما باعث افت كيفي شديد در روغن زيتون مي‌شود.

اگر قرار است به مدت طولاني از روغن زيتون خود استفاده نكنيد، مي‌توانيد آن را در يك ظرف نشكن در فريزر بگذاريد. هر چند قرار دادن روغن زيتون در يخچال و فريزر باعث كدر شدن آن مي‌شود اما اين به معني افت كيفيت روغن نيست. اگر اين روغن كدر را مدتي در دماي محيط قرار دهيد، شفافيت سابق خود را به دست مي‌آورد. با رعايت اين اصول مي‌توانيد در حدود دو تا سه سال روغن خود را به خوبي حفظ كنيد.

خواص جادويي روغن زيتون

بيش از 3500 سال است كه روغن زيتون در حواشي درياي مديترانه به معجون سلامت شهرت يافته‌است. ساكنان جزيره كرت در شرق يونان كه از توليد‌كنندگان اوليه روغن زيتون محسوب مي‌شوند، بيشترين مصرف چربي در‌ دنيا را دارند. آمار‌ها نشان مي‌دهد 33 درصد كالري روزانه آنها از روغن زيتون تامين مي‌شود. شايد به نظر بیاید که اين مردمان بالاترين درصد بيماري‌هاي قلبي عروقي و مرگ و مير ناشي از چاقي را به همين دليل داشته باشند اما بايد گفت كه آمار بيماري‌هاي قلبي ساكنان اين جزيره بسيار عجيب و غريب است. در واقع در اين گوشه از جهان، مردم خيلي كم در دام بيماري‌هاي قلبي و اقسام مختلف سرطان اسير مي‌شوند! محققان يكي از دلايل عمده اين امر را مصرف زياد روغن زيتون بكر ممتاز در رژيم غذايي آنها مي‌دانند. همچنين معروف است رامسس دوم(فرعوني كه حضرت موسي در خانه‌اش پرورش يافت) كه در حدود 12 قرن پيش از ميلاد مسيح بر مصر حكم‌روايي مي‌كرده براي درمان هر نوع بيماري خود روغن زيتون سر مي‌كشيده است و شايد به همين دليل بوده كه اين فرعون دو برابر متوسط عمر مصريان آن زمان يعني 90 سال عمر كرد.

اگر بدانيم كه روغن زيتون باعث كاهش فشار خون و كلسترول بد(LDL) و افزايش كلسترول خوب(HDL) خون شده و داراي موادي است كه سرطان و سالخوردگي را به تعويق مي‌اندازد، راز طول عمر كساني كه يك عمر با روغن زيتون سر كرده‌اند، مشخص مي‌شود.

محققان مي‌گويند كه مصرف فقط يك قاشق روغن زيتون، اثرات افزايش‌دهندگي كلسترول دو عدد تخم‌مرغ را كاملا از بين مي‌برد. همچنين استفاده از چهار تا پنج قاشق غذا‌خوري روغن زيتون در روز سبب مي‌شود كه فاكتور‌هاي خوني بيماراني كه دچار حمله قلبي شده‌اند، به طرز چشمگيري بهبود ‌يابد.

همچنين در بررسي‌هاي محققان ايتاليايي در دانشگاه ميلان مشخص شده كه در روغن زيتون تركيبات خاص شيميايي وجود دارد كه قادر است چربي‌هاي انباشته از كلسترول در بدن را خنثي سازد. مهم‌ترين اين تركيبات، ماده‌اي است به نام«سي كلورتانول» كه در چرخه جذب كلسترول تداخل ايجاد كرده و آن را از جريان خون خارج مي‌سازد.

البته لازم به ذكر است كه اين آثار مفيد در رژيم غذايي نمود مي‌يابد كه حداقل ميزان چربي اشباع‌شده را دارد. وجود اين گونه چربي‌ها، خواص مفيد روغن زيتون را خنثي مي‌كند.

