موضوع:

پول و بانكداري

پول و مبادله از ديدگاه اقتصاد خرد

به دنبال تقيسم كار و ايجاد تخصص عوامل توليد به مكانيسمي براي توزيع محصول نياز داريم. دادو ستد به صورت پاياپاي، جيره‌بندي دولتي و دخالت پول در اقتصاد، سيستم‌هاي مختلف و متمايز توزيع را تشكيل مي‌دهند. در يك سيستم پاياپاي محصول يك دسته از منابع اقتصادي در قبال كالاها و خدمات حاصل از منابع اقتصادي ديگر مبادله مي شود. با جيره‌بندي دولتي مقامات مركزي نوع كالاهائي را كه هر واحد مصرف كننده دريافت خواهد كرد معين مي‌كنند. در يك سيستم پولي، صاحبان منابع اقتصادي درآمد پولي خود را براي كالاها و خدماتي كه انتخاب مي‌كنند مصرف مي‌نمايند.

مثال : اقتصادي را در نظر گيريد كه در آن با تخصص‌هاي مختلف عمل مي‌شود به نحوي كه كارگر شماره يك ده واحد از كالاي الف، كارگر شماره دو پنج واحد از كالاي ب، كارگر شماره سه بيست واحد از كالاي ج، كارگر شماره چهار بيست و پنج واحد از كالاي دو كارگر شماره پنج ده واحد از كالاي ه را توليد مي‌كند.

وضعيت اول- در يك سيستم پاياپاي، هر كالا در آن كشور بر حسب كالاهاي ديگر قيمتي دارد. قيمت كالاي الف با چانه زدن بر حسب كالاي ب، ج، د و ه معين مي‌شود. از آنجائي كه هر كارگر به نوبه خود درگير مبادله محصول خود مي‌باشد، لذا در كشوري كه در آن پنج قلم كالا مبادله مي‌شود ده قيمت نسبي وجود دارد.

وضعيت دوم- در يك سيستم پولي، هر كارگر درآمد پولي خود را به نحوي در انتخاب تركيبي از كالاهاي الف، ب، ج، د، ه به كار مي‌برد كه رضايت وي را حداكثر نمايد. هر قلم از اين كالاها يك قيمت پولي دارد و لذا در كشوري كه در آن پنج قلم كالا مبادله مي‌شود پنج قيمت پولي وجود دارد.

وضعيت سوم- در يك سيستم جيره بندي دولتي، مقامات مركزي مقاديري از كالاهاي الف، ب، ج، د، ه را به ترتيب براي كارگران شماره 1، 2، 3، 4، 5 اختصاص مي‌دهند. اگر مقامات مركزي بنا را بر توزيع برابر محصول بين كارگران بگذارند در آن صورت هر يك از كارگران بدون توجه به اولويت‌هاي فردي براي اين پنج قلم كالا، دو واحد از كالاي الف، يك واحد از كالاي ب، چهار واحد از كالاي ج، پنج واحد از كالاي د و دو واحد از كالاي ه دريافت خواهند نمود. نظر به اين كه قدرت مركزي عهده‌دار توزيع است، لذا در اين كشور نه قيمت نسبي وجود دارد و نه قيمت پولي چرا كه در اين سيستم نه تجارت است و نه مصرف پول. صرفنظر از فلسفه سياسي اين بحث به علت عدم كارآئي سيستم پاياپاي و جيره بندي دولتي، در اقتصادهاي پيشرفته از سيستم پولي استفاده مي‌كنند.

وظايف چهارگانه پول

در بخش‌هاي اول و دوم اين فصل به طور ضمني چهار وظيفه براي پول به شرح زير ديده مي‌شود:

1-  پول واسطه مبادلات است. پول در تخصيص مطلوب منابع كمياب، در انتقال مؤثر كالاها و خدمات و به آزادي اقتصادي در تحصيل كالاها و خدمات كمك مي‌كند.

2-  پول واحد حساب است. تصميمات اقتصادي‌اي كه به صورت قيمت‌ها، عوايد، هزينه‌ها و درآمدها بيان مي‌شوند با كمك اجزاء و اضعاف پول مشخص مي‌گردد.

3-   پول ذخيره ارزش است. پول به دريافت كنندگان درآمد امكان مي‌دهد تا مصرف خود را براي مدتي نامعين به تعويق اندازند (يعني پس انداز كنند). البته با اين شرط كه بدانند آن پول براي مصرف آينده قابل استفاده است. پولي كه به عنوان ذخيره ارزش نگاهداري مي‌شود يك دارائي كاملاً نقد است چرا كه افراد مي‌توانند آن را به سرعت و سهولت به كالاها و خدمات تبديل نمايند.

4- پول معياري است براي پرداخت معوق. پول امكان مي‌دهد تا با تعيين واحدي براي پرداخت آتي، زمينه توسعه اعتبار (قرض دادن) فراهم شود.

استاندارد‌هاي پولي (سيستم‌هاي پولي)

استاندارد پولي عبارت است از يك سري قوانين، عرف و عادات پذيرفته شده‌اي كه پول را در يك نظام اقتصادي تعريف مي‌كند. به طور كلي دو سيستم پولي متمايز وجود دارد: سيستم پول كالائي و سيستم پول كاغذي غير قابل تبديل. طلا كالائي است كه عموماً‌ سيستم پول كالائي را تشكيل مي‌داده است. در سيستم استاندارد طلا، اولاً‌ هر واحد از پول به عنوان وزن مشخصي از طلا توسط مقامات پولي تعريف مي‌شود ثانياً‌ اجازه داده مي‌شود تا عرضه داخلي پول با مقدار طلا تعيين گردد. ثالثاً جريان بين‌المللي طلا محدود نمي شود. پول كاغذي غيرقابل تبديل عبارت است از اسكناس‌هائي كه توسط دولت مركزي يا بانك‌هاي مركزي منتشر مي‌شود. براي اين اسكناس‌ها هيچگونه پشتوانه كالائي خاصي  وجود ندارد و در واقع پول اعتباري مي‌باشند.

مثال : تا سال 1933 سيستم پولي ايالات متحده تقريباً‌ همشيه استاندارد طلا بود. به نحوي كه يك دلار برابر با 22/23 گندم طلاي خالص تعريف مي‌شد و به اين ترتيب دولت در نرخ يك دلار برابر با 22/23 گندم آماده بود تا سكه طلا تحويل دهد. نظر به اين كه 480 گندم طلا معادل يك اونس طلا است لذا حداقل قيمت يك اونس بيست دلار و شصت سنت بود. در حال حاضر سيستم پولي ايالات متحده استاندارد پول كاغذي غير قابل تبديل است. به طور مثال: يك اسكناس بيست دلاري يك سند ذمه‌اي بانك مركزي ايالات متحده است. اين اسناد به سهولت به ساير اسناد ذمه‌اي بانك مركزي ايالات متحده قابل تبديل است ولي به مقدار معيني طلا يا كالاي ديگر به عنوان پشتوانه قابل تبديل نيست.

تعريف پول

شيئي كه به تواند وظايف چهارگانه مورد اشاره در بخش سوم اين فصل را انجام دهد پول ناميده مي‌شود بنابراين تشخيص پول به استفاده واقعي و عملي آن شيئي به عنوان واسطه مبادله، واحد حساب، ذخيره ارزش و معياري براي پرداختهاي معوق بستگي دارد.

مثال : در حال حاضر در اكثر كشورهاي جهان اسكناس و مسكوك تمام وظايف چهارگانه پول را انجام مي‌دهد. همانطوري كه در بخش چهارم اين فصل اشاره شد، طلا نيز همين وظايف را تا اين اواخر انجام مي‌داد. بعد از جنگ جهاني دوم به هنگامي كه پول كاغذي برخي از كشورهاي اروپائي ارزش مبادلاتي خود را از دست داده بود،سيگار در بعضي نواحي به عنوان واحد حساب و به موجب آن مبناي مبادلات شده بود.

در اكثر جوامع اقتصادي ابزارهاي مالي گوناگوني جانشين‌هاي نزديكي براي واحد حساب مي‌باشند. به طور مثال در ايالات متحده چك به ميزان زيادي به واسطه مبادله جانشين براي اسكناس محسوب مي‌شود؛ صندوق‌هاي مشترك بازار پول، سپرده‌هاي پس‌انداز، حساب‌هاي سپرده بازار پول و گواهي‌نامه‌هاي سپرده ها نيز جانشين ذخيره ارزش مي‌باشند. از اين رو در حال حاضر در ايالات متحده چهار تعريف براي پول وجود دارد كه عبارتند از:

M3, M2, M1  و M1.L در اينجا يك تعريف معاملاتي است كه شامل اسكناس و مسكوك، سپرده‌هاي ديداري، حواله‌هاي برداشت قابل انتقال و حساب خدمات انتقالي خودكار و حساب حواله مشترك اتحاديه اعتبار و چك‌هاي مسافرتي است.

M2 عبارت است از M1 به اضافه سپرده‌هاي پس انداز و مدت دار، حساب‌هاي سپرده بازار پول، موافقت‌نامه‌هاي بازخريد نزد بانك ‌هاي بازرگاني، دلارهاي اروپائي كه توسط سكنه ايالات متحده نگاهداري مي‌شود و مانده صندوق‌هاي مشترك اروپائي كه توسط سكنه ايالات متحده نگاهداري مي‌شود و مانده صندوق‌هاي مشترك بازار پول غيرنهادي- اسناد مالي اضافي كه عمدتاً به عنوان ذخيره ارزش نگاهداري مي‌شود و به سهولت قابل تبديل مي‌باشند و از اين رو براي معاملات قابل استفاده هستند. M3 و L شامل ساير اسناد جانشين ذخيره ارزش‌اند كه خاصيت نقدينگي كمتري دارند.

قيمت و ارزش پول

قيمت پول در اقتصادي كه در سيستم پول كالائي در آن جاري است با محتواي كالاي تعيين شده آن برابر است. زماني كه سيستم پول كاغذي غيرقابل تبديل در آن جامعه جاري است قيمت پول بر حسب خود پول تعريف مي‌شود. به طور مثال در اقتصادي كه تحت سيستم استاندارد طلا به سر مي‌برد، قيمت يك دلار ممكن است 22/23 گندم طلا باشد در حاليكه در سيستم پول كاغذي غير قابل تبديل قيمت يك دلار يك دلار است. صرفنظر از نوع سيستم پولي، ارزش پول به قدرت خريد آن وابسته است. يعني ارزش پول به توانائي آن در تحصيل مقدار معيني كالا وابستگي دارد. تورم يا كاهش در ارزش پول به اين معني است كه مقدار معيني پول مي‌تواند اقلام كمتري كالا به دست آورد. عكس آن هم نشانه افزايش ارزش پول است كه در آن صورت مقدار معيني پول اقلام بيشتري از كالا به دست ‌مي‌آورد.

اسناد مالي

وظيفه پول به عنوان ذخيره ارزش به واحدهاي اقتصادي امكان مي‌دهد تا مخارج خود را در طول زمان انجام دهند. از اين رو در خلال يك دوره معين برخي از واحدهاي اقتصادي پس انداز مي‌كنند. يعني كمتر از درآمد خود خرج مي‌نمايند. از آن جائي كه نگهداري پول نقد و سپرده‌هاي ديداري براي صاحب خود درآمد بهره‌اي ندارد واحدهائي كه بيش از مخارج خود درآمد دارند (پس‌ انداز كنندگان) عموماً مايل‌اند پس‌اندازهاي خود را با اخذ بهره به واحدهائي كه در مخارج خود كسر دارند (آن‌هائي كه مي‌خواهند بيش از درآمد جاري خود خرج كنند) قرض دهند. واحدهائي كه در مخارج خود كسري دارند پس‌انداز پولي اين دسته را دريافت مي‌دارند.

مثال فرض كنيد خانوار الف در طول دوره اول ده هزار دلار درآمد پولي به دست مي‌آورد كه نه هزار دلار آن را صرف خريد كالاها و خدمات مي‌كند. خانوار ب نيز در طول همين دوره ده هزار دلار درآمد به دست مي‌آورد ولي ده هزار و پانصد دلار خرج مي‌كند. اين خانوار با استقراض پانصد دلار از خانوار الف سطح مخارج خود را به اين حد مي‌رساند. خانوار ب براي اين منظور سفته‌اي (يك سند مالي) را امضاء مي‌كند. اين سند نشان مي‌دهد كه خانوار ب در پايان دوره دوم پانصد دلار به اضافه بهره آن را به خانوار الف برمي‌گرداند.

چنانچه برابري پس انداز و سرمايه گذاري را در يك جريان دايره‌وار نشان دهيم انتشار اسناد مالي هنگامي كه سرمايه‌گذاران و پس اندازكنندگان يكي نيستند حلقه اين جريان را تكميل مي‌كند. بدين وسيله تشكيل سرمايه (رشد موجودي سرمايه در يك اقتصاد) با افزايش عمومي مقدار اسناد مالي گوناگون همراه مي‌گردد.

مثال : يك اقتصاد دو بخشي را در نظر گيريد كه: اولاً محصول در درون بخش توليدي آن ايجاد مي‌شود. ثانياً درآمد حاصل از توليد به وسيله بخش خانوار دريافت مي‌گردد و ثالثاً بخش خانوار در مجموع به صورت واحدي است كه بيش از مخارج خود درآمد دارد. اسناد مالي نيز مكانيسمي ايجاد مي‌كند تا پس انداز پولي مجدداً بتواند جهت سرمايه‌گذاري در جريان دايره‌وار هدايت شود.