جلوگيري از سرطان (پستان، پروستات، رحم، دستگاه گوارش و. . . )، ديابت(درمان، جلوگيري يا به تاخير انداختن آن)، تقويت سيستم ايمني بدن(كاهش التهاب، مقابله با بيماري‌هاي خود‌ايمني و تنظيم سيستم ايمني)، جلوگيري از چاقي، بهبود سيستم گوارشي(كاهش ترشح اسيد معده در مبتلايان به زخم معده)، موثر بودن در حاملگي و شير‌دهي(به علت افزايش در جذب ويتامين‌ها )، جلوگيري از پيري، زيبايي بخشيدن به پوست، تقويت حافظه، جلوگيري از تشكيل پلاك در جدار شريان‌ها و ممانعت از انسداد آنها، كاهش ابتلا به آسم و پوكي استخوان از جمله خواص جادويي نهفته در روغن زيتون محسوب مي‌شود. همچنين تحقيقات نشان مي‌دهد كه پلي‌فنل‌هاي موجود در روغن زيتون كه از مهم‌ترين تركيبات سلامت‌زاي آن محسوب مي‌شود، مانع از آثار تخريبي راديكال‌هاي آزاد موجود در غذا‌ها بر DNA مي‌شود. شايد به همين دليل است كه مصرف روغن زيتون بكر كه در شرايط مناسب نگهداري شده است، از بروز سرطان در بدن جلوگيري مي‌كند.

خوردن روغن زيتون قبل از غذا از بروز زخم معده جلوگيري كرده و اگر روزانه يك يا دو قاشق غذاخوري به همراه ليمو يا قهوه مصرف شود، مانع از بروز يبوست به‌خصوص در روده‌هاي آسيب ديده مي‌شود.

روغن زيتون را روغن زيبايي هم مي‌نامند زيرا از طريق اسيد‌هاي چربي كه دارد سلول‌ها را به صورت يكدست در كنار هم قرار داده و موجب ساخت عروق بيشتر در كنار سلول‌هاي پوستي مي‌شود. افزايش خون رساني به اين سلول‌ها، پوست را صاف‌تر و درخشنده‌تر مي‌كند.

اين روغن در درمان عفونت دستگاه ادراري و مشكلات كيسه ‌صفرا نيز بسيار مفيد است.

شايد يكي از مهم‌ترين ويژگي روغن زيتون، خاصيت ضد درد آن باشد. اولئو كانتال تركيب موثره موجود دراين روغن مشابه بروفن راه متابوليكي درد را مسدود كرده و از فعاليت آنزيم‌هاي موسوم به cox كه در ايجاد درد موثرند، جلوگيري مي‌كند. به طوري كه هر چه مقدار مصرف آن بيشتر شود قدرت بازدارندگي آن نيز بيشتر مي‌شود. بر اساس ارزيابي متخصصان، يك دوز 50گرمي روغن زيتون در روز با حدود 10درصد دوز بروفن توصيه شده براي تسكين درد در بزرگسالان برابر است.

قابل توجه چاق‌ها

روغن زيتون، روغني است كه در صورت درست استفاده كردن، به كاهش وزن كمك شاياني مي‌كند. محققان اعلام كرده‌اند كه جايگزين كردن روغن زيتون به جاي روغن‌هاي اشباع شده در غذاي روزانه بدون تغيير در فعاليت بدني و رژيم غذايي مي‌تواند تاثير قابل ملاحظه‌اي در كاهش وزن و توده چربي بدن داشته باشد. در تحقيقی که به وسیله محققان آمريكايي روي 8 مرد چاق كه در سنين بين 24 تا 49 سال داشتند انجام شد، مشخص شد كه پس از چهار هفته مصرف روغن زيتون به جاي چربي‌هاي اشباع شده (روغن‌هاي نباتي جامد و روغن‌هاي با منشأ حيواني) در رژيم غذايي و بدون تغيير در تحرك بدني و كالري، وزن مردان تا 2/1 كيلوگرم كاهش يافت.

در توجيه اين موضوع، محققان مي‌گويند که اسيد‌هاي چرب غير اشباع با يك پيوند دوگانه كه در روغن زيتون به وفور يافت مي‌شود مي‌تواند باعث افزايش شكست چربي در سلول‌هاي چربي شود. به عبارت ديگر، افزودن روغن زيتون به يك رژيم كاهش وزن درست و اصولي مي‌تواند بازده كار فرد را افزايش دهد. البته مقدار مصرف بايد در حد متعادل باشد. هر قاشق غذاخوري از اين روغن، 621 كالري انرژی دارد. مصرف بيش از اندازه به دليل افزودن كالري بيشتر مي‌تواند خطرات خاص خود را داشته‌باشد.

مضرات

روغن زيتون براي هيچ‌كس مضر نيست و همگان مي‌توانند از مصرف آن لذت برده و به بدن خود تمامي زيبایي آن را هديه دهند اما در موارد نادر، مصرف بيش از حد روغن زيتون مي‌تواند سبب اسهال خفيف شود. همچنين ميوه تازه و ياقوتي آن مي‌تواند معده را سست كرده و به استفراغ منجر شود.

زيتون در طب سنتي

زيتون رسيده از نظر طب قديم ايران، گرم و قابض، ميوه نارس، سرد و خشك و روغن زيتون، گرم و خشك و برگ آن نيز گرم و خشك است. در طب سنتي از فرآورده‌هاي زيتون استفاده‌هاي متعددي مي‌شود كه از جمله آن مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:

*دم كرده برگ زيتون داروي خوبي براي پايين آوردن فشار خون است. به این منظور 20 عدد برگ زيتون را داخل 300 گرم آب به مدت 15 دقيقه مي‌جوشانند و دو بار در روز يك فنجان مي‌نوشند.

*روغن زيتون نرم‌كننده و صفرابر است.

*مصرف روغن زيتون دفع كننده سنگ كيسه صفراست. براي اين منظور بايد با آب‌ليمو مصرف شود.

*روغن زيتون، كرم‌كش است.

*روغن زيتون براي رفع سرفه‌‌هاي خشك مفيد است.

*براي رفع خارش ناشي از گزيدگي حشرات، روغن زيتون را به محل گزيدگي مي‌مالند.

*بدن بچه‌هايي را كه مبتلا به نرمي استخوان و كم‌خوني هستند، با روغن زيتون ماساژ مي‌دهند و زير آفتاب مي‌گذارند.

*ماليدن روغن زيتون روي لثه‌ها براي درمان پيوره موثر است.

*براي برطرف كردن ترك پوست، گليسيرين و روغن زيتون را به مقدار مساوي با هم مخلوط كرده و بر موضع مي‌مالند.

*براي سر باز كردن جوش‌ها و كورك‌ها، ميوه‌ رسيده زيتون را له كرده و روي آن قرار مي‌دهند.

*براي معالجه نقرس، 5 گرم گل بابونه را در 40 گرم روغن زيتون مي‌خيسانند و آن را در آفتاب مي‌گذارند تا شيره بابونه به داخل روغن نفوذ كند. سپس آن را فشرده و صاف كرده و روي نقاط دردناك مي‌مالند.

*اگر بخواهند از ريزش موي سر جلوگيري كنند، سر را به مدت 10 شب با روغن زيتون چرب كرده، دستمالي روي سر گذاشته و مي‌خوابند، صبح آن را با شامپوي حاوي زرده تخم ‌مرغ مي‌شوين

جلبک دریایی

  از جلبکهای دریایی می توان به صورت مکمل مناسب مواد غذایی استفاده کرد

جلبكهاي دريايي ،گروهي از گياهان هستند كه در دريا زندگي مي كنند. آنها روي سنگها و صخره ها و يا بستر آبها رشد كرده ، همچون ساير گياهان،براي توليد غذا ، به نور آفتاب نياز دارند. چون نور خورشيد به اعماق آبها نمي رسد ،در آن مناطق ،هيچ گونه جلبكي يافت نمي شود. در برخي از كشورها مردم از جلبكهاي دريايي ،به عنوان نوعي سبزي استفاده مي كنند. جلبكهاي دريايي همگي به دستهاي از گياهان به نام خزه ها تعلق دارند. آنها در آبهاي كم عمق از خود ، اكسيژن پخش كرده ،غذا و پناهگاه بسياري از موجودات را فراهم مي كنند.