معاملات مالي واحدهائي كه بيش از مخارج خود درآمد دارند و واحدهائي كه كمتر از مخارج خود درآمد دارند موجب تنظيم اسناد مالي مختلفي مي‌گردد. يك دسته از اين اسناد اسناد اعتباري است و دسته ديگر از آنها اسناد شراكت مي‌باشد. اسناد اعتباري قراردادهائي است كه بين قرض گيرنده و قرض‌دهنده ردو بدل ميشود. واحدي كه بيش از مخارج خود درآمد دارد با مبادله سند شراكت در كنترل پول خود مشاركت دارد. اين سند به جاي اين كه يك سند تعهد براي بازپرداخت باشد ميزان مالكيت و درجه دخالت فرد را در مؤسسه نشان مي دهد. دارنده يك سند شراكت مي‌تواند با فروش سند شراكت و انتقال مالكيت آن به ديگران وجوه سرمايه‌گذاري شده را دوباره به دست آورد.

بازارهاي مالي

بازارهاي مالي در ايجاد و فروش اسناد مالي كمك مي‌كنند. براي اسناد مالي دونوع بازار وجود دارد: بازار اوليه و بازار ثانويه. بازار اوليه (بازار نشر جديد) به توزيع اوليه اسناد مالي كه جديداً ايجاد مي‌شود منحصر مي‌گردد. اسناد مالي‌اي كه قبلاً‌ انتشار يافته‌اند در بازار ثانويه خريد و فروش مي‌شوند. اوراق بهادار يا در بورس سازمان يافته‌اي مثل بورس سهام نيويورك مورد دادو ستد قرار مي‌گيرد و يا ممكن است روي پيشخوان واسطه‌ها و دلالان مبادله شود. دلالان و واسطه‌ها از طريق يك شبكه وسيع ارتباطي به دادو ستد اوراق بهادارمي‌پردازند. دلالان، خريداران و فروشندگان اوراق بهادار را به يكديگر معرفي مي‌نمايند و بابت اين كار حق‌الزحمه مي‌گيرند. واسطه‌ها، اوراق بهادار را جهت فروش مجدد خريداري مي‌كنند.

مثال : بورس سهام نيويورك تسهيلات لازم جهت مبادله اعتبار و اسناد شراكت را فراهم مي‌كند. زيرا واحدهائي كه در ارتباط با خرج خود مازاد دارند در صورت تمايل مي‌توانند اسناد مالي واريز نشده (سررسيد نشده) را در اين بازار مبادله نمايند.

ريسك مالي

صاحبان اسناد مالي معمولاً در معرض ريسك نكول اسناد، ريسك نرخ بهره و ريسك قدرت خريد قرار دارند. نكول اسناد مالي هنگامي پيش مي‌آيد كه قرض‌گيرنده شرايط قرارداد وام (قرضه) را انجام ندهد. اين ريسك معمولاً‌ با تاخير در پرداخت بهره تاخير در پرداخت اصل قرضه و يا ناتواني در باز پرداخت به علت ورشكستگي ظاهر مي‌شود. هر يك از اين وقايع درآمد مالي را از آن چه كه تعهد شده بود كمتر مي‌كند. ريسك نرخ بهره زماني مطرح مي‌شود كه نرخ بهره ترقي كند و به موجب آن ارزش اسناد مالي در بازار ثانويه پائين آيد كه منجر به كاهش درآمد نسبت به آن چه كه در زمان خريد انتظار مي‌رفت مي‌شود. ريسك قدرت خريد نيز از تورم غير منتظره ناشي مي‌شود كه در آن صورت ارزش واقعي مبلغ قرضه به اضافه بهره‌هاي دريافتي كمتر از آن چيزي است كه از ابتدا انتظار مي‌رفت.

مثال : فرض كنيد واحدي كه در ارتباط با خرج خود مازاد دارد يك هزار دلار با نرخ بهره درصد در سال به واحدي كه در ارتباط با خرج خود كسري دارد قرض مي‌دهد. باز فرض كنيد وام گيرنده گرفتار مشكلات مالي شده و ورشكست مي‌شود. يعني قادر به انجام تعهدات خود نيست و در پايان سال اعلام ورشكستگي مي كند. دادگاه مقرر مي‌دارد كه از طريق هئيت انحلال بنگاه اقتصادي در قبال هر دلار پنجاه سنت به طلبكاران عمومي پرداخت شود. لذا وام دهنده از هزار دلار وامي كه داده بود فقط پانصد دلار دريافت مي‌كند يعني درآمد منفي بدست مي‌آورد.

واسطه‌هاي مالي

واسطه‌هاي مالي به منظور تامين مالي واحدهائي كه در ارتباط با خرج خود كسري دارند كار مي‌كنند. واحدي كه در رابطه با دخل و خرج خود مازاد دارد، به جاي اين كه به طور مستقيم سند مالي واحدي را كه در ارتباط با خرج خود كسري دارد خريداري كند وجوه خود را در اختيار واسطه مالي قرار مي‌دهد و از آن سند مالي (سند مالي غير مستقيم) مي‌گيرد. واسطه‌هاي مالي با انجام خدمات خود و با پيشگيري از خطر ورشكستگي و خطر تغييرات نرخ بهره به پيشرفت اقتصادي كمك به سزائي مي‌كنند. اين واسطه‌ها با جمع‌آوري پس‌اندازها و ايجاد تنوع در سبد دارائي خود اسناد مالي مستقيمي را كه نسبتاً مطمئن بوده و نقدينگي بالائي دارند به پس‌اندازكنندگان خود تحويل مي‌دهند. واسطه‌هاي مالي مي‌توانند هزينه معاملات را كاهش دهند. اين ها مي‌توانند با جمع‌آوري پس‌اندازهاي كوچك و اعطاي اين وجوه به واحدهاي اقتصادي كه در انجام مخارج خود كسري دارند درآمد پس‌اندازكنندگان را افزايش دهند.

نرخ بهره در حقيقت قيمتي است كه واحدهاي اقتصادي كه درارتباط با دخل و خرج خود با مازاد مواجه مي‌شوند بر واحدهائيكه در اين رابطه با كسري روبرو هستند و نياز به استقراض وجوه پس‌انداز شده دارند وضع مي‌نمايند. به عبارت ديگر وام دهندگان به خاطر از دست دادن نقدينگي خود، بهره دريافت مي‌نمايند. در اين فصل رابطه بين نرخ بهره، قيمت اسناد و اوراق مالي و عايدي آنها و همچنين عوامل تعيين كننده سطح نرخهاي بهره و ريسك و عواملي كه باهث ايجاد تفاوت در عايدهاي ناشي از اسناد مالي گوناگون مي‌شوند مورد تجزيه و تحليل قرار‌مي‌گيرد.

نرخ بهره، قيمت اوراق قرضه و عايدي‌ها

بهره در حقيقت يك كارمزد اجاره‌اي است كه واحدهاي اقتصادي كه در ارتباط با دخل و خرج خود با مازاد مواجه مي‌شوند به خاطر عرضه وجوه به واحدهايي كه با كسري روبرو شده‌اند دريافت مي‌نمايند. بهره شامل يك نرخ بهره ثابت (نرخ بهره كوپني) مي‌باشد كه يا بر اساس مجموع وجوه دريافتي (ارزش ظاهري يا اسمي اوراق قرضه) و يا بر اساس مجموع وجوه دريافتي كه از طريق تنزيل ارزش اسمي قرضه تعهد شده محاسبه مي‌شود پرداخت مي گردد. اسناد بازار پول معمولاً تنزيل مي‌شوند؛ بنابراين نرخ بهره كوپني بر آنها وضع نمي‌شود؛ واحدهائيكه با كسري مواجه مي‌شوند در زمان انتشار قرضه بهره پرداخت مي‌كنند. بدين معني كه آنها در زمان انتشار قرضه مبلغي كمتر از ارزش اسمي بدهي خود دريافت مي‌نمايند. اسناد بازار سرمايه عموماً‌ بر اساس ارزش اسمي و يا رقمي نزديك آن انتشار مي‌يابند و بنابراين بازدهي بهره آنها در حقيقت نرخ بهره كوپني مي‌باشد.

بازار پول

بازار پول عبارت است از بازار اسناد بدهي كوتاه مدتي (يك سال يا كمتر) كه داراي ارزش اسمي زياد و خطر نكونل كم و درجه نقدينگي بالا است. اگر چه بازار پول نيويورك (يا ساير مراكز پولي جهان) به خاطر تجمع واسطه‌هاي بازار پول و استقرار بانك هاي بازار پول مركز فعاليت پولي شناخته شده است. معذالك بازار پول براي اصلاح وضع نقدينگي (پول نقد) خود استفاده مي‌كنند، مع الوصف حجم وسيعي از استقراض براي اهداف بلند مدت در نظر گرفته مي‌شود. اسناد اصلي بازار پول عبارتند از اسناد خزانه، گواهي نامه هاي قابل انتقال سپرده، اسناد بازرگاني، پذيرش‌هاي بانكي و موافقت‌نامه‌هاي خريد مجدد.

مثال : شركت‌هاي تامين مالي ناشرين اصلي اسناد بازرگاني هستند. از آن جائي كه اين شركت ها مبادرت به اعطاي وام هاي كوتاه مدت به خانوارها و مؤسسات تجاري سررسيد اسناد بازرگاني را تمديد نمايند و از اين رو از پرداخت هزينه ثابت بهره‌ دوري كرده و در ميزان استقراض انعطاف دارند.

مؤسسات مالي سپرده‌گذاري نه تنها به صورت يك واسطه پس انداز در جريان وجوه بين واحدهائي كه در ارتباط با دخل و خرج خود مازاد دارند و واحدهائي كه در اين رابطه داراي كسري هستند عمل مي كنند بلكه به ايجاد سپرده هاي معاملاتي (سپرده‌هاي قابل برداشت با چك به صورت وسيع) كه به عنوان وسيله مبادله به كار مي‌رود مبادرت مي‌ورزند. در اين فصل نحوه ايجاد سپرده‌هاي معاملاتي توسط واسطه‌هاي سپرده گذاري نظريه‌هاي مديريت دارائي و بدهي بانك‌هاي تجاري و چگونگي كنترل اين بانك‌ها بررسي مي‌شود. در اين مبحث به ويژه روي بانك هاي تجاري به خاطر نقش تاريخي آن‌ها به عنوان ايجاد كنندگان اصلي سپرده‌هائي كه با چك استفاده مي‌شود تاكيد مي‌كنيم.

در تعريف M1 به عنوان پول، گفتيم كه اسكناس و مسكوك در دست اشخاص به اضافه سپرده هاي معاملاتي (سپرده هاي قابل استفاده با چك)، M1 را تشكيل مي‎دهد. سپرده قابل استفاده با چك مثل سپرده ديداري،‌حساب حواله هاي برداشت قابل انتقال، حساب خدمات انتقالي خودكار، يا حساب حواله مشترك اتحاديه اعتبار امكان مي‎دهد تا صاحب سپرده با صدور چك يا حواله تلگرافي وجوهي را به طرف ديگر انتقال دهد. با وجود اين كه اسكناس و مسكوك يك سند حامل است، معذالك چك وسيله مبادله مطمئن تري به حساب مي‎آيد و از اين رو سپرده هاي معاملاتي در ايالات متحده حدود سه برابر حجم اسكناس و مسكوك را تشكيل مي‎دهد.

ايجاد سپرده هاي معاملاتي توسط واسطه هاي سپرده گذاري

به طور كلي فرض بر اين است كه واسطه هاي سپرده گذاري در جستجوي حداكثر كردن منافع خود مي باشند. به علت اين كه اقلام نقدي (اسكناس و مسكوك به اضافه سپرده‌هائي كه نزد بانك مركزي است) هيچگونه درآمدي بابت بهره ندارند، لذا واسطه هاي سپرده گذاري زماني كه ذخاير اضافي دارند بر ميزان تعهدات خود به صورت سپرده هاي معاملاتي مي افزايند. به احتمال قوي ممكن است سپرده هاي معاملاتي جديدي كه ايجاد مي‎شود به شخصي كه نزد واسطه سپرده گذاري ديگري حساب دارد منتقل گردد. از آن جائي كه مانده هاي معاملاتي از طريق ذخاير بانكي به بانك ديگر انتقال مي يابد، ايجاد سپرده معاملاتي به احتمال زياد به كاهش ذخيره منجر مي‎شود. با اين كه با اعطاي وام ممكن است ذخاير از دست برود، معذالك واسطه هاي سپرده گذاري با دادن وام دارائي هاي درآمددار را جانشين دارائي هاي (ذخايري) مي‌كنند كه درآمد ندارند. ولي به علت اين كه ممكن است با اعطاي وام ذخاير از يك بانك به بانك ديگر انتقال يابد لذا هيچگونه نبايد مقدار وام از موجودي ذخاير اضافي واسطه سپرده گذاري تجاوز كند.

اهداف بانك مركزي

مهمترين وظيفه بانك مركزي در واقع مديريت نظام پولي كشور است. اهداف و روشهاي مديريت پولي در طول زمان و در كشورهاي مختلف با توجه به اهداف اقتصادي و ساختار نهادي اين كشورها كاملاً متفاوت بوده است. براي مثال در اواخر قرن نوزدهم هدف اصلي بانك انگلستان اين بود كه ذخيره طلا به ميزان كافي فراهم آورد. در ايالات متحده امريكا نظام فدرال رزرو يا بانك مركزي در سال 1913 تاسيس شد و هدف اصلي آن ايجاد يك پول با كشش و انعطاف پذير بود. امروزه هدف عمده اغلب بانكهاي مركزي ثبات و رشد اقتصادي در كشور مي‎باشد.