محققان می گویند: از جلبکهای دریایی می توان به صورت مکمل مناسب مواد غذایی استفاده کرد.

به گزارش ایسنا واحد علوم پزشكي تهران پایگاه اینترنتی دانشگاه نیوکاسل اعلام كرد: محققان اين دانشگاه به اين نتيجه رسيده اند كه جلبکها به علت داشتن میزان زیاد فیبر، مکمل مناسبی برای انواع غذاها هستند.

به گفته اين پژوهشگران با افزودن جلبکهای دریایی به غذاهای آماده که ارزش غذایی زیادی ندارند، می توان تأثیر زیان بار آنها را بر سلامت انسان کاهش داد.

پژوهشگران از جلبك دریایی برای كاهش علایم مبتلایان به آرتروز زانو بهره می گیرند.

به گزارش سلامت نیوز، به نوشته جدیدترین شماره نشریه تغذیه ، بهره گیری از نوعی مكمل حاوی عصاره جلبك قرمز دریایی میزان درد و التهاب زانو را در مبتلایان به آرتروز زانو كاهش می دهد.

پژوهشگران اخیرا سودمندی این مكمل گیاهی جدید را در بهبود علایم 70 بیمار مبتلا به موارد متوسط تا شدید آرتروز زانو بررسی كردند.

برپایه یافته های این پژوهش ، با مصرف این مكمل برای مدت 12 هفته، عملكرد مبتلایان به آرتروز زانو تا حد چشمگیری بهبود می یابد.

شبکه کشاورزی و منابع طبیعی ایران

پایگاه دانش و خدمات فارسی گیگا پارس

گیاه ترشک

اين گياه در مناطق معتدل كشور ما رويش دارد و از قديم الايام به عنوان يك سبزي مفيد و مؤثر از آن استفاده  مي شده است. گرچه در رابطه با مسائل غذايي از آن استفاده هاي فراواني مي شده ؛ ولي اكنون اين استفاده كاهش يافته است و در عوض موارد درماني اين گياه افزايش پيدا كرده و در همه زمينه ها از آن استفاده مي شود و هيچگونه عارضه اي ندارد.

در ميان عشاير مرسوم است كه از دانه هاي اين گياه استفاده مي كنند. طريقه استفاده ي آن هم به اين ترتيب است كه دانه هاي اين گياه را مي كوبند و بعد از مرطوب كردن در محل درد و مفاصل مي گذارند و به عنوان مُسَكن از آن استفاده مي كنند.

گياه ترشك منبع ويتامين C است. بنابراين كساني كه كمبود ويتامين C دارند اين گياه مي تواند براي آنها منبع ويتامين C باشد. علاوه بر آن، اين گياه داراي آهن و فسفر كافي نيز مي باشد.

همچنين اين گياه داروي اشتها آور و تصفيه كننده و هضم كننده بسيار خوبي مي باشد و به خاطر خاصيت تصفيه كنندگي اش براي كساني كه داراي جوشهاي موضعي و پوستي هستند بسيار مفيد خواهد بود.

اين دارو به خاطر داشتن اسيد اكسوليد نبايد زياد و بطور مداوم مورد مصرف قرار گيرد، زيرا براي مثانه و كليه مي تواند مضر باشد. براي استفاده موضعي از اين دارو اگر برگ يا دانه ي له شده، پخته شده يا جوشانده  آن روي دملها گذاشته شود به راحتي درمان مي گردد.

www.ake.blogfa.com      www.ake.blogfa.com        www.ake.blogfa.com   

درخت ابریشمابریشم

                        گياهان در فضاي باز/درخت ابريشم (شب خسب)

                        نام علمي : Albizia julibrisin

خانواده : Mimosaceae

نام انگليسي : Silk tree

مشخصات گياهي :