ساختار اجرايي بانك مركزي و خدمات ارائه شده

واژه فدرال رزرو در حقيقت به بانك مركزي ايالات متحده امريكا اطلاق مي‎شود. اين بانك از 12 بانك مركزي منطقه اي، يك هيات حاكمه، يك كميته مركزي بازار آزاد و يك شوراي مركزي مشاوران تشكيل شده است. هر يك از بانكهاي مركزي موظف به ارائه خدمات عادي براي بانكهاي عضو بوده و علاوه بر اين بايد سياستهاي موردنظر هيات حاكمه را نيز اجرا نمايد. خدماتي كه توسط هر يك از بانكهاي مركزي عرضه مي‎شود شامل نظارت بر عمليات بانكداري، بررسي حسابهاي پاياپاي و تسويه آنها، نقل و انتقالات با استفاده از تلگراف و تلفن و تلكس و عمليات مالي مي‎باشد. هيات حاكمه در واقع مقام كنترل كننده نظام بانك مركزي مي‎باشد. اين هيات ميزان ذخاير الزامي براي كليه مؤسسات سپرده گذاري و ميزان خريد سهام توسط آنها را تعيين مي‌كند. علاوه بر اين قوانين مربوط به كارتلهاي بانكي را وضع نموده و بانكداري بين المللي در ايالات متحده و فعاليت بانكي اين كشور در خارج را نيز انجام مي‎دهد. اين هيات از حق وتو در ارتباط با تغييرات نرخ تنزيل و انتصابات مختلف در هر يك از بانكهاي مركزي نيز برخوردار است. كميته مركزي بازار آزاد از هفت عضو هيات حاكمه و 5 رئيس بانك از ميان روساي بانكهاي مركزي منطقه اي (12 بانك مركزي منطقه اي) تشكيل شده است. اين كميته عمليات بازار آزاد (خريد و فروش اوراق قرضه دولتي) براي نظام بانك مركزي را انجام مي دهد، لذا كميته مزبور در حقيقت هسته اصلي سياست گذاري را تشكيل مي‎دهد. بانك مركزي نيويورك سياستهاي موردنظر كميته فوق را اجرا مي نمايد. شوراي مركزي مشاوران داراي نماينده اي از هر يك از بانكهاي منطقه اي مي‎باشد كه هيات حاكمه را در ارتباط با عمليات مربوط به بانكداري و اعتبارات راهنمايي مي نمايد.

مثال: بانك مركزي سياست پولي خود را از طريق كنترل هاي پولي در مقياس وسيع و كنترلهاي اعتباري به طور محدود و انتخابي اعمال مي نمايد. هيات حاكمه نظام بانك مركزي در واقع مقام كنترل كننده نظام پولي ايالات متحده آمريكا مي‎باشد. علت اين امر اين است كه كنترل نهايي سياستهاي پولي عمومي نظام توسط اين هيات انجام مي‎شود و علاوه بر اين هيات فوق در ارتباط با كنترلهاي اعتبارات مختلف قدرت انحصاري دارد. هيات حاكمه مسئوليت تعيين ذخاير الزامي براي كليه واسطه هاي سپرده گذاري را به عهده داشته و علاوه بر اين، مكانيسم تنزيل را با استفاده از حق وتوي خود در رابطه با نرخ هاي وضع شده توسط 12 بانك مركزي دقيقا و به طور مؤثر كنترل مي نمايد. هيات حاكمه اكثريت اعضاي كميته مركزي بازار آزاد (هفت عضو از دوازده عضو كميته) را تشكيل مي‎دهد و بنابراين نيروي موثري در ارتباط با تعيين عمليات بازار آزاد محسوب مي‎شود.

ابزارهاي پولي بانك مركزي

ابزارهاي كنترل پولي بانك مركزي در مقياس وسيع شامل تعيين ذخاير الزامي، عمليات بازار آزاد و مكانيسم تنزيل مي‎باشد. در فصل پنجم مشاهده نموديم كه حجم سپرده هاي معاملاتي در مؤسسات سپرده گذاري بستگي به ميزان ذخاير نگهداري شده توسط اين مؤسسات ( R) و ذخيره الزامي تعيين شده توسط بانك مركزي ( r) دارد. بنابراين بانك مركزي از طريق وضع ذخيره الزامي براي سپرده هاي معاملاتي و تعيين مقدار ذخايري كه توسط مؤسسات سپرده گذاري با استفاده از عمليات بازار آزاد بانك مركزي و مكانيسم تنزيل مي‎تواند به بازار عرضه شود، حجم سپرده هاي معاملاتي را كنترل مي نمايد.

ذخاير الزامي

با افزايش ميزان ذخيره الزامي براي سپرده هاي معاملاتي، در اين صورت قدرت ايجاد سپرده توسط مؤسسات سپرده گذاري كاهش مي يابد و با كاهش ذخيره الزامي قدرت ايجاد سپرده توسط اينگونه مؤسسات افزايش مي يابد. با وجودي كه از سال 1935 تاكنون ميزان ذخيره الزامي در ايالات متحده آمريكا با نوسان همراه بوده است ولي بايد گفت بانك مركزي به ندرت از اين ابزار پولي استفاده نموده است. تغيير ذخيره الزامي به عنوان يك ابزار سياستي كم اثر تلقي شده است. بانك مركزي معمولاً ذخيره اجباري را حداقل به اندازه 5/0 درصد تغيير مي‎دهد و به دنبال آن فوراً عرضه پول به صورت قابل توجهي تحت تأثير قرار مي‎گيرد. تغييرات ذخيره ناشي از عمليات بازار آزاد مي‎تواند از اهميت مختلفي برخوردار باشد و بايد اضافه نمود كه اين تغييرات از طريق نظام بانكداري تعديل مي‎شود.

مثال: هنگاميكه حجم ميزان كل ذخاير بانك برابر با 10,000,000 دلار باشد حجم سپرده هاي معاملاتي برابر با 83,333,333 دلار مي‎شود. ميزان ذخيره الزامي براي سپرده هاي معاملاتي 12/0 است و بانكها هيچگونه ذخاير اضافي نزد خود نگهداري نمي كنند و هيچ نوع ذخيره الزامي ديگري نيز وجود ندارد. وقتيكه ذخيره الزامي كاهش يافته و به 115/0 مي رسد، در اين صورت سپرده هاي معاملاتي افزايش يافته و برابر با 86,956,521 دلار مي‎شود. در اين حالت ذخاير اضافي نگهداري نمي‎شود و تغييري نيز در مقدار ساير ذخاير الزامي ايجاد نمي‎شود. همچنين ميزان ذخيره در سطح 10,000,000 دلار حفظ مي‎شود . بنابراين در نتيجه 5/0 درصد كاهش در ذخيره الزامي مربوط به سپرده هاي معاملاتي، عرضه پول فورا به اندازه پنج درصد افزايش مي يابد كه اين افزايش در بيشتر شرايط اقتصادي قابل توجه نمي باشد.

عمليات بازار آزاد

عمليات بازار آزاد در حقيقت عمده ترين ابزار سياست پولي تلقي مي‎شود. اين عمليات شامل خريد و فروش اوراق قرضه دولتي توسط بانك مركزي نيويورك با راهنمايي كميته مركزي بازار آزاد مي‎شود. با خريد اوراق قرضه دولتي توسط بانك مركزي در اين صورت ذخاير و در نتيجه سپرده هاي معاملاتي مؤسسات سپرده گذاري افزايش مي يابد و در مقابل با فروش اوراق قرضه دولتي اين ذخاير و سپرده ها كاهش مي يابد. خريد اوراق قرضه دولتي توسط بانك مركزي كه باعث افزياش ذخاير مؤسسات سپرده گذاري مي‎شود در شرايطي كه اين مؤسسات هيچگونه ذخاير اضافي نگهداري نمي كنند و تغييري نيز در مقدار ساير ذخاير الزامي ايجاد نشود داراي اثرات قابل پيش بيني بر حجم سپرده معاملاتي مي باشد.

اهداف سياست پولي

سياستهاي پولي بانك مركزي در ايالات متحده به خاطر تغييرات اولويت هاي اقتصادي و ديدگاههاي مربوط به ثبات اقتصادي در اين كشور، تغيير نموده است. در آ‎غاز فعاليت بانك مركزي اين اعتقاد وجود داشت كه اين بانك بتواند از طريق ايفاي نقش خود به عنوان آخرين وام دهنده، نظان بانكداري تجاري را تثبيت و تقويت نمايد. در دهه 1920 اثرات ناشي از خريد و فروش اوراق قرضه (عمليات بازار آزاد) شناسايي شد و بانكهاي مركزي (مخصوصاً بانك مركزي نيويورك) به منظور دست يابي به ثبات موردنظر خود از عمليات بازار آزاد دفاعي استفاده نمودند. سياستهاي اتخاذ شده از جانب بانك مركزي در سالهاي بحران اقتصادي سياستهاي نادرستي بودند زيرا پيش بيني مربوطبه ميزان موردنياز ذخاير طلا و ميزان ذخاير اضافي نگهداري شده توسط بانكهاي تجاري دقيقاً برآورد نشده بودند. در خلال دهه 1930 نظام فدرال رزرو از بانكهاي منطقه اي به هياتي متشكل از روساي بانكها كه جديداً‌ در شهر واشنگتن فعاليت خود را شروع كرده بود، واگذار شد. تغييرات ذخاير اجباري به عنوان يك ابزار سياستي تلقي شد و كميته اي به نام كميته مركزي بازار آزاد به منظور مسائل مربوط به عمليات بازار آزاد تشكيل گرديد. سياست پولي دهه 1940 به كنترل و تثبيت نرخ هاي بهره اختصاص داشت و براي  اين منظور سقف نرخ هاي بهره اوراق قرضه دولتي نيز تعيين شد. قانون مارس سال 1951، بانك مركزي را از حمايت نرخهاي اسناد خزانه معاف نمود و از آن زمان تا به حال اهداف سياست پولي با قانون اشتغال سال 1946 سازگاري داشته است. در  اين قانون، تأمين حداكثر اشتغال، توليد و قدرت خريد مورد توجه قرار گرفته است. با وجود اين بايد گفت در ارتباط با ترتيب اولويت هاي اقتصادي در قانون اشتغال و چگونگي تغيير اين اولويت ها و رهنمودهاي عملي براي اجراي آن همواره بحث هاي زيادي صورت گرفته است.

مثال: در سال 1961 بانك مركزي امريكا با اهداف متناقضي مواجه شد. بدين معني كه به علت ايجاد ركورد اقتصادي در اين كشور نرخ بيكاري در آن سال در سطح بالايي قرار داشت و وضعيت تراز پرداختهاي آمريكا نيز وخيم تر شده بود. (در اين سالها نرخهاي ارز تثبيت شده بود. لذا تغييرات در جريان سرمايه، تراز پرداختهاي يك كشور را تحت تأثير قرار مي داد) به علت بالا بودن بيكاري، نياز به اتخاذ يك سياست پولي انبساطي كه منجر به كاهش نرخهاي بهره و در نتيجه افزايش مخارج كل شود، مورد توجه قرار گرفت. با وجود اين بايد توجه نمود كه كاهش نرخهاي بهره باعث وخيم تر شدن تراز پرداختهاي امريكا مي‎شود زيرا جريان سرمايه كوتاه مدت تحت تأثير نرخهاي بهره در ايالات متحده نسبت به نرخهاي بهره در بازارهاي پول ساير كشورهاي جهان قرار مي‎گيرد. در سال 1961، بانك مركزي از طريق آنچه كه به «عمليات جديد» معروف شده است با تضاد فوق مبارزه نمود. بدين معني كه با خريد اوراق قرضه دولتي درازمدت، اين بانك در نظر داشت كاهشي در نرخهاي بهره درازمدت ايجاد نمايد تا از اين طريق بتواند تقاضاي كل را افزايش دهد. همچنين همزمان با اين خريد البته در مقياس كمتري اقدام به فروش اوراق قرضه دولتي كوتاه مدت نمود تا از اين راه بتواند نرخهاي بهره كوتاه مدت را افزايش دهد و جريان ورود سرمايه به ايالات متحده را تشويق نمايد.

اهداف اقتصادي اشتغال كامل و ثبات قيمتها از اهداف اصلي مورد توجه در دهه 1960 بوده اند. منحني فيليپس كه نشان دهنده يك رابطه معكوس بين سطح قيمتها و نرخ بيكاري بود به عنوان عاملي براي بيان اين موضوع كه بين اشتغال كامل و ثبات قيمتها يك نوع رابطه جانشيني وجود دارد، مورد استفاده قرار گرفت. هدف به حداكثر رسانيدن اشتغال نياز به كمك و همراهي سياست پولي داشت كه از طريق آن بتوان نرخهاي بهره را در سطح پايين و در نتيجه مخارج كل را در سطح بالا و نرخهاي بيكاري را در سطح پايين حفظ نمود. در مقابل بايد اضافه شود كه ثبات قيمتها نياز به رشد نسبتاً معتدل حجم پول و نرخهاي بهره بالا و در نتيجه نرخ بيكاري بالاتر دارد. در دهه 1960 سياست پولي به بهترين نحو ممكنه نقش خود را به عنوان يك سياست كمكي و هماهنگ كننده ايفا نمود كه اين امر مبين اين است كه به حداكثر رسانيدن اشتغال در حقيقت مهمترين هدف اقتصادي در اين دوره بوده است.