درختاني خزان‌كننده، بدون خار، تا ارتفاع 15 متر. برگها شانه‌اي مركب و داراي 10 تا 15 برگچه كه اين برگچه‌ها هنگام شب دو بدو بسته شده و به همين جهت شب خسب ناميده مي‌شوند. برگها سبز روشن و گلها داراي پرچم‌هاي متعدد كه انتهاي آنها صورتي و بن آنها سفيد رنگ است. گلها بسيار زيبا وبه رنگ سفيد، صورتي و سرخ هستند. ميوه در اين گياه نيام مي‌باشد.

نيازها:

در خاكهاي لومي داراي رشد خوبي بوده و به محيط‌هاي خشك سازگاري دارد. در مقابل آبياري نامناسب نيز مقاومت داشته و رويش مناسبي دارد. محيط آفتابي يا نيمه سايه را به خوبي تحمل كرده و در برابر آلودگي هوا و سرماي تا 10ـ درجه سانتيگراد نيز مقاوم مي‌باشد.

روش تكثير :

1ـ با كشت مستقيم بذر در اواخر اسفندماه ازدياد مي‌يابد (براي نرم كردن پوسته سخت بذر، قراردادن در اسيد سولفوريك و سپس شستشوي دقيق قبل از كاشت ضروري است).

2ـ قلمه ريشه‌اي كه در اوايل بهار گرفته شده و حدود 5/7 سانتي‌متر طول و 12 ميلي‌متر يا بيشتر قطر داشته باشد، قلمه‌هاي ساقه ريشه‌دار نمي‌شوند.

كاربرد

اين گياه گونه‌اي زيبا و مقاوم در فضاي سبز شهر (تهران) مي‌باشد. كاشت اين گياه در حاشيه خيابانها، به دليل گلدهي طولاني و امكان ايجاد حساسيت توصيه نمي‌شود. اما براي كاشت در حاشيه بزرگراهها كه آبياري كافي هم صورت نمي‌گيرد ، بسيار مناسب است.

هرس :

اين درخت به علت شاخه‌زايي زياد بايد از سالهاي اوليه رشد هرس فرم شده و شاخه‌هاي قسمتهاي پائيني حذف شوند.

معرفي واريته :

واريته‌اي از اين گونه به نام A.julibrisin ‘ROSEA’ وجود دارد كه  شدت رشد اين درخت اندكي كمتر از گونه اصلي است ليكن مقاومت آن نسبت به سرما بيشتر است. قامت اين واريته از گونه اصلي بلندتر بوده و تنه صاف و يكدستي را به و جود مي‌آورد. اين واريته داراي گلهاي صورتي متمايل به سرخ است.

فارسی : اسطو خودوس فرانسوی

Lavandula angustifolia L . نام علمی :

Lavenderنام انگلیسی :

خصوصیات گیاهی :

گونه های مختلف اسطوخودوس گیاهانی خشبی چند ساله هستند . تا کنون حدود 48 گونه از اسطو خودوس شناسایی شده است . اسطوخودوس فرانسوی ( با گونه های اسپیکا ، افیسینالیس و ورا هم نام است ) گیاهی است مدیترانه ای که منشأ آن جنوب اروپا گزارش شده است و در جنوب ایتالیا ، جنوب فرانسه و اسپانیا در خاکهای سبک شنی و در ارتفاعات 1700 متری از سطح دریا به طور خودرو می روید . ارتفاع این گیاه متفاوت و بین 40 تا 60 سانتی متر است . شکل ظاهری آن در گیاه چند ساله شبیه نیمکره ای است که قطر آن به 80 تا 120 سانتی متر می رسد . برگها به رنگ سبز تیره ، نیزه ای شکل و به طور متقابل روی ساقه قرار می گیرد . طول این برگها سه تا پنج و عرص آن 2/0 تا 5/0 سانتی متر است . برگها پوشیده از کرک و حفره های حاوی اسانس است . گلها به صورت خوشه های مجتمع در انتهای ساقه های گلدهنده قرار می گیرند . ساقه های گل دهنده اسطو خودوس فرانسوی ، غیر منشعب و ارتفاع آنها 20 تا 40 سانتی متر است . گلها به رنگ آبی متمایل به بنفش هستند و ریشه اصلی این گیاه طویل و چوبی است و از انشعابهای متراکم و فراوانی برخوردار است . این ریشه قادر به جذب رطوبت از اعماق چهار متری زمین است . میوه اسطوخودوس فندقه و تخم مرغی شکل بوده و طول آن 8/1 تا 2/2 میلی متر و رنگ آن قهوه ای تیره و براق است . وزن هزار دانه نیز 85/0 تا 1/1 گرم است .

قسمت دارویی :

گلهای اسطوخودوس و پیکر رویشی آن ( برگها و سرشاخه های جوان ) حاوی مواد موثره دارویی می باشند .

مواد موثر :

گلها و پیکر رویشی اسطو خودوس فرانسوی حاوی اسانس است . این اسانس در حفره های مخصوص ساخته و ذخیره می شود . اسانس گلهای این گیاه در مقایسه با اسانس برگها و پیکر رویشی از کیفیت مناسب تری برخوردارند . مقدار اسانس بین 5/0تا 5/1 درصد بوده و مهمترین ترکیبات تشکیل دهنده آن لینالیل استات ، لینالیل ، کامفور و گرانیول می باشد .

خواص درمانی :

در زمانهای گذشته مردم از این گیاه استفاده های دارویی متعددی می کردند . آنها اعتقاد داشتند استفاده از این گیاه سبب معالجه افراد فلج و به کار افتادن مجدد دست و پای افراد می شود . در حال حاضر در اکثر فارماکوپه های معتبر از گلهای اسطوخودوس به عنوان دارو یاد شده است واز مواد موثره آن به عنوان عاملی که سبب معالجه بیماریهای مربوط به سیستم عصبی و درمان روماتیسم می شود یاد شده است .

مواد و عناصر غذایی :

اگر چه اسطوخودوس در زمین های فقیر می روید ولی در سطوح وسیع کشت باید از زمینهای غنی و حاصلخیز استفاده شود . از آنجائیکه این گیاه 15 تا20 سال در یک مکان باقی می ماند ، از این رو تمام نیازهای غذایی آن در این مدت باید توسط خاکی که در آن کشت می شود تأمین گردد . تحقیقات نشان می دهد برای تولید هر یکصد کیلوگرم گل ، گیاهان 8/0 کیلوگرم ازت ، 2/0 کیلوگرم اکسید قسقر و 8/0 کیلوگرم اکسید پتاس از خاک جذب می کنند . کودهای کاملاً پوسیده حیوانی نقش عمده ای در افزایش عملکرد دارد . از این رو توصیه می شود فصل پاییز هنگام آماده ساختن زمین ، 35 تا 50 تن در هکتار کودهای حیوانی کاملاً پوسیده به زمین اضافه شود . همچنین در فصل پاییز باید 70 تا 80 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 100 تا 120 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس به عنوان مقادیر پایه به خاک اضافه شود .

در سال اول رویش و در اواخر بهار نیز 70 تا 80 کیلوگرم در هکتار ازت باید به صورت سرک در اختیار گیاهان قرار گیرد . با توجه به طولانی بودن دوره رویش اسطوخودوس توصیه می شود در طول رویش این گیاه ، خاک مورد تجزیه قرار گیرد و با توجه به وضعیت خاک از نظر موتد و عناصر ضروری اقدام به کوددهی زمین نمود .