فهرست مطالب

عنوان                                                                                                                                   صفحه

پول و مبادله از ديدگاه اقتصاد خرد....................................................................................................... 1

وظايف چهارگانه پول................................................................................................................................. 2

استانداردهاي پولي ................................................................................................................................... 3

تعريف پول.................................................................................................................................................... 4

قيمت و ارزش پول.................................................................................................................................... 6

اسناد مالي.................................................................................................................................................... 6

بازارهاي مالي............................................................................................................................................... 8

ريسك مالي.................................................................................................................................................. 9

واسطه هاي مالي........................................................................................................................................ 10

نرخ بهره، قيمت اوراق قرضه و عايدي ها............................................................................................ 11

بازار پول........................................................................................................................................................ 12

ايجاد سپرده هاي معاملاتي توسط واسطه هاي سپرده گذاري ................................................... 13

اهداف بانك مركزي................................................................................................................................... 14

ساختار اجرايي بانك مركزي و خدمات ارائه شده............................................................................. 14

ابزارهاي پولي بانك مركزي...................................................................................................................... 16

ذخاير الزامي................................................................................................................................................. 17

عمليات بازار آزاد........................................................................................................................................ 18

اهداف سياست پولي.................................................................................................................................. 18

تاریخچه کاغذ و طرز تهیه ی آن

انسان اولیه به تدریج که نیاز به تصویر کردن اشیاء، یادداشت کردن وقایع و ارسال پیام های کتبی را درک کرد، اهمیت و ضرورت شیئی که بتواند بر روی آن اثر به جا ماندنی را ثبت کند، دریافته بود و همواره در راه دستیابی به آن تلاش می‌کرد. کلمه کاغذ از واژه چینی کاکتز گرفته شد. ( نام فارسی آن را رخنده یا پرزه است)

تاریخچه

در بین النهرین از لوحه های گلی، در مصر (1838 ق.م) از پاپـیروس، در چین از حکاکی بر روی لوحه های چوبی و نمد با قلم مو و پارچه ابریشمی، این منظور را عملی می کردند. با توجه به اینکه صنعت، نمد مالی در خاور دور سنّت و متداول بود، فردی چینی به نام تسائی لون (105 میلادی) از قطعات کهنه و اضافی ابریشم، خمیر و بعد ورقه‌هایی به صورت نمد درست کرد و از آن به کمک قلم مو برای نقاشی و نوشتن استفاده کرد و بعد به جای ابریشم، چوب خیزران و درخت توت را بکار گرفت. در حقیقت باید او را اولین مخترع کاغذ در دنیا دانست.

سیر تحولی رشد

کارگران چینی که در سال 751 به دست ایرانیان اسیر شدند این فن را با استفاده از کتان و شاهدانه به مردم سمرقند آموختند و بعدها توسط مسلمانان در بغداد، دمشق و حتی مراکش و اسپانیا متداول شد. اولین کارخانه کاغذ سازی در سال 1154 در اسپانیا و اولین آسیاب تهیه پودر چوب در سال 1190 در فرانسه تأسیس شده بود.

در ایران فعالیت کاغذ سازی اولین بار با تأسیس کارخانه مقواسازی و با استفاده از کاغذهای باطله در سال 1313 شمسی در کرج شروع شد و حدود 15 سال است که با تأسیس دو کارخانه کاغذ سازی پارس در هفت تپه خوزستان و کارخانه چوب و کاغذ ایران (چوکا) در گیلان، به صورت یک تکنولوژی مدرن و پیشرفته درآمده است.

مواد اولیه تهیه کاغذ

مواد اولیه انواع کاغذ بطور کلی، مواد سلولزی است که از منابع مختلف تهیه می‌شوند:

• ساقه کتان، شاهدانه، پنبه که الیاف بلند (در حدود 1.2 تا 6 میلی متر) دارند.

• ساقة گیاهانی مانند گندم، جو (کاه)، نی، کنف و غیره.

• درختانی که برگ سوزنی دارند، مانند کاج (با الیاف بلند ) و یا برگ پهن، دارند مانند چنار (با الیاف کوتاه در حدود 0.5 تا 1.2 میلی متر)

• انواع کاغذ‌های باطله و یا خرده‌ها و قطعات مقوای کهنه

• الیاف تفاله نیشکر

برخلاف این تصور که تولید کاغذ اساسا یک فرآیند مکانیکی است، در این فرآیند، پدیده‌های شیمیایی نقش برجسته‌ای دارند. از تبدیل چوب به خمیر کاغذ گرفته تا تشکیل کاغذ، اصول شیمیایی دخالت آشکاری دارند. لیگنین زدایی از یک منبع گیاهی مناسب، معمولا چوب، یک فرآیند شیمیایی ناهمگن است که در دما و فشار زیاد انجام می‌شود.

دامنه شیمی کاغذ، وسیع و جالب است شامل مباحثی از قبیل شیمی کربوهیدراتها، رنگدانه‌ های معدنی، رزینهای آلی طبیعی و سنتزی و افزودنی‌ های پلیمری متعدد می ‌باشد. در فرآیند تشکیل نیز تا حد زیادی شیمی کلوئید و شیمی سطح دخالت دارد. نقش پلیمر، شیمی محیط زیست و شیمی تجزیه را نیز نباید فراموش کرد.

مراحل تهیه کاغذ

• تبدیل چوب به قطعات ریز:

با استفاده از ماشین پوست کنی، و دستگاه تولید تراشه و عبور تراشه‌ها از الک مخصوص صورت می‌ گیرد و قطعاتی به طول حداقل 4 و عرض 2 سانتی متر (در مورد چوب) به دست می‌آید.

• پختن چوب و تولید خمیر:

این عمل ممکن است از طریق مکانیکی یعنی، بدون استفاده از مواد شیمیایی و توسط بخار آب جوش، تحت فشار صورت گیرد که معمولاً برای تهیه کاغذهای ارزان و کاهی، مانند کاغذ روزنامه متداول است. در روش شیمیایی از هیدروکسید سدیم (در روش قلیایی)، سولفیت هیدروژن کلسیم، در محیط اسیدی (PH=2-3 ، روش بی سولفیت) و یا سولفیت سدیم (در روش سولفیت) همراه با کمی کربنات سدیم در دمای بالاتر از 100 درجه سانتیگراد و تحت فشار، استفاده می ‌شود. در این مرحله خمیر قهوه‌ای رنگی حاصل می ‌شود که از آن در تهیه مقوا، کارتن، و یا کاغذ‌های کاهی استفاده می‌ شود.

• شستشوی خمیر کاغذ:

شستشوی قلیایی، که با استفاده از محلول 3 درصد سود در دمای 45 تا 50 درجه سانتیگراد به مدت یک تا دو ساعت صورت می‌گیرد. این عمل برای جدا کردن لیگتین و کاهش رنگ خمیر انجام می ‌پذیرد.

برخلاف این تصور که تولید کاغذ اساسا یک فرآیند مکانیکی است، در این فرآیند، پدیده‌های شیمیایی نقش برجسته‌ای دارند. از تبدیل چوب به خمیر کاغذ گرفته تا تشکیل کاغذ، اصول شیمیایی دخالت آشکاری دارند.

• اعمال شیمیایی (رنگ زدایی) در دو مرحله صورت می‌گیرد:

تا دمای 25 تا 45 درجه سانتیگراد به مدت تقریبی PH=2کلر زنی  :که یک در یک ساعت صورت می‌گیرد. در این مرحله لیگتین باقیمانده در خمیر، به صورت محلول در می ‌آید که بسته به نوع مواد شیمیایی به کار رفته برای پخت، بین 3 تا 15 درصد ممکن است تغییر کند

رنگ زدایی: که توسط هیپوکلریت سدیم (به صورت محلول 3 درصد)، دی اکسید کلر، پراکسید هیدروژن، ازون، و غیره در PH=9-10. 

صورت می‌گیرد. تا اینکه لیگتین فقط اکسید شود و سلولز تحت تأثیر قرار نگیرد 

• خشک کردن خمیر کاغذ:

در این مرحله خمیر کاغذ را از دستگاه تمیز کننده و توری‌هایی که دارای سوراخهای 2 تا 3 میلیمتری‌اند، عبور می ‌دهند تا قسمت عمده آب خود را از دست بدهد. بعد آن را از پرسهای قوی عبور می‌دهند تا باقیمانده آب آن نیز خارج شود.

• پرس کردن، برش زدن و بسته بندی:

با عبور خمیر خشک شده از میان غلتک ‌های مخصوص، آن را به صورت صفحات کاغذ در آورده و توسط دستگاه برش آن را در اندازه‌ های مورد سفارش و نیاز بازار مصرف برش می ‌دهند و بسته بندی می ‌کنند.

.

 مراحل تهیه کاغذ

پوست کندن درخت:

 کار تهیه کاغذ با بریدن چوب شروع می شود پوست درخت باید پاک شود قبل از اینکه در تهیه کاغذ مورداستفاده قرار گیرد یک استوانه چرخشی گردان که اطراف درخت حرکت می کنند پوست درختان را می کند.

چیپس کردن:

بعدقبل ازاینکه به خمیر تبدیل شوندآن را به تکه های کوچک می برد یک چاقوی دوار با دور زدن تنه را به چیپس تبدیل می کند.

خمیر کردن :

 در مراحل تهیه خمیر سلولز و نیمه سلولز ها از لیگنین جدا می شودوچیز های دیگر مانند روغن و رزین آن جدا می شوند این مهمترین مرحله ساخت است زیرا باقیمانده الیاف برای ساختن محصولی که ما کاغذ می شناسیم کار می روددر اینجا دو مرحله اساسی تهیه خمیر وجود دارد.

الف )–خمیر سازی شیمیایی روش شیمیایی در تهیه کاغذ کرافت که نوعی کاغذ قهوه ای رنگ مخصوص بسته بندی است به کار می رود. درخمیر سازی شیمیایی الیاف سلولز صاف و یکد ست ایجاد می شود در تهیه خمیر کاغذ کرافت چیپس ها به وسیله هیدروکسیدسدیم و سولفیدسدیم برای تهیه خمیر قهوه ای رنگ محکم پخته می شوداین مرحله کاری پیشرفته برای جداسازی لیگنین و رزین از چوبهای نرم است که پس از عمل اوردن خمیری با ویژگیهای بسیاربالا است. چوبهای زاید به عنوان سوخت مورداستفا ده قرارمی گیردو بیشتر از 95% خمیرشیمیایی برای بازیافت مجددبدست می اید. مشکلی که وجودداردآزاد شدن سولفیدهیدروژن والکل گوگرددارخانواده سولفیدها است که در محیط ایجادبوی بد

مانند بوی تخم مرغ فاسد می کند. اگر چه استفاده از دستگاه های تصفیه گاز در آسیابها بوی بد را کاهش می دهد. مشکل دوم این است که الیاف سلولزی که در طول مراحل ساخت کاغذ کرافت ا ز دست می رود می تواند فیبرهای بستررا تشکیل دهدکه باعث مشکلات محیطی اطراف لوله های فاضلاب شود . در هر صورت روشهای فنی اصلاح و بهبود اکثر مشکلات را از بین برده است. رنگ تیره ناشی ازخمیربدست امده نیازمنداین است که بطور قابل توجه ای شسته وسفیدشودتا قابل استفاده شود.

 ب)- خمیر سازی مکانیکی در این مرحله پوست درخت کنده شده وتوسط دیسک فلزی دوار به خمیرتبدیل می شود این هم خوب است هم بد. درصد خمیر قابل استفاده بالا بوده اما کیفیت کاغذ بدست آمده پایین تر است 95 درصد چوب به خمیر تبدیل می شود در حالی که در خمیرکرافت این مقدار به 45 تا 50 درصد می رسد اما کیفیت کاغذ پایین تر است زیراخمیر سازی مکانیکی یک مرحله کاربرد فشرده انرژی است که مثل کرافت بازده نداردچون لیگنین ورزین درخت درخمیر موجود است ومراحل آسیاب کردن یا پودرکردن الیاف سلولز راپاره و خردکرده ودوام و استحکام خمیر را کاهش میدهد . در نتیجه خمیر دارای الیاف و شبکه ضعیف و ظرفیت لیگنین آن بالااست که باعث می شودوقتی درنورآفتاب نهاده می شودتیره به نظرآید.کاغذی که با این روش بدست می آیدبیشتردرطبع روزنامه ودفتر تلفن-و موارداستعمال مشابه که مرغوبیت بالای کاغذ، واقعا موردنیاز نیست به کارمی رود. استفاده از بخاردر خمیر سازی دریک تغییردر خمیر سازی مکا نیکی چیپس ها از قبل بخار زده می شوند این مرحله را هم چنین مرحله ترمودینامیکی خمیر سازی می نامند .

مرحله کم کردن مصرف انرژی به وسیله نرم کردن چیپس با بخار آب، بر آسیاب کردن ترجیح داردو بعد به مرحله بعدی می رود. در خمیرسازی شیمیایی - ترمو دینامیکی چیپس ها قبل از بخار دادن با سولفور آغشته می شود. این کاراجازه می دهدکه لیگنین و رزین از چوب خارج شودکه درنتیجه خمیری محکم و قوی به دست می آیدخمیری که با این روش بدست می آیدمی تواند در تولید کاغذهای روکش دار استفاده شود.

سفید گری:

 یکی از مهمترین مراحل شستن و سفید کردن است که برای پاک کردن و تصفیه خمیر بکار می رود .شستن لیگنین را جدا می کند زیرا لیگنین روی صافی الیاف را تاثیر دارد.گاز کلراین و دی اکساید کلراین برای شستشو ی خمیر بکار می رودو بیشترعملیات شستشوی مکانیکی بوسیله پر اکساید انجام می شود. گاز کلراین مقدار زیادی از بقایای لیگنین را بر طرف می کند تا دی اکساید کلراین، لیگنینی را که نمی توان از بین برد سفید کند.

ماشین کاغذ:

 ماشین کاغذ درگیر چهارمرحله است که با آماده سازی مواد خام شروع می شود الیاف چوب با آب ومواد معدنی مخلوط می شود مخلوطی که 99%آن آب است. در یک ماشین مدرن آب از پایین و بالا تخلیه می شود وقتی آب تخلیه می شود یک مرحله از کاغذ شکل گرفته است در قدم بعدی بخش پرس یا آبگیری است که در اینجا کاغذ بوسیله غلتکها و یک حصیر وسیع که از رشته های نایلون و پلی استر است فشرده و چلانده می شود و بیشتر آب کاغذ گرفته می شود. بعد از این قسمت 40% تا50% کاغذ هنوز از آب است .در قسمت سوم در بخش خشک کن بیشتر آب را از کاغذ می گیرندپس از بخش خشک کن 2 تا 6 در صد کاغذ از آب تشکیل شده است . در یک ماشین که دارای کیفیت بالا است یک دستگاه آهار زن روی کاغذ را پوشش میدهد. این دستگاه یک پوشش از اهار مانند نشاسته و مواد معدنی را روی کاغذ می کشد که کاغذ را محکمتر و صافتر و نرم تر می کند بعد از پوشش دادن کاغذ دوباره در بخش خشک کن خشک می شود وسرانجام روی رولهای بزرگ پیچیده می شود .

تیغه پوشش دهنده:

 برای پوشش دادن کاغذ یک تیغه پوششی نازک را پس از تکمیل کاغذ روی آن قرار می دهد سپس کاغذ سر خورده زیر تیغه دیگری می رود که این پوشش نازک را بر روی آن رسوب میدهد.این پوششهای مختلف کاغذ را برای استفاده در چاپ بسیار خوب می سازد.

غلتک ویژه برق انداختن:

 این مرحله کاغذ را جلا دار و خوش نما و صاف و نرم می کنداین غلتکها ی ماشین ازرولهای وسیعی ساخته شده که کاغذ را تحت فشار و گرمای زیاد قرار می دهد و پس از این غلتکها کاغذ به رولهای کوچک منتقل می شود.

تبدیل به ورقه شدن آخرین مرحله ساخت کاغذ است:

بعضی ازرولهای کاغذ به ورقه تبدیل می شودو بعضی هم جعبه و بسته برای مشتری است.مراحل طراحی شده از قرنها قبل بوده و فقط اصول فنی تولید اصلاح شده و بازده بیشتر شده است و قیمت ها رضایت بخش تر. چوب هنوز اساس و مایه کاغذو یک محصول قدیمی است.

موضوع:   تحقیق مراحل یادگیری زبان

محقق:  

دبیر: زبان انگلیسی

فهرست

یادگیری زبان انگلیسی دغدغه‌ی بسیاری از ماست. بسیار پیش آمده که از من می‌پرسند زبان را چگونه بیاموزیم؟  2

گام صفر: وسواس را کنار بگذارید.2

گام اول: نقش کلمات در مکالمه به زبان انگلیسی یا هر زبان دیگر. 4

گام دوم: دفتر خاطرات روزانه. 5

شاید به نظرتان این کار مسخره باشد. اما اثر مهمی دارد:5

گام سوم: نقش گرامر در یادگیری زبان. 6

گام چهارم:  ایجاد انگیزه در یادگیری زبان. 7

یادگیری زبان انگلیسی دغدغه‌ی بسیاری از ماست. بسیار پیش آمده که از من می‌پرسند زبان را چگونه بیاموزیم؟

قبل از اینکه توضیحات آموزشی بدهم چند نکته لازم است:

۱)  من تا کنون نتوانسته‌ام کلاس آموزش زبان شرکت کنم. زمانی پولش نبود و این روزها وقتش. البته همیشه از همکارانم برای شرکت در این کلاسها حمایت کرده‌ام.

۲) مهارت زبان من هنوز هم خوب نیست. بنابراین شاید توصیه‌های من بهترین نباشد. البته یک بار از هم از روی بیکاری تافل دادم که تا آنجا که به خاطر دارم از ۱۲۰ نمره حدود ده نمره کم آوردم که ظاهراً میگویند خیلی بد نیست. اما در حرف زدن لهجه‌ی مزخرف مخصوص خودم را دارم! (نه آمریکایی نه بریتیش) و در نوشتن گاهی خطاهای گرامری دارم. اگر چه واقعیت این است که در خواندن متون انگلیسی از فارسی سریع‌تر هستم.

۳)‌ روشی که من اینجا مطرح می‌کنم کاملاً شخصی است. نمی‌دانم برای دیگران هم مفید است یا نه. اما من از راهنمایی با این روش شروع کردم و از زمانی که در حدود ۲۰ سالگی با گروههای مختلف از کشورهای دیگر مواجه شدم تا امروز، همیشه جلساتم را خودم مدیریت کرده‌ام و بسیاری از اوقات نیز نقش مترجم همزمان را داشته ام. بنابراین گفتم در اینجا این روش را شرح دهم تا شاید برای دیگران هم مفید باشد:

گام صفر: وسواس را کنار بگذارید.

افراد زیادی آماده‌اند تا برای شما در یادگیری زبان (آگاهانه یا ناخودآگاه)‌ مشکل ایجاد کنند!

سریع از شما می‌پرسند: از روی کدام کتاب می‌خوانی؟ کدام کلاس می‌روی؟ لهجه‌ی آمریکایی را ترجیح میدهی یا بریتیش را؟ وااااای! لهجه‌ات فاجعه است! لحنت خراب است. Big با Large فرق دارد! ‌کاربرد Between و Among متفاوت است و …

شاید حرفهای این دوستان درست باشد. اما یک مشکل وجود دارد. ما در زبان خودمان هم هزار جور غلط و اشتباه داریم. کلمات فارسی را با پسوند عربی جمع می‌بندیم. تلفظ‌های متفاوت داریم. کنایه‌ها و ضرب‌المثل‌هایی داریم که صد کیلومتر آن طرف تر کسی متوجه نمی‌شود. لهجه‌های اقوام دیگر را مورد شوخی قرار می‌دهیم! پس اینها نمی‌تواند مانع یادگیری باشد. دوستی داشتم که یک بار به من گفت: در تلفظ کلمات راحت باش. هر چقدر که پرت و پلا هم تلفظ کنی میتوانی روستایی را در آمریکا یا انگلیس بیابی که آن واژه را مثل تو تلفظ کنند!

ضمناً اگر مصاحبه‌های بی بی سی و سی ان ان و شبکه‌های بزرگ جهان را ببینید خواهید دید که بسیاری از افراد با اعتماد به نفس کامل و با نادرست ترین و غیر قابل فهم ترین لهجه صحبت می‌کنند. پس اعتماد به نفس داشته باشید! به من هر وقت می‌گویند آمریکن صحبت می‌کنی یا بریتیش؟ میگویم: ایرانیش!

اگر هنوز این مسئله به باور درونی شما تبدیل نشده، یک راهکار ساده اما اثربخش برای شما دارم. نام «نسیم طالب» را در اینترنت سرچ کنید. فارسی یا انگلیسی مهم نیست (Nassim Taleb). این فرد یکی از بزرگترین نویسندگان و نظریه پردازان معاصر است که کتابهایش شهرت جهانی دارد و در وال استریت و بسیاری از مراکز بزرگ اقتصادی جهان سخنرانی دارد و دستمزد سخنرانی او در هر سال صد و هشتاد هزار دلار است. حالا ده دقیقه وقت بگذارید و یک مصاحبه‌ از او را که برای شما انتخاب کرده‌ام گوش بدهید (مفهوم مهم نیست. فقط به تسلط کلامی توجه کنید):

لینک دانلود نمونه مصاحبه نسیم طالب – تحلیل گر بزرگ اقتصادی

سوال کننده انگلیسی زبان Native است و نسیم طالب هم طرف مقابل اوست. این سطحی از سخنوری است که برای دنیا مطلوب است و پادکست آن هم عرضه می‌شود و شنیده می‌شود. فکر نمی‌کنید بسیاری از ما انتظار بیشتری از خود داریم و واقعاً کمال طلب شده‌ایم؟

گام اول: نقش کلمات در مکالمه به زبان انگلیسی یا هر زبان دیگر

به هر حال بدون شناخت کلمات نمی‌توان به زبان دیگری حرف زد! اما اینجا آن قانون معروف ۸۰-۲۰وجود دارد. با ۲۰٪تلاش نسبت به حرفه‌ای ترین کسانی که به زبان خارجی مسلط هستند، می‌توانیم ۸۰٪توانمندی آنها را کسب نماییم. پیشنهاد من قبل از هر کاری، مراجعه به لیست ۱۰۰۰کلمه‌ی پرکاربرد انگلیسی است. من این لیست را برای شما گذاشته‌ام:

۱۰۰۰کلمه که در انگلیسی بیش از همه‌ی کلمات کاربرد دارند (روی این لینک کلیک کنید)

یک سوم کل نوشته‌های انگلیسی جهان فقط با همان ۲۵کلمه‌ی اول لیست اشغال شده است! اگر ۱۰۰کلمه‌ی اول را بدانید نیمی از کل متون انگلیسی جهان را می‌فهمید! و ۳۰۰کلمه‌ی اول ۶۵٪از کل نوشته‌های مکتوب انگلیسی را به خود اختصاص می‌دهند. پیشنهاد می‌کنم ترجمه‌ی تک تک این لغت‌ها را پیدا کنید و به تدریج آنها را حفظ کنید.

اگر لیست هزار کلمه‌ای فوق، به نظر شما ابتدایی و ساده‌ است و یک لیست حرفه‌ای تر را برای یادگیری زبان انگلیسی ترجیح می‌دهید، پیشنهاد می‌کنم لیست زیر را نگاه کنید:

۳۰۰۰کلمه پرکاربرد انگلیسی به تفکیک گفتاری و نوشتاری تنظیم شده توسط Longman (روی این لینک کلیک کنید)

در این لیست، کنار هر کلمه، علامتهای S1 و S2 وS3 و W1 و W2 و W3 را مشاهده می‌کنید. S اول کلمه Spoken و مربوط به میزان استفاده در زبان انگلیسی شفاهی است و W مربوط به کلمه Written و مربوط به میزان استفاده در زبان انگلیسی مکتوب است. بنابراین مثلاً S1 در کنار یک کلمه، یعنی این کلمه در هزار کلمه پرکاربرد زبان انگلیسی است و W2 در کنار یک کلمه، یعنی آن کلمه از نظر کاربرد مکتوب در زبان انگلیسی، رتبه‌ای بین هزار و دو هزار دارد.

گام دوم: دفتر خاطرات روزانه

یکی از مشکلاتی که در آموزش رسمی زبان وجود دارد این است که نخستین درسهای زبان در اکثر کتابها با مراجعه به فرودگاه و هتل و تاکسی و پاس کنترل و … آغاز می‌شود. این درحالی است که ما به ندرت به این مکالمات نیاز داریم. به همین دلیل، این مکالمات خیلی زود به فراموشی سپرده می‌شوند. اگر گام اول را انجام داده‌اید (حالا نمی‌گویم هر هزار کلمه اما لااقل ۳۰۰کلمه‌ی اول را حفظ هستید) هر روز یک پاراگراف گزارش کار روزانه‌ی خودتان را بنویسید.

اینکه از صبح چه کار کرده‌اید. کجا رفته‌اید. چه اتفاق‌های خوب یا بدی افتاده و …

هر جا هم که لغت خاصی را نمی‌دانستید فارسی بنویسید. مثلاً میخواهید بنویسید فکر می‌کنم خیلی بی‌ادب بودم… اما معادلی برای بی ادب نمی‌شناسید. بنویسید:

بی ادب I think I was so

شاید به نظرتان این کار مسخره باشد. اما اثر مهمی دارد:

شما به تدریج می‌فهمید که در زندگی روزانه‌ی خود به کدام واژه‌ها بیشتر نیاز دارید. ضمن اینکه ممکن است فرصت کنید و از داخل دیکشنری‌های فارسی به انگلیسی واژه‌ی مناسب را پیدا کنید. اگر هم نشد مهم نیست. همیشه جایی در مغز شما باز می‌ماند که: «من معادل انگلیسی بی ادب را نمی‌دانم!». اولین بار که یک جا در یک متن با این واژه برخورد کنید به دلیل اینکه مغز شما مدت طولانی در ناخودآگاه منتظر این واژه بوده، بلافاصله آن را میبیند و به خاطر می‌سپارد و بعید است به زودی آن واژه را فراموش کنید.

پیشنهاد جدی من این است که اگر در یادگیری زبان انگلیسی کمی پیشرفت کردید و احساس کردید که حتی می‌توانید در حد چند جمله هم بنویسید، یک وبلاگ انگلیسی کوچک راه اندازی کنید.

این کار چند خاصیت دارد. مهم‌ترین آن این است که شما را وادار به نوشتن می‌کند. مطمئن باشید دیر یا زود گوگل در برخی جستجوها نوشته‌های شما را معرفی خواهد کرد و وبلاگ شما پس از ده یا بیست مطلب، بازدیدکنندگان غریبه هم خواهد داشت. دیدن تعداد بازدیدکننده‌های روزانه به یک بازی تبدیل می‌شود و احساس می‌کنید که باید بیشتر بنویسید.