سازگاری :

اسطوخودوس از گیاهان مناطق خشک و نیمه خشک است . در طول رویش به تابش نور فراوان و هوای گرم و رطوبت کم نیاز دارد .چنانچه این گیاه در چنین شرایطی رشد کند عملکرد گل ، مقدار اسانس و همچنین کیفیت آن افزایش می یابد . تحقیقات نشان می دهد که مقدار و کیفیت اسانس با نور رابطه مستقیم دارد به طوری که چنانچه اسطوخودوس در مناطقی که دارای نور کافی نباشد کشت شود ، نه تنها از نقدار اسانس گلها کاسته شود بلکه ترکیبات استری ( لینالیل استات ) آن نیز کاهش می یابد و گیاهانی که در سایه کشت می شوند در مقایسه با گیاهان کشت شده در آفتاب ، اسانس و ترکیبات استری آنها به ترتیب 55 تا 41 درصد کاهش نشان می دهد . اسطوخودوس فرانسوی در هر نوع خاکی قادر به رویش است . ولی خاکهای سبک حاوی ترکیبات کلسیم و غنی از مواد و عناصر غذایی خاکهای مناسبی برای تولید انبوه این گیاه است . خاکهای سنگین که تهویه هوا در آنجا به شختی انجام می گیرد و همچنین سبب آب ایستایی می شوند برای کشت این گیاه مناسب نیستند .

آماده سازی خاک :

پس از افزون کودهای حیوانی به زمین می بایست با شخم مناسبی این کودها را به عمق 35 تا 40 سانتی متر زمین منتقل کرده که البته 5/1 تا 2 ماه قبل از کشت نیز باید اقدام به افزون کودهای شیمیایی مورد نیاز گیاه ( مانند قسقر و پتاس ) به خاک کرده و با شخم متوسطی آنها را به عمق 18 تا 20 سانتی متری زمین منتقل نمود . اواخر زمستان پس از شکستن سله ها ، جمع آوری سنگها و قلوه سنگها و تسطیح ، زمین برای کاشت کاملاً آماده می شود .

کاشت :

کاشت اسطوخودوس توسط بذر و از طریق رویشی امکان پذیر است . کاشت توسط بذر به روش غیر مستقیم انجام می گیرد و فصل پاییز ( آذر ) یا اوایل بهار ( نیمه دوم اسفند ) زمان مناسبی برای کشت بذر در خزانه هوای آزاد است . در این صورت فاصله مناسب ردیفهای کاشت از یکدیگر در سطح وسیع خزانه 35 تا40 سانتی متر و در سطح کوچک خزانه نیز 15 تا 29 سانتی متر می باشد . اگر بذرها در فصل پاییز کشت شوند عمق مناسب کاشت بذر 5/0 تا 1 سانتی متر و اگر در فصل بهار کشت شوند 1 تا 5/1 سانتی متر می باشد . برای هر هکتار زمین به 7 تا 9 کیلوگرم بذر ( با کیفیت مطلو ب) نیاز است . اواخر شهریور تا اوایل مهر ماه سال بعد زمان های مناسبی برای انتقال نشاء ها به زمین اصلی است و در مدت زمان مذکور ارتفاع گیاهان در خزانه به 18 تا 20 سانتی متر می رسد . هنگام انتقال نشاءها به زمین اصلی ساقه آنها را باید از فاصله 8 تا 10 سانتی متری سطح زمین هرس کرد . این عمل سبب تولید شاخه های متعدد می شود . توصیه می شود در هنگام انتقال نشا به زمین اصلی ، نشاء ها از فاصله پنج سانتی متری بالای یقه در خاک کشت شوند در ضمن برای هر هکتار زمین به 20 هزار بوته نیاز است .

تکثیر رویشی :

تکثیر رویشی اسطوخودو فرانسوی از طریق ریشه دار کردن ساقه های سبز و جوان یا ساقه های خشبی و انتقال آنها به زمین اصلی می باشد . اوایل شهریور از پایه های مادری یک ساله ساقه های سبز و از پایه های مادری چهار تا پنج ساله ساقه های خشبی به طول 12 تا 20 سانتی متر جدا کرده سپس اقدام به کاشت آنها در خزانه ( اعم از خزانه هوای آزاد یا زیر پلاستیک ) می نمایند . این قلمه ها در عمق 4 تا 5 سانتی متری و در ردیفهایی به فاصله 6 تا 10 سانتی متر و فاصله دو قلمه از یکدیگر 2تا 3 سانتی متر کشت می شوند . در هر متر مربع از سطح خزانه 600 تا 800 قلمه کشت کرد . ایجاد سایبان روی قلمه ها سبب تسریع در ریشه دار شدن آنها می شود . بهار ( اردیبهشت ) یا پاییز سال بعد زمان مناسبی است برای انتقال قلمه های ریشه دار شده به زمین اصلی بوته ها در ردیفهایی به فاصله 100 ساتنی متر ( فاصله دو بوته در طول ردیف 50 تا 80 سانتی متر ) در زمین اصلی کشت می شوند .