اجازه بدهید که صادقانه بگویم که من هم چنین کاری کرده‌ام. چند وقت پیش وبلاگ Webmindset را راه اندازی کردم. شاید برایتان جالب باشد که با وجودی که خواندن و درک مطلب من خوب بود، برای نوشتن اولین مطلب که بسیار ساده و کوتاه است، چند ساعت وقت گذاشتم. تازه می‌دیدم که چقدر به واژه‌ها بی‌تفاوت بوده‌ام. چقدر کلمه‌ها را همیشه خوانده‌ام اما برای به کار بردن آنها در جملات مشکل دارم. این روزها هنوز برای بهتر شدن زبانم هفته‌ای دو یا سه مطلب در آنجا می‌نویسم. هنوز هم می‌دانم که اشتباهات مختلف در انتخاب کلمات و گرامر دارم. اما برایم مهم نیست. اگر نتوانم بدون خجالت و با غلط در مقابل دیگرانی که نمی‌بینم حرف بزنم، چگونه می‌خواهم بعداً در مقابل کسانی که می‌بینم، حرف بزنم و صحبت کنم؟

گام سوم: نقش گرامر در یادگیری زبان

کمتر فارسی زبانی را می‌بینید که بتواند گرامر زبان خودش را توضیح دهد. هنوز هم تفاوت ماضی استمراری و حال ساده و ماضی بعید و … را خیلی‌ها نمی‌دانند. به نظر می‌رسد یادگیری گرامر به صورت مجموعه‌ای از فرمول‌ها، کاری زمان‌بر و کم خاصیت باشد. ضمن اینکه به شدت «فرار» محسوب می‌شود. ما در زبان مادری خودمان، گرامر را از روی «زشتی و زیبایی جملات» می‌فهمیم. «دلم خواهد خواست برویم ساندویچ می‌خوردیم!» جمله‌ی نادرستی است. نه فقط به دلیل عدم تطبیق زمان افعال. بلکه به دلیل اینکه این جمله «زشت» است و ما تا کنون آن را ندیده‌ایم.

من برای یادگیری گرامر، از اول راهنمایی تا امروز، روزانه یک پاراگراف متن انگلیسی را از روی کتاب یا مجله یا اینترنت، بازنویسی می‌کنم. با این کار به تدریج ذهنم قضاوتی در مورد زشت و زیبا بودن جملات پیدا می‌کند که می‌تواند در درست‌تر حرف زدن کمکم کند.

گام چهارم:  ایجاد انگیزه در یادگیری زبان

خواندن متن‌های طولانی خیلی انرژی و حوصله می‌خواهد. به نظر من از متن‌های کوتاه شروع کنید. نقل قول‌ها عالی هستند. اگر موضوع خاصی مورد علاقه‌ی شماست یا فرد خاصی مورد علاقه‌تان است در سایت‌های نقل قول، جملاتی مربوط به آن فرد یا موضوع را پیدا کنید و یادداشت کنید. ممکن است بعضی جملات را متوجه نشوید. مهم نیست. بدون نگرانی به سراغ جملات دیگر بروید.

من برای نقل قول انگلیسی معمولاً سراغ یکی از این سایت‌ها می‌روم:

Brainy Quote     Good Reads    WikiQuote  Quote Garden

من مطلب دیگری رو هم در زمینه آموزش و یادگیری زبان انگلیسی نوشته‌ام که اگر دوست داشتید می‌توانید بخوانید: لینک مربوط به مطلب دوم

ما در متمم هم به تدریج یک سری آموزش زبان راه‌اندازی کرده‌ایم که به درد کسانی می‌خورد که در محیط کار دوست دارند تسلط بهتری بر زبان داشته باشند. استفاده از این بخش از مطالب متمم رایگان است، اما لازم است نام کاربری و پسوورد برای خودتان تعریف کنید: نمونه لینک مطالب متمم

یک سایت جالب در این زمینه هم Free Rice است که میتوانید از طریق این لینک با آن آشنا شوید: معرفی سایت Free Rice

پی نوشت خیلی نامربوط: عذر می‌خوام که این مطلب رو اینجا می‌نویسم. اما چون خیلی از دوستان از طریق سرچ گوگل به این صفحه می‌رسند، لازمه توضیح بدم که فعالیت اصلی من، آموزش زبان نیست و در حوزه مذاکره تجاری فعالیت می‌کنم و طبیعتاً تجربه‌ی من در زبان، صرفاً‌ به مذاکره‌هایی که در نقاط مختلف دنیا انجام می‌دهم مربوطه. اگر با فضای اینجا آشنا نیستید، شاید براتون جالب باشه که بدونید من معمولاً فایل‌های صوتی زیادی رو به صورت رایگان در حوزه‌‌ی مهارت ارتباطی و مذاکره ضبط می‌کنم و روی سایت قرار می‌دم. شاید دوست داشته باشید بهشون سر بزنید. طبیعیه که شکل فایل‌ها خیلی هم حرفه‌ای نیست و خیلی‌هاش با موبایل ضبط شده. چون یک کار تجاری نیست. ولی خودم دوستشون دارم و فکر می‌کنم گوش دادنشون بد نباشه. فایل‌های صوتی مذاکره رو به اسم رادیو مذاکره گذاشتم و فایل‌های صوتی توسعه مهارتهای فردی رو به اسم رادیو متمم.

دوره MBA آنلاین در سایت متمم: با بهره مندی از منابع روز دنیا

رادیو مذاکره: فایلهای صوتی رایگان آموزشی ارتباطات و مذاکره

رادیو متمم: فایلهای صوتی رایگان برای توسعه مهارتهای ماLike+1376 

تجربه‌ی من در آموزش و یادگیری زبان انگلیسی (۲) پس از اینکه نخستین تجربه‌ی شخصی در خصوص آموزش و...

نقشه راه موفقیت: هدف استراتژیک یا رقابتی؟ دیروز آخرین جلسه دوره مهارتهای فردی با هدف تدوین استراتژی...

چارچوب یک سخنرانی: دامهای کارآفرینی در ایران اخیراً دو ایمیل جالب دریافت کردم. یکی پس از انتشار...

معلمی که از ماه آمده بود… اسمش «ساعتی» بود. همیشه می‌گفت: «میستر ساعتی». در راهنمایی معلم...

آن پنجمین کتاب… این مطلب را برای عصر ایران نوشتم: آنچه اینجا می‌نویسم...

← تردید در تصمیم گیرینبرد حق علیه باطل →

تحقیق درباره انواع روش های تدریس در دوره ابتدایی

فهرست

انواع روش تدریس در دوره ابتدایی:4

تعریف روش تدریس... 4

تقسیم بندی روش تدریس :4

چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد كه عبارتند از :5

تعریف تدریس :6

روش های نوین تدریس... 6

روش شاگــــرد ـ استــــادی.. 6

روش چند حســـی ) مختلط (7

روش حل مسئلــــه. 7

روش پـــــروژه ای.. 7

شیــــــوه سخنــــــرانی.. 8

شیوه بازگویـــی.. 8

شیـــــوه پــــرسش و پاســـــخ. 8

شیوه تمــــرینی.. 9

شیـــــوه بحثــــی.. 9

شیــــوه نمایشــــی.. 10

شیــــوه آزمایشـــی ) روش اجرا كردن یا یادگیری بوسیله عمل. 10

شیــــوه گـــــردش علمـــــی.. 10

استفاده از منابـــــع دیداری و شنیــــداری.. 11

الگــــوی كاوشگری به شیوه حقوقی.. 11

الگــــوی آموختن كنترل خود. 11

الگــــــــوی ایفای نقش... 12

روش كارگاهـــــــی.. 12

روش سخنــــرانی.. 12

سمینـــــار12

كنفــــــــرانس... 13

سمپـــــــوزیــــــوم. 13

روش تدریس كارگاهـــــی.. 13

مــــــــرحله ارایه درس کــــــوتاه13

مــــرحله فعالیت و كار13

مـــرحله مشاركت.. 13

مرحله درسی كوتاه و فشرده:14

الگـــــوی دریافت مفهـــــوم. 15

الگــــوی تفكـــــر استقرایــــی.. 15

مــــراحل تدریس الگوی تفكر استقرایــــی عبارتند از:15

مـــراحل تدریس الگــو عبارت است از :16

منابع:16

انواع روش تدریس در دوره ابتدایی:

تعریف روش تدریس:

روش در مقابل واژه ی لاتینی «متد » به كار می رود ، وواژه ی متد در فرهنگ فارسی « معین » و فرهنگ انگلیسی به فارسی «آریانپور »به :روش ، شیوه ،راه ،طریقه ، طرز ، اسلوب معنی شده است . به طور كلی «راه انجام دادن هر كاری » را روش گویند .روش تدریس نیز عبارت از راه منظم ،با قاعده و منطقی برای ارائه درس می باشد .

تقسیم بندی روش تدریس :

1 ـ روشهای تاریخی 2 ـ روشهای نوین « صفوی ، ص 239، 1370)

« اصطلاح تدریس ،اگر چه در متون علوم تربیتی مفهومی آشنا به نظر می رسد ،اكثر معلمان و مجریان برنامه های درسی با معنی و ماهیت درست آن آشنایی دارند . برداشتهای مختلف معلمان از مفهوم تدریس می تواند در نگرش آنان نسبت به دانش آموزان و نحوه ی كار كردن با آنها تأثیرمثبت یا منفی بر جای گذارد . برداشت چند گانه از مفهوم تدریس می تواند دلایل مختلفی داشته باشد ؛از مهمترین آنها ضعف دانش پایه و اختلاف در ترجمه و برداشت نادرست معلمان از دیدگاههای مختلف تربیتی است. گاهی آشفتگی و اغتشاش در درك مفاهیم تربیتی به حدی است كه بسیاری از كارشناسان ، معلمان و دانشجویان این رشته مفاهیمی چون پرورش ، آموزش ،تدریس و حرفه آموزی را یكی تصور می كنند وبه جای هم به كار می برند . این مفاهیم اگر چه ممكن است در برخی جهات وجوه مشترك و در هم تنیده داشته باشند ، اصولاً مفاهیم مستقلی هستند و معنای خاص خود را دارند .

پرورش یا تربیت «جریانی است منظم و مستمر كه هدف آن هدایت رشد جسمانی ، شناختی ، اخلاقی و اجتماعی یا به طور كلی رشد همه جانبه شخصیت دانش آموزان در جهت كسب و درك معارف بشری و هنجارهای مورد پذیرش جامعه و نیز كمك به شكوفا شدن استعداد آنان است » (سیف ،1379 ، 28 ) . بر اساس چنین تعریفی پرورش یك نظام است ، نظامی كه كاركرد اساسی اش شكوفا كردن استعداد و تربیت شهروندانی است كه هنجارهای مورد پذیرش جامعه راكسب كنند و متعهد به ارزشهای آن باشند . حتی بسیاری از صاحب نظران تربیتی كاركردی فراتر از كاركرد ذكر شده برای پرورش قائلند و معتقدند كه القای ارزشها و سنتها و اخلاقیات پذیرفته شده جامعه به افراد یكی از قدیمی ترین دیدگاه پرورشی است ، به جای چنین كاركردی ،نظام تربیتی باید رشد مهارتهای شناختی از قبیل تفكر انتقادی ، تحلیل ارزشها و مهارتهای گروهی را در كانون كاركردهای خود قرار دهد تا زمینه ی مردم سالاری در جامعه فراهم شود . (میلر ،1983) گروهی دیگر نیز بر این باورند كه نظام تربیتی باید عامل تغییر و تحول اجتماعی باشد . (فریره ، 1972 )

تحلیل مفاهیم و كاركردهای ذكر شده نشان می دهد كه به هیچ وجه نمی توان مفهوم «پرورش » را با مفاهیمی چون آموزش ،تدریس و یا حرفه آموزی یكی دانست .پرورش مفومی كلی است كه می تواند سایر مفاهیم را در درون خود جای دهد .

مفهوم آموزش برخلاف پرورش یك نظام نیست ، بلكه آموزش فعالیتی است هدفدار واز پیش طراحی شده ،كه هدفش فراهم كردن فرصتها و موقعیت هایی است امر یادگیری را در درون یك نظام پرورشی تسهیل كند و سرعت بخشد .بنابراین آموزش وسیله ای است برای پرورش ، نه خود پرورش .آموزش یك فعالیت مشخص و دقیق طراحی شده است ؛پس هدفهای آن دقیق تر و مشخصتر و زودرستر از هدفهای پرورشی است .آموزش ممكن است با حضور معلم ویا بدون حضور معلم از طریق فیلم ،رادیو ،تلویزیون و سایر رسانه ها صورت گیرد .

مفهوم تدریس به آن قسمت از فعالیت های آموزشی كه با حضور معلم در كلاس درس اتفاق می افتد اطلاق می شود . تدریس بخشی از آموزش است و همچون آموزش یك سلسله فعالیت های منظم ، هدفدار واز پیش تعیین شده را در بر می گیرد و هدفش ایجاد شرایط مطلوب یادگیری از سوی معلم است . به آن قسمت از فعالیت های آموزشی كه به وسیله ی رسانه ها و بدون حضور و تعامل معلم با دانش آموزان صورت می گیرد به هیچ وجه تدریس گفته نمی شود. بنابر این آموزش معنایی عامتر از تدریس دارد . به عبارت دیگر می توان گفت هر تدریسی آموزش است ،ولی هر آموزشی ممكن است تدریس نباشد .

چهار ویژگی خاص در تعریف تدریس وجود دارد كه عبارتند از :

الف ) وجود تعامل بین معلم و دانش آموزان

ب) فعالیت بر اساس اهداف معین واز پیش تعیین شده

ج ) طراحی منظم با توجه به موقعیت و امكانات

د) ایجاد فرصت و تسهیل یادگیری . » ( شعبانی ،ص 9 ، 1382)

تعریف تدریس :

« تدریس عبارت است از تعامل یا رفتار متقابل معلم و شاگرد ، بر اساس طراحی منظم و هدفدار معلم ،برای ایجاد تغییر در رفتار شاگرد . تدریس مفاهیم مختلف مانند نگرشها ، گرایشها ،باورها ، عادتها و شیوه های رفتار وبه طور كلی انواع تغییراتی راكه می خواهیم در شاگردان ایجاد كنیم، دربر می گیرد .» (میرزا محمدی ،ص 17 ، 1383)

روش های نوین تدریس

روش كنفـــــرانس ( گــــرد هم آیی )

«این روش با روش سخنرانی تفاوت دارد زیرا در روش سخنرانی، معلم مسئول دادن اطلاعات به دانش آموزان است. در حالیكه در این روش اطلاعات توسط دانش آموزان جمع آوری و ارائه می گردد. این روش می تواند مشخص كند كه دانش آموزان تا چه اندازه می دانند. این روش یك موقعیت فعال برای یادگیری به وجود می آورد. نقش معلم در كنفرانس صرفاً هدایت و اداره كردن جلسه و جلوگیری از مباحثاتی است كه منجر به انحراف از موضوع كنفرانس و روال منطقی آن شود. این روش برای كلیه دروس وسنین مختلف كاربرددارد.

روش شاگــــرد ـ استــــادی

قدمت این روش به زمانی كه انسان مسئولیت آ موزش دهی انسانهای دیگر را چه از طریق غیررسمی و چه از طریق رسمی به عهده گرفت ،می رسد .و قدمت آن به صدر اسلام برمی گردد مسجد نخستین موسسه ای بود كه چنین سیستمی را برای تعلیم و تربیت مسلمانها به كار برده است. از روشهای تعلیمی كه در روش شاگرد ـ استادی حائز اهمیت است , روش حلقه یا مجلس است, كه پیامبر عظیم الشان اسلام از این روش به مردم آن زمان آموزش می داد. همه افراد در كودكی دوست دارند نقشی غیر از نقش واقعی خود بازی كنند , روش شاگرد ـ استادی به این نقش خیالی, جامه عمل می پوشاند. در این روش به دانش آموزان اجازه داده می شود كه نقش معلم را ایفا كنند. هدف اساسی این روش آن است كه شاگرد , معلم گردد و از این طریق تجارب تازه و ارزشمندی به دست آورد .در این روش ,در صورت فقدان معلمان متخصص, تعداد زیادی از دانش آموزان مهارت خاص را آموخته اند و می توان از آنها استفاده كرد.

روش چند حســـی ) مختلط(

استفاده از این روش مستلزم به كار گرفتن همه حواس است و جریان یادگیری از طریق تمام حواس صورت می گیرد . از طریق كار بست این روش می توان , مطالب و مهارتها را درك كرد , ارتباط موثرتری برقرار كرد , مهارتها و مطالب را از یك موقعیت به موقعیت دیگر تعمیم داد. در یادگیری روش چند حسی به طور كلی از همه حواس استفاده می شود, به بیان دیگر ,یادگیری بصری كه 75 % از مجموع یاد گیری ما از طریق دیدن است , یادگیری سمعی كه 13 % از مجموع یادگیری ما از طریق شنیدن است , لمس كردن , كه 6% از مجموع یادگیری ما از طریق لمس كردن است , چشیدن كه 3% از مجموع یادگیری ما از طریق چشیدن است و بوییدن كه 3% از مجموع یادگیری از طریق بوییدن است.

روش حل مسئلــــه

این روش یكی از روشهای فعال تدریس است. اگر نظام آموزشی بخواهد توانایی حل مسئله را به دانش آموزان یاددهد, (البته مسئله به معنی مشكل و معضل نیست, به بیان دیگر مسئله موضوعی نیست كه برای ما مشكل ایجاد كند, بلكه رسیدن به هدف در هر اقدامی, به نوعی حل مسئله است, (خورشیدی , غندالی , موفق, 1378) در این روش آموزش در بستر پژوهش انجام می شود و منجر به یادگیری اصیل و عمیق و پایدار در دانش آموزان می شود. در این روش ابتدا معلم باید مسئله را مشخص, سپس به جمع آوری اطلاعات توسط دانش آموزان پرداخته شود, و بعد از جمع آوری اطلاعات بر اساس اطلاعات جمع آوری شده دانش آموزان فرضیه سازی و در نهایت فرضیه ها را ازمون و نتیجه گیری شود. اگر روش حل مسئله درست انجام شود می تواند منجر به بارش یا طوفان فكری گردد. یعنی اگر معلم روش تدریس حل مسئله را به درستی انجام دهد, دانش آموزان می كوشند تا برای حل مسئله با استفاده از تمام افكار و اندیشه هایی كه دارند, در كلاس راه حلی بیابندو آن را ارائه دهند. به بیان دیگر اگر معلم در روش تدریس حل مسئله به درستی عمل كند, منجر به روش تدریس بارش مغزی نیز می شود. به طور كلی اگر نظام آموزش و پروش بخواهد در جهت تقویت زمینه های بالقوه خلاقیت نقش مهمی ایفا كند همانا بست روشهای تدریس حل مسئله و بارش فكری در كلاس درس توسط معلمان است.

روش پـــــروژه ای

روش تدریس پروژه ای به دانش آموزان امكان می دهد تا قدرت مدیریت, برنامه ریزی و خود كنترلی را در خودشان ارتقاء بخشند. در این روش دانش آموزان می توانند با توجه به علاقه ی خود موضوعی انتخاب و به طور فعالانه در به نتیجه رساندن آن موضوع شركت نمایند. براین اساس در این روش دانش آموزان یاد می گیرند كه چگونه به طور منظم و مرحله ای كاری را درس انجام دهند و این روش باعث تقویت اعتماد به نفس در دانش آموزان می شود زیرا بین آنها و معلم رابطه صحیح آموزشی بر قرار است و در نهایت این روش باعث تقویت همكاری, احساس مسئولیت, انضباط كاری صبر و تحمل در انجام امور و تحمل عقاید دیگران و مهارتهای اساسی پژوهش در دانش آموزان می شود.

شیــــــوه سخنــــــرانی

معلم به طور شفاهی اطلاعات و مفاهیم را , در عرض مدتی كه ممكن است از چند دقیقه تا یك ساعت یا بیشتر طول بكشد, در كلاس ارائه می دهد. در سخنرانی می توان معلم را با عنوان پیام دهنده و دانش آموز را به عنوان پیام گیرنده تصور كرد. از این نظر سخنرانی شیوه ای است یك سویه, برای انتقال اطلاعات, كه معمولاً فراگیر در آن نقش غیر فعالی دارد. محتوای سخنرانی را معلم قبل از ورود به كلاس تعیین می كند.

شیوه بازگویـــی

بازگویی شیوه ای است كه معلم بكار می برد تا فراگیر را در بیاد سپردن اشعار, قواعد, فرمولها, تعاریف و اصطلاحات تشویق كند. در بازگویی معمولاً معلم از دانش آموز انتظار دارد كه موضوع بیاد سپرده را كلمه به كلمه بیان كند. شیوه بازگویی مطالب, با آنكه اغلب در كلاسها مورد استفاده قرار می گیرد, ولی متاسفانه ضرورتاً دلالت بر تحقق یادگیری نمی كند. كاربرد این شیوه تنها نشان می دهد كه دانش آموز مطالب مورد نظر را بیاد سپرده است. گاهی هدف معلم اساساً این است كه دانش آموز موضوعی را بخاطر بسپارد تا برای درك مفهوم خاصی از آن را بكار برد, در این روش صورت بكار گرفتن این شیوه ممكن است مفید باشد.

شیـــــوه پــــرسش و پاســـــخ

شیوه پرسش و پاسخ شیوه ای است كه معلم به وسیله آن فراگیر را به تفكر در باره مفهومی جدید یا بیان مطالبی فرا گرفته شده تشویق می كند. معلم, وقتی كه می خواهد مفهوم دقیقی را در كلاس مطرح نماید یا توجه فراگیران را به موضوعی جلب كند شیوه پرسش و پاسخ را به كار می برد و نیز بدین وسیله فراگیر را تشویق می كند تا اطلاع خود را درباره موضوعی بیان كند ممكن است برای مرور كردن مطالبی كه قبلاً تدریس شده اند مفید باشد, یا وسیله خوبی برای ارزشیابی میزان درك فراگیر از مفهوم مورد نظر باشد.

شیوه تمــــرینی

معلم معمولاً بوسیله تمرین, فراگیر را به تكرار مطلب یا كاربرد آن تشویق می كند تا فراگیر در موضوع مورد نظر تبحر لازم را كسب كند. مثلاً معلم انگلیسی از فراگیر می خواهد كه با تكرار شفاهی اصطلاحات, تلفظ صحیح آنها را فراگیرد, یا بعد از یافتن طرز ساختن جملات شرطی, پنج جمله شرطی بسازد. ممكن است معلم ریاضی , پس از درس دادن مفهوم مشتق و طرز مشتق گیری از توابع, از دانش آموزان بخواهد كه ده مسئله در رابطه با این موضوع حل كنند. در تمام موارد بالا معلم, با استفاده از شیوه تمرینی, دانش آموزان را به تكرار یا كاربرد مفاهیم مورد نظر تشویق می كند.

شیـــــوه بحثــــی

در شیوه بحثی, دانش آموزان فعالانه در یادگیری شركت می كنند و مفهوم مورد نظر را از یكدیگر می آموزند. در این شیوه معلم را می توان به عنوان محرك, شروع كننده بحث و راهنما تصور كرد. معلم طوری سوال یا مسئله را مطرح می كند كه دانش آموزان را به پاسخگویی یا حل مسئله تشویق كند. این شیوه در دو مورد زیر, كاربرد خاصی دارد:

۱- موقعی كه معلم می خواهد مفهوم جدیدی را به فراگیران بیاموزد ( مانند موقعیت بالا )و انتظار دارد كه همه آنها مفهوم را به شكلی واحد در یابند در این صورت معلم سعی می كند كه بحث را به جهتی بكشاند كه شكل صحیح مفهوم از آن نتیجه گیری شود.

۲- هدف معلم این است كه ذهن دانش آموز را به تكاپو وجستجو وادارد. در این صورت معلم مسئله ای را عنوان می كند كه تا دانش آموزان راه حل آن را پیشنهاد كنند. در این موقعیت معلم سعی می كند كه موضوع بحث را به دلخواه خود كنترل نكند, تا راه حلی را كه خود در نظر دارد به كلاس تحمیل نكرده باشد.

شیــــوه نمایشــــی

در این شیوه معلم معمولاً, برای فهماندن مطلبی خاص به فرا گیران, از وسایل و اشیاء گوناگون استفاده می كند. در صورتی كه معلم نتواند برای فهماندن مطلب درسی آزمایش انجام دهد, شیوه نمایشی می تواند شیوه خوبی برای روشن تر كردن مفهوم برای فراگیران باشد.

شیــــوه آزمایشـــی ) روش اجرا كردن یا یادگیری بوسیله عمل(

آزمایش فعالیتی است كه در جریان آن فراگیران با به كار بردن وسایل و مواد بخصوصی در باره مفهومی خاص عملاً تجربه كسب می كنند. آزمایش معمولاً در آزمایشگاه انجام میگیرد, اما نداشتن آزمایشگاه مجهز یا وسایل مناسب در مدرسه نباید دلیلی برای انجام ندادن آزمایش در كلاس وسایل بسیار ساده ای لازم است كه معلم و حتی دانش آموز می تواند به آسانی آنها را تهیه كند. آزمایش, گاهی به منظور آشنا كردن دانش آموزان با جنبه های عملی یك مفهوم, مورد استفاده قرار می گیرد. برای اینكار معلم دستور عمل انجام آزمایش را در اختیار فراگیران می گذارد و انتظار دارد كه دانش آموزان با استفاده از دستور كار سرانجام به نتیجه یكسانی برسند. در موارد دیگر آزمایش به منظور فراهم آوردن محیطی مناسب برای حل مسئله تلقی می شود. در اینصورت معلم جهت كلی فعالیت را مشخص می كند و فراگیران را بر آن می دارد تا در اجرای آزمایش به طور مستقل تصمیم گیری و نتیجه گیری كنند. آزمایش برای تدریس مفاهیم علوم تجربی به ویژه فیزیك, بسیار لازم است و بدون آن دانش آموز نمی تواند مفاهیم مورد نظر را به درستی فراگیرد.

شیــــوه گـــــردش علمـــــی

گردش علمی به دانش آموزان امكان می دهد كه از طریق مشاهده طبیعت, وقایع, فعالیت ها, اشیاء و مردم تجزیه علمی بدست آورد. در گردش علمی دانش آموزان با مشاهده واقعیتها می توانند مفاهیمی را كه در در كلاس مورد بحث قرار می گیرد, بهتر در ذهن خود بپرورانند و معلم می تواند با استفاده از این شیوه كنجكاوی فراگیران را درباره موضوعی خاص بر انگیزد. در بعضی موارد, می توان از گردش علمی برای جمع آوری اطلاعات لازم برای انجام گرفتن آزمایش, یا یك پروژه, بهره گرفت. مثلاً اگر هدف درس( شناختن كانیهای دارای ارزش اقتصادی ) باشد می توان دانش آموزان را به چند معدن برد تا كانیهای مختلف را جمع آوری كنند و آنها را در كلاس, بعد از آزمایشهای لازم, بشناسند.