مراقبت و نگهداری :

رشد اولیه اسطوخودوس در سال اول رویش بسیار کند است و علفهای هرز می توانند بدون رقابت و به سرعت توسعه یابند . از این رو کنترل علفهای هرز قبل از کاشت و تهیه بستر فاقد علف هرز ضرورت دارد . در سال اول رویش به منظور تولید شاخه های متعدد ، باید قسمت هوایی گیاهان را به طول 8 تا10 سانتی متر هرس کرد . این هرس نه تنها مانع رشد نامناسب طول ساقه می شود بلکه با تولید شاخه های متعدد سبب پرپشت شدن بوته ها می شود .سال دوم رویش نیز عمل هرس اندام هوایی را از قسنت 15 تا 18 سانتی متر باید تکرار کرد . در سطوح وسیع کشت ، عمل هرس با دست امکان پذیر نیست و باید با ماشینهای مخصوص هرس انجام گیرد . هرس گیاهانی در سال دوم رویش سبب می شود تا ساقه های گل دهنده از طول یکسانی برخوردار شوند . از سال سوم نیازی به هرس نیست زیرا گیاهان به شکل ثابت خود که نیمکره است می رسند. اواخر سال اول رویش نیز زمان مناسبی برای واکاری و جایگزینی کردن بوته های خشک شده است . وجین علفهای هرز در طول رویش گیاهان ضروری است . از آنجائیکه چند سال پس از کشت ، خاک بین ردیفها متراکم شده و عمل تهویه هوا به شختی انجام می گیرد . لذا هر چهار تا شش سال باید خاک بین ردیفها را تا عمق 40 تا 60 سانتی متری برگردان کرد .

برداشت :

گلهای اسطوخودس از اواخر بهار پدیدار شده و گلهای باز شده از بیشترین مقدار اسانس برخوردارند . از آنجایی که گیاهان معمولاً هفت تا هشت روز در مرحله گلدهی هستند ، در سطوح وسیع کشت امکان برداشت آنها در این مدت کوتاه وجود ندارد . به همین خاطر از بدو باز شدن گلها می بایست آنها را برداشت کرد . هنگام برداشت گلها ، ساقه ها از نیمه قطع شوند سبب ناهماهنگی در نمو گلها در سالهای بعد می شوند و برداشت گلها ، آنها را در کیسه های بزرگ ریخته و بلافاصله جهت استخراج اسانس ، گلها را به کارخانه های مربوط منتقل می کنند . مقدار عملکرد گل متفاوت است و به نوع گیاه و شرایط اقیلمی محل رویش گیاه بستگی دارد . عملکرد گل تازه در سال اول رویش 4/0 تا 7/0 تن در هکتار ، در سال دوم 5/1 تا 2 تن در هکتار ، در سال سوم 3 تا 5/3 تن در هکتار و از سال چهار به بعد 5/3 تا 4 تن در هکتار می باشد . معمولاً از هر 8 تا 10 کیلوگرم تازه یک کیلوگرم گل خشک به دست می آید . مقدار اسانس نیز متفاوت است به طوری که در سال دوم رویش سه تا شش کیلوگرم ، سال سوم 8 تا 16 کیلوگرم ، سال چهارم 15 تا 20 کیلوگرم و در سالهای بعد 20 تا 26 کیلوگرم اسانس از هر هکتار زمین استحصال می شود