استفاده از منابـــــع دیداری و شنیــــداری

استفاده از منابع دیداری و شنیداری در تدریس را در حقیقت نمی توان شیوه مستقل و مجزا دانست. معلم در هر گونه تدریسی می تواند از وسایل دیداری و شنیداری كمك بگیرد. گاهی می توان در تدریس از وسایلی نظیر رادیو , تلویزیون و ضبط و پخش صوت, نمودار و نقشه استفاده كرد. مثلاً معلم در هنگام سخنرانی ممكن است از عكس استفاده كند, یا برای نمایش دادن یك رابطه علمی از نمودار كمك بگیرد. در مواردی كه معلم می خواهد یك موضوع اجتماعی را تدریس كند, ممكن است بحث رادیویی مناسبی را كه روی نوار ضبط شده است برای فراگیران پخش كند.به طوركلی كاربرد صحیح منابع دیداری و شنیداری برای بر انگیختن كنجكاوی دانش آموزان و تشویق آنها به فراگیران بسیار موثر است.

الگــــوی كاوشگری به شیوه حقوقی

این الگو برای كمك به دانش آموزان در بررسی مسایل اجتماعی از قبل عدالت , برابری, فقر, قدرت, تقویت رشد عمومی و اجتماعی آنها برای توجیه و حل اینگونه مسایل به شیوه مذاكره است. در این الگو معلم آغازگر, كنترل كننده جو برای ایجاد یك فضای مثبت كاری و عقلی, باز و پویا است و به فراگیران تفهیم می كند كه یكدیگر را مستقیم ارزیابی ننمایند, و به عقاید و نظرات همدیگر احترام بگذارند. این الگو بیشتر برای دوره های دبیرستان و دانشگاه كاربرد دارد و در نهایت باعث تقویت روحیه همدلی, قضاوت منطقی در خصوص مسائل اجتماعی تحلیل مناسب مسائل روز و تقویت كار دسته جمعی در دانش آموزان می شود. مثال: فرض كنید بعضی از دانش آموزان با سهمیه ای شدن كنكور سراسری مخالف هستند , معلم از طریق شركت سهامی فكر با دانش آموزان به بررسی این مهم می پردازد و در نهایت به كمك خود دانش آموزان آنها را قانع می نماید.

الگــــوی آموختن كنترل خود

هدف این الگو ایجاد تغییر رفتار مناسب در دانش آموزان است. مثال: دانش آموزی كه در امتحان دچار اضطراب می شود یا از درس ریاضی می ترسد, به او می آموزد كه چگونه رفتار خود را تغییر داده و موجب كاهش این اضطراب و ترس در خود شود. در این الگو معلم حامی دانش آموزان است و یك فضای مثبت ایجاد می كند تا آنها به اصلاح رفتار خود بپردازند. این الگو در سنین مختلف و همه دوره های تحصیلی كاربرد دارد, و در نهایت دانش آموزان را قادر به توصیف, توضیح, پیش بینی, كنترل و تغییر رفتار خود می نماید. بطور كلی معلم از طریق این الگو می تواند تغییرات مطلوب را در رفتار دانش آموزان ایجاد نماید.

الگــــــــوی ایفای نقش

هدف این الگو ,رشد همدلی با دیگران و بررسی مسایل وواقعیت ها و ارزشهای اجتماعی در عمل است. این الگو می تواند باب افتتاح گفتگو در باره ی ارزشها و چگونگی اثر آنها در زندگی روزانه باشد . در این الگو معلم مسئول شروع و هدایت دانش آموزان است. به نحوی كه آنها را قادر به تحلیل رفتار, ارزشهای فردی, همدلی, حل مسائل میان فردی ,نقش ارزشها در مسائل اجتماعی و آسودگی در ابراز عقاید نماید. این الگو در همه برنامه های آموزشی و پرورشی و سنین مختلف كار برد دارد. بطور كلی این الگو باعث افزایش فهم دانش آموزان در بهبود و گسترش ارزشهای اجتماعی می شود. برای مثال: معلم می تواند از طریق این الگو مسائل خوب و بد اجتماعی و یا رفتارهای خوب و بد را توسط دانش آموزان به نمایش بگذارد و سپس در مورد آن به كمك فراگیران به بحث و ارزشیابی بپردازد. بدین ترتیب معلم از طریق عمل ( نمایش ) به بررسی مسائل اجتماعی, رفتاری و ارزشیابی آن توسط دانش آموزان می پردازد.

روش كارگاهـــــــی

روش تدریس كارگاهــــی یكی از روشهای موثر یاددهی و یادگیری است كه در بیشتر موارد با روش سخنرانی,سمینار, كنفرانس و سمپوزیوم یكسان بكار برده می شود. برای درك بهتر روش كارگاهی ابتدا به مفاهیم ذكر شده می پردازیم و سپس روش كارگاهی را شرح می دهیم.

روش سخنــــرانی

قبلاً تشریح شده و در اینجا از شرح آن خودداری می نماییم.

سمینـــــار

عده ای صاحب نظر هستند, كه دور هم جمع شده و تبادل نظر می كنند. (البته تعداد افراددر سمینار محدود باشد, حداكثر 100نفر كه به گروههای كوچك 10الی 15نفری تقسیم می شود و تبادل نظر می كنند و در نهایت كل گروهها به تبادل نظر می پردازند )

كنفــــــــرانس

محققی به نظریه ای رسیده است, آن را برای دیگران مطرح می كند.

سمپـــــــوزیــــــوم

مانند سمینار است و تنها تفاوت آن با سمینار در این است كه افرادی كه در سمپوزیوم شركت می كنند تخصصی تر سطح آگاهی آنها از دیگران برتر است ( در سطح بالاتری از سمینار قرار دارد.)

روش تدریس كارگاهـــــی

مــــــــرحله ارایه درس کــــــوتاه

این مرحله مبانی نظری مورد بحث توسط مدرس كارگاه تبیین و تحلیل می شود.

مــــرحله فعالیت و كار

دانش آموزان, دانشجویان و یا كارورزان و مربیان شركت كننده در كارگاه به گروههای كوچك 2 الی 3 نفره یا انفرادی تقسیم و بر روی موضوعات تعیین شده فعالیت می نمایند.

مـــرحله مشاركت

در این مرحله مجدداً دانش آموزان شركت كننده در كارگاه كه به گروههای 2 الی 3 نفره یا انفرادی تقسیم شده بودند, دور هم جمع می شوند, كه به بحث و بررسی جمع بندی موضوعات تعیین شده می پردازد. ( حداكثر زمان این مرحله از كل زمان كارگاه است). بدیهی است كه در اجرای كلاس كارگاه آموزش باید از روش مهارت آموزی (ابتدا و انتهای فعالیت كاملاً مشخص شده است) سود جست. كاربست روش تدریس كارگاهی می تواند نتایج آموزش را تضمین كند. البته با رعایت نكات زیر:

مرحله درسی كوتاه و فشرده:

۱) معلم ابتدا اهداف و انتظاراتی كه از كارورزان و دانش آموزان دارد, دقیقاً بیان و تحلیل می نماید و از طریق آزمون تشخیصی, رفتار ورودی آنها را می سنجد.

۲) معلم مبانی نظری هر محور كلی را در سالن عمومی تبیین و تحلیل نموده و به رفع اشكالات كارورزان یا دانش آموزان در ابعاد نظری می پردازد . البته بهتر است قبل از تشكیل كارگاه مبانی نظری را ( به منظور تسلط دانش آموزان ) برای آنها ارسال كند.

۳) سپس معلم ( مدرس) دانش آموزان را به گروههای كوچك كاری تقسیم نموده و یك نفر به عنوان مسئول و گزارشگر و یك نفر به عنوان منشی انتخاب كه جلسات كارگاهی را اداره و نكات كلیدی را یادداشت نمایند.

۴) زمان بهینه برای این مرحله حداكثر معادل كل زمان كارگاه آموزشی است.

مرحله فعالیت گروهی و انجام وظایف انفرادی:

۱) در این مرحله كار مسئول گروه كاری , همانا استخراج مفاهیم كلیدی بر اساس مباحثات همه كارورزان است, سپس منشی گروه كاری كلیه نكات كلیدی را (كه در مورد توافق اكثریت گروه است) نوشته و طبقه بندی می نماید. شایسته است كه منشی جلسه كلیه نكات مطروحه را بر روی تابلو نوشته تا كلیه دانش آموزان آنها را مشاهده و سرانجام پس از نهایی شدن روی كاغذ منعكس نماید.

۲) زمان بهینه برای این مرحله حداكثر معادل كل زمان كارگاه آموزشی است.

۳) محل تشكیل گروههای كاری باید جدا از یكدیگر باشد.

مرحله مشاركت و جمع بندی:

1) كلیه دانش آموزان در سالن عمومی جمع شده و سپس مسئولین گروههای كاری به ترتیب گزارشی از نتایج مباحثات بر روی موضوعات مطروحه را ارائه و سپس نكات كلیدی مشخص و توصیه های كاربردی به عمل می آورند.

2) زمان بهینه برای این مرحله همان حداكثر معادل كل زمان كارگاه آموزشی است. در پایان یعنی مرحله ارزشیابی و بازخورد كارگاه, مدرس به اجرای آزمون پس خروجی پرداخته و آن را با آزمون پیش ورودی مقایسه می نماید و نگرش دانش آموزان را نسبت به كارگاه ( البته بدون ذكر نام ) دریافت می كند.

الگـــــوی دریافت مفهـــــوم

این الگو برای یاد دادن نحوه طبقه بندی كردن, نحوه فكر كردن و چگونگی دریافت مفهوم به دانش آموزان اهمیت دارد. در این الگو معلم به عنوان حامی و هدایت گر فرضیه های دانش آموزان است به نحوی كه از قبل مفاهیم را انتخاب و در نمونه های مثبت و منفی سازمان می دهد و فراگیران را جهت نیل به این مفهوم هدایت می كند. این الگو دانش آموزان قادر به مفهوم سازی پیشرفته, مفاهیم خاص, استدلال استقرایی, تسلط و آگاهی به چشم اندازها, دورنماها, تحمل ابهام و حساسیت به استدلال منطقی در ارتباطات می نماید. مراحل الگوی تدریس دریافت مفهوم به شرح زیر است:

• عـــرضه مطالب و شناسایی مفهــــوم

• آزمـــون دستیابــی به مفهـــــوم

• تحلیل راهبــردهای تفكــر

الگــــوی تفكـــــر استقرایــــی

این الگو باعث بهبود ظرفیت تفكر, گردآوری, سازماندهی و كنترل اطلاعات و نام گذاری مفاهیم میشود. به بیان دیگر این الگو باعث گردآوری اطلاعات سازماندهی و كنترل مطالب میشود. در این الگو معلم آغازگر فعالیت است, زیرا فعالیتها از قبل به وسیله معلم تعیین می شوند, اما جو همكاری و دوستانه بین معلم و شاگردان وجود دارد. تماس یكایك دانش آموزان برای دسترسی به اطلاعات فراهم نماید. این الگو منجر به افزایش آگاهی فردی و رشد خود كنترلی دانش آموزان می گردد و در همه سطوح تحصیلی كاربرد دارد.

مــــراحل تدریس الگوی تفكر استقرایــــی عبارتند از:

• تكوین مفهـــوم

• تفسیــــر مطالــــب

• كاربــــرد اصــــول یا عقاید

الگـــوی آمــــوزش كاوشگــــری

این الگو باعث تقویت استدلال فراگیران, شناخت مفاهیم, فرضیه ها و آزمون آنها در دانش آموزان می شود. در این الگو جو همكاری بین معلم و شاگردان وجود دارد, ولی سیستم اجتماعی بیشتر توسط معلم به ترغیب فراگیران جهت آغاز كاوشگری می پردازد و شیوه ها ی كاوشگری را به آنها یاد می دهد, این الگو منجر به یادگیری و تقویت مهارتهای جریان علمی, كاوشگری خلاق, تقویت روح خلاقیت, استقلال در یاد گیری, تحمل ابهام و موقتی بودن دانش در دانش آموزان می شود.

مـــراحل تدریس الگــو عبارت است از :

• مواجه نمودن فراگیران با مسئله

• گردآوری داده ها در خصوص مسئله و اثبات آن

• طبقــــه بندی داده ها (اطلاعـــات)

• تجـــــزیه و تحلیـــل داده ها

• تحلیل جـریان كاوش

منابع:

1 ـ سنگری،محمد رضاو...، 1383 ،طراحی آموزشی فارسی اول دبستان (بخوانیم و بنویسیم)،تهران ، انتشارات مدرسه .

2 ـ شعبانی ،حسن ، 1385، مهارتهای آموزشی روشها و فنون تدریس ، تهران ، سمت .

3 ـ صفوی ،امان الله ، 1370 ، كلیات روشها و فنون تدریس ، تهران ، نشر معاصر .

4 ـ میرزا محمدی ، محمد حسن ، 1383 ، كتاب ارشد ، تهران ، پوران پژوهش

http://www.m-abtahy.com/ravesh2.htm

000000000000000000000000000000000000